Tổ chức dạy học chuyên đề nâng cao “danh nhân trong lịch sử việt nam” cho học sinh lớp 11 trường trung học phổ thông (chương trình 2018)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN MINH HẰNG

TỔ CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ NÂNG CAO
“DANH NHÂN TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM” CHO HỌC SINH
LỚP 11 TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
(CHƢƠNG TRÌNH 2018)

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

HÀ NỘI – 2021


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN MINH HẰNG

TỔ CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ NÂNG CAO
“DANH NHÂN TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM” CHO HỌC SINH
LỚP 11 TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
(CHƢƠNG TRÌNH 2018)

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬCHUYÊN
Ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn lịch sử
Mã số: 8.14.02.18.01

Ngƣời hƣớng dẫn luận văn: TS. Đoàn Nguyệt Linh

HÀ NỘI – 2021


LỜI CẢM ƠN
Trong q trình hồn thành luận văn này, tác giả đã nhận được những
giúp đỡ vô cùng quý báu của các tập thể và cá nhân.
Tác giả xin trân thành cảm ơn tập thể các giảng viên của trường đại
học Giáo Dục – ĐHQGHN đã tạo mọi điều kiện cho chúng tơi được học tập,
nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Đoàn Nguyệt
Linh đã tận tâm giúp đỡ, hướng dẫn tác giả trực tiếp trong quá trình hồn
thành luận văn này.
Cảm ơn tập thể giáo viên và học sinh các trường trung học phổ thông
Bến Tắm, Trần Phú và đặc biệt là trường trung học phổ thơng Chí Linh – tỉnh
Hải Dương đã giúp đỡ tác giả rất nhiều trong quá trình thử nghiệm sư phạm.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh
nhất, song do hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm nên không thể tránh khỏi
những thiếu sót mà tác giả khơng thấy hết được. Tác giả rất mong nhận được
những góp ý của quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp để luận văn này được
hoàn chỉnh hơn!
Tác giả xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 9 tháng 12 năm 2020
Tác giả

Nguyễn Minh Hằng

i


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

TN

Thử nghiệm

THPT

Trung học phổ thông

ii


DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ
Bảng: 1.1.Tiêu chí của Kế hoạch và tài liệu dạy học[5] ................................ 21
Bảng: 1.2. Tiêu chí tổ chức các hoạt động học cho HS [5]. .......................... 22
Biểu đồ: 1.1. Nhận thức của giáo viên về sự cần thiết của việc vận dụng dạy
học chuyên đề trong dạy học lịch sử .............................................................. 26
Bảng: 1. 3. Cách thức giáo viên vận dụng dạy học chuyên đề trong dạy học
lịch sử ............................................................................................................. 27
Bảng: 1.4. Khó khăn của GV khi vận dụng dạy học chuyên đề trong dạy học
lịch sử ............................................................................................................. 27
Bảng: 1.5. Các biện pháp, phương GV vận dụng dạy học chuyên đề trong giờ

lịch sử ............................................................................................................. 29
Bảng: 1.6. Ưu điểm của HS khi GV vận dụng dạy học chuyên đề trong dạy
học lịch sử ...................................................................................................... 30
Bảng: 1.7. Khó khăn của HS khi GV vận dụng dạy học chuyên đề vào bài
học lịch sử ...................................................................................................... 30
Bảng: 1.8. Mong muốn của học sinh khi học lịch sử ..................................... 31
Bảng: 2.1. Bảng đề xuất kế hoạch dạy học .................................................... 60
Bảng: 2.2. Thống kê kết quả kiểm tra lớp 11C theo nhóm điểm và tỷ lệ % .. 76
Biểu đồ: 2.1.Biểu đồ kết quả tiết dạy thử nghiệm ......................................... 76
Biểu đồ: 2.2.Biểu đồ thể hiện mức độ hứng thú của học sinh ....................... 78

iii


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................... ii
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ ................................................... iii
MỤC LỤC ...................................................................................................... iv
MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ
CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG................................................... 11
1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................... 11
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................... 11
1.1.2. Phân loại chuyên đề trong dạy học lịch sử........................................... 14
1.1.3. Ưu điểm và nhược điểm của chuyên đề dạy học ................................. 15
1.1.4. Ý nghĩa của dạy học chuyên đề ........................................................... 17
1.1.5. Quy trình tổ chức dạy học chuyên đề .................................................. 19
1.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................ 23

1.2.1.Mục đích khảo sát ................................................................................. 23
1.2.2. Nội dung khảo sát................................................................................. 24
1.2.3. Kết quả điều tra khảo sát ...................................................................... 25
Tiểu kết chƣơng 1 ......................................................................................... 33
CHƢƠNG 2. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH VÀ THIẾT KẾ DẠY HỌC
CHUYÊN ĐỀ NÂNG CAO “DANH NHÂN TRONG LỊCH SỬ VIỆT
NAM”. THỬ NGHIỆM SƢ PHẠM .......................................................... 34
2.1. Vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của chuyên đề nâng cao “Danh nhân
trong lịch sử Việt Nam” ................................................................................. 34
2.1.1. Vị trí chuyên đề nâng cao “Danh nhân trong lịch sử Việt Nam” ........ 34
2.1.2. Mục tiêu............................................................................................... 34
2.1.3. Nội dung cơ bản ................................................................................... 35

iv


2.2.Thiết kế dạy học chuyên đề Danh nhân trong lịch sử Việt Nam ............. 59
2.2.1.Khái quát về danh nhân trong lịch sử dân tộc ....................................... 60
2.2.2. Một số nhà chính trị nổi tiếng của Việt Nam thời cổ - trung đại ......... 65
2.2.3.Một số danh nhân quân sự Việt Nam.................................................... 67
2.2.4. Một số danh nhân văn hóa Việt Nam................................................... 70
2.2.5. Một số danh nhân Việt Nam trong lĩnh vực khoa học – công nghệ và
giáo dục – đào tạo........................................................................................... 72
2.3.Thử nghiệm sư phạm................................................................................ 74
2.3.1. Mục đích thử nghiệm ........................................................................... 74
2.3.2. Nội dung và phương pháp thử nghiệm ................................................ 74
2.3.3. Tiến trình thử nghiệm........................................................................... 75
2.3.4. Kết quả thử nghiệm .............................................................................. 75
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .............................................................. 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 82

PHỤ LỤC

v


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Đổi mới phương pháp dạy học luôn là vấn đề các nhà giáo quan tâm. Đó
là một trong những mục tiêu quan trọng trong cải cách nền giáo dục nước
nhà. Trước kia, giáo viên dạy theo kiểu đọc – chép, học sinh không cần tư
duy, tìm tịi, học theo kiểu thụ động. Ngày nay, giáo dục hướng tới phát triển
năng lực, kĩ năng, yêu cầu người học cần trực tiếp tham gia tìm hiểu kiến
thức, chủ động tích cực học tập.
Điều này đã được Nghị quyết Hội nghị số 29- NQ/TW ngày 4/11/2013
của Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ương Đảng khố XI về đổi mới
căn bản, tồn diện giáo dục và đào tạo nhấn mạnh: “Tiếp tục đổi mới mạnh
mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối
truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách
nghĩ, khuyến khích tự, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức,
kỹ năng phát triển năng lực”[1] để nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục và
chất lượng đào tạo nguồn lực con người.
Luật Giáo dục, điều 24.2 đã ghi: “Phương pháp giáo dục phổ thơng
phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù
hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự
học, rèn luyện kĩ năng vận dụng vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem
lại niềm vui, hứng thú cho học sinh”[26]
Đặc trưng của môn Lịch sử là tái hiện lại quá khứ lịch sử của lồi người,
cùng với các mơn học khác, mơn Lịch sử góp phần hình thành và phát triển
các năng lực chủ yếu cho học sinh như: nhận thức, nêu và giải quyết vấn đề,

sử dụng công nghệ thông tin, giao tiếp, hợp tác, sáng tạo,... Để đáp ứng mục
tiêu trên, cũng như tạo sự phong phú hấp dẫn của bài giảng tạo hứng thú học
1


Lịch sử cho học sinh, việc tăng cường vận dụng dạy học chuyên đề trong
môn học này là cần thiết.
Dạy học chun đề là mơ hình giảng dạy mới, là những bài học, nội
dung có mối quan hệ chặt chẽ, logic với nhau thành hệ thống. Khi dạy – học
theo chuyên đề HS sẽ tự chủ trong quá trình tìm tòi kiến thứcvà vận dụng
những kiến thức đời sống và đã học vào giải quyết các nhiệm vụ học tập. Dạy
học chuyên đề nhằm rèn luyện và phát triển kĩ năng tư duy, có cái nhìn khái
qt hóa cho người học. Điểm mấu chốt là giáo viên tổ chức các hoạt động
học tập để phát huy cao nhất tính tích cực, chủ động, độc lập và sáng tạo
trong nhận thức của học sinh.
Tuy nhiên, việc vận dụng dạy học chuyên đề ở trường phổ thông vẫn
chưa đạt hiệu quả cao do giáo viên chưa hiểu được tầm quan trọng của dạy
học chuyên đề, học sinh còn phụ thuộc vào giáo viên trong quá trình thu nhận
kiến thức khiến chất lượng dạy học bộ môn chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra.
Theo định hướng tích hợp ở cấp dưới và phân hóa ở cấp trên, chương
trình và sách giáo khoa THPT môn Lịch sử mới sẽ được áp dụng từ năm học
2021 – 2022, xác định sẽ dạy theo chuyên đề. Trong chương trình giáo dục
phổ thơng năm 2018 gồm 9 chuyên đề. Các chuyên đề sẽ được thiết kế để
dạy cho các HS chọn môn Lịch sử. Chuyên đề dành riêng cho những em
chọn mơn Lịch sử có thiên hướng khoa học xã hội và nhân văn. Như vậy,
những hiểu biết về việc thiết kế và tổ chức dạy học chuyên đề là cần thiết cho
giáo viên.
Ngoài ra, trong bối cảnh Chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể và
chương trình giáo dục phổ thơng mơn Lịch sử (Ban hành kèm theo Thông tư
số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 25 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo

dục và Đào tạo) đều hướng tới hình thành và phát triển phẩm chất và năng
lực cho người học. Chương trình giáo dục phổ thơng năm 2018 được đưa vào
thử nghiệm có thể gây khó khăn cho cả giáo viên và học sinh vì các chuyên
2


đề trong chương trình mới chưa được đề xuất nội dung, kế hoạch dạy học cụ
thể khiến cho quá trình dạy – học chuyên đề gặp nhiều khó khăn.
Xuất phát từ nhận thức đó, chúng tơi đã chọn đề tài: Tổ chức dạy học
chuyên đề nâng cao “Danh nhân trong lịch sử Việt Nam” cho học sinh lớp
11 trường trung học phổ thơng (chương trình 2018) làm đề tài nghiên cứu
luận văn của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Tài tiệu nước ngồi
Những năm gần đây, đã có một số hướng nghiên cứu và một số đề tài
nghiên cứu việc vận dụng dạy học chuyên đề nói chung và dạy học mơn Lịch
sử nói riêng, do vậy, vấn đề này được các nhà nghiên cứu giáo dục học quan
tâm và có nhiều cơng trình nghiên cứu.
N.G. Đairi trong quyển “Chuẩn bị giờ học như thế nào”của NXB Giáo
dục, được xuất bản vào năm 1973 đã chỉ ra những yêu cầu quan trọng nhất
của giờ học. Tác giả nhấn mạnh đến công tác chuẩn bị của người thầy giáo
mà trước hết là chuẩn bị về mặt nội dung kiến thức trong các bài học vì “Nội
dung của hầu như giờ học nào cũng đều gắn bó chặt chẽ với những giờ học
trước và giờ học sau”[10, tr.76]. Việc người thầy xây dựng thành các chuyên
đề trong môn Lịch sử sẽ giúp học sinh thấy rõ hệ thống kiến thức vì các sự
kiện có mối quan hệ gắn bó với nhau, từ đó ta thấy được tầm nhìn hiệu quả
của việc hệ thống kiến thức các nội dung lịch sử có liên quan. Bên cạnh đó,
người thầy cịn xác định những chun đề nào học sinh chỉ học trong một bài
học cụ thể, những chuyên đề nào học sinh sẽ học lại trong các bài học khác.
Tác giả cũng cho rằng hình thức lên lớp chuyên đề là một trong những điều

kiện quan trọng để hình thành tư duy độc lập của HS.
Trong cuốn “Những cơ sở lý luận của dạy học” (tập 2, NXB Giáo dục,
1977) của B. P. Êxipôp đã cho rằng “sự lĩnh hội kiến thức là quá trình liên
tục đào sâu, chính xác hóa và củng cố kiến thức”.“Ở giai đoạn dạy học đầu
3


tiên giáo viên sẽ đưa ra khơng phải là tồn bộ khối lượng tri thức mà chỉ nội
dung cơ bản của khối lượng đó; trong cơng việc tiếp sau đó nhằm đào tạo
sâu và củng cố tri thức, khối lượng đó cần được mở rộng thêm, nêu ra những
ví dụ mối nhằm chính xác hóa hay minh họa sâu hơn cho điều khái quát” [12,
tr.76]. GV thường dạy học chuyên đề những tiết ôn tập, củng cố, hệ thống
kiến thức vì “đặt các tri thức đã nghiên cứu từ trước trong mối liên hệ với
những tri thức mới ngày càng phức tạp hơn, học sinh sẽ thấy được trong các
tri thức cũ một nội dung, những sắc thái mà trước đây học chưa nắm
được”[12, tr.80].
Tác giả cũng cho rằng để ra việc cần tổ chức hoạt động dạy học nhằm
phát huy tính tự giác, tích cực của học sinh và thay đổi các phương pháp dạy
học truyền thống khiến học sinh thụ động“nắm tay học sinh dẫn từng bước
trên một con đường phẳng phiu của những chân lí đã dọn sẵn thì bây giờ cần
phải ít ra là ở những đề tài mấu chốt quan trọng nhất của giáo trình, sử dụng
một phương thức dạy học khác. Tri thức chỉ được phát triển khi nào trong
quá trình dạy học xuất một vấn đề, mà suy nghĩ kỹ về vấn đề đó học sinh sẽ
nảy ra hồi nghi về những quan niệm và những điều khái quát hóa quen
thuộc và hăng hái muốn tìm cách giải quyết mới, tức là thúc đẩy hoạt động
sáng tạo của tư duy”[12, tr.118].
I.F.Kharlamốp, trong cuốn “Phát triển tính tích cực học tập của học
sinh như thế nào”, tập 1, NXB Giáo dục, 1978 đã khẳng định dạy học là một
quá trình lĩnh hội kiến thức của HS, việc nhận thức của HS không phải do
GV hình thành mà phụ thuộc vào quá trình tự lĩnh hội kiến thức của HS

“thực sự nắm vững cái mà chính bản thân giành được bằng lao động của
chính mình”[19, tr.29]. Tác giả nhấn mạnh đến việc phát huy tính tích cực
của người học trong việc lĩnh hội kiến thức và sự liên kết giữa các bài học
với nhau.
4


Trong cuốn “Các phương pháp dạy học hiệu quả” của các tác giả
Robert. Marzano, Debra J. Pickering, Jeane E. Pollock đã đưa ra một số biện
pháp nhằm nâng cao chất lượng trong quá trình tổ chức dạy học như: học
theo nhóm, lập mục tiêu, câu hỏi gợi ý... Bên cạnh đó, tác giả cũng nhận định
rằng dù giáo viên sử dụng biện pháp nào nhưng mục tiêu quan trọng nhất đó
chính là tinh thần tự giác của người học, kích thích tính tích cực của học sinh
để họ chủ động tham gia vào quá trình lĩnh hội kiến thức. “Học tập đích thực
bao giờ cũng là một q trình gian nan và bỏn phận của người thầy là làm
thế nào để q trình đó ít gian nan đối với người học”[27, tr.5]. Những lưu ý
này thực sự có ý nghĩa trongviệc tổ chức dạy học chuyên đề, trong đó vai trò
của HS được thay đổi học tập, nghiên cứu đều dưới sự hướng dẫn và hỗ trợ
của GV.
Tài liệu trong nước
Trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử”, tập 2 của tác giả Phan
Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi đã đưa ra quan niệm “giáo án
không chỉ bao gồm phần xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp giảng
dạy mà cịn có cách tổ chức hoạt động của giáo viên và học sinh… nên coi
bản giáo án đó là bản thiết kế của giáo viên về một bài giảng…phải xuất
phát từ sự kiện lịch sử cụ thể mà lựa chọn nội dung kiến thức, giáo dục tư
tưởnghọc sinh, phát huy tính tích cực của học sinh”[22, tr.154]. Vì thế, người
giáo viên cần chú trọng, dành nhiều thời gian để thiết kế nội dung, hoạt động
thầy và trò khi giảng dạy chuyên đề lịch sử. Việc thiết kế giáo án xuất phát từ
các sự kiện lịch sử cụ thể có mối liên hệ với nhau trong một chương, bài ở

nhiều lĩnh vực khác nhau (kinh tế, văn hóa – xã hội, cách mạng, khoa học,…)
nhằm hình thành những chuyên đề có ý nghĩa hơn.
Trong cuốn sách “Con đường, biện pháp nâng cao nâng cao hiệu quả
dạy học lịch sử ở trường phổ thông” của Nguyễn Thị Côi viết vào năm 2008
thuộc Nhà xuất bản Đại học Sư phạm Hà Nội. Tác giả đề cập tới việc làm thế
5


nào để tổ chức giờ học lịch sử hiệu quả và đưa ra một vài gợi ý: “giáo viên
cần phải thực hiện những yêu cầu cơ bản đối với bài học lịch sử, biết vận
dụng cấu trúc bài học mềm dẻo” [8, tr.45]. Trong đó có đề xuất việc tổ chức
dạy học chuyên đề.
Trong giáo trình “Phương pháp dạy học Lịch sử” tập 1 do Phan Ngọc
Liên chủ biên (2010) đã chỉ ra phương pháp dạy học Lịch sử theo chuyên đề
tạo cho giáo viên có thể linh hoạt trong q trình giảng dạy, học sinh được
chủ động tìm tịi, chiếm lĩnh kiến thức. Bên cạnh đó, khi học theo chuyên đề
việc ôn tập của học sinh sẽ nhẹ nhàng hơn vì các kiến thức đều được hệ
thống, có liên hệ lẫn nhau nên việc ghi nhớ dễ hơn.
Trong cuốn “Phương pháp ôn tập Lịch sử ở trường phổ thông – Một số
vấn đề lý luận và thực tiễn” (2012) của TS Hoàng Thanh Tú đã nhắc đến việc
phải căn cứ vào trình độ học sinh, loại bài tập phù hợp với hình thức tổ chức
và phương pháp tiến hành mới đạt hiệu quả cao trong giảng dạy. “Các nội
dung ôn tập có thể cấu trúc theo hai kiểu điển hình là cấu trúc theo chuyên
đề khái quát và so sánh các sự kiện trong mối quan hệ đồng đại/ lịch đại và
cấu trúc theo chuyên đề tương ứng với các nội dung về chính trị, kinh tế, xã
hội, văn hóa, khởi nghĩa, kháng chiến, chiến tranh”[34, tr.215-216]. Dạy và
học Lịch sử theo chuyên đề không chỉ tạo tư duy logic cho học sinh, rèn
luyện các kĩ năng, tăng hứng thú khi học, giúp q trình ơn tập trở nên hiệu
quả hơn.
Trong giáo trình “Phương pháp dạy học mơn lịch sử ở trường phổ

thông”, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội của 2 tác giả Vũ Quang Hiển và
Hoàng Thanh Tú đã nhắc đến cách xây dựng và tổ chức chun đề dạy học
lịch sử. Mơn Lịch sử có thể tích hợp lại thành các chun đề vì giữa các
chương, các bài, các phần có mối quan hệ chặt chẽ giúp cho học sinh hình
thành kiến thức một cách có hệ thống. Vì thế, khi tổ chức dạy học chuyên đề,
GV sẽ là người chủ động lựa chọn các phương pháp, phương tiện dạy học
6


phù hợp trong quá trình triển khai dạy học chuyên đề và HS sẽ tích cực, chủ
động trong khâu chuẩn bị bài cũng như cách thức học tập và thực hiện cơng
việc mà GV giao.
Trong bài viết “Nhìn nhận lại chương trình, SGK Lịch sử hiện hành và
một số vấn đề trao đổi, định hướng xây dựng chương trình, SGK sau năm
2015” của TS.Nguyễn Xuân Trường tại Hội thảo khoa học quốc gia về dạy
học Lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam đã đề xuất ở cấp THPT, nội dung
kiến thức lịch sử khơng lặp lại tiến trình như THCS, mà được thiết kế thành
các chuyên đề.Tuy nhiên, phải đảm bảo tính tồn diện giữa các chun đề về
chiến tranh với chuyên đề về kinh tế, văn hóa. Như vậy, có thể thấy dạy học
theo chuyên đề đã trở thành xu hướng được nhiều nhà nghiên cứu, nhà quản
lý giáo dục quan tâm.
Hiện nay đã có khá nhiều đề tài về dạy học chủ đề, chuyên đề từ khóa
luận tốt nghiệp của sinh viên đến các luận văn thạc sĩ, tiến sĩ như“Tổ chức
dạy học chuyên đề Lịch sử văn minh Việt Nam trong dạy học lịch sử ở trường
trung học phổ thơng”, khố luận tốt nghiệp của Trần Thị Hà, trường Đại học
Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà Nội. “Tổ chức dạy học chuyên đề Làng xã
Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại theo định hướng giáo dục STEM”,
khoá luận tốt nghiệp của Nguyễn Thị Thuỳ, trường Đại học Giáo dục- Đại
học Quốc gia Hà Nội. “Vận dụng dạy học chủ đề trong phần lịch sử thế giới
1945- 2000 ở trường trung học phổ thông”, luận văn thạc sĩ của Phạm Văn

Long, trường Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà Nội. “Vận dụng
phương pháp dạy học theo chủ đề trong chương trình lịch sử lớp 11 (vận
dụng ở trường trung học phổ thông Lương Tài- Bắc Ninh)” của Trương Thị
Hoà, trường Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà Nội,“Tổ chức dạy học
chuyên đề “Hồ Chí Minh trong lịch sử Việt Nam” (theo chương trình giáo
dục phổ thơng mới) ở trường trung học phổ thơng Bình Minh – tỉnh Ninh
Bình”, luận văn thạc sĩ của Lê Thị Thơm, trường Đại học Giáo dục – Đại học
7


Quốc gia Hà Nội,“Thiết kế và tổ chức dạy học theo chủ đề đáp ứng yêu cầu
chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử năm 2018” của thạc sĩ của
Dương Tấn Giàu, Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh.
Nhìn chung, các cơng trình nghiên cứu trên đã trình bày cơ bản về
dạy học chuyên đề, những ưu điểm của dạy học theo chuyên đề. Tuy
nhiên, các tài liệu trên chưa đi sâu vào việc nghiên cứu vận dụng dụng các
hình thức dạy học và phương pháp dạy học vào dạy học chuyên đề trong
môn lịch sử ở trường Trung học phổ thông.
Trên cơ sở tham khảo các nguồn tìa liệu trên chúng tơi sẽ đi sâu vào
trình bày cơ sở lý luận, thực tiễn của dạy học chuyên đề trong Lịch sử. Đồng
thời, nghiên cứ áp dụng vào việc thiết kế dạy học chuyên đề nâng cao“Danh
nhân trong lịch sử Việt Nam” (theo chương trình giáo dục phổ thơng năm
2018) nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn lịch sử ở
trường Trung học phổ thơng.
3. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn dạy học chuyên đề ở trường THPT
nói riêng, đề tài tập trung nghiên cứu nhằm xây dựng kế hoạch và thiết kế
dạy học chuyên đề nâng cao“Danh nhân trong lịch sử Việt Nam” để chỉ rõ
các hoạt động cũng như nhiệm vụ của giáo viên và học sinh trong dạy học
chuyên đề.

4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận văn cần phải giải quyết
những vấn đề sau:
Nghiên cứu lí luận về dạy học chuyên đề: khái niệm chuyên đề và dạy
học chuyên đề, quy trình xây dựng chuyên đề, phân loại chuyên đề dạy
học, ưu và nhược điểm của dạy học chuyên đề trong dạy học lịch sử ở
trường Trung học phổ thông.
8


Khảo sát, điều tra học sinh và giáo viên ở trường Trung học phổ thơng
tại thành phố Chí Linh để tìm hiểu về tình hình dạy và học lịch sử hiện nay
ở trường.
Nghiên cứu, phân tích cấu trúc nội dung của Chương trình giáo dục phổ
thơng mơn lịch sử theo chương trình giáo dục mới cói chung, nội dung
chun đề nói riêng, để xây dựng và thiết kế dạy học chuyên đề “Danh nhân
trong lịch sử Việt Nam” cho học sinh lớp 11 tại trường THPT Chí Linh.
Tổ chức thử nghiệm dạy học chuyên đề nâng cao “Danh nhân trong lịch
sử Việt Nam” cho học sinh lớp 11 trường THPT Chí Linh- thành phố Chí
Linh để kiểm tra tính khả thi của kế hoạch dạy học và phân tích tính hiệu quả
của dạy học chuyên đề.
5. Đối tƣợng nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Tổ chức dạy học chuyên đề nâng cao Danh
nhân trong lịch sử Việt Nam (theo chương trình giáo dục phổ thơng năm
2018).
- Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học chuyên đề nâng cao ở trường
trung học phổ thông.
6. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: chuyên đề Danh nhân trong lịch sử Việt Nam (lớp 11chương trình phổ thơng 2018).
Việc điều tra, khảo sát đều được tiến hành tại một số trường THPT ở

thành phố Chí Linh.
7. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Cơ sở phương pháp luận
Cơ sở phương pháp luận của luận văn dựa trên quan điểm của Chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cũng như quan điểm, đường lối
của Đảng và Nhà nước ta về giáo dục Lịch sử, nhận thức Lịch sử và giáo dục
đào tạo thế hệ trẻ.
9


7.2. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện luận văn, tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau:
Nghiên cứu lý luận: đọc, tìm hiểu, sưu tầm và phân tích các nguồn tài
liệu như: sách, báo, tạp chí, Internet, luận văn, luận án…. đề cập các vấn đề
có liên quan đến đề tài của luận văn tốt nghiệp.
Điều tra thực tế việc học tập môn Lịch sử, việc dạy và học chuyên đề
trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thơng bằng nhiều hình thức: quan sát, dự giờ,
trao đổi với giáo viên và học sinh, điều tra và khảo sát đối với học sinh, giáo viên.
Điều tra xã hội học để rút ra những nhận xét và kết luận về tính khả thi của việc
vận dụng dạy học chuyên đề vào học sinh trung học phổ thông.
Phương pháp thử nghiệm, phương pháp thống kê tốn học: xử lí tỉ lệ phần
trăm các số liệu thu được bằng cách lập bảng thống kê, tổng hợp kết quả.
8. Đóng góp của luận văn
Khẳng định vai trò, ý nghĩa của dạy học chuyên đề, vận dụng trong dạy học
Lịch sử ở trường THPT nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh.
Góp phần nâng cao nhận thức của giáo viên và học sinh trong việc tổ
chức dạy học chuyên đề trong môn lịch sử.
Tổ chức dạy học chuyên đề nâng cao“Danh nhân trong lịch sử Việt
Nam”, đáp ứng yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thơng mơn Lịch sử
năm 2018.

9. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ
lục; đề tài của tôi được chia thành 2 chương:
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức dạy học chuyên
đề trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông.
Chƣơng 2. Xây dựng kế hoạch và thiết kế dạy học chuyên đề “Danh
nhân trong lịch sử Việt Nam”. Thử nghiệm sư phạm.

10


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC DẠY HỌC
CHUYÊN ĐỀ TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Chuyên đề
Khái niệm“chuyên đề” được nhắc đến và được dùng phổ biến trong
các lĩnh vực khác nhau. Trong môi trường giáo dục với các môn học khác
nhau như: Sinh học, Văn học, Lịch sử, Hóa học,…
Khái niệm “chuyên đề” trong Từ điển tiếng Việt của Nguyễn Quang,
Minh Trí là “vấn đề chun mơn bó hẹp trong một lĩnh vực nhất định, được
nghiên cứu riêng”. [28; tr.38]
Trong cuốn “Dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng
lực người học ở trường phổ thông” của Lê Đình Trung và Phan Thị Thanh
Hội, đã đề cập đến khái niệm chuyên đề “Chuyên đề là nội dung kiến thức
chuyên sâu chủ yếu một mặt nào đó của chủ đề”.[33; tr.121]
Mặc dù có nhiều quan điểm khác nhau về chun đề nhưng ta có thể
hình thành cách hiểu chung nhất, nhanh gọn nhất về chuyên đề như sau:

Chuyên đề là vấn đề chủ yếu, cốt lõi và có mối liên hệ nhiều chiều với
cáhiện tượng tự nhiên, xã hội.
Mỗi chuyên đề sau khi học xong phải đảm bảo có thể giải quyết và xử
lí được vấn đề đặt ra trong đời sống, nhưng phải có khả năng liên kết, làm
nền tảng với những chuyên đề tiếp theo để phát triển lên một bước mới, một
cấp độ cao hơn.
Chuyên đề trong môn Lịch sử là những vấn đề nổi bật, quan trọng rút
ra từ các giai đoạn (thời kì) lịch sử hay từ hệ thống các sự kiện, hiện tượng
lịch sử có quan hệ mật thiết với nhau tạo thành một chuyên đề. Khi học xong
11


chuyên đề, người học có thể vận dụng kiến thức đã học được để giải quyết
một vấn đề thực tiễn hoặc giải quyết một vấn đề trong bối cảnh mới và giá trị
của chuyên đề phụ thuộc vào mức độ phạm vi mà chuyên đề phản ánh.
Khi thiết kế các chuyên đề lịch sử, giáo viên cần phải nắm rõ kiến thức
thức lịch sử, hiện tượng trong hệ thống kiến thức để thấy được nét đặc trưng
của mỗi sự kiện, hiện tượng lịch sử, vừa thấy được cái chung, thống nhất với
các sự kiện, hiện tượng lịch sử khác, qua đó thể hiện được tính liên tục, tính
phát triển và tính kế thừa và phát triển của lịch sử.
1.1.1.2. Dạy học chuyên đề
Trong cuốn “Dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng
lực người học ở trường phổ thơng” của Lê Đình Trung và Phan Thị Thanh
Hội, đã đề cập đến khái niệm dạy học chuyên đề “Dạy học chuyên đề có thể
xem là một nội dung học tập/ đơn vị kiến thức tương đối trọn vẹn nhằm trang
bị cho học sinh một số kiến thức, kĩ năng, năng lực nhất định trong quá trình
học tập. Chuyên đề là nội dung kiến thức chuyên sâu chủ yếu một mặt nào đó
của chủ đề. Dạy học theo chuyên đề là hình thức dạy học hướng vào việc
thiết kế chuyên đề dạy học và tổ chức dạy học chuyên đề đó”[33; tr.121-122].
Trong bài viết “Thiết kế chuyên đề dạy học trong học phần khóa học tự

nhiên ở khoa tiểu học, trường Cao đẳng sư phạm Hà Tây” của tác giả
Nguyễn Thị Hà đã nêu định nghĩa của dạy học theo chuyên đề “là một cách
tiếp cận của dạy học tích hợp, là cách thức dạy học giúp người học phát triển
khả năng huy động tổng hợp kiến thức kĩ năng, tăng khả năng tư duy, sáng
tạo thông qua việc giải quyết trọn vẹn một vấn đề bằng việc vận dụng kiến
thức của nhiều nội dung của một mơn (tích hợp nội môn) hoặc nhiều nội
dung của các lĩnh vực khác nhau (tích hợp liên mơn), từ đó, phát triển năng
lực giải quyết vấn đề trong quá trình học tập và đời sống”[15; tr.34]
Dạy học chuyên đề là những sự kiện, vấn đề lịch sử có mối liên hệ chặt
chẽ với nhau được hệ thống lại thành chuyên đề. Việc sắp xếp, hệ thống kiến
12


thức lịch sử theo từng chuyên đề sẽ làm rõ được mối quan hệ giữa các sự
kiện, hệ thống lịch sử.
Dạy học chuyên đề sẽ “tăng cường sự tích hợp kiến thức, làm cho các
kiến thức có mối liên hệ mạng lưới đa chiều, tích hợp vào nội dung kiến thức
các ứng dụng kĩ thuật và thực tiễn đời sống làm cho nội dung học có ý nghĩa
hơn, hấp dẫn người học hơn”[33; tr.54]
Khác với cách dạy học trước đây, dạy học theo chuyên đề chú trọng
những nội dung mang tính tổng qt, liên mơn, nhiều lĩnh vực, những nội
dung mang tính tích hợp nhiều vấn đề mang tính thực tiễn, giải quyết những
bài toán của cuộc sống.Điều quan trọng là dạy học nhằm phát triển năng lực
học sinh đòi hỏi phải tổ chức hoạt động học tập tích cực, tự lực và sáng tạo
cho học sinh, mà các hoạt động ấy phải được tổ chức ở trong lớp, ngoài lớp,
trong trường, ngoài trường, ở nhà và cộng đồng, đặc biệt quan tâm đến hoạt
động thực hành và ứng dụng vào cuộc sống.
Với định hướng đó, học sinh có cơ hội được thực hành, làm việc theo
nhóm, tiếp xúc tới nhiều vấn đề xã hội và cuộc sống liên quan đến nhiệm
vụ mà bản thân cần giải quyết. Không gian lớp học khơng cịn bó hẹp ở

lớp học mà mở rộng ra bên ngồi lớp, ngồi khn viên trường học. Trong
Chương trình giáo dục phổ thơng mơn Lịch sử năm 2018 cũng đã nêu
rõ:“Các hình thức tổ chức dạy học môn Lịch sử bao gồm các hoạt động
dạy học ở trong và ngoài lớp học. Giáo viên cần tăng cường mở rộng
khơng gian dạy học trên thực địa (di tích lịch sử, di sản văn hoá, bảo tàng,
triển lãm,…), kết hợp các hoạt động dạy học trong lớp học với hoạt động
trải nghiệm trên thực tế.” [4, tr.75 - 76]
Khi tổ chức dạy học chuyên đề cho HS trong dạy học Lịch sử sẽ đem lại
hiệu quả to lớn. HS có thể vận dụng các kiến thức, kĩ năng vào trong học tập,
trong cuộc sống giúp các em áp dụng các kiến thức đã học vào đời sống.
Ngoài ra, từ những kiến thức đã học giúp học sinh xây dựng thái độ học tập
13


đúng đắn, chủ động, tích cực sáng tạo; tạo động cơ, hình thành năng lực tự
học, lịng ham học Lịch sử.
1.1.2. Phân loại chuyên đề trong dạy học lịch sử
Dạy học chuyên đề có rất nhiều cách phân loại. Mỗi tác giả nghiên cứu
về dạy học chuyên đề có cách phân chia khác nhau theo những tiêu chí khác
nhau: Căn cứ vào nội dung lịch sử phản ánh có chuyên đề (Chiến tranh –
cách mạng, chính trị - xã hội, kinh tế - khoa học, thành tựu văn hóa, nhân vật
lịch sử,...); Căn cứ vào thời gian xảy ra sự kiện lịch sử có chuyên đề (Lịch sử
thời nguyên thủy, cổ đại, trung đại, cận đại, hiện đại); Căn cứ vào khơng gian
diễn ra sự kiện lịch sử có chun đề (Lịch sử thế giới, lịch sử Việt Nam, lịch
sửđịa phương),... Mỗi cách phân loại đều có ưu nhược điểm riêng và việc
phân loại cũng mang tính tương đối.
Căn cứ vào nội dung lịch sử phản ánh có chuyên đề chúng tôi xin đưa ra
cách phân loại chuyên đề dạy học như sau:
- Chuyên đề về kinh tế - khoa học: thường đi sâu vào tìm hiểu một số
quốc gia nền kinh tế có sự phát triển vượt bậc, hay sự tăng trường thần kỳ, để

lại dấu ấn trong lịch sử thời đại. Cũng như sự tiến bộ trong lĩnh vực khoa học
đưa nhân loại đến một tầm hiểu biết cao hơn, thúc đẩy sự phát triển nhiều
lĩnh vực của đời sống xã hội.
- Chuyên đề chính trị - xã hội: thường được đề cập đến sự hình thành, cơ
cấu hoạt động, sự phát triển và suy vong của các thể chế chính trị xã hội, hay
những mối quan hệ quốc tế, phân chia, sắp xếp trật tự thế giới mà ở đó sức
ảnh hưởng và sự chi phối đến nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ, khiến cho lịch
sử thế giới thêm phong phú và phức tạp.
- Chuyên đề chiến tranh – cách mạng: vốn rất hấp dẫn và lôi cuốn sự
chú ý của HS như về các chiến thuật quân sự, những nhà lãnh đạo quân sự tài
ba trong lịch sử dân tộc,…
14


- Chuyên đề thành tựu văn hóa: thường đề cập đến tôn giáo, giáo dục,
văn học, khoa học, nghệ thuật, những thành tựu văn hóa nó khơng chỉ có giá
trị đương thời mà cịn có giá trị rất lớn đối với các quốc gia hiện nay.
- Chuyên đề nhân vật: Xây dựng chuyên đề nhân vật lịch sử rất hấp dẫn
và thu hút học sinh tìm hiểu về một nhân vật lịch sử ở các khía cạnh như: tiểu
sử, quá trình hoạt động cách mạng, tính cách đặc biệt, câu nói nổi tiếng, các
chiến thuật quân sự, trận đánh nổi tiếng gắn liền với nhân vật đó…
1.1.3. Ưu điểm và nhược điểm của chuyên đề dạy học
1.1.3.1. Ưu điểm
- Dạy học theo chuyên đề là hình thức giáo viên hướng dẫn, định hướng
học sinh tìm hiểu kiến thức có sự giao thoa, tương đồng với nhau dựa trên sự
kết hợp kiến thức của các bài học, mơn học có liên quan đến nhau. Xâu chuỗi
tất cả kiến thức đó thành một chuyên đề lớn, xuyên suốt một giai đoạn, một
thời kỳ lịch sử. Vì thế, dạy học chuyên đề giúp học sinh hệ thống được kiến
thức, có cái nhìn khái quát về một nội dung lịch sử đồng thời có thể tìm hiểu
sâu hơn về nội dung đó. Khắc phục được hạn chế của sách giáo khoa hiện

hành khi có nhiều nội dung kiến thức bị chia ra thành những phần nhỏ trong
các bài khác nhau. Ngoài ra, nếu dạy học theo chun đề có sự kết hợp nhiều
mơn, học sinh sẽ hình thành kiến thức theo dạng mạng lưới, có sự liên hệ,
vận dụng kiến thức.
- Giáo viên chủ động trong cách truyền thụ kiến thức, khơng bị gị bó
thời gian phải kết thúc bài học như cách dạy truyền thống. Cách dạy này
cũng khiến cho các em học sinh học tập một cách tích cực hơn.
- Dạy học chuyên đề giúp học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức
tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một
cách máy móc. Quan trọng hơn là các chuyên đề được tích hợp, tổng hợp lại
giúp cho học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở
các cấp, vừa gây q tải, nhàm chán vừa khơng có được sự hiểu biết tổng quát
15


cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức vào thực tiễn cuộc sống.
- Dạy học chuyên đề có thể phát triển những năng lực chung và năng lực
chuyên biệt cho học sinh.
+Năng lực chung như năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và
hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo…
+ Năng lực chuyên biệt: năng lực tái hiện lịch sử, năng lực so sánh,
phân tích tư liệu…
+ Phẩm chất: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm…
- Dạy học chuyên đề giúp rèn luyện cho học sinh những kĩ năng mà
phương pháp truyền thống khơng có được: đánh giá Web, tìm kiếm thơng tin,
tổng hợp, xử lý và trao đổi thơng tin.
- Dạy học chun đề cịn tạo điều kiện cho người học áp dụng cơng
nghệ (máy vi tính, máy chiếu, Internet,..) và sử dụng thông tin của những
môn học khác nhau để giải quyết vấn đề, để triển khai, xử lý, thiết kế và trình
bày sản phẩm.

- Người học có cơ hội phát huy tính tự lực, tính trách nhiệm, sang tạo
của người học. Đồng thời, học sinh còn được rèn luyện tính bền bỉ, kiên
nhẫn, vượt qua thách thức bởi những vấn đề phức tạp mang tính hiện thức.
1.1.3.2. Nhược điểm
Mơn Lịch sử hay bất kì mơn học nào hiện nay khi đối diện với vấn đề
dạy học chun đề cũng gặp phải khó khăn vì đây là một cách tiếp cận mới.
Hơn nữa, chưa có một tài liệu nào hướng dẫn quy trình, cách tổ chức dạy học
chuyên đề theo Chương trình giáo dục tổng thể phổ thơng năm 2018. Khó
khăn cịn xuất phát từ phía giáo viên với những hạn chế như: kiến thức
vềchuyên đề, khả năng và kinh nghiệm, quy trình xây dựng chuyên đề, kĩ
năng vận dụng phương pháp dạy học linh hoạt đối với từng chuyên đề.
- Giáo viên và học sinh cần nhiều thời gian chuẩn bị và thời gian lên
lớp. Với thời lượng chương trình mơn Lịch sử ở các trường THPT hiện nay
16


khó có thể thực hiện được (trung bình 1-2 tiết/tuần). Do đó nội dung chun
đề bị đứt đoạn, khơng liên kết với nhau.
- Cả giáo viên và học sinh đều phải bỏ nhiều thời gian hơn trong việc
chuẩn bị cho các nội dung trong chuyên đề so với phương pháp truyền thống.
- Các phương tiện dạy học đầy đủ và đáp ứng đầy đủ với thực tiễn.
Nhưng ở các địa phương, phương tiện dạy học còn hạn chế và kinh phí cấp
cho phương tiện khơng nhiều.
- Học sinh đã quen với cách học từng bài, từng mơn nên gặp khó khăn
trong việc tổng hợp kiến thức nhiều bài để đưa ra nhận định hay phân tích
vấn đề một cách chính xác.
1.1.4. Ý nghĩa của dạy học chuyên đề
1.1.4.1. Về kiến thức
Học sinh được tiếp thu kiến thức mới một cách hệ thống và ở mức khái
qt hóa. Ở chương trình trước theo kiểu “đồng tâm” học sinh tiếp nhận kiến

thức một sách rời rạc, chưa có sự hệ thống và mức độ đánh giá sự kiện, so
sánh các sự kiện, vấn đề cịn hạn chế. Ngược lại, chương trình 2018 những
kiến thức đó được đi theo “chiều dọc” nên sẽ có tính khái qt cao. Các
chun đề có chiều sâu, địi hịi học sinh phải có sự tổng hợp, đánh giá và
đưa ra được các ý kiến riêng của cá nhân. Các kiến thức này ln có sự liên
kết mắt xích với nhau, do đó học sinh sẽ có một kiến thức mới trên nền tảng
các bài học trước, qua đó tạo cho các em tính tư duy sáng tạo, phát huy được
khả năng của bản thân.
Nội dung kiến thức của chuyên đề dạy học liên quan đến nhiều lĩnh vực,
chuyên ngành khác. Ví dụ: Chuyên đề Danh nhân trong lịch sử Việt Nam,
đây là một trong những chuyên đềđịnh hướng nghề nghiệp của Chương trình
lịch sử lớp 11. Trong mục Danh nhân trong các lĩnh vực khoa học giáo dục
của chuyên đề này học sinh được tìm hiểu các thành tựu của các danh nhân:
Tôn Thất Tùng, Trần Đại Nghĩa, Tuệ Tĩnh,... Để có thể hiểu rõ những cơng
17


lao, thành tựu của họ đã đóng góp cho dân tộc học sinh cần có vốn hiểu biết
sâu rộng về ngành y học, lịch sử, quân sự,...Các ngành khoa học này sẽ hỗ trợ
cho học sinh trong việc tìm hiểu, nghiên cứu lịch sử. Vì thế, để học sinh có
thể lĩnh hội được chuyên đề này, giáo viên cần phải có vốn tri thức sâu rộng
của các ngành khoa học liên quan tới chuyên đề.
Dạy học chuyên đề ngoài những nội dung chun mơn cịn hướng tới
những vấn đề của cuộc sống, định hướng nghề nghiệp cho HS. Trong
Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể năm 2018 đã đưa ra các chuyên đề
hướng tới xã hội, cuộc sống, nghề nghiệp như: Lịch sử chủ quyền của Việt
Nam ở Biển Đông, Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa ở Việt Nam,
Q trình hội nhập quốc tế của Việt Nam,...
Dạy học chuyên đề ngoài những nội dung kiến thức mới HS sẽ được tìm
hiểu, khám phá, kiến thức và kinh nghiệm của HS cũng cần và sẽ được khai

thác tối đa. Ví dụ, khi giảng dạy chuyên đề Danh nhân trong lịch sử Việt
Nam khi học về danh nhânNgô Quyền, các em ở địa phậnThủy Nguyên, tỉnh
Hải Phịng. GV hồn tồn có thể cho HS tường thuật lại trận đánh Bạch Đằng
Giang, để làm cơ sở bài học.Việc huy động kiến thức, kinh nghiệm và những
tố chất có sẵn của HS là điều chương trình khuyến khích. Chương trình giáo
dục phổ thơng năm 2018 đã giải thích thuật ngữ năng lực như sau:“Năng lực:
là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và q
trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến
thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,...
thực hiện thành cơng một loại hành động nhất đinh đạt kết quả mong muốn
trong những điều kiện cụ thể.”[4; tr.37].
1.1.4.2. Về kĩ năng
Khi được học theo chuyên đề các em có cơ hội phát triển các kĩ năng:
phân tích, đánh giá các sự kiện, khai thác và tìm kiếm thơng, làm việc nhóm,

18