Luận văn Thạc sĩ Chính sách công: Thực thi Chính sách nhà ở xã hội trên địa bàn Thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

LÊ KHÁNH LINH

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH NHÀ Ở XÃ HỘI
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CƠNG

HÀ NỘI – 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

LÊ KHÁNH LINH

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH NHÀ Ở XÃ HỘI
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CƠNG
Chun ngành: Chính sách cơng
Mã số: 60 34 04 02

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. NGUYỄN THỊ HỒNG HẢI

HÀ NỘI – 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, đƣợc thực
hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Hải. Các số
liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, đánh giá, nhận xét đƣợc
chính tác giả thu thập từ nhiều nguồn thông tin khác và đã nêu rõ trong phần
tài liệu tham khảo. Ngoài ra, đề tài cũng sử dụng một số nhận xét, đánh giá
cũng nhƣ số liệu của các tác giả, tổ chức cơ quan khác nhau và cũng đã thể
hiện trong phần tài liệu tham khảo.
Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tơi xin hoàn toàn chịu trách
nhiệm trƣớc Hội đồng cũng nhƣ kết quả luận văn của mình.
Hà Nội, ngày10 tháng 11 năm 2017
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Lê Khánh Linh


LỜI CẢM ƠN
Trƣớc hết, tôi xin chân thành cảm ơn đế
chính Quốc gia Hà Nội đã tậ

ầy, cơ Học viện Hành
t

Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Hải đã
dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hƣớng dẫn nghiên cứu và giúp tơi hồn
thành luận văn tốt nghiệp.
Mặc dù, tơi đã có nhiều cố gắng nỗ lực, tìm tịi, nghiên cứu để hồn
thiện luận văn, tuy nhiên khơng thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận
đƣợc những đóng góp tận tình củ

ầy, cơ và các bạn.
Hà Nội, ngày 10 tháng 11 năm 2017
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Lê Khánh Linh


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBCC

: Cán bộ công chức

NHCSXH

: Ngân hàng chính sách xã hội

UBND

: Ủy ban nhân dân


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH NHÀ Ở XÃ
HỘI .................................................................................................................... 8
1.1.Nhà ở xã hội và chính sách nhà ở xã hội .................................................... 8
1.1.1. Nhà ở xã hội ............................................................................................ 8
1.1.2.Chính sách nhà ở xã hội ........................................................................... 6
1.2.Thực thi chính sách nhà ở xã hội .............................................................. 13
1.2.1. Khái niệm .............................................................................................. 13
1.2.2.Mục tiêu thực hiện chính sách nhà ở xã hội........................................... 14
1.2.3. Vai trị của thực hiện chính sách nhà ở xã hội ...................................... 15
1.2.4. Quy trình thực hiện chính sách nhà ở xã hội ........................................ 16
1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến thực hiện chính sách nhà ở xã hội ................. 24
1.3.1. Sự quan tâm, chỉ đạo của các cấp uỷ Đảng........................................... 24
1.3.2. Quy định pháp luật của Nhà nƣớc về nhà ở xã hội ............................... 25
1.3.3. Nguồn tài chính và cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội để
thực hiện chính sách nhà ở xã hội ................................................................... 25
1.3.4. Năng lực của cán bộ, công chức trong thực thi chính sách .................. 26
1.4. Kinh nghiệm thực hiện chính sách nhà ở xã hội ở một số địa phƣơng và
một số giá trị tham khảo rút ra ........................................................................ 27
1.4.1.Kinh nghiệm thực hiện chính sách nhà ở xã hội ở một số địa phƣơng.. 27
1.4.2. Một số giái trị rút ra từ nghiên cứu về kinh nghiệm thực hiện chính sách
nhà ở xã hội ..................................................................................................... 30
Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................ 32
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH NHÀ Ở XÃ HỘI 33
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ...................................................... 33


2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của thành phố Hà Nội
ảnh hƣởng việc thực hiện chính sách nhà ở xã hội ......................................... 33

2.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 33
2.1.2. Điều kiện về kinh tế - xã hội ................................................................. 35
2.2. Thực trạng thực hiện chính sách nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố Hà
Nội ................................................................................................................... 39
2.2.1. Về ban hành văn bản, kế hoạch hƣớng dẫn triển khai thực hiện chính
sách nhà ở xã hội ............................................................................................. 39
2.2.2.Về phổ biến, tuyên truyền chính sách nhà ở xã hội ............................... 42
2.2.3. Về

ực hiệ

ở xã hội ................. 43

2.2.4.Tổ chức thực hiện các nội dung của chính sách nhà ở xã hội................ 46
2.2.5.Về đôn đốc, kiểm tra thực hiện chính sách nhà ở xã hội ....................... 62
2.3. Đánh giá chung về thực hiện chính sách nhà ở xã hội trên địa bàn thành
phố Hà Nội ...................................................................................................... 64
2.3.1. Ƣu điểm ................................................................................................. 64
2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ........................................ 67
Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................ 75
Chƣơng 3. GIẢI PHÁP NHẰM THỰC HIỆN TỐT HƠN CHÍNH SÁCH
NHÀ Ở XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................ 76
3.1. Căn cứ đề xuất giải pháp .......................................................................... 76
3.1.1. Mục tiêu thực hiện chính sách nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố Hà
Nội ................................................................................................................... 76
3.1.2. Định hƣớng phát triển kinh tế-xã hội nhằm phát triển nhà ở xã hội trên
địa bànthành phố Hà Nội................................................................................. 78
3.1.3. Định hƣớng phát triển nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội..... 81
3.2. Một số giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn chính sách phát triển nhà ở xã
hội tại Hà Nội .................................................................................................. 82

3.2.1. Giải pháp tăng cƣờng sự quan tâm của các cấp ủy Đảng ..................... 82


3.2.2. Giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật ........................................ 82
3.2.3. Giải pháp về tài chính, cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội
......................................................................................................................... 85
3.2.4.Giải pháp về năng lực cán bộ công chức thực thi chính sách ............... 88
3.2.5. Giải pháp về tuyên truyền, phổ biến và phân cơng phối hợp để thực
hiện chính sách ................................................................................................ 89
3.2.6. Giải pháp về cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng cơng nghệ thơng
tin. .................................................................................................................... 89
3.3. Phƣơng hƣớng thực thi chính sách nhà ở xã hội………………………91
Tiểu kết chƣơng 3............................................................................................ 93
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 94
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 96


DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Danh sách các đơn vị hành chính cấp huyện, quận của thành phố
Hà Nội sau tháng 8 năm 2008 ......................................................................... 34
Bảng 2.2: Mật độ dân số tại các quận thành phố Hà Nội năm 2014............... 37
Bảng 2.3: Thống kê về nhà ở năm 2010 ......................................................... 38
Bảng 2.4: Diện tích sử dụng đất của TP. Hà Nội năm 2013 (nghìn ha) ......... 39
Bảng 2.5: Giá tham khảo một số dự án nhà ở xã hội trên địa bàn Hà Nội năm
2015 ................................................................................................................. 53


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Nhà ở là một trong những nhu cầu tối thiểu, cơ bản của con ngƣời. Đó
khơng chỉ là khơng gian cƣ trú, nơi đảm bảo môi trƣờng sống, tái tạo sức lao
động mà cịn là mơi trƣờng văn hóa, giáo dục, là tổ ấm hạnh phúc của mọi
gia đình, là thƣớc đo sự tiến bộ xã hội. Đối với mỗi quốc gia, nhà ở khơng
chỉ là nguồn tài sản có giá trị mà nó cịn thể hiện trình độ phát triển, tiềm
năng kinh tế và góp phần khơng nhỏ làm thay đổi diện mạo đô thị.
Trong nhiều năm qua, Nhà nƣớc ta đã có rất nhiều cố gắng trong việc
tạo dựng nhà ở cho các đối tƣợng khó khăn về chỗ ở trong xã hội, những
văn bản, chính sách đã đƣợc ban hành nhằm khuyến khích các cá nhân tự
tạo dựng nhà ở, các thành phần kinh tế tham gia tạo dựng nhà ở để giải
quyết nhu cầu bức thiết của các đối tƣợng trong xã hội. Hà Nội là một trong
những địa phƣơng đầu tiên của cả nƣớc đã xây dựng và thực hiện tích cực
chƣơng trình phát triển nhà ở để giải quyết vấn đề nhà ở cho các đối tƣợng
dân cƣ trên địa bàn. Trong những năm qua, chính quyền thành phố đã có
nhiều nỗ lực trong việc giải quyết vấn đề nhà ở cho các đối tƣợng có thu
nhập thấp, các hộ nghèo tại khu vực đô thị.Trong khi đó các doanh nghiệp
chỉ chú trọng phát triển các dự án nhà ở thƣơng mại đề bán cho các đối
tƣợng có thu nhập cao, vì vậy các đối tƣợng có khó khăn về nhà ở tại khu
vực đơ thị khơng đủ khả năng tài chính để cải thiện chỗ ở.
Việc thông qua Luật Nhà ở và Nghị định 90/2006/NĐ-CP ngày
6/9/2006 quy định chi tiết và hƣớng dẫn thi hành Luật Nhà ở đã tạo điều
kiện thuận lợi cho việc ra đời những chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát
triển nhà ở cho các đối tƣợng khó khăn trong xã hội trên địa bàn thành phố.
Trong đó quy định chi tiết việc thực hiện cơ chế Nhà nƣớc hoặc các tổ chức,

1


cá nhân thuộc các thành phần kinh tế đầu tƣ xây dựng quỹ nhà ở xã hội để
cho một số đối tƣợng có thu nhập thấp gặp khó khăn về nhà ở thuê hoặc

thuê mua.Tuy nhiên, quá trình triển khai chính sách nhà ở xã hội theo quy
định của Luật Nhà ở và Nghị định 90/2006/NĐ-CPcũng đã bộc lộ những bất
cập trƣớc sự vận động và phát triển không ngừng của thực tế thị trƣờng. Hà
Nội vẫn còn thiếu nhà ở nghiêm trọng cho ngƣời lao động, nhất là đối với
ngƣời nghèo, ngƣời thu nhập thấp, công chức, viên chức...
Nguyên nhân những vƣớng mắc trong q trình triển khai chính sách
nhà ở xã hội cơ bản là do chi phí đầu tƣ xây dựng các dự án nhà ở đòi hỏi
phải có nguồn vốn lớn và dài hạn, lãi suất cùng những chi phí phát sinh ln
đẩy giá th nhà lên cao khiến rất nhiều đối tƣợng thu nhập thấp khơng thể
tiếp cận đƣợc quỹ nhà ở xã hội, ngồi ra là nhiều thủ tục mua nhà vẫn còn
rƣờm rà, những bất cập trong cơ chế quản lý và điều hành khiến chính sách
nhà ở xã hội rất thiết thực nhƣng chƣa thật sự đến đƣợc với ngƣời dân.
Chính vì vậy, học viên đã lựa chọn đề tài: “ Thực thi Chính sách nhà
ở xã hội trên địa bàn Thành phố Hà Nội‖, nhằm phân tích đƣợc những mặt
mạnh, yếu của chính sách nhà ở xã hội trên địa bàn Hà Nội hiện nay, đƣa ra
một số giải pháp tích cực với mong muốn đóng góp vào q trình hồn thiện
hơn cho chính sách nhà ở xã hội.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Thực hiện chính sách nhà ở xã hội luôn là vấn đề đƣợc Đảng, Nhà
nƣớc và xã hội quan tâm để kiện toàn hơn nữa vấn đề an sinh xã hội trong
giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo.Để thực hiện đƣợc những nhiệm
vụ đó, cần có sự phối hợp từ phía Nhà nƣớc, cộng đồng xã hội và ngƣời dân
để từ đó cùng tìm ra các giải pháp tối ƣu nhất khắc phục những hạn chế, yếu
kém, những điểm chƣa phù hợp của chính sách để có sự điều chỉnh hợp lý
nhằm nâng cao hiệu quả chính sách khi vận dụng vào thực tiễn.

2


Có rất nhiều các tài liệu bao gồm sách, luận văn, bài viết trên các tạp

chí chuyên ngành.Dƣới đây là tổng quan một số bài viết, đề tài có liên quan
đến nội dung luận văn.
* Các bài viết đăng trên báo, tạp chí:

Phạm Sỹ Liêm(2009), Tìm hiểu chính sách nhà ở các nước,Tạp chí
Ngƣời xây dựng.Tác giả cung cấp thơng tin về việc triển khai có hiệu quả
chính sách nhà ở tại các quốc gia phát triển, qua đó làm bài học cho việc xây
dựng chính sách nhà ở tại Việt Nam, đặc biệt là tại các thành phố lớn.
Nguyễn Ngọc Điện(2010),Nhà ở xã hội Kinh nghiệm của các nước
phát triển,Tạp chí Xây dựng. Bài báo phân tích các hình mẫu của việc xây
dựng triển khai các dự án về nhà ở xã hội của nhiều nƣớc phát triển trên thế
giới, ví dụ nhƣ Singapore, Hà Lan, Hàn Quốc,... thơng qua đó gợi ý về cách
thức áp dụng thực tiễn tại Việt Nam nhằm sử dụng có hiệu quả chính sách
đầu tƣ của Nhà nƣớc cho vấn đề phát triển nhà ở xã hội tại Việt Nam hiện
nay, trong đó phải kể đến vấn đề nhà ở xã hội của thủ đô Hà Nội.
Nguyễn Mạnh Hà(2008),Phát triển nhà ở xã hội một chính sách an
sinh xã hội,Tạp chí Thơng tin đối ngoại. Bài báo khẳng định sự cần thiết của
chính sách nhà ở xã hội đối với một bộ phận cán bộ, công nhân viên chức
đang làm việc tại các cơ quan nhà nƣớc, các đối tƣợng trong danh sách đƣợc
hƣởng chế độ nhà ở xã hội mà Nhà nƣớc ban hành. Qua đó cho thấy sự cần
thiết phải xây dựng và hồn thiện chính sách này cho phù hợp với yêu cầu
thực tế, đảm bảo an sinh xã hội đi vào cuộc sống, đạt đƣợc hiệu quả nhƣ
mong muốn.
Đỗ Phú Hải(2016),Những vấn đề lý luận và thực tiễn về năng lực xây
dựng và thực hiện chính sách cơng,Tạp chí Tổ chức Nhà nƣớc. Bài viết
nghiên cứu năng lực xây dựng và thực hiện chính sách cơng trong đó phân
tích về năng lực quản lý và năng lực chính trị từ đó đƣa ra các tiêu chí về

3

năng lực chính sách của đội ngũ cán bộ cơng chức (CBCC).
*Các đề tài khoa học cấp bộ, cơ sở:
Nhóm Nghiên cứu Trƣờng Đại học Xây dựng(2016),Nghiên cứu các
giải pháp cơng nghệ nhằm tạo lập mơ hình phát triển nhà ở xã hội.Đề tài
nghiên cứu các giải pháp công nghệ tiên tiến và đồng bộ, tạo lập mơ hình
phát triển nhà ở xã hội phù hợp điều kiện thực tiễn Việt Nam và xu hƣớng
phát triển nhà ở xã hội trên thế giới, cụ thể hóa các quan điểm, đƣờng lối
chính sách của Đảng, Nhà nƣớc về phát triển nhà ở xã hội, cung cấp luận cứ
khoa học phục vụ cho việc triển khai thực hiện hiệu quả chiến lƣợc phát
triển nhà ở quốc gia, và các chƣơng trình, kế hoạch phát triển nhà ở xã hội.
Viện Xã hội học, Nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp – Những vấn
đề chính sách và thực tiễn. Ðề tài khoa học cấp cơ sở do Trần Nguyệt Minh
Thu và Hồ Ngọc Châm đồng chủ nhiệm.Kết quả nghiên cứu của đề tài đã
gợi mở cho các nhà hoạch định chính sách trong việc giải quyết vấn đề về
nhà ở xã hội tại thành phố Hà Nội nhƣ: có cơ chế, chính sách để tập trung
hơn nữa nguồn vốn, quỹ đất đầu tƣ xây dựng nhà ở xã hội cho ngƣời có thu
nhập thấp; đơn giản hóa thủ tục đăng ký, đặc biệt là những thủ tục liên quan
tới việc xác nhận điều kiện để chứng nhận vay vốn; phát triển thêm quỹ nhà
cho thuê phục vụ cho nhu cầu của nhóm nghèo đô thịđặc biệt là công nhân,
sinh viên; nâng cao tính cơng bằng, cơng khai trong xét duyệt bởi sự chênh
lệnh giá giữa nhà ở xã hội và nhà ở thƣơng mại có thể là nguyên nhân làm
nảy sinh tiêu cực; có thêm những chính sách ƣu đãi hấp dẫn, kích thích
doanh nghiệp quan tâm đầu tƣ vào lĩnh vực nhà ở xã hội; phát triển mơ hình
nhà ở thƣơng mại giá rẻ.
* Một số luận án tiến sỹ, luận văn thạc sĩ:
Đỗ Thanh Tùng (2008), Chính sách tài chính nhà ở trên địa bàn đô
thị Hà Nội, Luận án tiến sĩ. Luận án giới thiệu cơ sở khoa học về chính sách

4

tài chính nhà ở, kinh nghiệm ở một số quốc gia và bài học rút ra cho Việt
Nam trong chính sách tài chính nhà ở. Thực trạng tài chính nhà ở trên địa
bàn Hà Nội, cách tạo lập vốn, phân phối, sử dụng vốn và các văn bản quy
phạm pháp luật liên quan đến chính sách nhà ở để từ đó đánh giá đúng thực
trạng chính sách nhà ở trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Huỳnh Nguyên Dạ Quyên(2011),Giải pháp phát triển nhà ở xã hội ở
thành phố Đà Nẵng, Luận văn thạc sỹ.Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý
luận và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển nhà ở xã hội thông qua việc
nghiên cứu đánh giá thực trạng phát triển nhà ở xã hội ở thành phố Đà
Nẵng, luận văn cũng chỉ ra những thành công và những vấn đề tồn tại cần
phải giải quyết trong phát triển nhà ở xã hội tại thành phố Đà Nẵng và đƣa
ra những đề xuất các giải pháp kiến nghị nhằm thúc đẩy phát triển nhà ở xã
hội tại Đà Nẵng.
Đặng Thị Hằng(2013), Giải pháp tài chính phát triển nhà ở cho người
thu nhập thấp ở Việt Nam, Luận văn thạc sĩ. Luận văn đã hệ thống hoá
những vấn đề lý luận cơ bản về giải pháp tài chính phát triển nhà ở cho
ngƣời thu nhập thấp. Phân tích thực trạng sử dụng giải pháp tài chính phát
triển nhà ở cho ngƣời thu nhập thấp ở Việt Nam. Đề xuất một số kiến nghị
nâng cao hiệu quả sử dụng giải pháp tài chính để phát triển nhà ở cho ngƣời
thu nhập thấp ở Việt Nam: chính sách thuế, chính sách tín dụng, chính sách
giá, thành lập quỹ tiết kiệm nhà ở.
Tóm lại, các cơng trình nghiên cứu trên chỉ tập trung phân tích ở
những khía cạnh khái quát, tổng quan, chƣa triển khai chi tiết, cụ thể hoá
vấn đề nhà ở xã hội.Trong q trình tìm hiểu thơng tin, tài liệu liên quan tới
lĩnh vực chính sách nhà ở xã hội, ngƣời viết nhận thấy chƣa có đề tài nào tập
trung vào việc nghiên cứu, phân tích và đƣa ra những giải pháp cụ thể cho
chính sách nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội.

5


3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích nghiên cứu:
Trên cơ sở lý luận về thực thi chính sách, luận văn nghiên cứu thực
trạng thực hiện chính sách nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội, từ đó
đề xuất giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn chính sách này trong giai đoạn tới.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ cơ sở lý luận về thực hiện chính sách nhà ở xã hội.
- Phân tích thực trạng thực hiện chính sách về nhà ở xã hội hiện nay
trên địa bàn thành phố Hà Nội, chỉ ra những ƣu điểm, hạn chế và nguyên
nhân của hạn chế.
- Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện thực hiện chính sách nhà ở xã
hội trên địa bàn thành phố Hà Nội.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là
thực hiện chính sách nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội.
4.2.Phạm vi nghiên cứu
Về mặt không gian: Phạm vi nghiên cứu của luận văn tập trung xem
xét việc thực hiện chính sách nhà ở xã hội của thành phố Hà Nội.
Về mặt thời gian:số liệu nghiên cứu từ 2006 đến nay, đề xuất giải
pháp cho những năm tiếp theo.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Sử dụng phƣơng pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử kết hợp
với chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc.
5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
Phƣơng pháp khảo cứu tài liệu dựa trên các tài liệu thống kê, các
chính sách hiện có của Đảng và Nhà nƣớc và chính sách của thành phố Hà

6


Nội trong việc thực hiện chính sách nhà ở xã hội.
Sử dụng phƣơng pháp thống kê, phân tích, tổng hợp.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận văn đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận về thực thi chính sách
nhà ở xã hội.
Phân tích, đánh giá thực trạng q trình tổ chức thực thi chính sách nhà
ở xã hội.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn giúp hồn thiện chính sách nhà ở xã hội.Thơng qua thực trạng
thực thi chính sách nhà ở xã hội có những nội dung chƣa phù hợp cần điều
chỉnh cho phù hợp với thực tế và tăng tính khả thi cho chính sách.
Luận văn làm rõ những hạn chế, nguyên nhân từ đó đề xuất một số giải
pháp khắc phục khó khăn trong thực thi chính sách nhà ở xã hộitrên địa bàn
thành phố Hà Nội.
7. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung của luận
văn gồm 3 chƣơng:
Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách nhà ở xã hội
Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách nhà ở xã hội trên địa bàn
thành phố Hà Nội.
Chương 3:Giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn chính sách nhà ở xã hội
trên địa bàn thành phố Hà Nội.

7

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH NHÀ Ở XÃ HỘI
1.1.Nhà ở xã hội và chính sách nhà ở xã hội
1.1.1. Nhà ở xã hội
1.1.1.1.Khái niệm nhà ở xã hội
Theo từ điển Wikipedia: ―Nhà ở xã hội là một loại hình nhà ở thuộc
sở hữu của cơ quan nhà nƣớc (có thể trung ƣơng hoặc địa phƣơng) hoặc các
loại hình nhà đƣợc sở hữu và quản lý bởi nhà nƣớc, các tổ chức phi lợi
nhuận đƣợc xây dựng với mục đích cung cấp nhà ở giá rẻ cho một số đối
tƣợng đƣợc ƣu tiên trong xã hội nhƣ cơng chức của nhà nƣớc chƣa có nhà ở
ổn định, ngƣời có thu nhập thấp... và đƣợc cho thuê hoặc cho ở với giá rẻ so
với giá thị trƣờng‖.
Có thể hiểu nhà ở xã hội là nhà ở do Nhà nƣớc hoặc các tổ chức, cá
nhân thuộc các thành phần kinh tế tham gia đầu tƣ xây dựng trên cơ sở nhu
cầu thuê và thuê mua thực tế trên thị trƣờng của các đối tƣợng có thu nhập
thấp và sinh sống trên địa bàn phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của
từng địa phƣơng.
Theo Điều 3 của Nghị định 71/2010/NĐ- CP, pháp luật nƣớc ta quy
định nhƣ sau:"Nhà ở xã hội là nhà ở do Nhà nƣớc hoặc tổ chức, cá nhân
thuộc các thành phần kinh tế đầu tƣ xây dựng cho các đối tƣợng quy định tại
Điều 53, Điểu 54 của Luật Nhà ở và quy định tại Nghị định này mua, thuê,
hoặc thuê mua theo cơ chế do Nhà nƣớc quy định".
Vậy theo tác giả luận văn: Nhà ở xã hội là loại hình nhà ở thuộc sở hữu
của cơ quan nhà nước, địa phương hoặc một tổ chức được xây dựng với mục
đích cung cấp nhà ở giá rẻ cho một số đối tượng được ưu tiên trong xã hội như
công chức của nhà nước chưa có nhà ở ổn định, người có thu nhập thấp.

8

1.1.1.2. Đặc điểm nhà ở xã hội
Về quy mô, số lượng: Nhà ở xã hội đƣợc xây dựng tùy thuộc nhu cầu
thuê và thuê mua của các đối tƣợng sinh sống trên địa bàn, phù hợp điều
kiện kinh tế, xã hội của từng địa phƣơng. Theo đó, ủy ban nhân dân(UBND)
cấp tỉnh có trách nhiệm phê duyệt và cơng bố kế hoạch xây dựng, quy hoạch
phát triển nhà ở xã hội, xác định cụ thể loại nhà ở, nhu cầu về diện tích nhà
ở, cơ cấu căn hộ dành để cho thuê, cho thuê mua, cân đối cụ thể với các
nguồn vốn đầu tƣ và cơ chế khuyến khích để kêu gọi đầu tƣ phát triển quỹ
nhà ở xã hội.
Về nguồn vốn phát triển nhà ở xã hội: vốn cấp cho loại hình nhà ở
này đƣợc hình thành từ tiền bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở thuộc sở hữu
Nhà nƣớc trên địa bàn, trích từ 30% đến 50% tiền sử dụng đất của các dự án
phát triển nhà ở thƣơng mại và các dự án khu đô thị mới trên địa bàn (mức
cụ thể do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh xem xét, quyết định), ngân sách địa
phƣơng hay huy động từ các nguồn vốn hợp pháp khác theo quy định của
pháp luật và tiền tự nguyện của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nƣớc.
Về thiết kế xây dựng: Theo quy định của pháp luật Việt Nam, nhà ở
xã hội tại đô thị phải là nhà chung cƣ đƣợc thiết kế bảo đảm những tiêu
chuẩn chung của pháp luật về xây dựng và có số tầng theo quy định sau đây:
Thứ nhất, tại đô thị loại đặc biệt không quy định số tầng, hay không
giới hạn số tầng.
Thứ hai, tại các đô thị loại 1, loại 2, loại 3, loại 4 và loại 5 phải là nhà
khơng q sáu tầng.
Thứ ba, diện tích mỗi căn hộ khơng q 60m2 sàn và đƣợc hồn thiện
theo cấp, hạng nhà ở nhƣng không thấp hơn 30m2 sàn.
Thứ tư, nhà ở xã hội phải bảo đảm các tiêu chuẩn hạ tầng kỹ thuật, hạ
tầng xã hội.

9

1.1.1.3. Đối tượng thụ hưởng nhà ở xã hội
Đối tƣợng đƣợc ở nhà ở xã hội tùy theo quy định của các nƣớc nhƣng
tựu chung lại thƣờng là các viên chức nhà nƣớc, ngƣời nghèo, ngƣời có thu
nhập thấp.Ở Việt Nam, tất cả các đối tƣợng đã đƣợc quy định trong Luật
nhà ở bao gồm:
- Cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân
chuyên nghiệp thuộc lực lƣợng vũ trang nhân dân hƣởng lƣơng từ ngân sách
nhà nƣớc.
- Công nhân làm việc tại các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu
công nghệ cao.
- Các đối tƣợng trả lại nhà cơng vụ mà có khó khăn về nhà ở.
Để đƣợc thuê hoặc thuê mua nhà ở xã hội, những ngƣời thuộc diện kể
trên phải bao gồm các điều kiện:
- Chƣa có sở hữu nhà ở và chƣa thuê hoặc chƣa thuê mua nhà ở thuộc
sở hữu Nhà nƣớc.
- Đã có nhà ở thuộc sở hữu của mình nhƣng diện tích bình qn đầu
ngƣời trong gia dình dƣới 8m2 sàn/ngƣời hoặc nhà ở tạm, hƣ hỏng, dột nát.
- Có mức thu nhập bình qn hàng tháng của hộ gia đình khơng vƣợt
q 5 lần tổng số tiền th nhà ở xã hội phải trả hàng tháng (đối với căn hộ
có diện tích tối đa 70m2 sàn) và khơng thấp hơn 4 lần số tiền thuê nhà phải
trả hàng tháng (đối với diện tích căn hộ có diện tích tối thiểu là 30m2) tính
theo mức giá thuê do UBND cấp tỉnh quy định.
1.1.2. Chính sách nhà ở xã hội
1.1.2.1. Khái niệm
Để hiểu khái niệm chính sách nhà ở xã hội cần phải hiểu về các khái
niệm chính sách, chính sách cơng.
- Khái niệm chính sách

10


"Chính sách" là thuật ngữ đƣợc sử dụng phổ biến trong các tài
liệu,trêncác phƣơng tiện truyền thông và trong đời sống xã hội.
Theo từ điển Wikipedia:"Chính sách là tập hợp các chủ trƣơng và
hành động về phƣơng diện nào đó của chính phủ nó bao gồm các mục tiêu
mà chính phủ muốn đạt đƣợc và cách làm để thực thi các mục tiêu
đó.Những mục tiêu này bao gồm sự phát triển toàn diện trên các lĩnh vực
kinh tế - văn hóa - xã hội - mơi trƣờng".
― Chính sách là đƣờng lối cụ thể của một chính đảng hoặc một chủ thể
quyền lực về một lĩnh vực nhất định cùng các biện pháp, kế hoạch thực hiện
đƣờng lối ấy‖[20, tr3].
Theo Từ điển bách khoa Việt Nam:―Chính sách là những chuẩn tắc cụ
thể để thực hiện đƣờng lối,nhiệm vụ.Chính sách đƣợc thực hiện trong một
thời gian nhất định, trên những lĩnh vực cụ thể nào đó. Bản chất, nội dung
và phƣơng hƣớng của chính sách tùy thuộc vào tính chất của đƣờng lối,
nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa‖[29, tr457].
Tuy có nhiều quan điểm khác nhau về chính sách, nhƣng các quan
điểm đều có điểm chung: Chính sách là sự lựa chọn hành động của Nhà
nƣớc (hay chủ thể) tác động lên đối tƣợng để đạt mục tiêu nhất định.
- Khái niệm chính sách cơng
"Chính sách cơng là kết quả ý chí chính trị của Nhà nƣớc đƣợc thể
hiện bằng một tập hợp các quyết định có liên quan với nhau, bao hàm trong
đó định hƣớng mục tiêuvà cách thức giải quyết các vấn đề cơng trong xã
hội"[16, tr51].
―Chính sách công là những hành động ứng xử của Nhà nƣớc đối với
các vấn đề phát sinh trong cộng đồng, đƣợc thể hiện bằng nhiều hình thức
khác nhau nhằm thúc đẩy xã hội phát triển‖[15, tr14].
Hay ―Chính sách cơng là một tập hợp các quyết định chính trị có liên

11


quan nhằm lựa chọn các mục tiêu cụ thể với các giải pháp và công cụ thực
hiện nhằm giải quyết các vấn đề của xã hội theo mục tiêu đã xác định của
Đảng chính trị cầm quyền‖ [8, tr37].
Theo tác giả có thể hiểu: Chính sách cơng là sự lựa chọn hành động
của Nhà nƣớc đƣợc thể hiệnbằng một tập hợp các quyết định liên quan với
nhau do Nhà nƣớc ban hành tác động lên đối tƣợng để giải quyết một vấn đề
công nhằm đạt đƣợc các mục tiêu nhất định.
- Khái niệm chính sách nhà ở xã hội
Khái niệm về chính sách nhà ở xã hội có thể hiểu là chính sách nhằm
phát triển về số lƣợng, loại hình và hình thức cung cấp nhà ở xã hội. Do đó,
chính sách nhà ở xã hội thực chất là việc đầu tƣ xây dựng mới, xây dựng lại,
cải tạo nhằm làm tăng diện tích nhà ở cung cấp cho các đối tƣợng xã hội, gia
tăng đối tƣợng thụ hƣởng cụ thể theo quy định của địa phƣơng, gia tăng
hình thức, chất lƣợng cung ứng dịch vụ với sự tham gia ngày càng nhiều của
các nhà đầu tƣ vào thị trƣờng đầu tƣ phát triển nhà ở xã hội.
Nhƣ vậy, chính sách nhà ở xã hội có thể hiểu là chủ trƣơng, hành
động của chính phủ nhằm làm tăng khả năng cung cấp nhà ở cho các đối
tƣợng xã hội theo quy định.
1.1.2.2. Nội dung của chính sách nhà ở xã hội
Chính sách nhà ở xã hội là chính sách của Nhà nƣớc để giải quyết vấn
đề chính sách. Nội dung chủ yếu của chính sách nhà ở xã hội bao gồm:
- Định hƣớng phát triển nhà ở xã hội: là việc Nhà nƣớc xác định các
mục tiêu, yêu cầu cần đạt đƣợc trong nhiệm vụ phát triển nhà ở xã hội và
các nguồn lực để thực hiện định hƣớng đó. Định hƣớng phát triển nhà ở xã
hội bao gồm chiến lƣợc, quy hoạch, kế hoạch, chƣơng trình, dự án phát triển
nhà ở xã hội.

- Tạo lập môi trƣờng pháp lý về nhà ở xã hội. Để phát triển nhà ở xã

12


hội một cách hiệu quả, đúng định hƣớng đã xác định, Nhà nƣớc phải tạo lập
các yếu tố môi trƣờng chủ yếu sau:
+ Tạo lập khuôn khổ pháp luật về phát triển nhà ở theo định hƣớng
chiến lƣợc đã xác định. Trên cơ sở quan điểm, mục tiêu và nhiệm vụ của
chiến lƣợc phát triển nhà ở xã hội, Nhà nƣớc xây dựng, ban hành và thực thi
hệ thống luật pháp liên quan đến nhà ở xã hội. Bằng hệ thống pháp luật, Nhà
nƣớc xác định quyền và nghĩa vụ của Nhà nƣớc, quyền và nghĩa vụ của
doanh nghiệp, tổ chức, quyền và nghĩa vụ của hộ gia đình và ngƣời dân.
+ Đảm bảo cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội cho phát triển nhà
ở xã hội. Hạ tầng kỹ thuật chủ yếu là hệ thống đƣờng giao thơng, điện,nƣớc
sinh hoạt, bƣu chính viễn thơng…Hạ tầng xã hội bao gồm hệ thống trƣờng
học từ nhà trẻ, mẫu giáo, giáo dục phổ thông, hệ thống trạm y tế, cơ sở
khám chữa bệnh…
+ Nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả quản lý hành chính nhà nƣớc.
- Tổ chức thực thi chính sách nhà ở xã hội: Là q trình các cơ quan
nhà nƣớc đƣa chính sách, pháp luật về nhà ở xã hội vào cuộc sống.
-Kiểm tra và giám sát thực hiện chính sách nhà ở xã hội.
- Tham gia xây dựng các cơng trình nhà ở xã hội.Nhà nƣớc trực tiếp
làm chủ đầu tƣ một số dự án phát triển nhà ở xã hội tại những vùng khó
khăn để bán hoặc cho thuê đối với các đối tƣợng chính sách.Nhà nƣớc đầu
tƣ một phần vốn với một tỷ lệ nhất định của dự án,kêu gọi doanh nghiệp và
tổ chức bỏ vốn đầu tƣ các dự án nhà ở xã hội với các ƣu đãi về thuế, giá trị
quyền sử dụng đất.
1.2.Thực thi chính sách nhà ở xã hội
1.2.1. Khái niệm

- Khái niệm thực thi chính sách
Thực thi đơn giản có nghĩa là thực hiện hoặc tiến hành. Tuy nhiên,

13


thực thi đƣợc sử dụng trong luận văn này liên quan đến giai đoạn thứ tƣ của
chu trình chính sách cơng. Thực thi có thể đƣợc định nghĩa theo nhiều cách
khác nhau.
―Thực thi chính sách cơng là tồn bộ q trình chuyển hóa ý chí của
chủ thể chính sách thành hiện thực, là bƣớc đặc biệt quan trọng trong chu
trình chính sách, hiện thực hóa chính sách, đƣa chính sách vào cuộc
sống‖[33,tr31].
―Thực hiện chính sách với mục đích đƣa chính sách đến với thực tiễn,
cụ thể hóa các đƣờng lối,chiến lƣợc và các định hƣớng chính sách của Đảng
và Nhà nƣớc và hƣớng tới đối tƣợng cụ thể đó là ngƣời thu nhập thấp,
nguồn thu nhập tƣơng đối ổn định, trên ngƣỡng nghèo và dƣới mức tiệm cận
nghèo với mức trung bình và có khả năng tích lũy vốn để tự cải thiện điều
kiện nơi ở nhƣng vẫn cần sự hỗ trợ của Nhà nƣớc. Thực hiện chính sách là
các hoạt động triển khai và cơng cụ chính sách vào thực tiễn để đạt đƣợc
mục tiêu chính sách‖[9, tr36].
Theo tác giả có thể hiểu : Thực thi chính sách cơng là q trình đƣa
chính sách cơng vào thực tiễn đời sống xã hội thông qua việc ban hành các
văn bản, chƣơng trình, dự án thực thi chính sách cơng và tổ chức thực hiện
chúng nhằm hiện thực hóa mục tiêu chính sách cơng.
- Khái niệm thực thi chính sách nhà ở xã hội
Từ những lý luận trên đây có thể hiểu:Thực thi chính sách nhà ở xã
hội là tồn bộ các chủ trƣơng, giải pháp và quá trình thực hiện các chính
sách về nhà ở xã hội của các cơ quan, đơn vị dƣới sự quản lý của Nhà nƣớc
nhằm đạt mục tiêu là đảm bảo nhà ở cho toàn thể ngƣời dân, đáp ứng mong

muốn, nguyện vọng của các đối tƣợng thụ hƣởng chính sách nhà ở xã hội,
đặc biệt là

và thấp trở thành hiện thực.

1.2.2.Mục tiêu thực hiện chính sách nhà ở xã hội

14


Nhà ở xã hội là một chủ trƣơng có ý nghĩa xã hội lớn của Đảng, Nhà
nƣớc và là tâm điểm chú ý của đông đảo ngƣời dân. Mục tiêu của việc thực
hiện chính sách nhà ở xã hội là nhằm phục vụ cho nhu cầu hiện đại hóa,
nâng cao chất lƣợng sống cho ngƣời dân, giải quyết bài toán an sinh xã hội;
giải quyết nhu cầu chính đáng của các nhóm đối tƣợng xã hội gặp khó khăn
về nhà ở nhƣng khơng có khả năng thanh tốn theo cơ chế thị trƣờng.
Chiến lƣợc phát triển nhà ở quốc gia đến 2020 đặt mục tiêu mỗi năm
phát triển thêm khoảng 100 triệu m2 nhà ở, nhằm đáp ứng yêu cầu nâng cao
chất lƣợng về chỗ ở và điều kiện sống của các tầng lớp dân cƣ. Trong số này
phải dành tối thiểu khoảng 20% diện tích sàn tại các dự án phát triển nhà ở
đô thị phục vụ đối tƣợng chính sách xã hội, ngƣời có thu nhập thấp, ngƣời
nghèo. Đến năm 2015, tại khu vực đô thị phấn đấu xây dựng mới tối thiểu
khoảng 10 triệu m2 nhà ở xã hội và giai đoạn 2016 - 2020 phấn đấu xây
dựng tối thiểu 12,5 triệu m2 để giải quyết chỗ ở cho ngƣời thu nhập
thấp.Đến năm 2030, lƣợng nhà ở xã hội đƣợc cung ứng ra thị trƣờng góp
phần vào chiến lƣợc phát triển nhà ở tồn quốc, trung bình 25m2/ ngƣời.
Theo đó, q trình xây dựng phát triển nhà ở xã hội cần huy động mọi
nguồn lực đầu tƣ, Nhà nƣớc bỏ vốn đầu tƣ từ ngân sách trực tiếp hoặc bỏ
vốn bằng hình thức xây dựng và chuyển giao, đổi đất lấy cơng trình... để tạo
lập quỹ nhà để bán, cho thuê hoặc cho thuê mua đối các đối tƣợng có nhu

cầu. Ngồi ra, nhà ở xã hội cịn đƣợc hỗ trợ bằng khoa học cơng nghệ, các
cơ quan nghiên cứu đƣa ra những đồ án, thiết kế rẻ nhất nhƣng đáp ứng điều
kiện về độ bền, chất lƣợng...
1.2.3. Vai trị của thực hiện chính sách nhà ở xã hội
Chính sách nhà ở xã hội là chính sách có vai trị quan trọng trong việc
đảm bảo an sinh xã hội của nhà nƣớc ta, đảm bảo quyền đƣợc có chỗ ở của
mỗi cơng dân. Khơng những vậy, việc cung ứng nhà ở xã hội cịn góp phần

15


cân bằng lại cán cân cung cầu trong thị trƣờng bất động sản hiện nay. Theo
Tổng hội Xây dựng Việt Nam, phát triển nhà ở xã hội là cách hữu hiệu làm
giảm suy thoái kinh tế, khi nền kinh tế suy giảm, ngành bất động sản có thể
đóng băng, các nhu cầu bị ngƣng lại, chỉ nhu cầu nhà ở của ngƣời thu nhập
thấp là luôn tồn tại và nếu họ đƣợc tạo điều kiện thỏa đáng thì nhu cầu của
họ sẽ trở thành nguồn cầu to lớn cho thị trƣờng bất động sản. Bên cạnh đó,
nhà ở xã hội là loại hình nhà ở phi hàng hóa đƣợc dành để bán, cho thuê,
thuê mua sẽ nhằm đáp ứng cho đối tƣợng dân nghèo khơng có điều kiện
mua hoặc th nhà theo giá thị trƣờng.
Trên cả nƣớc có lƣợng lớn cán bộ, cơng nhân viên chức và đối tƣợng
chính sách gặp khó khăn về nhà ở. Với thu nhập bình quân đầu ngƣời tính
đến tháng 12 năm 2013 của Việt Nam chỉ ở mức 40 triệu đồng/ ngƣời/ năm,
mơ ƣớc có một ngơi nhà để an cƣ dƣờng nhƣ là khơng tƣởng. Đối với những
đối tƣợng thu nhập trung bình đã khó, đối với những đối tƣợng khó khăn,
làm cơng ăn lƣơng, đối tƣợng chính sách, học sinh sinh viên, và cả cơng
nhân thì sở hữu một ngơi nhà theo giá cả thị trƣờng thật sự quá xa vời. Bởi
vậy, chính sách nhà ở xã hội đƣợc xây dựng nhằm tạo điều kiện cho những
đối tƣợng trên có cơ hội tiếp cận với những dự án nhà đƣợc nhà nƣớc hỗ trợ
vốn, có chi phí hợp lý. Đó là cơ sở đảm bảo chính sách an sinh xã hội đúng

đắn mà Đảng và Nhà nƣớc ta đang thực hiện.
1.2.4. Quy trình thực hiện chính sách nhà ở xã hội
1.2.4.1.Ban hành văn bản, xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện
chính sách
Đây là bƣớc cần thiết và rất quan trọng vì tổ chức thực thi chính sách
là q trình phức tạp, diễn ra trong một thời gian dài, vì thế chúng cần đƣợc
lập kế hoạch, chƣơng trình để các cơ quan Nhà nƣớc triển khai thực hiện
chính sách một cách chủ động hoàn toàn.

16