chuyên đề công tác phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi môn ngữ văn 9 ở trường thcs phong thạnh tây

CHUYÊN ĐỀ:
CÔNG TÁC PHÁT HIỆN VÀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN
NGỮ VĂN 9 Ở TRƯỜNG THCS PHONG THẠNH TÂY

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là một nhiệm vụ quan trọng trong việc nâng
cao chất lượng giáo dục, bồi dưỡng nhân tài cho nhà trường nói riêng, cho địa phương
nói chung. Nhận thức được nhiệm vụ quan trọng đó, tổ Văn đã xây dựng kế hoạch
ngay từ đầu năm học. Bồi dưỡng HSG là một công việc khó khăn và lâu dài, địi hỏi
nhiều cơng sức của thầy và trị. Thầy có phương pháp bồi dưỡng phù hợp, biết phát
huy những điểm mạnh của học sinh, đầu tư nhiều hơn các tiết dạy trên lớp, thậm chí
phải có q trình tích lũy kinh nghiệm qua thời gian mới có thể đạt kết quả và thuyết
phục học sinh. Làm cho các em thực sự hứng thú và tin tưởng. Giáo viên tham gia bồi
dưỡng phải có sự học tập và trau dồi không ngừng nghỉ, cùng với lịng nhiệt huyết,
quyết tâm cao mới có thể đáp ứng được u cầu của cơng việc
Qua thời gian tìm tịi và vận dụng, cho đến nay, tơi đã tìm được cho mình một
số phương pháp làm mang lại một số hiệu quả tơi xin được trình bày mong mọi người
góp ý thêm.
II. NỘI DUNG
1. Thực trạng
1


a. Ý nghĩa, tâm quan trọng của việc bồi dưỡng học sinh giỏi
Bồi dưỡng học sinh giỏi (HSG) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của
ngành giáo dục đào tạo. Trong những năm qua, Phịng GD- ĐT đã có nhiều đóng góp
quan trọng trong cơng tác bồi dưỡng HSG, góp phần vào việc đào tạo nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài cho thị xã và cho tỉnh nhà.
Bồi dưỡng HSG là một hoạt động dạy học mang tính đặc thù cao: Người học là
học sinh giỏi, có năng khiếu theo mơn học; người dạy là những giáo viên có trình độ
tay nghề cao và có tâm huyết với nghề.

Chương trình bồi dưỡng được nâng cao so với chương trình giáo dục chính khóa
của Bộ GDĐT; Thời gian và phương pháp bồi dưỡng được trường vận dụng vào hoàn
cảnh cụ thể … Có thể nói đây là hoạt động dạy học ở trình độ cao, địi hỏi người dạy
và người học phải có năng lực và tố chất cần thiết; địi hỏi BGH nhà trường phải có kế
hoạch chỉ đạo và xây dựng giải pháp phù hợp với đặc thù của cơng tác bồi dưỡng
HSG. Vì vậy, bồi dưỡng học sinh giỏi là việc làm đúng đắn, cần thiết có tầm quan
trọng trong các nhà trường THCS.
b. Tình hình bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THCS Phong Thạnh Tây
*Thuận lợi
- Hàng năm Sở GDKH&CN Bạc liêu, Phòng GD- ĐT Thị xã Giá Rai đều tổ
chức thi HSG cấp thị, cấp tỉnh nên trường THCS Phong Thạnh Tây đều tổ chức cho
giáo viên bồi dưỡng đội ngũ HSG để dự thi. Đây là một việc làm thường xuyên nên
hầu hết các học sinh cũng như giáo viên đã có một cái “nguồn” để đạt kết quả.
2


- Đội ngũ giáo viên đa số là giáo viên trẻ nên nhiệt tình, đầy sáng tạo.
*Khó khăn
- Việc chọn đội tuyển:
+ Trường là một trường vùng sâu, xa nhất Thị xã Giá Rai, số lượng học sinh ít,
mơn thi thì nhiều nên việc lựa chọn đội tuyển cũng gặp khơng ít khó khăn.
+ Tất cả những học sinh có năng khiếu đều thích thi mơn tự nhiên số cịn lại
phần nhiều là học sinh khá và trung bình khá. Vì vậy việc chọn học sinh có năng khiếu
để bồi dưỡng rất khó.
- Một khó khăn nữa của giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi đó là vấn đề về
phương pháp, hình thức bồi dưỡng. Kinh nghiệm thì chưa có là bao mà số giáo viên ở
trường lại ít đa số mỗi giáo viên dạy một khối nên việc trao đổi kinh nghiệm rất khó
khăn hầu như là tự thân vận động. Chính từ những lý do này mà các giáo viên rất lo
lắng khi được phân công bồi dưỡng. Đây là một tình hình thực tế mà bản thân tôi cũng
như các giáo viên ở trường tôi gặp phải trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi từ

nhiều năm nay.
2. Biện pháp thực hiện
Như đã nói ở trên khó khăn lớn nhất của các giáo viên dạy bồi dưỡng học sinh
giỏi là phương pháp và kinh nghiệm còn nhiều hạn chế. Qua nghiên cứu, tìm tịi sáng
tạo, kết hợp với một số anh chị em đồng nghiệp tôi mạnh dạn đưa ra những hình thức
bồi dưỡng như sau:
* Tổ chức kiểm tra năng lực, năng khiếu của học sinh
3


Đây là công việc đầu tiên của người giáo viên dạy bồi dưỡng. Mỗi giáo viên
phải nắm được năng lực của từng học sinh trong đội tuyển: năng lực diễn đạt, năng lực
cảm nhận, năng lực sáng tạo...Công việc này được tiến hành bằng cách giáo viên tổ
chức cho học sinh làm bài kiểm tra tại lớp. Sau khi đã có bài giáo viên chấm sửa bài
cho học sinh lấy kết quả, phân loại chất lượng học sinh để có kế hoạch bồi dưỡng.
* Kiểm tra khả năng nắm kiến thức cơ bản của học sinh
Đầy là bước vô cùng quan trọng vì học sinh có năm được kiến thức cơ bản học
trên lớp thì các em mới có thể viết bài được tốt, có thể gọi đây là phần ''Nền”, rồi mới
khơi gợi và nuôi dưỡng, phát triển cảm xúc, lòng yêu mến văn chương và nhu cầu
sáng tạo nghệ thuật cho các em. Đây là biện pháp có tính phương pháp, thậm chí gần
như một nguyên tắc trong q trình ơn học sinh giỏi.
* Cung cấp những kiến thức chung khi viết văn cho học sinh
Qua một số năm giảng dạy, tôi nhận thấy, ở lớp 8, 9 học sinh chưa được học
những kiến về thức chung về văn học, các em hiểu những khái niệm về văn học còn
mơ hồ cụ thể là những kiến thức về tác phẩm văn học, đặc trưng cơ bản của văn học,
nhân vật, cốt truyện... Vì vậy mà giáo viên cần cung cấp những kiến thức này cho học
sinh, giúp học sinh hiểu rõ hơn để từ đó học sinh biết vận dụng nó khi phân tích, cảm
thụ tác phẩm văn chương.
* Hướng dẫn học sinh phương pháp, kỹ năng làm bài tập làm văn
Sau khi cung cấp những kiến thức cơ bản về văn học cũng như những cách làm

bài tập làm văn nghị luận chung cho học sinh thì giáo viên tiến hành hướng dẫn học
4


sinh kỹ năng phương pháp làm bài tập làm văn. Giáo viên cần hướng dẫn cụ thể từng
bước cho học sinh bởi tuy là học sinh giỏi nhưng ngay cả những cách dùng từ, đặt câu,
viết đoạn học sinh cũng cịn có nhiều vướng mắc. Vì vậy mà giáo viên phải dành một
khoảng thời gian nhất định, có ít nhất là từ 5 buổi học để rèn kỹ năng lập dàn ý, dựng
đoạn, liên kết đoạn...
* Xây dựng hệ thống câu hỏi, bài tập để rèn luyện kỹ năng
Xây dựng hệ thống câu hỏi, bài tập để rèn luyện kỹ năng cho học sinh là một
công việc cần thiết. Song, giáo viên phải xây dựng có hệ thống, phân chia theo mảng,
chủ đề không được dạy tràn lan, chung chung, thích chỡ nào dạy chỡ ấy. Dĩ nhiên hệ
thống câu hỏi phải bám sát chương trình nội dung kiến thức mà các em đã được học.
VD: Một số chuyên đề, chủ đề tiêu biểu
- Văn nghị luận:
+ Nghị luận văn học.
- Thơ văn Nguyễn Du
- Thơ văn Hồ Chí Minh
- Chủ đề yêu nước
- Chủ đề về người phụ nữ
- Chủ đề về Bác
- Chủ đề về người lính
- Chủ đề quê hương
- Chủ đề người nông dân Việt Nam...
5


+ Nghị luận xã hội. Các vấn đề cập nhật nhất hiện nay trong xã hội cho học sinh
liệt kê và bắt đầu tập viết một số chủ đề như:

- Môi trường.
- Bạo lực học đường.
- Giao thông…
* Giáo viên tổ chức cho học sinh thực hành theo chủ đề, hệ thống câu hỏi
Từ những chủ đề, câu hỏi trên giáo viên tổ chức cho học sinh thực hành dưới
hình thức ra đề bài yêu cầu học sinh thực hành, sau đó chấm sửa, nhận xét, đánh giá
những ưu khuyết điểm của từng học sinh, giúp học sinh nhận ra được những lỡi sai
của mình, những thiếu sót phải bổ sung. Đồng thời hướng dẫn học sinh cách làm bài
một cách tỉ mỉ .
VD: Khi hướng dẫn học sinh thực hành chủ đề về ''Người phụ nữ trong chế độ xã
hội phong kiến qua hai tác phẩm chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ
và Truyện Kiều của Nguyễn Du” giáo viên phải hướng dẫn một cách cụ thể: Từ cách
viết mở bài sao cho hấp dẫn, cách trình bày ý sao cho hợp lý. Ngoài việc hướng dẫn
học sinh cảm nhận về nội dung, giáo viên lưu ý với học sinh phải biết sắp xếp nhân vật
theo tiến trình của lịch sử văn học, khơng nên trình bày lộn xộn, nhớ tới nhân vật nào
thì nói đến nhân vật ấy .
Phải hướng dẫn các em biết chủ động mở rộng và thu hẹp về dung lượng bài viết
theo giới hạn khác nhau mà bài viết vẫn giàu cảm xúc và thể hiện bật nổi tư tưởng, chủ
đề. Đây là hình thức quan trọng và phải tiến hành thường xuyên bởi học sinh càng làm
6


quen với nhiều dạng đề, càng viết nhiều thì sẽ thành thói quen, có nhiều kinh nghiệm
khi viết ''Trăm hay không bằng tay quen”. Bên cạnh việc rèn luyện kỹ năng viết bài,
thì cịn phải rèn luyện cho học sinh kỹ năng đọc sách tham khảo, biết chọn lọc các ý
chính để đưa vào bài viết của mình. Hình thức này còn cung cấp bổ sung rất nhiều
kiến thức cho học sinh.
*Tổ chức cho học sinh nhận xét văn người và sửa văn mình
Song song với việc tổ chức cho học sinh luyện tập thực hành, giáo viên cho học
sinh tự đọc văn bạn để sửa văn mình. Thơng qua cách làm này học sinh có thể tìm ra

được những nhược điểm của nhau và sửa chữa cho nhau, ngoài ra cịn có thể học tập ở
nhau những điểm tốt. Hoặc học sinh có thể sửa bài của mình sau khi thầy cơ giáo đã
chấm. Chú ý những thiếu sót mà thầy giáo đã phát hiện, viết lại theo chỉ dẫn. Ngồi ra
giáo viên dành ít thời gian để hướng dẫn học sinh đọc tài liệu tham khảo, nhất là đọc
các bài văn đạt giải để giúp học sinh học tập thêm ở văn người hoặc có thể tham khảo
những bài làm tốt của học sinh ở ngay trong đội tuyển.
Với những hình thức này địi hỏi giáo viên phải nghiên cứu và sưu tầm nhiều mới
có thể cung cấp được nhiều tài liệu cho học sinh. Đồng thời cũng u cầu học sinh
phải có sổ tích luỹ kiến thức cơ bản mới học tập được ở bạn và có thêm nhiều vốn kiến
thức .
* Thảo luận trao đổi, giải đáp thắc mắc
Sau khi đã sử dụng các hình thức trên, giáo viên dành một thời gian nhất định
một đến hai buổi học cho học sinh thảo luận những kiến thức đã được học. Tập hợp
7


những ý kiến thắc mắc, băn khoăn, vướng mắc để giải đáp bổ sung củng cố lại giúp
các em có một lượng kiến thức vững vàng trước kỳ thi.
Ngoài những biện pháp và hình thức mang tính khoa học ra, theo tôi nghĩ một
biện pháp bồi dưỡng không thể thiếu đó là người giáo viên ơn học sinh giỏi phải có
được năng lực thuyết phục học sinh. Muốn có được năng lực này người giáo viên phải
thể hiện được minh thực sự là người có năng lực. Ví dụ: khi học sinh hỏi bài mình
khơng thể giải đáp qua loa mà phải làm cho học sinh hiểu được điều mình thắc mắc
đồng thời người giáo viên phải là người nhiệt tình và gần gủi với các em, xem các em
là người bạn đồng hành không nên tạo cảm giác khoảng cách với học sinh giỏi thì hiệu
quả học tập của học sinh có tiến bộ hơn.
Trên đây là một số biện pháp, hình thức bồi dưỡng học sinh giỏi mà tôi đã áp
dụng trong năm năm trở về đây. Sau đây là kết quả mà tôi đã đạt được:
+ Năm học 2018 - 2019: Số học sinh tham gia dự thi cấp thị xã là: 3 em, được
vào đội tuyển thi cấp tỉnh là 2 em và đạt 2 giải nhì cấp tỉnh.

Kết quả này cho thấy, số học sinh đạt giải chưa cao nhưng cũng duy trì được
chất lượng học sinh giỏi hàng năm. Điều này đã phản ánh được tác dụng của những
phương pháp, hình thức bồi dưỡng học sinh giỏi nói trên.
III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Bồi dưỡng học sinh giỏi là một trong những công tác quan trọng ở trường
THCS. Nhiệm vụ của mỗi giáo viên chúng ta là phải nâng cao được chất lượng giảng
8


dạy đại trà và bồi dưỡng học sinh giỏi các cấp, để nâng cao chất lượng giáo dục, để
làm được điều này có lẽ người giáo viên là yếu tố cơ bản, vì vậy mỡi giáo viên cần
phải rèn luyện để mình thật sự có năng lực, năng khiếu sư phạm, đồng thời phải có
tâm huyết với nghề nghiệp, biết tôn trọng tài năng. Chất lượng học sinh giỏi không chỉ
thể hiện đánh giá năng lực, năng khiếu văn chương của học sinh mà còn thể hiện năng
lực bồi dưỡng của mỡi giáo viên nói riêng và chất lượng giáo dục của nhà trường nói
chung. Trên thực tế, các nhà trường THCS coi đây là cái đích để thi đua cho nên công
tác này đã được quan tâm đặc biệt .
2.Kiến nghị
- Lãnh đạo các trường cần chú ý đầu tư vào công tác mũi nhọn, tạo điều kiện để
GV bồi dưỡng nâng cao tri thức, tay nghề trong công tác bồi dưỡng.
- Phải quan tâm nhiều hơn công tác này, động viên kịp thời những giáo viên trực
tiếp dạy bồi dưỡng cả về vật chất lẫn tinh thần.
- Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học cho giáo viên: Tài liệu, sách
tham khảo ...
- Phải thường xuyên kiểm tra việc bồi dưỡng của giáo viên .
Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của tôi về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi
môn Ngữ Văn 9 được thực hiện tại trường THCS Phong Thạnh Tây trong những năm
gần đây. Vì điều kiện thời gian nghiên cứu có hạn và trình độ năng lực hạn chế, kinh
nghiệm của tơi chắc chắn sẽ cịn nhiều thiếu sót. Rất mong được sự góp ý của quý

đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn .
9


Phong Thạnh Tây, ngày 20 tháng 9 năm 2019

PHÒNG GD&ĐT TX GIÁ RAI
Người viết
TRƯỜNG THCS PHONG THẠNH TÂY

XÁC NHẬN HIỆU TRƯỞNG

CHUYÊN ĐỀ:
CÔNG TÁC PHÁT HIỆN VÀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH
Lê THCS
Thị Thu Hằng
GIỎI MÔN NGỮ VĂN 9 Ở TRƯỜNG
PHONG
THẠNH TÂY


Người thực hiện: Lê Thị Thu Hằng

10

Phong Thạnh Tây, tháng 9 năm 2019