Day hoc tich cuc Nhung bieu hien cu the trong cac tiet day o Tieu hoc

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Trờng tiểu học</b>
<b>thị trấn nam sách</b>

<b>*****-*****</b>

Cộng hoà x héi chđ nghÜa viƯt nam<b>·</b>
<b>§éc lËp </b>–<b> Tù do </b><b> Hạnh phúc</b>

<b>Chuyờn : Dy v hc tớch cc</b>

<b>Những biểu hiện cụ thể trong các tiết dạy học ở Tiểu học</b>
<b>Năm học 2009 </b><b> 2010</b>

<b>I. Ph ơng pháp Dạy - học tích cực là gì?</b>

- Phng phỏp dạy học tích cực (PPDHTC) là thuật ngữ rút gọn để chỉ các phơng
pháp dạy học trong đó đề cao, phát huy đợc tính tích cực, tự giác, độc lập nhận thức của
ng-ời học dới vai trò tổ chức, định hớng của ngng-ời dạy. Thuật ngữ này xuất hiện và đợc dùng ở
nhiều nớc trên thế giới trong những năm gần đây. ở nớc ta, nó xuất hiện khoảng từ năm
2003 cùng với dự án Việt – Bỉ. Tích cực ở đây nghĩa là chủ động, là hoạt động; trái nghĩa
với thụ động, không hoạt động; chứ không dùng trái nghĩa với “tiêu cực”.

- Phơng pháp dạy học tích cực hớng tới tích cực hố hoạt động của ngời học, nghĩa là
tập trung phát huy tính tích cực của ngời học chứ khơng chỉ tập trung hoạt động tích cực
của ngời dạy. Cả ngành Giáo dục và tất cả các trờng học cũng chỉ vì một ngời đó là HọC
<b>SINH. Nên mọi vấn đề, mọi hoạt động, mọi việc làm, mọi chủ trơng đều vì ngời học. Do</b>
đó, hoạt động giảng dạy cũng hớng tới phục vụ ngời học, vì lợi ích của ngời học. Với
PPDHTC, ngời dạy đóng vai trị chủ đạo trong tổ chức, dẫn dắt, HD, ngời học đóng vai trị
<b>chủ động chiếm lĩnh tri thức thông qua việc đợc tham gia các hoạt động: khám phá, tìm</b>
tịi, suy luận, phân tích, tổng hợp, đối chiếu, so sánh, đánh giá, diễn đạt, bình luận, thảo
luận, thực hành, làm thí nghiệm, luyện tập, ghi nhớ…

- Muốn đổi mới cách học, trớc tiên phải đổi mới cách dạy. Trong quá trình dạy học,
cách thức, con đờng dạy chỉ đạo cách thức, con đờng học (vì ngời dạy giữ vai trị chủ đạo).
Ngời học có thể chủ động, sáng tạo hay không là phụ thuộc vào sự nỗ lực tìm tịi, động não,
tích cực tổ chức các hoạt động, đa ngời học vào các tình huống có vấn đề của GV và để tự
các em giải quyết các tình huống đó. Qua đó, các em tự tìm ra kiến thức rèn kĩ năng, kĩ xảo
và vận dụng vào thực tiễn cuộc sống.

- Việc dạy và học trong các nhà trờng hiện nay chủ yếu là vì mục đích thi cử. Chính
vì thế, GV dạy sao cho HS làm bài thi đạt kết quả cao là tốt rồi, Gv chỉ tập trung truyền đạt
kién thức và tổ chức ôn luyện cho các em kĩ năng làm bài mà khơng hoặc rất ít quan tâm
tới chất lợng t duy của HS thay đổi nh thế nào ở thời điểm trớc và sau khi tham gia học tập
(mỗi bài học và cả q trình học). Nói cách khác, Dạy v hc tớch cc cha c quan tõm
nhiu.

<b>II. Đặc tr ng của ph ơng pháp dạy học tích cực:</b>

<i><b>1. Dy học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của ngời học: </b></i>

Đây là một đặc trng cơ bản của PPDHTC. Nếu không tổ chức đợc các hoạt động cho
ngời học thì nhất định đó cha phải là PPDHTC, nếu ngời học không tham gia hoặc không
đợc tham gia vào các hoạt động thì ngời học trở nên thụ động, bị động trong các hoạt động
dạy học của Gv. Khi đó các em là những chiếc thùng chứa sách mà GV muốn đa gì vào đó
thì đa, muốn sắp xếp số sách đa vào nh thế nào thì sắp. Các em lại càng khơng thể hiểu đợc
vì sao có số sách đó, khi cần có thể lấy thêm ở đâu.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

năng kĩ xảo đó (có thể cịn nắm đợc con đờng nào phù hợp với bản thân, con đờng nào là
ngắn nhất). Tức là không những nắm đợc, tìm đợc con cá ăn trong bữa học hơm nay mà
cịn tìm đợc cần câu để kiếm thức ăn vào những lúc khác, khi cần.

<b>2. D¹y&Häc chó träng viƯc rèn luyện phơng pháp tự học: </b>

Việc rèn luyện phơng pháp tự học cho HS không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu
quả học tập mà còn là một mục tiêu dạy học.

Trong XH hin i, vi s bựng nổ thông tin, sự phát triển nh vũ bão của khoa học ,
kĩ thuật, công nghệ, (cứ khoảng 3 năm, tri thức khoa học lại tăng gấp đôi) thời gian trên lớp
không đủ để cung cấp cho HS và cũng không thể nhồi nhét quá nhiều tri thức vào đầu óc
ngời học. Vì thế cần phải có PP tự học.

Trong PP học thì PP tự học là cốt lõi. Điều quan trọng là phải HD ngời học biết cách
khai thác, lựa chọn, tìm kiếm thơng tin bằng cách hình thành thói quen tự học. Khi ngời
học có phơng pháp, thói quen, ý chí tự học thì sẽ ham học, thích học. đó là điều vơ cùng
quan trọng để tạo ra động lực, động cơ học tập và qua đó nâng cao hiệu quả học tập. Tự học
có thể là tự học cá nhân hoặc tự học theo nhóm, tự học có sự hợp tác. Tự học có thể diễn ra
ở trờng, ở lớp, ở nhà hay trong cuộc sống (mọi lúc, mọi nơi).

Với HS tiểu học, việc rèn luyện PPTH cho HS gặp nhiều khó khăn nhng chúng ta vẫn
phải từng bớc rèn luyện thói quen quan trọng này cho các em. Có thể xây dựng thói quen
này bằng cách: Giao nhiệm vụ tìm hiểu thơng tin, điều tra thực tế, đánh giá thực trạng một
vấn đề gì đó của địa phơng nơi HS đang sinh sống, tự tìm thơng tin ở kênh hình, kênh chữ,
tự hợp tác với bạn để lập một báo cáo phục vụ nhiệm vụ bài học, tự tìm phơng pháp khác,
cách làm khác, câu trả lời khác của một câu hỏi, một bi tp, mt vn .

<b>3. Tăng cờng học tập cá thể phối hợp với học tập hợp tác: </b>

- Dy học cần đảm bảo tính cá biệt hố. Nội dung phải đảm bảo tính vừa sức chung
và vừa sức riêng bởi vì trong một tập thể lớp chắc chắn trình độ nhận thức của HS không
đồng đều. Mà trong dạy học thì phải đảm bảo nguyên tắc ND phù hợp, tác động vào vùng
phát triển gần nhất của HS (không q khó, khơng q dễ). Vùng đó của mỗi HS là khác

nhau, vì thế ND dạy - học cần khác nhau.

- Việc học tập hợp tác cũng cần đợc tăng cờng vì chỉ có thơng qua hợp tác trong mơi
trờng s phạm (GV- HS, HS - HS ), qua tranh luận, thảo luận, trao đổi trong lớp, trong nhóm
thì ý kiến của mỗi cá nhân mới đợc bộc lộ. Nhờ thế mà HS nhận ra đợc tri thức mình có là
đúng hay cha đúng, từ đó mà rút kinh nghiệm và nâng kiến thức, trình độ của mình
lên.Học tập hợp tác là thể hiện tinh thần: Học thầy không tày học bạn. Chính trong hợp tác
mà mỗi cá nhân HS học tập thêm đợc kinh nghiệm sống, khả năng t duy, giải quyết vấn đề
của bạn. Ngoài ra, học tập hợp tác giúp cho HS rèn luyện kĩ năng trình bày, tỏ quan điểm,
bạo dạn trớc đám đông, trớc tập thể - Một kĩ năng. thói quen vơ cùng quan trọng trong cuộc
sống hàng ngày khi trởng thành.

- Hiện nay, việc tiến hành học tập hợp tác thờng đợc tổ chức dới dạng học tập theo
nhóm. Kinh nghiệm cho thấy, GV nên tổ chức cho HS lần lợt là nhóm trởng, th kí, lần lợt
là ngời thay mặt nhóm trìng bày, chỉ có nh vậy thì tác dụng của việc học theo nhóm mới
đ-ợc phát huy.(đừng ngại có em khơng trình bày đđ-ợc, nếu HS gặp khó khăn thì GV hoặc HS
khác giúp đỡ, rồi dần dần nhất định các em sẽ làm đợc)

<b>4. Kết hợp giữa đánh giá của ngời dạy với tự đánh giá của ngời học:</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

ngay từ bây giờ bằng cách khuyến khích các em tham gia đánh giá kết quả hc tp ca bn,
ca mỡnh.

<b>III. Các ph ơng pháp th ờng dùng khi áp dụng PPDHTC:</b>
<i><b>1. Dạy học khám phá: </b></i>

- Khám phá là một nhu cầu bức thiết của con ngời. Ngay từ khi còn nhỏ, con ngời đã
thích và rất hứng thú với việc khám phá các đồ chơi có trong tay (bằng cách: sờ, bóp, gặm,
đập, ném,…). Hứng thú này vẫn theo mãi mỗi chúng ta, nht l la tui hc ng.

- Dạy học khám phá: Xin không nêu khái niệm ở đây.

- Một số gợi ý GV có thể thực hiện nhằm hỗ trợ học tập khám phá trên lớp:
+ Khuyến khích sự tò mò: Ngời dạy cần quan tâm tạo ra bầu không khÝ ham häc
hái trong líp.

+ Tăng cờng sử dụng các thí nghiệm, các hoạt động điều tra khoa học.
+ Thiết kế các hoạt động theo hớng tình huống có vấn đề.

<i><b>2. Dạy học nêu và giải quyết vấn đề: </b></i>

- Một số dấu hiệu đặc trng của tình huống có vấn đề (THCVĐ):
+ THCVĐ nhằm cung cấp tri thức mới, hình thành khái niệm.

+ Tồn tại mâu thuẫn giữa tri thức cũ và tri thức mới. (TT cũ><TT mới)
+ Tri thức cũ làm nền tảng, cơ sở và có liên quan đến tri thức mới.
+ THCVĐ mang tính hệ thống và tính vừa sức.

- Các hành động của ngời dạy trong dạy học nêu và giải quyết vấn đề:

+ Xây dựng các THCVĐ. Phát biểu các vấn đề và nêu mâu thuẫn. Có thể chỉ đạo,
HD HS nêu các ván đề và các mâu thuẫn.

+ HD ngời học tiến tới các cách thức giải quyết và kiểm tra xem cách giải quyết có
đúng khơng.

+ Tổ chức việc khái qt hố, hệ thống hố và áp dụng các tri thức tìm đợc trong quá
trình giải quyết các vấn đề.

- Các hành động của ngời học trong việc giải quyết vấn đề mà ngời dạy nêu ra hoặc

mình tự tìm và nêu ra:

+ Phân tích các THCVĐ. Phát biểu vấn đề hoặc tiếp nhận vấn đề mà ngời dạy nêu ra.
+ Vận dụng các tri thức cũ và vốn kinh nghiệm sống làm nền tảng, làm cơ sở kết hợp
suy luận, so sánh,…để giải quyết vấn đề đặt ra.

+ Tìm kiếm các tri thức, con đờng giải quyết THCVĐ nhằm chiếm lĩnh tri thức mới,
hình thành khái niệm. Sắp xếp các tri thức đã thu đợc vào hệ thống tri thức đã có để giải
quyết các vấn đề tiết theo.

<i><b>3. Phơng pháp động não:</b></i>

- Động não là một giải pháp tuyệt vời để thu thập, phát triển các ý tởng mới, mang
tính sảng tạo về một chủ đề hay một vấn đề.Động não là hoạt động tập trung vào một chủ
đề, một câu hỏi sau đó đa ra rất nhiều ý tởng hay lời giải khác nhau cho câu hỏi đó, keercar
các ý tởng, các câu hỏi phù hợp hay không phù hợp. Các ý tởng ở phạm vi càng rộng càng
tốt, đợc đa ra càng nhanh càng tốt nhằm hình thành trong não bộ HS t duy phản ứng nhanh,
linh hoạt và sáng tạo.

- Các bớc tiến hành động não:

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

+ B ớc 2: Xử lí các ý tởng: Tìm xem có ý kiến nào trùng lặp hoặc tơng tự khơng; xố
các câu trả lời khơng phù hợp; nhóm các ý tởng, các câu trả lời tơng đồng lại với nhau; đề
nghị các thành viên có ý tởng tơng đồng đặt tên cho nhóm mình; đánh giá các ý tởng dựa
trên tính thực tiễn, tính khả thi của chúng. Từ đó tìm ra cách giải quyết, câu trả lời tốt nhất
của một vấn đề, một câu hỏi.

<i><b>4. Ph¬ng pháp thảo luận: </b></i>

- Hin nay, trong cỏc trng tiu học PP thảo luận nhóm trong q trình dạy học đã

đ-ợc sử dụng nhiều. Đặc biệt, tại trờng Tiểu học Lơng Định Của, quận 3 - TP HCM, BGH nhà
trờng đã quyết định sử dụng PP dạy học này trong 100% các tiết dạy học của tất cả các lớp,
chỗ ngồi của các em cũng là kiểu ngồi trong t thế thảo luận nhóm (4 HS ngồi 2 bàn quay
mặt vào nhau). Hiệu quả của hình thức dạy học này xin để thời gian kiểm nghiệm nhng trớc
mắt cho thấy nó làm cho các em năng động, linh hoạt, đảm bảo sự nhẹ nhàng và đặc biệt là
tạo ra sự ồn ào đáng khích lệ (tranh luận về kiến thức, học thầy không tày học bạn - nếu
không biết cài bảng theo u cầu của cơ, nhìn sang bạn đối diện là biết ngay!)

- Khái niệm, những yêu cầu, lu ý khi sử dụng PP này đã đợc nêu rất nhiều lần - xin
khơng nêu lại.

Ngồi ra, để phát huy tính tích cực của HS, GV cịn có thể sử dụng các phơng pháp
dạy học khác nh: Dạy học chơng trình hố, dạy học dự án, trạm trung chuyển học tập, dạy
học qua luyện tập, thực hành, sử dụng các hình thức tổ chức linh hoạt: dạy học trong lớp,
tham quan, dã ngoại, chăm sóc, tìm hiểu di tích lịch sử, thực hành ngồi trời,…

<b>IV. Các điều kiện cần thiết để triển khai PP DHTC:</b>
<i><b>1. Về công tác quản lí:</b></i>

- BGH nhà trờng cần tạo điều kiện tốt nhất cho GV tích cực áp dụng dạy học các
PPDHTC (không vội vàng đánh giá, dù đổi mới đã thành công hay cha thành công). Đổi
mới PPDH là một cơng việc khó khăn, phức tạp, địi hỏi nhiều sự nỗ lực của mỗi cán bộ,
GV nhng không thể không làm.

Chủ động, tích cực chỉ đạo và tham gia xây dựng bộ đề KTĐK các lớp thật tốt
-theo hớng tăng cờng kiểm tra khả năng thông hiểu, vận dụng kiến thức để giải quyết các
bài tập, tình huống đòi hỏi khả năng linh hoạt, sáng tạo của HS, giảm kiểm tra nhớ máy
móc. Từ đó định hớng cho cơng tác dạy học.

- Hằng năm, có đánh giá, tổng kết công tác thi đua đổi mới PPDH. tổ chức bầu và

vinh danh 1 GV tiêu biểu trong phong trào này. Cơng bố rộng rãi, khích lệ kịp thời những
Gv tích cực đổi mới PP.

<i><b>2. VỊ CSVC:</b></i>

Đa số ý kiến đợc hỏi đều cho rằng để sử dụng các PPDHTC, Gv cần có đầy đủ các
thiết bị dạy học (cho GV, cho HS). Ngồi ra, GV cịn cần có kĩ năng khai thác các thiết bị
sẵn có, tích cực làm TBDH từ những vận liệu sẵn có của địa phơng. Việc trang bị đầy đủ
(chuẩn bị đầy đủ) các thiết bị là vô cùng quan trọng. DHTC yêu cầu cần thờng xuyên tổ
chức các hoạt động cho HS và các hoạt động của HS với gì nếu khơng phải là những thiết
bị, những đồ vật, vật thật,… mà GV, HS ó chun b c?

<i><b>3. Về phía giáo viên:</b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

- Ngồi việc tham gia vào cơng tác chuẩn bị thiết bị, GV còn cần chuẩn bị bài chu
đáo: Thiết kế các tình huống có vấn đề, dự kiến các khả năng có thể xảy ra trong quá trình
dạy học.

- Rèn cho mình kĩ năng dạy học (tổ chức, hớng dẫn, điều hành hoạt động, trọng tài,
kết luận,…) và xử lí các tình huống s phạm nảy sinh.

- TÝch cùc häc tËp vµ øng dơng CNTT trong dạy học. Góp phần tích cực hoá HĐ của
HS và nâng cao chất lợng dạy học

<b>V. Các biểu hiện cụ thể của DHTC trong các tiết dạy ở tr ờng Tiểu học:</b>
<i><b>1. Về phía giáo viên: </b></i>

- Chun b bài chu đáo, nghiên cứ kĩ ND, KT, KN mà HS cần đạt đợc. Từ đó thiết kế
các hoạt động sao cho HS đợc chủ động, đợc tham gia, đợc phát huy tính tích cực, vốn
sống, vốn kinh nghiệm và đợc vận dụng kiến thức đã học để tìm tịi kiến thức mới và rèn kĩ

năng, kĩ xảo. Xây dựng đợc các THCVĐ.

- Khi lªn líp:

+ Về thái độ: Vui vẻ, nhẹ nhàng, tạo bầu khơng khí gần gũi thân thiện, tuyệt nhiên
không gây áp lực về điểm số, về nhiệm vụ phải hồn thành mà chỉ khích lệ, động viên. Với
HS, chỉ có cha đúng, cha hồn thành chứ khơng có sai, khơng có chậm trễ, yếu kém!

+ Về hoạt động: Khơng nói nhiều, làm nhiều. Nhờng quyền nói và làm cho học
<i><b>sinh, dám tin vào khả năng của học sinh. Việc gì có thể để HS làm, HS nói, HS nêu đợc</b></i>
thì tuyệt nhiên khơng nói giúp, làm giúp (kể cả việc điều hành lớp mà HS có thể tham gia
điều hành ở một cơng đoạn, một bớc nào đó thì nên để các em tập dợt làm!). GV chỉ tổ
chức, điều hành, làm trọng tài trong thảo luận, tranh luận của HS và nêu ra kết luận khi cần
thiết. Khuyến khích HS nêu câu hỏi, nêu thắc mắc. Tơn trọng và khuyến khích sự tị mị,
học hỏi. Với HS, khơng có câu hỏi nào là ngớ ngẩn, vớ vẩn cả, chỉ có những câu hỏi ngây
thơ mà thơi (nếu cha đúng mục đích bài học). Tăng cờng giao nhiệm vụ cho HS về nhà thực
hiện (điều tra, tổng hợp số liệu, tìm hiểu, đánh giá,… một vấn đề gì đó phục vụ nhiệm vụ
học tập ở tiêt sau, bài sau). Chấp nhận sự không đồng đều về mức độ hoàn thành, về tốc độ
hoàn thành, về sự linh hoạt, sáng tạo trong xử lí, nhận xét và giải quyết vấn đề của HS. Học
sinh vốn rất đa dạng, đó là một thực tế và Gv phải đa ra các yêu cầu phù hợp với mỗi cá
nhân trong tập thể khác nhau ấy.

+ Về PPDH: Tích cực, thờng xun sử dụng và có kĩ năng sử dụng thành thạo các
phơng pháp dạy học hiện đại. Đồng thời không xem nhẹ các PPDH truyền thống. Phát huy
tốt mặt mạnh của mỗi PP DH và triệt tiêu tối đa những hạn chế của các PP. Vận dụng PP
linh hoạt, mềm dẻo nhằm đạt kết quả cao dạy học cao nhất.

<i><b>2. VỊ phÝa HS:</b></i>

- Có niềm tin, động cơ, thái độ học tập (đợc GV kích thích tạo ra hay do bản thân đã

xây dựng đợc từ trớc) phù hợp, đúng đắn.

- Tích cực tham gia và đợc GV khuyến khích tham gia đầy đủ vào các hoạt động tìm
tịi, giải quyết vấn đề, nêu, thực hành, luyện tập, rèn kĩ năng, kĩ xảo. (nghe, nêu, phát biểu,
trả lời, làm, quan sát, so sánh, khái quát, đánh giá, nhận định, thực hành, …câu hỏi, vấn
đề, kết luận, bài tập mà GV nêu). Hơn nữa cịn có thể chủ động phát hiện vấn đề, tự nêu ra
vấn đề, tự nêu ra bài tập, đề tốn cho mình, cho bạn và giải quyết chúng.

- Vui vẻ, không cảm thấy có áp lực nặng nề, mạnh dạn tham gia và đợc tuyệt đối tôn
trọng, dù kết quả tham gia hoạt động, tham gia trả lời đúng hay cha đúng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

sao bài của em, bạn em làm thế này mà lại đợc cơ cho ….điểm! (ít hơn hoặc nhiều hơn
mình tởng)

- Tích cực tham gia và hồn thành các nhiệm vụ điều tra, tổng hợp, đánh giá,…ở nhà
phục vụ bài học trên lớp…

</div>

<!--links-->