Kiến thức, thái độ, thực hành về sức khỏe sinh sản của học viện y dược học cổ truyền việt nam năm 2020 và một số yếu tố liên quan

B GIÁO D CăVĨă ĨOăT O
TR

NGă

I H CăTH NGăLONG

LANăPH

KI N TH C,ăTHỄIă

NG

, TH C HÀNH V

S C KH E SINH S N C A SINH VIÊN H C VI N
YăD

CH CC

TRUY N VI T NAM

N Mă2020 VÀ M T S

Y UT

LIÊN QUAN

LU NăV NăTH CăS ăYăT CÔNG C NG

HƠăN iăậ 2020

KHOA KHOA H C V S C KH E
B

MÔN Y T CÔNG C NG

LANăPH

KI N TH C,ăTHỄIă

NG

, TH C HÀNH V

S C KH E SINH S N C A SINH VIÊN H C VI N
YăD

CH CC

N Mă2020 VÀ M T S

TRUY N VI T NAM
Y UT

LIÊN QUAN

CHUYÊN NGÀNH: Y T CÔNG C NG
MÃ S : 8.72.07.01
LU NăV NăTH CăS ăY T CÔNG C NG

H

NG D N KHOA H C:

PGS.TS NGUY N B CH NG C

HĨăN Iăậ 2020

Thang Long University Library


M CL C
DANH M C CÁC CH VI T T T
T V Nă
CH

..........................................................................................................................1

NGă1. T NG QUAN TÀI LI U ..............................................................................3

1.1. M T S KHÁI NI MăLIểNăQUANă

N SINH VIÊN VÀ S C KH E SINH S N 3

1.1.1 Khái ni m v thành niên, thanh niên và sinh viên ..................................................... 3
1.1.2 Khái ni m v s c kh e sinh s n, s c kh e tình d c .................................................. 4
1.1.3 N i dung c aăch măsócăs c kh e sinh s n ................................................................ 6
1.2 GIÁO D C V S C KH E SINH S N V THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN TRÊN
TH GI I VÀ VI T NAM .................................................................................................... 8

1.2.1 Trên th gi i .............................................................................................................. 8
1.2.2 T i Vi t Nam ............................................................................................................. 9
1.3 M T S NGHIÊN C U V S C KH E SINH S N V THÀNH NIÊN VÀ THANH
NIÊN TRÊN TH GI I VÀ VI T NAM ............................................................................ 11
1.3.1 Trên th gi i ............................................................................................................ 11
1.3.2 T i Vi t Nam ........................................................................................................... 12
1.4 CÁC Y U T

LIểNă QUANă

N KI N TH C,ă THỄIă

VÀ TH C HÀNH

C A SINH VIÊN V S C KH E SINH S N ............................................................... 19
1.4.1 Y u t i tu i, gi iătính,ăvùngăđ aălỦăn iăsinhăviên sinh s ng .................................... 19
1.4.2 Y u t giaăđình ........................................................................................................ 20
1.4.3 Y u t b năbèăvƠămôiătr

ng xã h i ........................................................................ 20

1.5 GI I THI U V H C VI NăYăD

C H C C TRUY N VI T NAM ...................... 21

1.6 KHUNG LÝ THUY T NGHIÊN C U ........................................................................ 23

CH

NGă2.

2.1ă

IăT

IăT
NG,ă

NGăVĨăPH

NGăPHÁPăNGHIểNăC U ............................ 24

Aă I M VÀ TH I GIAN NGHIÊN C U ....................................... 24

2.1.1ă

iăt

2.1.2ă

aăđi m nghiên c u................................................................................................ 24

ng nghiên c u .............................................................................................. 24

2.1.3 Th i gian nghiên c u ............................................................................................... 24
2.2 PH

NGăPHÁPăNGHIểNăC U .................................................................................. 24

2.2.1 Thi t k nghiên c u ................................................................................................. 24

2.2.2 C m u và cách ch n m u:...................................................................................... 24
2.3 CÁC BI N S VÀ CH S NGHIÊN C U ................................................................. 26


2.3.1 Bi n s , ch s cho thông tin chung v đ iăt

ng tham gia nghiên c u ......................... 26

2.3.2 Bi n s , ch s cho m c tiêu 1. ................................................................................ 28
2.3.3 Bi n s , ch s cho m c tiêu 2 ................................................................................. 37
2.4ăPH

NGăPHÁPăTHUăTH P THÔNG TIN ................................................................. 39

2.4.1 Công c thu th p thông tin ...................................................................................... 39
2.4.2 K thu t thu th p s li u .......................................................................................... 39
2.5 QUY TRÌNH THU TH P THƠNG TIN ....................................................................... 40
2.5.1 Quy trình thu th p thơng tin .................................................................................... 40
2.5.2ăS ăđ nghiên c u ..................................................................................................... 41
2.6 SAI S VÀ BI N PHÁP KH NG CH SAI S ......................................................... 42
2.6.1 Sai s ....................................................................................................................... 42
2.6.2 Bi n pháp không ch sai s ..................................................................................... 42
2.7 X
2.8ă

LÝ VÀ PHÂN TÍCH S LI U............................................................................... 42
Oă

C TRONG NGHIÊN C U ............................................................................. 42

2.9 H N CH C Aă

CH

TÀI ............................................................................................... 43

NGă3. K T QU NGHIÊN C U ......................................................................... 44
IăT

3.1 THÔNG TIN CHUNG V
3.2 KI N TH C,ăTHÁIă

NG NGHIÊN C U............................................ 44

, TH C HÀNH C Aă

IăT

NG NGHIÊN C U V S C

KH E SINH S N ................................................................................................................ 47
3.2.1 Ki n th căđúngăc aăđ iăt
3.2.2ăTháiăđ c aăđ iăt

ng nghiên c u v s c kh e sinh s n ......................................... 56

3.2.3 Th c hành c aăđ iăt
3.3 M T S

Y UT

ng nghiên c u v s c kh e sinh s n .................................... 60

LIểNăQUANă

S C KH E SINH S N C Aă

CH

ng nghiên c u v s c kh e sinh s n ............................ 47

N KI N TH C,ăTHÁIă

IăT

, TH C HÀNH V

NG THAM GIA NGHIÊN C U ....................... 67

NG 4. BÀN LU N .................................................................................................. 74

4.1 TH C TR NG KI N TH C,ăTHÁIă
C A SINH VIÊN H C VI NăYăD

VÀ TH C HÀNH V S C KH E SINH S N

C H C C TRUY N VI T NAM .......................... 74

4.1.1 V ki n th c............................................................................................................. 74
4.1.2 V tháiăđ ................................................................................................................ 78

4.1.3 V th c hành ............................................................................................................ 80
4.1.4ă ánhăgiáăchungăki n th c,ătháiăđ và th c hành c a sinh viên v s c kh e sinh s n
.......................................................................................................................................... 83
4.2 M T S

Y UT

LIểNăQUANă

SKSS C AăSINHăVIểNăTR

NGă

N KI N TH C,ăTHÁIă

, TH C HÀNH V

I H CăTH NGăLONG ........................................ 84

4.2.1 Các y u t liênăquanăđ n ki n th c v SKSS c a sinh viên ....................................... 84

Thang Long University Library


4.2.2 Các y u t liên quanăđ nătháiăđ v SKSS c a sinh viên ........................................... 85
4.2.3 Các y u t liênăquanăđ n th c hành v SKSS c a sinh viên ...................................... 86
4.2.4 Các y u t liên quanăđ n vi căQHTDătr

c hôn nhân c a sinh viên ......................... 88

K T LU N ........................................................................................................................... 90
KHUY N NGH .................................................................................................................. 92
DANH M C TÀI LI U THAM KH O
PH L C


L IăCAMă OAN

Tơiăxină camă đoană lu năv nănƠyă lƠă cơngătrìnhă c a riêng tơi, do chính tơi
th c hi n, t t c các s li u trong lu năv nănƠyătrung th c, khách quan vƠăch aă
t ng đ

c công b trong b t k cơng trình nào khác. N u có gì sai trái, tơi xin

hồn tồn ch u trách nhi m.
TÁC GI LU NăV N

LanăPh

ng

Thang Long University Library


L I C Mă N

Sauă haiă n mă h c t p,ă đ
tr

giúpă đ chân thành c aă c ă quan,ă nhƠă

c s

ng, các Th y, Cô, b năbè,ăđ ng nghi păvƠăgiaăđình,ătơiăđƣăhoƠnăthƠnhănhi m

v h c t p và lu năv năt t nghi p c aămình.ă
phép tơi g i l i c mă nă chơnă thƠnhă ă t iă
d

có k t qu nƠy,ătr

c tiên cho

ng y, Ban giámă đ c H c vi n Y

c h c c truy n Vi t Nam, b môn Vi sinh - KỦăsinhătrùngăđƣăt oăđi u ki n

vƠăchoăphépătơiăđ

c tham gia khóa h c này.

Tơi xin chân thành c mă nă
Th ngăLong,ăPhòngăsauă
ậ Tr

ngă

ng y, Ban giám hi uă tr

ngă

i h c

i h c và Qu n lý Khoa h c, B môn Y t Công c ng

i h căTh ngăLongăđƣăt o m iăđi u ki n cho tơi trong su t q trình

h c t p.
V i lịng kính tr ng và bi tă nă sơuă s c, tôi xin chân thành c mă năăăăăăăă
PGS. TS Nguy n B ch Ng c,ăng

iăđƣătruy năđ t cho tôi nhi u ki n th c trong

quá trình h c t p,ăgiúpăđ ,ăđ ng viên, h

ng d n t n tình và quan tâm tơi trong

đ tơi có th hồn thành lu năv nănƠy.
Tơi xin bày t lịng bi tă năsơuăs c t iăng
bè thân thi t, nh ngăng

iăthơnătrongăgiaăđìnhăcùngăb n

i luôn dành cho tôi s đ ng viên, yêuăth

ng,ăgiúpăđ

tôi trong su t quá trình h c t p.
Hà N i,ăthángă9ăn mă2020
H C VIÊN

LanăPh

ng


DANH M C B NG
B ng 3.1: Phân b c aăđ iăt ng nghiên c u theo dân t c, gi i tính và theo c p h c ... 44
B ng 3.2: Phân b c aăđ iăt

ng nghiên c u theo ngành h c và c p h c .................. 44

B ng 3.3: Phân b đ iăt ng nghiên c u theo c p h c và gi i tính................................. 45
B ng 3.4: Phân b đ iăt ng nghiên c u theo ngành h c và gi i tính ............................ 45
B ng 3.5: phân b đ iăt ng nghiên c u v n iăc ătrú,ăn iă hi n t iăvƠăđ iăt ng s ng
cùngătheoăn măh c................................................................................................................. 46
B ng 3.6: Ki n th căđúngăc a sinh viên v d u hi u d y thì ............................................ 47
B ng 3.7: Ki năthúcăđúngăv nguyên nhân có thai c aăđ iăt ng nghiên c u................ 48
B ng 3.8: Ki n th căđúngăc aăđ iăt ng nghiên c u v th iăđi m d có thai ............... 49
B ng 3.9: Ki n th căđúngăc aăđ iăt

ng nghiên c u v các bi n pháp tránh thai

................................................................................................................................................. 50
B ng 3.10: Ki n th căđúngăc aăđ iăt ng nghiên c u v các b nh lây truy năquaăđ ng
tình d c ................................................................................................................................... 51
B ng 3.11: Ki n th căđúngăc aăđ iăt

ng nghiên c u v tác h i c a n o phá thai ... 52

B ng 3.12: Ki n th căđúngăc aăđ iăt ng nghiên c u v tình d c an tồn, lành m nh. 53
B ng 3.13: Ki n th căđúngăc aăđ iăt ng nghiên c u v n iăcungăc păph ngăti n tránh
thai........................................................................................................................................... 54
B ng 3.14: Ki n th căđúngăv các ngu n cung c p thông tin v s c kh e sinh s n cho
sinh viên.................................................................................................................................. 55
B ng 3.15: T l tháiăđ c aăđ iăt ng nghiên c u khi bàn v v năđ s c kh e sinh s n
................................................................................................................................................. 56
B ng 3.16: M căđ ch p nh n c aăđ iăt ng nghiên c u v vi c quan h tình d c
tr c hơn nhân ...................................................................................................................... 57
B ngă3.17:ăTháiăđ c aăđ iăt ng nghiên c u v quanăđi m quan h tình d cătr c hơn
nhân......................................................................................................................................... 57
B ngă3.18:ă

iăt ng nghiên c u chia s v các v năđ s c kh e sinh s n v i b m . 59

B ng 3.19:Th c hành c aăđ iăt

ng nghiên c u trong quan h tình d c ................... 61

B ng 3.20: Lý do quan h tình d c l năđ u c aăđ iăt ng nghiên c u............................ 62

Thang Long University Library


................................................................................................................................................. 62
B ng 3.21: L a ch n bi n pháp tránh thai c aăđ iăt ng nghiên c u khi quan h tình
d c ........................................................................................................................................... 62
B ng 3.22: M căđ s d ng các bi n pháp tránh thai trong quan h tình d c c aăđ i
t ng nghiên c u .................................................................................................................. 63
B ngă3.23:ăLỦădoăđ iăt ng nghiên c u không s d ng bi n pháp tránh thai ................ 63

B ng 3.24: Th c hành c a n khi có thai ........................................................................... 64
B ng 3.25: Th c hành c a nam khi b n gái có thai ........................................................... 64
B ng 3.26: Th c hành các hành vi không an toàn c aăđ iăt ng nghiên c u ................ 65
B ng 3.27: T l tham gia các bu i sinh ho t, nói chuy n truy n thơng v s c kh e sinh
s n c aăđ iăt ng nghiên c u............................................................................................... 65
B ng 3.28: Lý do không tham gia c aăđ iăt ng nghiên c u t i các bu i sinh h at, nói
chuy n truy n thông v s c kh e sinh s n.......................................................................... 66
B ng 3.29 M i liên quan gi a c p h c v i ki n th c s c kh e sinh s n ................. 67
B ng 3.30: M i liên quan gi a ngành h c v i ki n th c s c kh e sinh s n............... 67
B ng 3.31 M i liên quan gi a các ngu n cung c p thông tin s c kh e sinh s n v i
ki n th c v s c kh e sinh s n.......................................................................................... 68
B ng 3.32 M i liên quan gi a gi i tính v i th c hành s c kh e sinh s n ……….68
B ng 3.33 M i liên quan gi a ngành h c v i th c hành s c kh e sinh s n .................. 69
B ng 3.34 M i liên quan gi a gi i tính v iătháiăđ s c kh e sinh s n .................... 69
B ng 3.35 M i liên quan gi a tham gia các bu i sinh ho t, nói chuy n truy n..... 69
thông v iătháiăđ s c kh e sinh s n ................................................................................. 69
B ng 3.36 M i liên quan gi a gi i tính v i quan h tình d cătr

c hôn nhân ....... 70

B ng 3.37 M i liên quan gi a c p h c v i quan h tình d cătr

c hơn nhân ........ 70

B ng 3.38 M i liên quan gi a ki n th c v iătháiăđ v s c kh e sinh s n.......... 70
B ng 3.39 M i liên quan gi aătháiăđ và th c hành v s c kh e sinh s n ...................... 71
B ng 3.40 M i liên quan gi a tham gia các bu i sinh ho t, nói chuy n truy n..... 71
thông v i th c hành s c kh e sinh s n ........................................................................... 71
B ng 3.41: M i liên quan gi a ki n th c v i v năđ quan h tình d cătr

c hôn

nhân ........................................................................................................................................ 71


B ng 3.42: M i liên quan gi a th c hành v i vi c chia s v s c kh e sinh s n v i
b m ...................................................................................................................................... 72
B ng 3.43 M i liên quan gi a hoàn c nhăgiaăđìnhăv i quan h tình d cătr

c hơn

nhân ........................................................................................................................................ 72
B ng 3.44 M i liên quan gi a hành vi khơng an tồn v i th c hành quan h tình d c
tr c hơn nhân ...................................................................................................................... 72
B ng 3.45 M i liên quan gi a hành vi xem phim, tranh nh nh y c m v i quan h
tình d cătr

c hơn nhân...................................................................................................... 73

Thang Long University Library


DANH M C BI Uă
Bi uăđ 3.1: Phân lo i ki n th c c aăđ iăt

ng nghiên c u v s c kh e sinh s n .... 56

Bi uăđ 3.2: Phân lo iătháiăđ c aăđ iăt ng nghiên c u v s c kh e sinh s n.............. 60
Bi uăđ 3.3: Phân lo i th c hành c aăđ iăt

ng nghiên c u v s c kh e sinh s n ... 66


DANH M C CÁC CH

VI T T T

AIDS

Acquired immunodeficiency syndrome

BCS

Bao cao su

BPTT

Bi n pháp tránh thai

CSSKSS

Ch măsócăs c kh e sinh s n

CSYT

C ăs y t

DS

Dân s

TNC

iăt

ng nghiên c u

HIV

Human immunodeficiency virus infection

ICPD

H i ngh Qu c t v Dân s - Phát tri n

KHHG

K ho chăhóaăgiaăđình

LTQ TD

Lây truy năquaăđ

PTTT

Ph

QHTD

Quan h tình d c

SKSS

S c kh e sinh s n

SKTD

S c kh e tình d c

SV

Sinh viên

TH

Th c hành

TN

Thanh niên

TTN

Thanh thi u niên

TTYT

Trung tâm y t

UNFPA

United Nations Fund for Population Activities

ng tình d c

ngăti n tránh thai

(Qu dân s liên h p qu c)
VTN

V thành niên

WHO

World Health Organization (T ch c Y t th gi i)

Thang Long University Library


1

TăV Nă
H i ngh Qu c t v Dân s và Phát tri nă(ICPD)ăđ

c t ch căvƠoăn mă

1994 t i Cairo v i s tham gia c a 179 qu c gia. T i h i ngh này, Chính ph
c a 179 qu căgiaăthamăgiaăđƣăđ tăđ

c s đ ng thu n,ăđ ng th iăc ngăkêuăg i

đ aăv năđ ch măsócăs c kh e sinh s n và các quy n sinh s n cho ph n vào v
trí trung tâm trong các ho tăđ ng phát tri n qu c gia và phát tri n tồn c u, trong
đóă đƣă nh n m nhă đ n vi c ch mă sócă s c kh e sinh s n cho v thành niên và
thanh niên [5]. Th c hi năch

ngătrìnhăc a h i ngh ICPD,ăch

Vi tăNamăđƣăm r ng n iădungăvƠăh

ngătrìnhădơnăs

ng tr ngătơmăvƠoăch măsócăs c kh e sinh

s n,ăđ c bi tălƠăch măsócăs c kh e v thành niên và thanh niên.
Vi tăNamăhi năcóăh nă64ătri uăng

iăđangătrongăđ ătu iălaoăđ ng,ăchi mă

trên 68%ădơnăs ,ătrongăđóăv ăthƠnhăniên,ăthanhăniên Vi tăNamă(nhómădơnăs ăt ă
10-24ătu i,ătheoăđ nhăngh aăc aăT ăch căYăt ăth ăgi i)ăchi măkho ngătrênă22%ă
dơnăs .ăNh ngăn măqua,ăv ăthƠnhăniênăthanhăniên Vi tăNamăđƣăcóănh ngăb

că

phátătri năkháătoƠnădi năv ăth ăch t,ătríătu ,ătinhăth n;ăđƣăvƠăđangăđóngăgóp tích
c că choă s ă nghi pă xơyă d ngă vƠă b oă v ă t ă qu c.ă Tuyă nhiên,ă v nă cịnă nhi uă
kho ngătr ngătrongăch măsócăs căkh eăsinhăs nătìnhăd căchoăl aătu iănƠy.ăV iă
l iă s ngă hi nă nay,ă đangă t ngă nhanhă s ă thanhă niênă quană h ă tìnhă d c tr

că hơnă

nhơn,ă tìnhă tr ngă n oă phá thai…ă t ă l ă quană h ă tìnhă d c trongă h că sinhă vƠă sinhă
viênă c ngă cóă xuă h

ngă t ngă cao.ă Nh ngă v nă đ ă nƠyă đeă d aă tr că ti pă đ nă s că

kh eăsinhăs năc aăthanhăniênă[24].ăCu căđi uătraăv iăquyămôăl năđƣăđ
hi nă t iă cácă t nhă thƠnhă c aă đ tă n

căth că

că v ă v ă thƠnhă niên,ă thanhă niênă v iă tênă g iă

ắ i uătraăqu căgiaăv ăv ăthƠnhăniênăthanhăniên Vi tăNam”ăt ăn mă2003ăđ nă2010ă
đƣăchoăth yăVi tăNamălƠăm tătrongănh ngăn

căcóăt ăl ăn oăpháăthaiăcaoănh tă

trênăth ăgi i,ătrongăđóă20%ălƠăl aătu iăv ăthƠnhăniên,ătrênăc ăn
sinhăconătr

că18ătu i,ă15%ăsinhăconătr

căcóă5%ăbé gái

că20ătu iă[18].

Theo T ng C c Dân s , tình tr ng quan h tình d c s m, quan h tình d c
khơng an tồn, mang thai ngồi ý mu năvƠăpháăthaiăkhơngăanătoƠn,ănguyăc ălơyă

nhi m b nhăquaăđ

ng tình d c, nhi m HIV

v thành niên thanh niên v n có


2
xuăh

ngăgiaăt ng,ănh t là khu v c nông thôn, vùng sâu các khu công nghi p t p

trung…ă

c bi t, ki n th c, k n ngăc ăb n v b o v , ch măsócăs c kh e sinh

s n c a thanh niên còn nhi u h n ch ; Bên c nh t l n o phá thai cao, g năđơyă
liên ti p x y ra tình tr ng b tr s ă sinhăt i nhi uăph
ch tăth

ng,ă gơyă nênă nh ng cái

ngătơmăđ i v i các sinh linh nh bé. Nh ng m b con m iăsinhăcóăđ

tu iăthanhăniên.ă i u này cho th y tình tr ngănƠyălƠăđángăbáoăđ ng và cịn có
nh ng l h ng v ki n th c,ătháiăđ và th c hành v s c kho sinh s n c a thanh
niên.
H c vi nă Yă D
truy năđ u tiên

c h c C truy n Vi t Nam lƠă tr

ng đ i h c y h c c

Vi t Nam, thành l păn m 2005. V iă15ăn măhìnhăthƠnhăvƠăphátă

tri n, h c vi năđƣăcóănh ngăb

c ti năv

t b c. H c vi n hi nănayăđangăđƠoăt o

nhi uăngƠnhănh ăBácăs Y h c c truy n, bác s

aăkhoa,ăd

c s đ i h c, hàng

n măv i g n 1000 sinh viên t t nghi p hƠngăn m.ăH là sinh viên đ n t nhi u
vùng mi n trong c n

c, là nh ng cán b ngƠnhăyătrongăt

ngălai,ăli u nh ng

ki n th c,ă tháiă đ và th c hành c a h v s c kho sinh s nă đƣă đ làm hành
trang cho h vƠoăđ i? Chính vì v y, đ tƠiăắKi n th c,ătháiăđ th c hành v
s c kh e sinh s n c a sinh viên H c vi năYăd
n mă2020ăvà m t s y u t liênăquan”ăđ

c h c c truy n Vi t Nam

c th c hi n v i m c tiêu c th nh ă

sau:
1.ă ánhăgiáăki n th c,ătháiăđ , th c hành v s c kh e sinh s n c a sinh
viên H c vi năYăd

c h c c truy n Vi tăNamăn mă2020.

2. Phân tích m t s y u t liênăquanăđ n ki n th c,ătháiăđ và th c hành
v s c kh e sinh s n c aăđ i t

ng nghiên c u.

Thang Long University Library


3

CH

NGă1

T NGăQUANăTĨIăLI U
1.1.ă M Tă S ă KHỄIă NI Mă LIểNă QUANă

Nă SINHă VIểNă VĨă S Că

KH EăSINHăS N

1.1.1ăKháiăni măv ăthƠnhăniên,ăthanhăniênăvƠăsinhăviên
Theoăt ăch că Yăt ă th ă gi iăă(WHO)ăquyă đ nhăl aă tu iă10ă -19ătu iălƠă đ ă
tu iăv ăthƠnhăniên. Thanh niên tr lƠăl aătu iăt ă19ăậ 24ătu i.ăCh

ngătrìnhăS că

kh eăsinhăs n/ăS căkh eătìnhăd căv ăthƠnhăniênăậ thanhăniênăc aăkh iăliênăMinhă
ChơuăỂuă(EU)vƠăqu ăd năs ăLiênăHi păQu că(UNFPA)ăl yăđ ătu iăt ă15ă ậ 24
tu i.ă Theoă T ă đi năGiáoăd că h că c aă nhƠă xu tă b nă T ăđi năBáchăkhoa:ă ắSinhă
viênălƠă ng

iăh că c aă m tăc ă s ă giáoăd că caoăđ ng,ăđ iăh c” [17]. Theo cách

hi uănƠy,ăcóăth ăphơnălo iăsinhăviênătheoănhi uăph mătrùăkhácănhau.ăVíăd ăsinhă
viênă t pă trung,ă sinhă viênă chínhă quy,ă sinhă viênă khôngă t pă trung,ă sinhă viênă t iă
ch c,ăsinhăviênăt ădo...ă
V ăđ ătu i,ătheoă i uă1,ăch

ngăI,ăLu tăthanhăniênă2005,ăthanhăniênătrongă

đóăcóăc ăthanhăniênăsinhăviênălƠăắcơngădơnăVi tăNamăt ăđ ăm
m

iăsáuătu iăđ năbaă

iăătu i” [27].
Quanăđi măchoăr ngătu iăthanhăniênăsinhăviênăthu căgiaiăđo nătu iăthanhă

niênălƠăphùăh păxétătheoănhi uăm t.ăTheoăcáchăhi uăđó,ătu iăthanhăniênălƠăắgiaiă
đo năphátătri năb tăđ uăt ăs ăphátăd căvƠăk tăthúcăvƠoălúcăb

thƠnh”.ăTuyănhiênăvi căphátăd căhayătr

căvƠoătu iătr

ngă

ngăthƠnhăv ăm tăsinhăd căc aăm iătr ă

emălƠăhoƠnătoƠnăkhácănhau.ăTrênăth căt ,ăng

iătaăth

ngăđ aăraăcácăchu năv ă

m tăsinhălỦ,ăv ăm tăxƣăh i...ăđ ăxácăđ nhăl aătu iăthanhăniên.ă
C ngăcóăquanăni măchoăr ngăn iădungătu iăthanhăniênălƠănh ngăgiaiăđo nă
c aăcu căăđ i.ăQuanăni mănƠyăcóăph năch tăch ,ăkhoaăh căh năkhiăchoăr ngătu iă
thanhăniênălƠăgiaiăđo năchuy năti p,ăquáăđ ăt ătr ăemăđ năng

iăl năvƠăbaoăg mă

l aătu iăt ă11-12ăđ nă23-25ătu iăvƠătrongăđóăđ căbi tăl uăỦăđ nă2ăth iăk ăc ăb nă
sau:


4
+ăTu iăthanhăniênăm iăl nă(t ă14-15ăđ nă18ătu i):ă

cătr ngălƠăs ătr

ngă

thƠnhăv ăm tăc ăth ,ăs ăchínămu iăsinhăv t,ălƠăgiaiăđo năhoƠnăthi năqătrìnhăxƣă
h iă hóaă đ uă tiên.ă Tu iă thanhă niênă m iă l nă c ngă thu că ắth iă k ă chuy nă ti pă
tr

c”.ă
+ăTh iăk ăth ăbaăc aăl aătu iăchuy năti pă(t ă18ăđ nă23-25ătu i):ălƠătu iă

thanhă niênă mu nă hayă th iă k ă b tă đ uă c aă tu iă ng
chuy năti păsau”.ăL aătu iănƠyăắl n”ăv ăc ăhaiăph

iă l nă cònă g iă lƠă ắth iă k ă
ngădi năsinhăh c vƠăquanăh ă

xƣăh i.ăă
TheoăNguy năTh căvƠăPh măThƠnhăNgh ă (1992) ắSVăđ iăh c,ăcaoăđ ng
lƠă nh ngăthanhăniênăthu că th iăk ăchuy năti păsau” [32]. Vi căchoăr ngăthanhă
niênă n mă trongă th iă k ă chuy nă ti pă vƠă SVă đ iă h c,ă caoă đ ngă thu că th iă k ă
chuy năti păsauăc ngăphùăh păv iăquanăni măc aănhƠătơmălỦăh căng

iăM ăNikyă

Hayes (2005) [36] khiăchoăr ngăắth iăthanhăniênănh ăm tăth iăk ăchuy năti păvaiă
tròă ngƠyă cƠngă t ng,ă đ nă l

tă d nă đ nă s ă thayă đ iă nhơnă cách”.ă Theoă đóă vi că

chuy năti păcóăth ădi năraăt ătr

ngăh căđ năn iălƠmăvi căhayăth căhƠnhăkinhă

nghi măđịiăh iăthanhăniênănóiăchungăvƠăthanhăniênăsinh viên nóiăriêngăph iăt p
quenănhi uăhƠnhăviăvaiătrịăkhácăbi tănhauănh măm căđíchăh

ngăt iăvi căhoƠnă

thi năb năthơn.ă
S ăphátătri năc aăthanhăthi uăniênălnălƠăv năđ ăđ

căquanătơmăhƠngăđ uă

ăVi tăNam.ăVìăthanhăthi uăniênăđ căbi tălƠăthanhăniênăsinhăviênăcóăti măn ngătoă
l nă quy tă đ nhă s ă l nă m nhă vƠă th nhă v
đ

ngă c aă đ tă n

că nênă vi că vi că n mă

cănh ngăv năđ ăc tălõiătrongăs ăphátătri năc aăh ălƠăh tăs căquanătr ng [5].

1.1.2ăKháiăni măv ăs căkh eăsinhăs n,ăs căkh eătìnhăd c
V năđ s c kh e sinh s n (SKSS) là v năđ khá m i m , lý thú, nh y c m.
V năđ nƠyăđƣăth c s thu hút s quan tâm c a nhi uăn
vì v y, t vi c nh n th căđ

c trên th gi i. Chính

c t m quan tr ng c a công tác giáo d c dân s cho

th h tr , và k t sau H i ngh qu c t v Dân s và Phát tri n t ch c t i
Cairo, Ai C păn mă1994ă(ICPD),ăch
tâm nhi uăh năđ n ch tăl

ngătrìnhădơnăs chuy năh

ng sang quan

ng dân s ,ătrongăđóătr ng tâm là n iădungăch măsócă

Thang Long University Library


5
SKSS. H u h t các nghiên c u v SKSS
th

ngăh

là h c sinh

ng v đ iăt
cácătr

cácăn

c trên th gi i và

Vi t Nam

ng thanh, thi u niên và nh t là v thƠnhăniênăvƠăth

ng

ng trung h căc ăs và trung h c ph thơng [5].

Có th nói, vi c nghiên c u SKSS nói chung và nghiên c u SKSS v
thƠnhăniênănóiăriêngăđƣăđ
gia phát tri nănh ngăth

c ti n hành r t s m trên th gi i, nh t là
ngăđ

các qu c

c g i v i nh ng tên g iăkhácănhauănh ăs c kh e

v thành niên hay gi i tính, tình d c thanh thi u niên. K t sau H i ngh qu c t
v Dân s và Phát tri n t ch c t i Cairo, Ai C păn mă1994ă(ICPD)ăkhiăđƣăcóă
đ nhăngh aăchính th c v SKSS thì vi c nghiên c u SKSS nh tălƠăchoăđ iăt

ng

thanh thi uăniênăđangălƠăắm i quan tâm c a không nh ng các nhà khoa h c, các
nhà giáo d c, các nhà qu n lý xã h i mà c các b c cha m đ
trìnhăđ m i” [23]. T i H i ngh ICPD S c kh e sinh s năđ

căđ y lên m t

căđ nhăngh aănh ă

sau: ắS c kh e sinh s n là tr ng thái kh e m nh, hoàn toàn tho i mái v th
ch t, tinh th n và xã h i trong t t c m i khía c nhăliênăquanăđ n h

th ng sinh

s n, ch căn ngăsinhăs n và quá trình sinh s n ch khơng ph i ch là khơng có
b nh t t hay t năth

ngă b máy sinh s n”ă[5].

Khái ni măSKSSătrênăhƠmăỦălƠăconăng
d c an tồn và th a mãn, có kh n ngăsinhăs n,ăđ
th

ngăxuyênănh ăth nào trong vi cănƠy.ă

i có th có m t cu c s ng tình
c t do quy tăđ nh khi nào và

nh ngh aătrênăc ngăkh ngăđ nh viêc

ch mă sócă SKSSă lƠă m t t ng th các bi n pháp k thu t và d ch v góp ph n
nâng cao s c kh e và h nh phúc b ng cách phòng ng a và gi i quy t các v năđ
s c kh e sinh s n.ăNóăc ngăbaoăg m c s c kh e tình d c v i m căđíchălƠănâng
cao ch tăl

ng cu c s ng và các m i quan h riêngăt ,ăch không ph i ch là

vi că t ă v nă vƠă ch mă sócă liênă quană đ n sinh s n và các b nh lây truy n qua
đ

ng tình d c [5].
Khiănóiăđ năSKSSăng

iătaăth

ngăđ c păđ n khái ni m S c kh e tình

d c (SKTD) vì chúng có liên quan m t thi t v iă nhauă vƠă SKTDă đ

c xem là

m t n i dung SKSS. Theo T ch c Y t th gi i, s c kh e tình d căđ

c phát

bi uănh ăsau:ăắăSKTDălƠăt ng h p các khía c nh th ch t, tình c m, tri th c và


6
xã h i c aăconăng

i có tình d c, sao cho cuôc s ng c aăconăng

i phong phú,

t tăđ păh năv nhân cách, giao ti p và tình yêu [38]. Th c hành tình d c c a con
ng

iătr

căđơyăth

ng ch u s nhìn nh n,ăđánhăgiáăkh t khe và bi năđ i theo

th i gian, theo s phát tri n xã h i.ă Nh ngă hi nă nay,ă SKTDă đƣă ra đ i nh ng
quan ni m c i m h n,ăti n b h nădoăvi c chúng ta ngày càng hi u rõ b n ch t
sinh h c, nhăh

ng tâm lý, giá tr nhơnăv năvƠătácăđ ng xã h i c a nó.

Giáo d c s c kh e V thành niên (VTN) là m t n i dung quan tr ngăđƣă
đ

c chính ph ch đ o,ăđ c bi t ph i ti p t c t p trung xây d ngămôiătr

ng xã

h i lành m nh cho thanh niên, nâng cao th ch tvà tinh th n,ăk ăn ngăs ng, ki n
th c v gi i và s c kh e sinh s n cho thanh niên. N i dung giáo d c SK cho
VTN ch y uănh ăsau:ăKi n th căc ăb n tu i v thành niên, thanh niên (nh ng
thayăđ i v th ch t, sinh lý, tâm lý); gi i và gi i tính; tình b n, tình yêu, giáo
d c v tình d c, tình d c an tồn; ki n th că phịngă tránhă cácă nguyă c ă cóă thaiă
ngồi ý mu n, gi m các b nh viêm nhi mă đ
b nh lây nhi măquaăđ

ng sinh s n, phịng tránh các

ng tình d c, phịng tránh xâm h i tình d c…

Cácănguyăc ătrênăcóăliênăquanăđ n v năđ tình d c. Giáo d c tình d c là
m t trong nh ng v năđ nh y c m, tuy nhiên l i h t s c c n thi t. Tình d c là
m t hành vi t nhiên và lành m nh c a cu c s ng, là nhu c u c n thi t cho s
t n t i c a gi ng nòi. Tuy nhiên c n giáo d c cho m iăng

i bi t cách th c hành

tình d c an tồn và có trách nhi mătrongăđóăvaiătrịăc a nam n ngang nhau.
Tóm l i SKSS bao g m nhi u khía c nh,ătrongăđóăcóăkhíaăc nh liên quan
đ n SKTD. H th ng sinh s n, ch căn ngăsinhăs n và quá trình sinh s n c a con
ng

iăđ

c hình thành, phát tri n và t n t i trong su t cu căđ i. SKSS có t m

quan tr ngăđ c bi t v i c nam gi i và n gi i. Quá trình sinh s n và tình d c là
m t quáătrìnhăt

ngătácăgi a hai cá th , bao hàm s t nguy n, tinh th n trách

nhi m và s bìnhăđ ng.
1.1.3 N i dung c aăch măsócăs c kh e sinh s n
Ch mă sócă SKSSă lƠă s ph i h p các bi n pháp k thu t, d ch v nh m
nâng cao ch tăl

ng SKSS, làm cho s ho tăđ ng và ch căn ngăc a b máy sinh

Thang Long University Library


7
s năđ

c t tăh n,ăkh e m nhăh nă(baoăhƠmăc SKTD) ch khơng ch là vi c t ă

v năvƠăch măsóc liênăquanăđ n sinh s n và các b nh LTQ TD,ăm căđíchălƠălƠmă
cho cu c s ng có ch tăl
có nh ng v năđ

ng và h nhăphúcăh n. M i khu v c, m i qu c gia l i

uătiênăc aăriêngămình,ănênăcácăn

vào vi c th c hi năch

c và các t ch c tham gia

ngătrìnhăSKSS đƣăc th hóa 10 n iădungănh ăsau :

+ăLƠmăm ăanătoƠn.
+ăK ăho chăhóaăgiaăđình.
+ăN oăhútăthai.
+ăB nhănhi măkhu năquaăđ

ngăsinhăs n.

+ Các b nhăLTQ TD.

+ăGiáoăd cătìnhăd c
+ăPhátăhi năs măungăth ăvúăvƠăđ

ngăsinhăd c.

+ Vơ sinh.
+ăS căkh eăv ăthƠnhăniên.
+ăGiáoăd cătruy năthơngăvìăSKSS-KHHG ă[30].
TheoăChu năqu căgiaăv ăCh măsócăSKSS,ăB ăYăt đ aăra n iădungăch ă
y uăc aăSKSS ăVi tăNam g măcác v năđ ăsau:ă
+ăCh măsócăph ăn ăkhiămangăthai
+ Ch măsócăbƠăm ăvƠătr ătrong khi sinh và sau khi sinh
+ K ăho chăhóaăgiaăđìnhăvƠăcácăbi năphápătránhăthai
+ N oăhútăthaiăanătoƠnăvƠăgi mătácăh iăc aăvi căn oăhútăthai
+ Phòng tránh các b nhăviêmănhi măđ

ngăsinhăs n

+ăB nhăLTQ TD
+ăNhi măHIV/AIDS
+ Ch măsócăSKSSăv ăthƠnhăniênă[18].
Trongăcácăcơngătrìnhănghiênăc uăv ăSKSS,ăcácătácăgi ăc ngăth

ngăđ ăc pă

đ năcácăn iădungăc tălõiăc aăSKSSănêuătrênănh :ăthu tăng kháiăni măSKSS,ăv nă
đ ăgi iăvƠăgi iătính,ătìnhăb n,ă tìnhău,ăhơnănhơn,ătìnhăd căanătoƠn,ămangăthai,ă
n oăpháăthai,ăbi năphápătránhăthai,ăb nhăLTQ TDăvƠ HIV/AIDS.

8
Nh ăv y,ăv iănh ngăn iădungătrên,ăkháiăni măSKSSătr
ni măr ngăkhôngăch ăgi iăh nă ăs căkh eăng

căh tălƠăm tăkháiă

iăm ămƠălƠăs căkh eăng

iăph ă

n ănóiăchung,ănh ngăc ngăquanătơmăđ nănh ngăv năđ ăliênăquanăđ năqătrìnhă
sinhăs năc aănamăn ăvƠănh năm nhănhi uăđ năvi căt ăquy tăđ nhăc aăph ăn ăv iă
sinhăđ , chúătr ngăvƠoăvi căb oăv ăch măsócăs căkh eăsinhăs năchoăc ănamăvƠăn ă
trongă phịngă tránhă cácă b nh viêmă nhi mă đ

ngă sinhă s n,ă b nhă LTQ TD,ă

HIV/AIDS vƠăch măsócăs căkh eăv ăthƠnhăniên
1.2ă GIỄOă D Că V ă S Că KH Eă SINHă S Nă V ă THĨNHă NIểNă VĨă
THANHăNIểNăTRểNăTH ăGI IăVĨăVI TăNAM
1.2.1 Trên th gi i
S ăphátătri năkinhăt ăvƠăv năhóaăxƣăh iăc aăcácăn

cătrênăth ăgi iălƠăr tă

khácănhauănênătìnhăhìnhăCSSKSSăc ngăkhácănhauănh ngăđ uăcóăm tăđ căđi mă
chungă lƠă cácă n

că đ uă r tă quană tơmă vƠă t pă trungă CSSKSSă choă l aă tu iă thanhă

thi uăniênăsinhăviên.ă ănhi uăn

căphátătri nătrênăth ăgi iănh ăNh tăB n,ăB că

M ăvƠ ChơuăỂu…n iăcóă t ăl ă sinhăth p trongănhi uăn mănay,ă h ăđƣă ch ăđ ngă
đ

căvi c sinhăconăkhiănƠoăvƠăsinhăm yăcon,ăh ăch ăm tă5ăđ nă6ăn măchoăvi că

sinhăđ ăvƠăniăconănh ,ăph năcịnăl iăh căquanătơmănhi uăđ năvi căch măsócăs că
kh eămƠăđ c bi tălƠăắS căkh eătìnhăd c”ă[34].
Ho tăđ ngătìnhăd căs măd năđ nămangăthaiăngoƠiăỦămu năngƠyăcƠngăt ngă
trênă toƠnă th ă gi i,ă trongă khiă đóă ki nă th că v ă th iă đi mă cóă thaiă c aă thanhă niênă
sinh viên r tăth pă[47]. Do tácăđ ngăc aănhi uăy uăt ănh ăs ăphátătri năkinhăt ăvƠă
đơăth ăhóaăngƠyăcƠngăm nhăm ,ăs ăphátătri nănh ăv ăbƣoăc aăcơngăngh ăthơngă
tin,ăphimă nh,ăph

ngăti năthơngătin,ăm ngăxƣăh i,ăd yăthìăs m…vƠătrƠoăl uăxƣă

h iălƠmăchoăt ăl ăcóăho tăđ ngătìnhăd căs măngƠyăcƠngăt ng.ăV năđ ăc năquană
tơmă cùngă v iă vi că QHTDă s mă lƠă s ă thi uă ki nă th că c aă cácă emă v ă cácă b nhă
LTQ TDăvƠăcácăbi năphápătránhăthai.
Hi nă nayă th că tr ngă côngă tácă ch mă sócă SKSSă trênă th ă gi iă cịnă g pă r tă
nhi uătháchăth cănh :ăv năđ ăv ăthaiănghén,ăsinhăđ ,ătr ăs ăsinh,ăcácăv năđ ăv ăk ă
ho chă hóaă giaă đình…Trongă nh ngă v nă đ ă trênă đ iă v iă v ă thƠnhă niênă vƠă thanhă

Thang Long University Library


9

niênăgiáoăd căv ăs căkh eăsinhăs năhi nănayăc năđ

căquanătơmănhi uănh tălƠă

v năđ ăv ăquanăh ătìnhăd căkhơngăanătoƠnănênăd năt iăvi că mangăthaiăngoƠiăỦă
mu nă vƠă m că cácă b nhă lơyă truy nă quaă đ

ngă tìnhă d că trongă đóă baoă g mă c ă

HIV/AIDS…
Thanhăthi uăniênăth

ngăkhôngăbi tăc ăth ăh ăth căhi năch căn ngăsinhă

d căvƠăsinhăs nănh ăth ănƠo.ăThanhăthi uăniênăch aăcóăgiaăđìnhăth
bi t,ăho căkhơngăti păc năđ

cănh ngăd chăv ăk ăho chăhóaăgiaăđìnhăvƠănh ăv yă

nguyăc ămangăthaiăngoƠiăỦămu năho căm căb nhălơyătruy năquaăđ
k ăc ălơyănhi măHIV/AIDS.ă

ngăkhơngă
ngătìnhăd c,ă

ngăth iăthơngătinăv ătìnhăd c,ăs căkh eăsinhăs nă

v ă thƠnhă niênă vƠă thanhă niênă h uă nh ă khơngă cóă vƠă vi că th oă lu nă v ă tìnhă d că
th

ngăb ăc măk .ăNhi uăng

thanhăthi uăniênăvƠoăch

iăl năcịnăngh ăr ngăvi căđ aăgiáoăd căSKSSăchoă

ngătrìnhăh căs ăkhi năl pătr ăcóăquanăh ătìnhăd căs mă

h nă vƠă nhi uă h n.ă Tuyă nhiênă hƠngă lo tă nghiênă c uă c ngă choă th y,ă thôngă quaă
vi cănghiênăc uăvƠăgiáoăd căSKSSăhayăgiáoăd căs căkh eătìnhăd căs ălƠmăchoă
ắthanhăthi uăniênăđƣăcóăquanăh ătìnhăd căch pănh năth căhi nănh ngăhƠnhăviătìnhă
d căanătoƠnăh n,ăc ngănh ăl pătr ăđƣăb tăđ uăquanăh ătìnhăd cămu năh năho că
gi măb tăho tăđ ngătìnhăd cănóiăchung” [3].
Vi căs ăd ngăcácăbi năphápătránhăthaiăđƣăvƠăđangăt ngă năđ nhă ăcácăn

că

trênăth ăgi i,ătuyănhiên c ngătheoăm tăs ăcácănghiênăc u vi căs ăd ngăcácăBPTTă
c ngăch aăđ

căđápă ngănhuăc uă ătu iăv ăthƠnhăniên,ăthanhăniên.ăVi căti păc nă

nh ngă BPTTă hi nă đ iă cònă nhi uă h nă ch .ă Kho ngă 80ă tri uă ph ă n ă mangă thaiă
ngoƠiă Ủă mu nă trongă đóă cóă c ă nh ngă tr

ngă h pă cóă thaiă doă khôngă thành công

trongăs ăd ngăBPTTă[24].
1.2.2 T i Vi t Nam
Vi tăăNamăălƠăăm tăăqu căăgiaăăcóăăkhungăăc nhăv năăhóaăăxƣăăh iăăđaăăd ng,ăă

khácăănhauăăgi aăăcácăvùngăămi năă[10].ăăHi năănayăăđ tăăn

căătaăăđangăb

căvƠoă

th iăk ăđ iăm iậcơngăănghi păhóa,hi năđ iăhóaă[22]. QătrìnhănƠyăđƣămangăl i
cho xã h iăVi tăNamănh ng tácăđ ngăvà thay đ iăkhơngăch ătrênăl nhăv căkinhăt ă
mƠăcịnăc ătrên l nhăv căv năhóa - xã h i,ăd năđ nănh ngăthayăđ iăm nhăm ătrongă


10
quanăni m v ătình u, tình d c,ăhơnănhơn,ăgiaăăđình...ăăc aănhi uăt ng l p,ăđ că
bi tălà gi i tr ă- nh ngăng

iăcóăxu h

ngăh iănh pănhanhăchóngănh t [20]. S ă

phátătri năc aăxƣ h iăc ngăđ ng th i t o ra nh ng thách th c,ăđ c bi tătrongăl nhă
v căch măsócăs c kh e sinh s n. Thanh niên v thƠnhăniênăđ
d b t nă th

căcoiălƠăđ iăt

ng

ngă nh t trong xƣă h iă đƣă tr ă thƠnhă nhómă m că tiêuă c aă cácă ho tă

đ ng thông tin,ăgiáoăd c,ătruy năthông v SKSS

Vi t Nam. Thanh niên Vi t

NamăngƠyănayăđƣăcóăs ăthayăđ i v t păqnăvƠăv năhóa,ănh ăl p giaăđìnhă ăđ
tu i mu năh năvƠăgiaăt ngăquanăh tìnhăd cătr

c hơn nhân…

Theoă qu ă dơnă s ă liênă h pă qu că (UNFPA)ă đƣă nêuă raă cácă v nă đ ch y u
trongăl nhăv căs că kh eă sinhăs nă ă Vi tăNam nh ăvi c s d ng các bi n pháp
tránh thai hi nă đ i cònă nhi uă h nă ch ,ă ng

i dân ch y u s d ng vòng tránh

thaiăvƠăcácăbi năphápătránhăthaiăt ănhiên,ătrongăđóăt ăl ăs ăd ngăbi năphápătránhă
thai hi năđ i ch đ t 52,6%. Không ph i t t c ng

i dân Vi tăNamăđ u d dàng

ti p c n các thông tin và d ch v v s c kh e sinh s n. V thành niên, thanh niên
ch aăl păgiaăđình,ăvƠănh ngăng

i dân s ng

vùngăsơu,ăvùngăxa,ăđ c bi tăđ i

m t v i nh ngăkhóăkh nătrongăvi c tìmăki măvƠăti păc n các thông tin và d ch v s c
kh e sinh s n có ch tăl ng. T l ph n

đ tu i sinh s n m c các b nh nhi m

khu năđ ng sinh s n và nhi m khu n lây truy năquaăđ

ng tìnhăd căcaoă[24].

TheoăT ngăC căDơnăs ,ătìnhătr ngăquanăh ătìnhăd căs m,ăquanăh ătìnhăd că
khơngăanătoƠn,ămangăthaiăngoƠiăỦămu năvƠăpháăthaiăkhơngăanătoƠn,ănguyăc ălơyă
nhi măb nhălơyătruy năquaăđ
niênă v nă cóă xuă h

ngătìnhăd c,ănhi măHIVă ăv ăthƠnhăniên,ăthanhă

ngă giaă t ng,ă nh tă lƠă khuă v că nôngă thôn,ă vùngă sơuă cácă khuă

côngănghi păt pătrung…ă

căbi t,ăki năth c,ăk ăn ngăc ăb năv ăb oăv ,ăch mă

sócăs căkh eăsinhăs n,ăs căkh eătìnhăd căc aăv ăthƠnhăniên,ăthanhăniênăcịnănhi uă
h năch ;ăgiáoăd căv ăs căkh eăsinhăs n,s căkh eătìnhăd căch aăti păc năđ

că ă

di năr ng;ăvi căcungăc păthôngătin,ăd chăv ăthơnăthi năv ăs căkh eăsinhăs n/s căkh eă
tìnhăd căch aăđápă ngăđ cănhuăc uăđaăd ngăc aăv ăthƠnhăniên,ăthanh niên [33].
Nh ngă n mă qua,ă v ă thƠnhă niên,ă thanhă niênă Vi tă Namă đƣă cóă nh ngă b

că

phátătri năkháătoƠnădi năv ăth ăch t,ătríătu ,ătinhăth n;ăđƣăvƠăđangăđóngăgópătíchă

Thang Long University Library


11
c că choă s ă nghi pă xơyă d ngă vƠă b oă v ă t ă qu c.ă Tuyă nhiên,ă v nă cịnă nhi uă
kho ngătr ngătrongăch m sócăs căkh eăsinhăs n,ătìnhăd căchoăl aătu iănƠy.ăHi nă
nay m tă s ă mơă hìnhăđƣă vƠă đangăđ

că tri nă khaiănh mă cungăc pă ki năth c,ăk ă

n ngăvƠăd chăv ăv ădơnăs ă- s căkh eăsinhăs n,ăs căkh eătìnhăd căchoăv ăthƠnhă
niên,ă thanhă niênă nh ă mơă hìnhă ắT ă v nă vƠă khámă s c kh eă ti nă hơnănhơn”,ă mơă
hìnhăắCungăc păd chăv ăs căkh eăthơnăthi n v iăv ăthƠnhăniên,ăthanhăniên”[34].
B ă Yă t ă c ngă đƣă bană hƠnhă quy tă đ nhă s ă 906/Q -BYT ngày 15-3-2017
phêăduy tă

ăánăT ngăc

ngăt ăv năvƠăcungăc păd chăv ăDơnăs ă- K ăho chăhóaă

giaăđìnhăchoăv ăthƠnhăniên,ăthanhăniênăgiaiăđo nă2016-2020;ăđ ngăth iăph iăh pă
v iăB ăGiáoăd căvƠă Ơoăt o,ăTrungă

ngă oƠnăTNCSăH ăChíăMinh,ăT ngăLiênă

đoƠnăLaoăđ ngăVi tăNamăđƣătri năkhaiănhi uăch

ngătrìnhăgiáoăd cădơnăs ,ăs că

kh eă sinhă s n,ă gi iă vƠă bìnhă đ ngă gi iă trongă nhƠă tr

ng,ă cácă khuă côngă nghi p,ă

khuăch ăxu t...ăBênăc nhăđóăgiaăđìnhăvƠăxƣăh iăc năt oăm iăđi uăki năđ ăv ăthƠnhă
niên,ăthanhăniênătíchăc căh căt p,ălaoăđ ng,ăch ăđ ngăthamăgiaăcácăho tăđ ngăt ă
v n,ăch măsócă s căkh eă nóiăchung,ăs căkh eă sinhăs n,ăs că kh eă tìnhăd că lƠnhă
m nhănóiăriêng;ăb oăđ măđ ăv ăthƠnhăniên,ăthanhăniênăđ

căquanătơmăch măloă

toƠnădi năvƠăth căhi năđ yăđ ăquy năvƠăngh aăv ăc aămình.
1.3ă M Tă S ă NGHIểNă C Uă V ă S Că KH Eă SINHă S Nă V ă THĨNHă
NIểNăVĨăTHANHăNIểNăTRểNăTH ăGI IăVĨăVI TăNAM
1.3.1 Trên th gi i
Các nghiênă c uă SKSSă trongă đ iă t
th

ngă thanhă thi uă niênă ă n

că ngoƠiă

ngăt pătrungănghiênăc uăv ănh ngăv năđ ăc ăth ,ănh yăc măc aăSKSSănh ă

v năđ ăn oăpháăthai,ăsinhăđ ăs m,ăv năđ ăquanăh ătìnhăd cătr

căhơnănhơn,ăcácă

b nhăLTQ TDăđƣăchoăchúngătaăth yă ắnh ngăconăs ăbi tănói”ăth tăb tăng .ăTheoă
T ă ch că Yă t ă Th ă gi iă (WHO)ă hƠngă n m cóă kho ngă 20ă tri uă caă n oă pháă thaiă

khơng an tồn.

ăChơuăPhiăthaiănghénăngoƠiăd ăđ nhădaoăđ ngăt ă50%ă- 90%

trongă s ă v ă thƠnhă niênă ch a ch ngă vƠă 25%ă - 40%ă trongă s ă v ă thành niên có
ch ng [23].ăM tănghiênăc uăt iăBangladesh choăth yă80%ăn ăd
h iăt ngăcóăQHTDătr

căhơnănhơnă[47].

iă19ătu iăđ

că


12
HƠngă n mă cóă kho ngă 340ă tri uă ng

iă m că b nhă LTQ TDă g mă c ă

HIV/AIDS,ănh ngăh uăh tătrongăs ăđóăălƠăcóăth ăđi uătr ăđ
tr

ngăh păkhơngăđ

100ă tri uă tr

căch năđốn.ăHƠngăn măcóăkho ngă

ngă h pă m că b nhă LTQ TDă ă l aă tu iă 15 ậ 24ă tu i.ă

kho ngă 50%ă cácă tr
trùngăđ

căđi uătr ădoăkhôngăđ

c,ătuyănhiênănhi uă

ngă h pă nhi mă HIVă m iă xu tă ă hi nă ă ng

că tínhă

iă tr .ă Nhi mă

ngăsinhăd căcóăth ăd năt iăh uăqu ăđángăti cănh ăvôăsinh,ăkho ngă60ăậ

80ătri uăc păv ăch ngăvơăsinhătrênăth ăgi i,ăngunănhơnăth
tr ngăsauăviêmănhi mătìnhăd căkhơngăđ
HƠngăn măcóăkho ngă19ătri uătr

ngădoătácă ngăd nă

căđi uătr ătíchăc că[38].
ngăh păpháăthaiăkhơngăanătoƠn,ătrongăđóă

cóăkho ngă40%ă ăđ ătu iăt ă15ăậ 24.ăVi căpháăthaiăkhôngăanătoƠnăđ ăl iănhi uă
h uăqu ănghi mătr ngănh ănhi mătrùngăđ
th măchíăt ăvong,ă

ngăsinhăs n,ăth ngăt ăcung,ăvơăsinh

cătínhăkho ngă68.000ăph ăn ăt ăvongăm tăn măkhiăn oăpháă

thai khơng an tồn [39].
Theoă cácă nghiênă c uă ă nhi uă n iă trongă khuă v că Châu Á Thái Bình
D

ng,ăđƣăch raăth cătr ngănh năth căv ăSKSSă ăl aătu iăthanhăthi uăniênălƠ:

ắnh nă th că c aă l pă tr ă trongă khuă v că dùă đƣă k tă hônă hayă ch aă v ă cácă v nă đ ă
SKSSăbaoăg mătìnhăd c,ăch căn ngăsinhăs n,ăcácăbi năphápătránhăthai,ăquanăh ă
tìnhăd căanătoƠn...ăcịnănhi uăh năch ” [3].
1.3.2ăT iăVi tăNam
ápă ngăch

ngătrìnhăhƠnhăđ ngăqu căt ăvƠăth căhi năchi năl

căqu căgiaă

v ădơnăs ăvƠăch măsócăSKSS,ă ăVi tăNamăt ănh ngăn mă80ăc aăth ăk ăXX,ăho tă
đ ngăgiáoăd cădơnăs ăc ngăđƣăchuy năh

ngăsangăgiáoăd căSKSSănóiăchungăvƠă

SKSSăchoăv ăthƠnhăniênănóiăriêng.ăTheoăđóăđƣăcóăhƠngălo tăcácăcu cănghiênăc uă
v ăSKSSăđƣăđ

căth căhi n.ă

căbi tăh

ngănghiênăc uăv ănh năth c,ătháiăđ ,ă

hƠnhăviă v ă SKSSă ă nhómă dơnă s ătr t ă15ătu iă đ nă 24ă tu iăc ngă m iă th că s ă
đ

că quanătơmăvƠă phátătri nătrongănh ngăn măg năđơyăcùngăv iăquáă trìnhăh iă

nh păvƠăđ iăm i.ăM cădùăcịnăkháăm iăm ănh ngăchúngătaăđƣăs mănh năraăv ătríă
quanătr ngăc aăgiaiăđo nă10ă-19ătu iă(trongăđóăcóăđ iăt
phátătri năc aăcu căđ iăm iăconăng

ngăSV)ătrong q trình

i.ăCùngăv iăs ălƣnhăđ oăc aă

ngăvƠăNhƠă

Thang Long University Library


13
n

c,ăs ăvƠoăcu căc aăcácănhƠăkhoaăh c,ăs ăh ătr ăv ăm tătƠiăchínhăvƠăkhoaăh că

c aăcácăt ăch căqu căt ,ăđƣăcóăhƠngăch căcơngătrìnhăvƠăđ ătƠiănghiênăc uăv ăcácă
v năđ ăc ăb năc aăSKSSănóiăchungăvƠăSKSSăv ăthƠnhăniênănóiăriêng.ă i uătraăv ă
v ăthƠnhăniênăvƠăthanhăniênăVi tăNamă(SAVY)ămangătínhăch tăr ngăl năvƠoăn mă
2003 doăB ăYăt ,ăT ngăc căth ngăkê,ă WHO th căhi năđƣă môăt ă t

ngăđ iăđaă

d ngăv ăcácăm iăquanăh ăb năbè,ăSKSSăvƠăv năđ ătìnhăd c;ăquanăni m,ătháiăđ ,ă
hƠnhă viă vƠă tr iă nghi mă c aă thanhă thi uă niênă v ă cácă v nă đ ă SKSS.ă

ngă th i,ă

c ngăquaăbáoăcáoăđi uătraăđƣănêuălênănh năth c,ăki năth căvƠăngu năthôngătinăv ă
SKSSă nh ănh nă th că v ă 4ă ch ăđ ă SKSS:ăCácă b nhălơyă truy năquaă đ

ngă tìnhă

d c;ăHi uăbi tăv ăchuăk ăkinhănguy t;ăNh năth căvƠăs ăd ngăcácăbi năphápătránhă
thai;ăVi căs ăd ngăbaoăcaoăsuă[7] [8].
H uăh tăcácănghiênăc uăkhiăxemăxét,ăđánhăgiáăv ănh năth căv ă SKSSă ă
l aătu iăthanhăthi uăniênăđ uăchoăth yăắm tăs ăl

ngăl nă cácăthanhăthi uăniênă

thi uă hi uă bi tă ho că hi uăbi tăsaiăl chă v ă cácă v năđ ă gi iă tínhăvƠă tìnhăd c”ă vƠă
ắnhi uă thơngă tină v ă tìnhă d că vƠă gi iă tínhă trongă đóă cóă nhi uă ngu nă thơngă tină
khơngălƠnhăm nhăcóă nhăh

ngăđ năhƠnhăviătìnhăd căvƠăgơyănhi uăh uăqu ăr tă

l năchoăthanhăthi uăniên”ă[28].
T iăVi tăNamătrongănh ngăn măg năđơy,ăgiáoăd cădơnăs ăvƠăgiáoăd căgi iă
tínhăđangăd nănh năđ

căs ăquanătơmăsơuăs căc aăcácăc pălƣnhăđ oăvƠăc ngăđ ngă

xƣăh i.ăTheoăcu căt ngăđi uătraădơnăs ă ăVi tăNamăn mă2014ătr ătrongăđ ătu iăv
thành niên lƠă17,3ătri uăng

iăchi mă22,7ă%ădơnăs [33].ăT ăl ădơnăs ănƠyăv aălƠă

thu năl iăv aălƠăkhóăkh năchoăđ tăn

căkhiăngu nănhơnăl cătr ăd iădƠo,ănh ngă

nh ngăv năn năxƣăh iăc ngătheoăđóăgiaăt ng.ă80%ăt ngăs ătr ăv ăthƠnhăniênăsinhă
s ngăt iănôngăthôn,ăvùngăsơu,ăvùngăxaăn iămƠănh ngăthôngătin,ăki năth căv ăs că
kh e,ăch măsócăs căkh eăsinhăs năcịnănhi uăh năch ă[34].ăB

căvƠoăđ ătu iăv ă

thƠnhă niên,ă thanhă niên,ă c ă th ă s ă cóă nhi uă bi nă đ iă v ă tơmă sinhă lỦă n uă khôngă
đ

căgiáoăd c,ănh năth căđúngăs ăgơyănênănh ngăh uăqu ăđángăti c.ăCácăemăs ă

khơngăcóăki năth căv ătìnhăd căanătoƠn,ăd ălơyănhi măcácăb nhăquaăđ

ngătìnhă

d c,ămangăthaiăngoƠiăỦămu n…ăcácăemăn ătrongăđ ătu iăv ăthƠnhăniênăd ăsinhă