Đào tạo cử nhân từ xa NEU - EDUTOP gắn với nhu cầu đào tạo của doanh nghiệp tại Việt Nam trong kỷ nguyên công nghệ 4.0

ĐÀO TẠO CỬ NHÂN TỪ XA NEU - EDUTOP GẮN VỚI NHU CẦU
ĐÀO TẠO CỦA DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM TRONG
KỶ NGUYÊN CÔNG NGHỆ 4.0
PGS.TS. Tạ Lợi
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân

Tóm tắt
Đào tạo từ xa bậc cử nhân thường gắn với đào tạo nghề nên xu thế cần gắn kết
với nhu cầu đào tạo của các doanh nghiệp. Hằng năm, các doanh nghiệp phải bỏ ra
một khoản chi phí khơng nhỏ trong đào tạo nhằm nâng cao năng lực làm việc của
người lao động. Tuy nhiên, việc gắn kết giữa chương trình đào tạo từ xa bậc cử nhân
với nhu cầu đào tạo của doanh nghiệp dường như chưa đáp ứng hết tiềm năng của
cả chương trình và doanh nghiệp. Mặt khác, các trường đại học trên thế giới thường
tổ chức đào tạo theo từ xa gắn với các cơ sở hạ tầng và kho dữ liệu tư hiệu học
khổng lồ. Giáo dục từ xa kết hợp với phương thức điện tử nhằm phát huy các lợi thế
đó gọi là E-Learning. Vì vậy thực chất E-Learning là xu hướng phát triển của đào
tạo từ xa của thế kỷ công nghệ điện tử trong thế kỷ 21. Đặc biệt ở Mỹ và một số các
quốc gia châu Âu đều hướng đến việc phát triển không gian và thời gian học cho đối
tượng học viên thông qua phương thức E-Learning. Tuy nhiên, trong lĩnh vực giáo
dục có những đặc thù đòi hỏi việc tổ chức quản lý và cơ cấu khác với các lĩnh vực
ngành nghề kinh doanh khác. Sản phẩm giáo dục là “kiến thức” nên đòi hỏi phải có
chun mơn sâu và cách thức truyền đạt hợp lý. Do đó, trong kỷ nguyên cách mạng
4.0 vấn đề đào tạo từ xa bậc cử nhân gắn với nhu cầu đào tạo của doanh nghiệp
càng trở thành xu thế tất yếu cần được phối kết hợp có hiệu quả cao nhất.
Từ khóa: Đào tạo từ xa, đào tạo trên mạng, nhu cầu đào tạo của doanh nghiệp,
cách mạng 4.0 trong đào tạo từ xa.
1. Thực trạng đào tạo từ xa và nhu cầu đào tạo của các doanh nghiệp Việt Nam
Đào tạo từ xa được biết đến từ những năm 1800 của thế kỷ 19, ban đầu ý
tưởng của Sir Issac Pitman. Anh quốc là quốc gia đầu tiên tiến hành đào tạo từ xa
cho những vùng lãnh thổ xa xôi của họ, sau này Đức và Nhật cũng vận dụng để phổ
qt các vùng xa xơi ít có điều kiện học hành như ở những vùng trung tâm đất nước.

Tuy nhiên, Mỹ lại là quốc gia phát triển hình thức đào tạo từ xa rất mạnh do vùng
lãnh thổ rộng lớn và các bang nước Mỹ trải rộng ở cả khu vực Alaska. Do đặc thù
đào tạo từ xa cần có trang thiết bị đầu cuối nên đến gần đây phương thức đào tạo này
càng trở lên phổ biến và phát triển mạnh. Từ khi phát minh ra đài radio, tivi, băng đĩa
231


thì mới có điều kiện tốt nhất cho việc học tập từ xa. Đến nay, việc học từ xa còn có
thể phân hóa thành loại hình học online hay offline với sự phát triển của mạng
Internet.
Ưu điểm của phương thức đào tạo từ xa là sự linh hoạt, cho phép tính tự học và
độc lập cao, vừa kết hợp học và làm việc, không mất thời gian đi lại, học mọi lúc mọi
nơi, giảm chi phí học tập… Đào tạo từ xa bậc cử nhân gắn với đào tạo nghề nên phần
lớn các học viên tham gia học từ xa là các cán bộ, nhân viên, người lao động tại các
doanh nghiệp. Vấn đề đặt ra là làm sao gắn kết đào tạo từ xa với nhu cầu đào tạo của
các doanh nghiệp luôn là mục tiêu của các chương trình đào tạo cử nhân từ xa trên
thế giới. Ở Việt Nam đã phát triển hình thức đào tạo từ xa vào những năm gần đây và
chương trình liên kết Neu-Edutop giữa công ty Edutop và Trường Đại học Kinh tế
Quốc dân là một trong các chương trình đào tạo từ xa ra đời khá sớm. Chương trình
liên kết đào tạo trên có những ưu điểm nổi bật sau:
- Cơng ty Edutop (Edutop) là cơng ty có thế mạnh chun sâu về công nghệ và
quản trị đào tạo từ xa nên kết hợp với các ngành đào tạo có sức hút cao bậc cử nhân
của Trường Kinh tế Quốc dân nên có hiệu quả cao nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo
nghề nghiệp tương lai cho các doanh nghiệp.
- Đội ngũ các cựu sinh viên của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân dưới giác độ cả
người sử dụng và người lao động khá đơng đảo và có tiềm năng lớn nên việc gắn kết
chương trình đào tạo từ xa bậc cử nhân với nhu cầu doanh nghiệp có tính khả thi cao.
- Cách thức quản lý đào tạo khá chặt chẽ giữa Trường Đại học Kinh tế Quốc
dân (Neu) và công ty Edutop (Edutop) bằng các hợp đồng kinh tế giữa các bên tham
gia. Hợp đồng triển khai cho từng mơn học và chun ngành có nhu cầu từ những

khảo sát của Edutop. Các khảo sát được thu thập trực tiếp nên có độ tin cậy cao. Tuy
nhiên, phần lớn là từ phía người học nên nhu cầu của các doanh nghiệp cũng phản
ánh được một phần trong khảo sát.
- Cách tổ chức thực hiện khá bài bản theo các mơ hình đào tạo E-Learning
quốc tế. Các trang thiết bị và cơ sở vật chất khá đầy đủ cho đào tạo E-Learning. Việc
vận dụng đào tạo từ xa bậc cử nhân Neu-Edutop thực chất cũng gắn với nhu cầu của
doanh nghiệp về loa động có chun mơn về những nghề quản trị kinh doanh, kế
toán, kinh doanh thương mại…
- Trong chương trình truyền thống chỉ có giảng viên chun mơn thì phương
thức đào tạo E-Learning sẽ giảm nhẹ nhiệm vụ giảng dạy cho giảng viên chun mơn
do có sự trợ giúp từ giảng viên doanh nghiệp. Giảng viên doanh nghiệp cũng giúp
cho chương trình đào tạo từ xa gắn kết hơn với nhu cầu của doanh nghiệp. Nhiệm vụ
giảng viên chuyên môn khá vất vả khi thực hiện thiết kế và soạn bài giảng với 12 đầu
232


mục việc lớn và 28 đầu mục việc nhỏ… Trong khi đó, khi tham gia giảng dạy giảng
viên chun mơn chỉ thực hiện 3 cơng việc chính: truy cập 3 lần/tuần; nhận xét và
hướng dẫn, trả lời khi có câu hỏi; tuyên dương và nhận xét.
Tuy nhiên, chương trình liên kết đào tạo từ xa bậc cử nhân mới dựa trên những
chuyên ngành đang đào tạo của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân nên thực tế nhu cầu
của các doanh nghiệp để xác định chuyên ngành đào tạo và đặc biệt các nhu cầu đào
tạo nghề thực tế còn chưa nhiều. Cơng ty Edutop cịn có nhiều chương trình liên kết
với các trường khác nhằm khai thác thế mạnh của các trường đối tác. Vì vậy, các
chương trình hợp tác Neu-Edutop mới dừng lại ở các chuyên ngành thế mạnh của
Trường Kinh tế quốc dân mà chưa xuất phát từ nhu cầu đào tạo của các doanh nghiệp.
Xem xét từ nhu cầu và chi phí đào tạo của các doanh nghiệp trên cả nước cho
thấy như sau:

4.6

4.5
4.4
4.3

Tỷ lệ kinh phí giành cho
đào tạo

4.2

Tỷ lệ kinh phí giành cho
tuyển dụng

4.1

Tỷ lệ kinh phí giành cho
đào tạo quản lý

4
3.9
%
Hình 1. Kinh phí tuyển dụng và đào tạo của các doanh nghiệp Việt Nam
Nguồn: PCI của VCCI năm 2015
Như vậy cho thấy tỷ lệ kinh phí giành cho tuyển dụng tương đương với kinh
phí đào tạo nghề và quản lý từ 4,1% đến 4,6%. Mức so sánh với các quốc gia phát
triển dành cho đào tạo thường chiếm 20%-30% nhằm nâng cao năng lực làm việc
của nhân viên thì các doanh nghiệp Việt Nam chưa thực sự chú trọng vào công
tác đào tạo nghề khi sử dụng lao động. Tuy nhiên, nhu cầu đào tạo và sử dụng lao
động qua đào tạo của doanh nghiệp lại khá lớn. Số liệu điều tra của VCCI về tỷ lệ
người lao động tốt nghiệp trường đào tạo nghề và hồn thành khóa học nghề trong
các năm như sau:

233


44
42
40

2013

38

2014
2015

36

2016

34
32
Tỷ lệ số lao động tốt nghiệp hoặc hoàn thành khóa học nghề

Hình 2. Tỷ lệ lao động tốt nghiệp hoặc hồn thành khóa học nghề ở
các doanh nghiệp Việt Nam
Nguồn: PCI của VCCI năm 2013, 2014, 2015 và 2016.
Như vậy, nhu cầu học nghề hoặc học các khóa học kỹ năng của người lao động
tại các doanh nghiệp là khá lớn. Khoảng trên dưới 40% số lao động được điều tra có
nhu cầu đào tạo nghề hoặc kỹ năng nghề nghiệp mặc dù họ rất bận rộn với công việc
thường ngày.
Có thể thấy việc học tập của người lao động và kinh phí doanh nghiệp đang

chi ra cho cơng tác đào tạo là nhu cầu tất yếu nhằm nâng cao năng lực làm việc của
người lao động nhưng họ bị hạn chế về không gian và thời gian tham gia học tập. Vì
vậy, đào tạo từ xa gắn với nhu cầu đào tạo của các doanh nghiệp sẽ nâng cao tính
hiệu quả của cơng tác đào tào của các chương trình đào tạo từ xa đồng thời giúp các
doanh nghiệp tiết kiệm chi phí đào tạo khi có được những lao động làm việc đúng
nghề và có chun mơn cao.
2. Một số xu hướng đào tạo từ xa bậc cử nhân gắn với nhu cầu của các
doanh nghiệp trong kỷ nguyên cách mạng công nghệ 4.0.
Nhiều xu hướng trong giáo dục đại học sẽ ảnh hưởng đến tương lai của đào tạo
từ xa. Nhiều nghề phát triển mạnh mẽ hơn nhờ đào tạo từ xa, kho kiến thức khổng lồ
qua mạng sẽ giúp người học tiếp cận nhiều thông tin hơn. Cách thức tổ chức giáo dục
đại học đang thay đổi để nhấn mạnh trách nhiệm học tập, kết quả năng lực người
học, nội dung tiêu chuẩn hóa và thích ứng với người học nhiều hơn. Mạng Internet
và các cơng cụ tìm kiếm, cơng nghệ thơng tin đầu cuối đang trở nên phổ biến hơn
nên việc tiếp cận với kho kiến thức dễ dàng hơn. Các loại hình giáo dục từ xa đang
trở thành phong phú hơn, tiện lợi hơn. Khi tận dụng những tiến bộ công nghệ về điện
tử tin học nhằm tăng hiệu quả giáo dục sẽ tiếp tục mở ra cơ hội mới cho giáo dục.
Theo tư liệu tìm hiểu hơn 30 chương trình đào tạo E-Learning và từ xa trên thế
giới cho thấy xu hướng đào tạo từ xa có những nét nổi bật sau đây:
234


- Các chương trình giảng dạy E-Learning và từ xa thường gắn với các cơ sở hạ
tầng giáo dục điện tử vào các giảng dạy về tài chính, marketing, kế tốn, quản trị
kinh doanh… là những nghề có nhu cầu cao tại các doanh nghiệp tăng khoảng 16%
hằng năm. Như trường California state university, Trường Bekerly UC, Fulerton UC
(Mỹ), Liverpool University (Anh)… phát triển dựa trên cơ sở mạng điện tử được đầu
tư rất lớn. Hạ tầng cơ sở điện tử có đủ khả năng cho hàng triệu người truy cập cùng
lúc để học, đọc sách, đăng ký… Đào tạo từ xa giúp cho người học tiết kiệm thời gian
và chi phí học tập.

- Các trường đại học triển khai chương trình đào tạo từ xa coi bậc đào tạo cử
nhân là đào tạo nghề nên thường dựa vào nhu cầu doanh nghiệp và lấy kỹ năng và
kiến thức nghề làm trọng nên chương trình đào tạo khơng có sự khác biệt với truyền
thống. Thậm chí, học theo chương trình cử nhân từ xa phải làm nhiều bài tập và đọc
trên mạng nhiều hơn so với đào tạo truyền thống nhằm tăng tính tương tác giữa
người học và chương trình, giảng viên.
- Xu hướng đào tạo từ xa theo hướng kết hợp với sự phát triển của các nghề liên
quan tới công nghệ mạng như Internet, sách điện tử, smart phone… đang gia tăng nhanh
chóng. Vì vậy, đào tạo từ xa qua hệ thống điện tử (E-Learning) là xu thế tất yếu của cách
mạng cơng nghệ 4.0 và có tầm quan trọng đặc biệt với các doanh nghiệp.
- Xu hướng đào tạo từ xa tiếp cận tốt hơn với vùng sâu, vùng xa, dân tộc thiểu
số, người già, cân bằng giới tính… gia tăng nhanh chóng. Mọi người có thể tự học và
tham gia mọi lúc, mọi nơi và học tập suốt đời. Xu hướng tỷ lệ người học là nữ giới,
dân tộc ít người và người lớn tuổi sẽ gia tăng nhanh. Ở Mỹ, lứa tuổi tham gia trên 25
tuổi chiếm 42,5%, người gốc Phi, châu Á chiếm hơn 50% sĩ số học viên.
- Xu hướng đào tạo E-Learning sẽ biến các giảng viên thành các chuyên gia
chuyên môn nhiều hơn. Các công việc và nhu cầu đào tạo từ xa thường xuất phát từ
yêu cầu công việc thực tế. Việc chun mơn hóa địi hỏi các câu trả lời và khối lượng
kiến thức phải đa dạng hơn. Người học có thể xem xét và so sánh với khối lượng
kiến thức khổng lồ qua mạng tìm kiếm vì thế giảng viên cũng phải liên tục cập nhật
và trở thành các chuyên gia chuyên môn sâu nhiều hơn là cắt nghĩa và diễn giải.
- Xu hướng người học là trung tâm, mà người học luôn gắn với đồi hỏi từ
doanh nghiệp sẽ phải tự định hướng nên việc quản lý cũng là một thách thức lớn nếu
không đủ các công nghệ quản lý và cơ sở hạ tầng điện tử đủ mạnh. Người học được
quyền tự do truy cập, đọc và đăng ký… theo thời gian của học nên đòi hỏi có các kế
hoạch nghiêm ngặt. Các nơi quản lý và lập kế hoạch thường phải làm sớm và công
khai trên mạng cho người học biết và tự quản lý thời gian cá nhân của mình. Người
học phải gia tăng trách nhiệm cá nhân của mình nhiều hơn.
235

- Xu hướng liên thông trong đào tạo từ xa khá cao và có thể kết nối giữa các
trường học, các hệ đào tạo, các chương trình với nhau. Khoảng cách và tính chất địa
phương sẽ bị xóa nhịa khi theo học hệ từ xa. Các nước phát triển có xu hướng
chuyển dịch từ theo học địa phương với theo học hệ từ xa của các trường đại học
danh tiếng khoảng 33% (switching rate). Kiến thức được truyền bá nhành như tốc độ
của Internet và ngồi người “Thày thực” cịn có Thày “google, bing…” nên người
học sẽ có nhiều có hội sàng lọc kiến thức cần thiết hơn.
3. Một vài ý kiến gợi ý gắn kết chương trình đào tạo Neu-Edutop với nhu
cầu đào tạo của doanh nghiệp trong kỷ nguyên cách mạng công nghệ 4.0
Một là: Cần thiết phải hay đổi cách thức hợp tác của chương trình Neu-Edutop
giữa Đại học Kinh tế Quốc dân và Công ty Edutop. Nên xuất phát từ khảo sát nhu
cầu xã hội và của doanh nghiệp để xây dựng các chương trình học từ xa nhằm giúp
cho người học và doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và thời gian.
Hai là: Thay đổi cách thức phối hợp sang phương thức đặt hàng theo nhu cầu
đào tạo của doanh nghiệp. Các chuyên ngành đào tạo hoặc lớp học chuyên môn phải
phát triển theo các đơn đặt hàng từ các doanh nghiệp theo khóa học. Ln lấy chất
lượng chuyên môn làm trọng, đây là yêu cầu quan trọng nhất nếu triển khai đào tạo
theo phương thức E-Learning. Bộ môn là đơn vị quản lý chuyên môn sâu cho từng
chuyên ngành hẹp. Những chuyên ngành này cần có những nhà khoa học đầu ngành
có uy tín cao trong cả hệ thống các trường cùng chuyên ngành.
Ba là: Nhằm tăng tính gắn kết giữa chương trình đào tạo từ xa Neu-Edutop
với nhu cầu đào tạo của các doanh nghiệp, Trường kinh tế quốc dân nên làm đầu
mối gắn kết giữa Hội cựu sinh viên Trường Đại học Kinh tế Quốc dân với các
chương trình đào tạo từ xa nhằm khai thác sự ủng hộ của các cựu sinh viên đang
là các cán bộ lãnh đạo ở các doanh nghiệp và có những nhu cầu đào tạo thực tế
cho người lao động ở doanh nghiệp của mình.
Bốn là: Các giảng viên tham gia giảng dạy cũng cần có sàng lọc và có lớp đào
tạo theo hướng trở thành các chuyên gia. Việc lựa chọn các giảng viên doanh nghiệp
rất cần phải đúng chuyên môn và đang làm công việc tương đồng. Tổ chức các lớp

tập huấn và trao đổi kinh nghiệm giảng dạy theo phương thức E-Learning thường
xuyên hơn. Cách thức khuyến khích và khiêu khích học viên tham gia học tập cần
nâng cao hơn là cách thức giảng giải cắt nghĩa. Thuật phản biện và định hướng cũng
nên được quan tâm hơn.
Năm là: Phải xây dựng được kho dữ liệu, thư viện điện tử đủ lớn để đảm bảo
tính tương tác với người học lớn hơn so với học truyền thống. Người học đã ở xa thì
càng cần phải tương tác nhiều hơn mới đảm bảo chất lượng đào tạo. Không nên quan
236


niệm là từ xa thì phải giảm chất lượng đào tạo sẽ là sai lầm lớn như các hệ đào tạo
VLVH và VB2…
Những kiến nghị trên với mong muốn gắn kết chương trình đào tạo bậc cử
nhân theo phương thức E-Learning của Neu-Edutop với nhu cầu của các doanh
nghiệp trong kỷ nguyên cách mạng công nghệ 4.0. Tuy nhiên, không phải tất cả các
giải pháp trên có thể thực hiện ngay mà cần có sự trao đổi và kiểm chứng bằng các
đề án thí điểm. Mặc dù vậy, dưới giác độ tham luận tại hội thảo khoa học nên xin
mạnh dạn đưa ra các ý kiến mang tính cá nhân với mong muốn chương trình liên kết
đào tạo E-Learning của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân và Edutop tiếp tục được
cải cách và phát triển theo đúng các mục tiêu đặt ra.

237


DANH Mục TàI LIệU THAM KHảO
1. Green, K. C. (2002). Campus Computing 2002: The 13th national survey of
computing and information technology in American higher education. Encino,
CA: Campus Computing, 2002.
2. Hawkins, B. (2003) Distributed learning: Promises and pitfalls. 2003 UCEA 88th
Annual Conference: March 28-30, 2003—Chicago, Illinois.

3. Hickman, C. J. (2003, March 29). Results of survey regarding distance education
offerings. University Continuing Education Association (UCEA) Distance
Learning Community of Practice, Research committee report.
4. Johnstone, S.M., Ewell, P., & Paulson, K. (2002) Student learning as academic
currency. ACE Center for Policy Analysis. Retrieved June, 2003:
/>5. Jones, D. R., & Pritchard, A. L. (2000, November/December). The distance
education debate: An Australian view. Change. 32-33.
6. Kariya, S. (2003) Online education expands and evolves. IEEE Spectrum. 40(5):
49-51.
7. Markel, M. (1999) Distance education and the myth of the new pedagogy. Journal
of Business and Technical Communication. 13(2): 208-222.
8. Carol L. Colbeck (1998), “Merging in a Seamless Blend: How Faculty Integrate
Teaching and Research” The Journal of Higher Education, Vol. 69, No. 6 (Nov. Dec., 1998), pp. 647-671 Published by: Ohio State University Press.
9. Clark, Burton.R (1998), “Creating Entrepreneurial Universities: Organizational
Pathways of Transformation” Elsevier Science Regional Sales, 665 Avenue of the
Americas, New York, NY10010Mahidol_University (2013),“Mahidol_University
history”.
10. Scott L. Howell, PhD, Brigham Young University, Peter B. Williams, M.S.,
Brigham Young University, Nathan K. Lindsay, M.S.,University of Michigan ,
“Thirty-two Trends Affecting Distance Education: An Informed Foundation for
Strategic Planning” 2013.

238