Kiến thức, thực hành và một số yếu tố liên quan trong phòng, chống lây truyền vi rút viêm gan b trên phụ nữ mang thai có HBV tại đồng tháp và thành phố hồ chí minh, năm 2020

B ăGIÁOăD CăVĨă ĨOăT O
TR

NGă

IăH CăTH NGăLONG

PH MăQU CăHUY

KI NăTH C, TH CăHĨNHăVĨăM TăS Y UăT ăLIểNăQUANă
TRONG PHÒNG, CH NGăLỂYăTRUY N VI RÚT VIÊM GAN B
TRểNăPH ăN ăMANGăTHAIăCịăHBVăT Iă
NGăTHÁPăVĨăTHĨNHăPH ăH ăCHệăMINH N Mă2020

LU NăV NăTH CăS ăYăT ăCỌNGăC NG

HƠăN iă- 2020


B ăGIÁOăD CăVĨă ĨOăT O
TR

NGă

IăH CăTH NGăLONG

KHOA:ăKHOAăH CăS CăKH E
B ăMỌN:ăYăT ăCỌNGăC NG

PH MăQU CăHUY ậ C01459

KI NăTH C, TH CăHĨNHăVĨăM TăS ăY UăT ăLIểNăQUANă
TRONG PHÒNG, CH NGăLỂYăTRUY N VI RÚT VIÊM GAN B
TRểNăPH ăN ăMANGăTHAIăCịăHBVăT Iă
NGăTHÁPăVĨăTHĨNHăPH ăH ăCHệăMINH,ăN Mă2020
CHUYÊNăNGÀNH:ăYăT ăCỌNGăC NG
Mưăs :ă8720710

LU NăV NăTH CăS ăYăT ăCỌNGăC NG

H

NGăD NăKHOAăH C:ă
TS.ăBS.ăHOÀNGăQU CăC

HƠăN iă- 2020

Thang Long University Library

NG


L IăCÁMă N
L iăđ uătiênătôiă mu nă g iă l iăcámă năt iă BanăGiámă hi uă vàăQuýăTh yăcôă
tr

ng

iăh căTh ngăLongăđưădùngătriăth căcùngăv iătâmăhuy tăvàăth iăgianăquýă

báu c aă mìnhăđ ătrangăb ăki năth c,ăgiúpăđ ătôiătrongăsu tăth iă giană h căt păvàă

nghiênăc u t iăTr

ng.

căbi tătơiăxinăbàyăt ălịngăkínhătr ngăvàăbi tă năsâu s căt iăTS. BS. Hoàng
Qu c C

ng,ăng

iăđưătruy năđ tăki năth căvàăkinhănghi măquýăbáuăcùngăv iăs ă

quanătâmăgiúpăđ ,ăh

ngăd năt nătìnhătơiăhồnăthànhăt tălu năv năt tănghi p.

Tơiăc ngăxinăc mă năb năbè,ăđ ngănghi p,ăt păth ălưnhăđ oăc aăVi năPasteură
TP. HCM, B nhăvi năT ăD và B nhăviênăđaăkhoaă

ng Thápăđưăt oăđi uăki nă

thu năl i cho tơi trong q trìnhăthuăth păs ăli u vàăcungăc păcácătàiăli uăliênăquană
đ nălu năv n.
Sau cùng, tôiăxinăg iăl iăcámă năt iănh ngăng

iăthânătrongăgiaăđìnhăvàăb nă

bè,ăđ ngănghi păđưăchiaăs ,ăđ ngăviên,ăkhuy năkhíchăvàăgiúpăđ tơiătrongăsu tăqă
trìnhăh căt păvàănghiênăc u.
Xinăchânăthànhăc mă n!
H CăVIểN

Ph măQu căHuy


L IăCAMă OAN
Tôiăxinăcamăđoanălu năv nănàyălàăm tăph năs ăli uătrongăđ ătàiănghiênăc u
c păB cóătênă“Nghiênăc uătìnhătr ngănhi măHBVă ătr ăemăsinhăraăt ăm ăcóăHBVă
vàăcácăy uăt ăliênăquanăđ năkho ng tr ngămi năd chă ăcácăđ iăt

ngănày” v iăc ă

quană ch ă trìă đ ă tàiă làă Vi nă Pasteură TP. HCM. K t qu ă đ ă tàiă nàyă làă thànhă qu ă
nghiênăc u c aăt păth ămàătơiălàăm tăthànhăviênăchính.ăTơiăđưăđ

căCh ănhi măđ ă

tàiăvàătồnăb ăcácăthànhăviênătrongănhómănghiênăc u đ ngăýăchoăphépăs ăd ngăs ă
li u,ăk tăqu ăc aăđ ătài nàyăvàoălu năv năđ ăb oăv ăl yăb ngăTh căs .ăCácăs ăli u,ă
k tăqu ănêuătrongălu năv nălàătrungăth căvàăch aăt ngăđ

căaiăcôngăb ătrongăb tă

c ăđ ătàiănàoăkhác. N uăcóăđi uăgìăsaiătráiătơiăxinăhồnătồnăch uătráchănhi m.
TÁCăGI ăLU NăV N

PH MăQU CăHUY

Thang Long University Library

M CL C
T V Nă
CH

.................................................................................................... 1

NGă1. T NG QUAN TÀI LI U .......................................................... 3

1.1. T NG QUAN V B NH VIÊM GAN B ............................................. 3
1.1.1. Tình hình phân b viêmăganăBătheoăđ a lý ......................................... 3
căđi m c a Vi rút viêm gan B ....................................................... 8

1.1.2.

1.1.3. Kh n ngăgâyăb nh c a vi rút viêm gan B ....................................... 10
1.1.4. Lây truy n Vi rút viêm gan B .......................................................... 12
1.1.5. Các bi n pháp phòng, ch ng ........................................................... 13
1.1.6. Tiêm v c xin viêm gan B trên tr đ

c sinh ra t m có HBV ........ 16

1.1.7. Hi u qu c a tiêm ch ng v căxinăVGBătrongăch

ngătrìnhăTCMR . 23

1.2. TÌNH HÌNH VÀ LU N GI I M C TIÊU NGHIÊN C U ............. 25
1.2.1.

ánhăgiáăt ng quan ......................................................................... 25

1.2.2. Lu n gi i ......................................................................................... 28
1.3. KHUNG LÝ THUY T ....................................................................... 30
1.4. GI I THI Uă

Aă I M NGHIÊN C U ......................................... 30

1.4.1. B nh vi n T D ............................................................................. 30
1.4.2. B nh vi nă aăkhoaă
CH

NGă2.

2.1.

IăT

ng Tháp ....................................................... 30

IăT

NGăVĨăPH

NGăPHÁPăNGHIểNăC U............. 32

NG.ă

Aă I M VÀ TH I GIAN NGHIÊN C U ........... 32

2.1.1.

iăt

2.1.2.

aăđi m nghiên c u ....................................................................... 32

ng nghiên c u ..................................................................... 32

2.1.3. Th i gian nghiên c u ...................................................................... 32
2.2. PH

NGăPHÁPăNGHIểNăC U ...................................................... 32

2.2.1. Thi t k nghiên c u ........................................................................ 32
2.2.2. C m u và cách ch n m u .............................................................. 33


2.3. Các bi n s , ch s nghiên c uăvƠătiêuăchíăđánhăgiá ........................... 34
2.3.1. Bi n s và ch s nghiên c u ........................................................... 34
2.3.2. Tiêuăchíăđánhăgiá ............................................................................ 37
2.4. PH

NGăPHÁPăTHUăTH P THƠNG TIN .................................... 38

2.4.1. Công c thu th p thông tin .............................................................. 38
2.4.2. Các k thu t thu th p thông tin ....................................................... 38
2.4.3. Quy trình thu tuy n ......................................................................... 38
2.5. PHÂN TÍCH VÀ X
2.6. SAI S

LÝ S

LI U ................................................... 40

VÀ BI N PHÁP KH NG CH SAI S .............................. 40

2.6.1. Sai s .............................................................................................. 40
2.6.2. Bi n pháp kh c ph c ....................................................................... 41
2.7. V Nă

Oă

2.8. H N CH C Aă
CH

C NGHIÊN C U ................................................. 41
TÀI .................................................................... 42

NGă3. K T QU NGHIÊN C U ...................................................... 43

3.1. TH I GIAN THU TUY N ................................................................ 43
3.2. THÔNG TIN CHUNG ........................................................................ 43
3.3. KI N TH C VÀ TH C HÀNH PHÒNG CH NG LÂY TRUY N
VI RÚT VIÊM GAN B C Aă
IăT
NG NGHIÊN C U ..................... 49
3.3.1. Ki n th c v phòng, ch ng lây truy n vi rút VGB .......................... 49
3.3.2. Th c hành phòng, ch ng lây truy n VGB c a thai ph ................... 57
3.4. Y U T

LIểNăQUANă

N KI N TH C VÀ TH C HÀNH ........ 57

3.4.1. Y u t liênăquanăđ n ki n th c v phòng, ch ng lây truy n vi rút VGB
c a thai ph có HBV ................................................................................... 57
3.4.2. Y u t liênăquanăđ n th c hành c a thai ph có HBV ..................... 66
CH

NGă4. BÀN LU N .............................................................................. 70

4.1.
ÁNHăGIÁăKI N TH C VÀ TH C HÀNH PHÒNG CH NG LÂY
TRUY N VI RÚT VIÊM GAN B C A THAI PH CÓ HBV.................. 70
4.1.1. Ki n th c c a thai ph có HBV v đ

ng lây truy n vi rút VGB .... 70

Thang Long University Library


4.1.2. Th c hành c a thai ph có HBV ..................................................... 75
4.2. M T S Y U T LIểNăQUANă N KI N TH C, TH C HÀNH
PHÒNG, CH NG LÂY TUY N VI RÚT VIÊM GAN B C Aă
I
T
NG NGHIÊN C U .............................................................................. 77
K T LU N

.................................................................................................. 86

KHUY N NGH .............................................................................................. 88
TÀI LI U THAM KH O............................................................................... 89


DANHăM C CH ăVI TăT T
ADN

: Acid Desoxyribonucleic

ARN

: Acid Ribonucleic

ALT

: Aspartate aminotransferase enzyme

AST

: Alanine aminotransferase enzyme

Anti-HBs

: Antibody against Hepatitis B surface antigen (Khángăth ăch ngă
l iăkhángănguyênăb ăm tăc aăvi rút VGB)

Anti-HBe

: AntibodyăagainstăHepatitisăBăenvelopăantigenă(Khángăth ăch ngăl iă

khángănguyênăv ăc aăvi rút VGB)

Anti-HBc

: Antibody against Hepatitis B core antigen (Khángă th ă ch ngă l iă
khángănguyênălõiăc aăvi rút VGB)

BCG

:ăBacillusăCalmetteăGuérină(V cxinăBCGăphòngăb nhălao)

BV K

: B nhăvi nă aăkhoa

CDC

:ă Theă Centersă foră Diseaseă Controlă Preventionă (Trungă tâmă ki mă
sốt b nhăt tăHoaăK )
ngăđ

ng)

cccADN

: ConvalentlyăclosedăcircularăDNAă(ADNăvịngăđóngăt

CI

: ConfidenceăIntervală(Kho ngătinăc y)

DPT

HBeAg

: Diphtheria- Tetanus-PertussisăVaccineă(V c xinăb chăh uă- ho gà
- u năván)
: Global Alliance for Vaccine and Immunization (Liên minh toàn
c uăv ăv cxinăvàătiêmăch ng)
: HepatitisăBăimmunoglobulină(Khángăth ăkhángăVGB)
: Hepatitis B surface Antigen (Khángă nguyênă b ă m tă c aă vi rút
viêm gan B)
:ăHepatitisăBăeăAntigenă(Khángănguyênăv ăc aăvi rút VGB)

HBV

: Hepatitis B virus (Vi rút VGB)

HCC

:ăHepatocellularăcarcinomaă(Ungăth ăganănguyênăphát)

GAVI
HBIg
HBsAg

Thang Long University Library


HIV

: Human immunodeficiency virus (Vi rút gâyăsuyăgi mămi năd chă
ăng

i)

HCV

: Hepatitis C virus (Vi rút viêm gan C)

IU

: InternationalăUnită(

OPV

:ăOralăPoliomyelitisăVaccineă(V cxinăb iăli tău ng)

Odds

:ăT ăs ăc aăhaiăxácăsu t

OR

: OddsăRatioă(T ăsu tăchênh)

PARA

: Prity (ti năs ăthaiăc aăs năph )

SHBs

:ăSmallăHepatitisăBăsurfaceăProteină(Proteinăb ăm tălo iănh ăc aăvi

năv ăqu căt )

rút VGB)
TCMR

:ăTiêmăch ngăm ăr ng

PTCS

: Ph ăthông c ăs ă(c pă2)

PTTH

: Ph ăthôngătrungăh c (c pă3)

VGB0

: M iăv c xin VGB trongăth iăk ăs ăsinh

VGB1

: M iăv c xin VGB th ănh t

VGB2

:ăM iăv c xin VGB th ăhai

VGB3

:ăM iăv c xin VGB th ăba

VGB

: Viêm gan B

WHO

:ăWorldăHealthăOrganizationă(ăT ăch căYăt ăth ăgi i)


DANHăM CăB NG
B ngă1.ă1:ăM tăs ănghiênăc uănhi măHBsAg(+) .......................................... 5
B ngă1.ă2:ăM tăs ănghiênăc uănhi măHBsAg(+)ătrênăph ăn ăcóăthai ........... 6
B ngă1.ă3:ăL chătiêmăv căxinăVGB:ăch

ngătrìnhăTCMR .......................... 18

B ngă2.ă1:ăBi năs ăvàăch ăs ănghiênăc u .................................................... 34
B ngă2.ă2:ăTínhăđi măki năth căc a thaiăph ăcóăHBV ................................ 37
B ngă2.ă3:ăTh căhànhăđ iăv iăthaiăph ăcóăHBV ......................................... 38
B ngă3.ă1:ă

căđi mănhânăkh uăh căc aăđ iăt

ngăthamăgiaănghiênăc uă .. 44

B ngă3.ă2:ăKi năth căc aăthaiăph ăcó HBVăv ăđ

ngălâyătruy n................ 50

B ngă3.ă3:ăKi năth căc aăthaiăph ăcóăHBVăv ăcáchăphịng,ăch ngălâyătruy nă
vi rútăVGBăt tănh tăchoătr ................................................................................ 51
B ngă3.ă4:ăKi năth căc aăthaiăph ăcóăHBVăv ătiêmăphịngăv căxinăVGBăchoă
tr ...................................................................................................................... 52
B ngă3.ă5:ăNgu nătìmăhi uăki năth c VGBăc aăthaiăph ăcóăHBV .............. 54
B ngă3.ă6:ăKi năth căđúngăv ăphịng,ăch ngălâyătruy năviărútăviênăvanăBăc aă
thaiăph ăcóăHBV ............................................................................................... 55
B ngă3.ă7:ăTh căhànhăc aăthaiăph ăcó HBV............................................... 57
B ngă3.ă8:ăY uăt ăliênăquanăđ năki năth căđ

ngălâyătruy năquaăđ

ngătìnhă

d c .................................................................................................................... 58
B ngă3.ă9:ăY uăt ăliên quanăđ năki năth căv ăđ

ngălâyătruy năt ăm ăsangă

con .................................................................................................................... 59
B ngă3.ă10:ăY uăt ăliênăquanăđ năki năth căv ăcáchăphịng,ăch ngălâyătruy n
vi rút VGBăc aăthaiăph ăcóăHBV ....................................................................... 60
B ngă3.ă11:ăCácăy uăt ăliênăquanăđ năki năth căv ăđ iăt

ngătiêmăphòngăv c

xinăc aăthaiăph ăcóăHBV ................................................................................... 61

Thang Long University Library


B ngă3.ă12:ăY uăt ăliênăquanăđ năki năth căv ăs ăm iătiêmăđ ăli uăđ iăv iătr ă
d

iă12ăthángătu i ............................................................................................. 62
B ngă3.ă13:ăY uăt ăliênăquanăđ năki năth căv ăth iăđi mătiêmăt tănh tăchoătr ă

d

iă12ăthángătu i ............................................................................................. 63
B ngă3.ă14:ăY uăt ăliênăquanăđ năki năth căv ăth i gianăb oăv ăc aăv căxină

.......................................................................................................................... 64
B ngă3.ă15:ăY uăt ăliênăquanăđ năđi măki năth căchung ............................ 65
B ngă3.ă16:ăY uăt ăliênăquanăđ năth căhànhăc aăthaiăph .......................... 66
B ngă3.ă17:ăM iăliênăquanăgi aăki năth căvàăngu nătìmăhi uăki năth căc aă
thaiăph ăcóăHBV ............................................................................................... 68
B ngă3.ă18:ăM iăliênăquanăgi aăđi măki năth căvàăth căhànhăc aăthaiăph ăcóă
HBV .................................................................................................................. 68
B ngă 3.ă 19:ă M iă liênă quană gi aă th că hànhă c aă thaiă ph ă vàă th că hànhă c aă
ng

iăch ng ...................................................................................................... 68


DANHăM CăHỊNH

Hìnhă1.ă1:ăB năđ ăphânăb ănhi măviêmăganăBătrênăth ăgi i. ........................ 5
Hìnhă1.ă2:ăC u trúcăc aăViărútăviêmăganăB ................................................. 10

Thang Long University Library


DANHăM CăBI Uă
Bi uăđ ă3.ă1:ăT ăl ăthuătuy năđ iăt

ngănghiênăc uătheo tháng .................. 43

Bi uăđ ă3.ă2:ăT ăl ăthuătuy năđ iăt

ngănghiênăc uăt iăhaiăB nhăvi n........ 45

Bi uăđ ă3.3:ăPhânăb ăv ătu iăc aăthaiăph ăcóăHBV .................................... 46
Bi uăđ ă3.ă4:ăH c v năc aăthaiăph ăcóăHBV .............................................. 47
Bi uăđ ă3.ă5:ăPhânăb ăngh ănghi păc aăthaiăph ăcóăHBV .......................... 48
Bi uăđ ă3.ă6:ăKi năth căchungăc aăđ iăt

ngănghiênăc u .......................... 49

Bi uăđ ă3.ă7:ăPhânăb ăv ăđi măki n th căc aăthaiăph ăcóăHBV .................. 56


DANHăM CăS ă
S ăđ ă1.ă1:ăKhungălýăthuy tăc aănghiênăc u .............................................. 30
S ăđ ă2.ă1:ăQuyătrìnhăthuătuy n .................................................................. 39

Thang Long University Library

1

TăV Nă
Viêm gan B (VGB)ă làăb nhă nhi mătrùngă ganăcóăkh ă n ngăđeăd aăđ nătínhă
m ng.ăNhi măvi rút viêm gan B làăm tăv năđ ăcóătínhăch tătồnăc u. Theo báo cáo
c aăWHO n mă2002,ăthìăcóăh nă2ăt ăng
B,ătrongăđó có 350ătri uăng

iătrênăth ăgi i b ănhi măvi rút viêm gan

iămangăvi rút viêm gan B m nătính.ăHàngăn m,ăh nă

4ătri uăcaălâmăsàngăliênăquanăđ năvi rút viêm gan B vàă25%ătrongăs ăđóămangăb nh,
cătínhătrênăth ăgi iăcóăt iăm tătri uăng

iămangăvi rút viêm gan B m nătínhăch tă

vì ung th ganăngunăphátăvàăx ăgan [73].
B nhăviêm gan B cóăth ăphịng,ăch ng đ

căn uăs ăd ngăv căxinăs măvàătuână

th ăđi uătr .ăWHO khuy năcáoă s ăd ng v căxinăviêm gan B trongăch

ngătrìnhă

tiêmăch ngăm ăr ng đ ătiêmăch ngăchoătr ă ăt tăc ăcácăqu căgia [71].
Vi rút viêm gan B t nă t iă trongă máuă vàă d chă th ,ă cóă th ă lây truy n theo 3

đ

ng:ăT ăm ăsangăcon,ăquaăđ

caoăsu.ă ăVi tăNam,ăđ
ngună nhânăth

ngămáu vàăquanăh ătìnhăd căkhơngăs ăd ngăbaoă

ngăph ăbi nănh tălàălâyătruy năt ăm ăsangăconăvàăc ngălàă

ngă g pă nh t.ăNhi uă thaiă ph khơngăbi tă mìnhăb ă nhi mă vi rút

viêm gan B doăkhơngăcóătri uăch ngăvàăkhơngăđ
M cădùăb nhăVGB cóăth ăd ăphịngăđ

căxétănghi m [26].

c,ăt ăl ăbaoăph ăv căxinăVGB trên

tồnăc uăm iăđ tă75%ăth păh nănhi u soăv iăm cătiêuăc năđ tălàă90%. Trongăđóăt ă
l ătiêmăv căxinăVGB li uăs ăsinhă(trongăvịngă24ăgi ăđ u)ăm iăđ tă27% [28].
Vi cătiêmăv căxinăth căhi năcàngăs măthìăhi uăqu ăcàngăcao,ăv iăm iătiêmă
trongă24ăgi ăk tăh păv iătiêmăđ ă3ăli uăv căxin,ăthìăkh ăn ngăphịngăđ
cácătr

că85-90%

ngăh pălâyătruy năt ăm ăsangăcon [28].

Trênăth căt ,ănhi uătr ăsinhăraăt ăm ăcóăvi rút viêm gan B d
nhi măb nhăviêm gan B sauăkhiăsinh,ăm cădùăđưăđ

ngătínhăv năb ă

cătiêmăv căxinăviêm gan B.


2

Lâyătruy năviêm gan B trongăquáătrìnhăchuy năd ăvàăkhiăđ ălàănguyênănhânăph ă
bi nătrongăc ăch ălâyătruy năviărútăviêm gan B t ăm ăsangăcon[28].
Trung tâm gan Á Châu – Tr
“k ăgi tăng

ngăđ iăh căStanfordăchoăr ngăviêm gan B là

iăth măl ng”. Khiăcóăcácăbi uăhi nălâmăsàngăthìăth

ng b nhăđưă ă

giaiăđo nămu n.ăVà VGB làănguyênănhânăchínhăgâyăungăth ăgan, là nguyên nhân
c aă37%ăcácătr

ngăh păt ăvongădoăungăth ăganătrênăth ăgi i.ăNg

gan B m năcóănguyăc ăb ăungăth ăganăcaoăg pă100ăl năso v iăng

iăm că viêm

iăkhơngăm c[26].

Tr ăs ăsinhăcóănguyăc ăti nătri năthànhăviênăganăBăm năcao nh t. Trên 90%
tr ăsinhăt ăm ănhi măviêm gan B s ăm căviêm gan B m n n uăkhơngăđ

cătiêmă

v căxinăvàăđi uătr ăd ăphịng [26].
M cădùăB ăYăt ăVi tăNam đư r tăquanătâmăđ năvi căki măsốtăb nh. Nh ng
khơng cóănhi u nghiênăc u v ăki năth c,ăth căhànhăphịng,ăch ng lâyătruy n vi rút
viêm gan B t i Vi tăNam,ăđ căbi t là trên đ iăt

ng thaiăph có vi rút viêm gan B.

Vìăv yănhóm nghiênăc u ti năhànhăthuăth păs ăli uăv iăm căđíchăchínhălàăkh oăsátă
nh năth căvi c phịng,ăch ng lâyătruy n vi rút VGB c aăcác bàăm ămangăthaiăcó
HBV t iă2ăđ aăđi m:ăB nhăvi năT ăD – TP. HCM và b nhăvi năđaăkhoa

ngă

Thápăt ăđ ătàiăc păB ămàăc ăquanăch ătrì nghiênăc u làăVi năPasteurăThànhăPh ă
H ăChíăMinh v iăcácăm cătiêu c ăth nh ăsau:
1.

ánhăgiáăki năth c vàăth căhành phòng,ăch ng lây truy n vi rút viêm gan B
c a thaiăph có HBV t iăb nhăvi năđaăkhoa

ngăThápăvàăB nhăvi n T ăD

– TP. HCM n mă2020.

2. Phânătíchăm tăs ăy uăt ăliênăquanăđ n ki năth c,ăth căhành phòng,ăch ng
lây truy n vi rút viêm gan B c aăđ iăt

ngănghiênăc u.

Thang Long University Library


3

CH

NGă1.

T NGăQUANăTĨIăLI U

1.1. T NGăQUANăV ăB NHăVIểMăGANăB
1.1.1. Tình hìnhăphơnăb ăviêm gan B theoăđ aălỦ
1.1.1.1.Trên th gi i
Theoă báoă cáoă c aă WHO n mă 2002,ă thìă cóă h nă 2ă t ă ng
nhi măHBV,ătrongăđó có 350ătri uăng

iă trênă th ă gi i b ă

iămangăvi rút VGB m nătính.ăHàngăn m,ă

h nă4ătri uăcaălâmăsàngăliênăquanăđ năHBVăvàă25%ătrongăs ăđóămangăb nh,ă
tínhătrênăth ăgi iăcóăt iăm tătri uăng

că

iămangăvi rút VGB m nătínhăch tăvìăungăth

ganăngunăphátăvàăx ăgan [73].
Phânăb ăVGB trênătồnăc uăđ

căxemăxétăt tănh tătheoă6ăkhuăv căđ

lýăc aăWHO,ăbaoăg m:ăChâuăM , Châu Âu, Châu Phi,
TâyăTháiăBìnhăD

ơngă

căqu nă

aăTrungăH i và

ng. Theoăm tănghiênăc u c aăCheung R Hwang EW (2011)

[48], m iăkhuăv căđ aălý nh ăv y cóăt ăl ănhi măvàăcáchăth călâyătruy năcóăs ăkhácă
bi tărõăr t,ăquanăsátăđ

căxácăđ nhăb iăs ăph ăbi năc aăkhángănguyênăb ăm tăvi rút

VGB (HbsAg)ătrênăqu năth ănóiăchung. Tùyătheoăt ăl ăng

iăcó HBV, có 3 khu

v căchính:
Vùngăl uăhƠnhăb nhăcao: cóăt ăl ăHBsAg(+)ă>ă8%. Chi măkho ng 45% dân

s ăc aăth ăgi i, bao g măkhuăv căChâuăPhi,ăcácăqu căgiaăChâuăÁ,ăl uăv căsông
Amazonăvàăcácăkhuăv cămi năTrungă ông, đ
đ ăđ căhi uăcaoăv iăng
lâyătruy năthôngăth

căchoălàăs ngătrongăcácăkhuăv că

iăđưăt ngăph iănhi măvi rút VGB trên 60%. Ph

ngălàăd c t iăth iăđi măsinhăraăt ă m tăng

b nhăm nătính ho c ngay trongăth iăth ă uădoăb ăc n,ăt năth

ngăth că

iă m ăb ănhi mă

ngădaăho c thói quen

v ăsinh,ăchínhăvìăv y tu iăb ănhi măr tăs mănh ă ătr ăs ăsinh [48].
Vùngăl uăhƠnhăb nhătrungăbình: cóăt ăl ăHBsAgă(+)ăt ă2-7%,ă ăcácăqu că
giaă ămi năNamăchâuăÂuă(Ý, Tây Ban Nha, B ă àoăNha,ăHyăL p)ăvàă ôngăÂu,


4

Nga, NamăM .ă ăkhuăv cănàyăki uălâyătruy n ch ăy uălà quaăđ

ng quanăh tình

d c [48].
Vùngă l uă hƠnhă b nhă th p: Ch ă kho ng 12%ă dână s ă th ă gi i,ă cóă t ă l ă
HBsAg(+)ă<ă2%ănh ă ăB căM , Tây Âu, Úc.
này là lâyătruy năhàngăngangă ăcácăđ iăt

ngălâyătruy năch ăy uă ăkhuăv că

ngănguyăc ăcao:ănghi nămaătúy,ăgáiăm iă

dâm,ănhânăviênăyăt ,ăb nhănhânăb ăb nhăhuy t h u (b nhă aăch yămáu),ăb nhănhână
ghépăt ng [48].
căbi tăkhuăv căChâuăÁăTháiăBìnhăD

ngăđ iădi năchoă3/4ăb nhănhânăHBVă

m n tính trênătồnăth ăgi i.ăC ăth ,ăkhuăv căTâyăTháiăBìnhăD

ngăbaoăg măcácă

qu că giaăbaoăg mă TrungăQu c, Nh tăB n,ăHànăQu c,ăPhilippines vàăVi tăNamă
chi mă50%ăs ăng

iăcó HBV m nătính trênăth ăgi i.ăM tăph năbaăcácătr

x ăganăvàăh năm tăn aăs ătr
TháiăBìnhăD

ng h păungăth ăganănguyênăphátă ăkhuăv căchâuăÁă

căkhiăth căhi năch

là do HBV.ăTr

ngăđ

ngăh pă

ngătrìnhătiêmăch ngăHBV,ăkhuăv căChâuăÁă

căchiaăthànhăbaălo iăv ăt ăl ăl uăhành.ăCácăkhuăv căcóăt ăl ă

m căcaoă(>ă8%)ăbaoăg măTrungăQu căđ iăl c,ăH ngăKơng.ă ài Loan,ăHànăQu c.
MơngăC ,ăPhilippines, Thái Lan, Vi tăNamăvàăcácăđ oăphíaănamăTháiăBìnhăD
T ăl ăl uăhànhătrungăbìnhă(2-8%)ăbaoăg măTrungăÁ,ă nă

ng.ă

,ăIndonesia, Malaysia

vàăSingapore.ăT ăl ăl uăhànhăth pă(<2%)ăbaoăg măÚcăvàăNewăZealand,ăm cădùă
đi uănày đưăt ngălênătrongănh ngăn măg năđâyădoădiăc ăt ăcácăqu căgiaăcóăt ăl ă
nhi măcao [64].

Thang Long University Library


5

Hình 1. 1: B n đ phân b nhi m viêm gan B trên th gi i. Ngu n: CDC [33]

1.1.1.2.

Vi t Nam

Theoăth ngăkêăc aăWHO, Vi tăNamăđ
quaănhi uănghiênăc u c aăcácătácăgi ătrongăn

căx păvàoăvùngăl uăhànhăb nhăcao,ă
căchúngătaăbi tăr ngăt ăl ănhi mă

HBVă ăVi tăNamătrungăbìnhăvàoăkho ng 15%,ănh ăv yătínhăraăcóăkho ng 10-12
tri uăng

iăđangămangăm măb nh.ăTrongăkhuăv călâyătruy n caoănh ăn

cătaăthìă

lâyătruy năch ăy uălàălâyătruy năd c,ăt ăm ătruy năsangăcon [64].
B ng 1. 1: M t s nghiên c u nhi m HBsAg(+)

aăph

ng

Tácăgi ă- Th iăđi mănghiên c u

S ăm c/ă
T ngăs

HàăN i

Tr năTh ăChính-1996 [1]

257/1780

Thái Nguyên

Duong TH. Nguyen Ph -2009 [43]

34/383

T ăl ă
%
14,4
8,8


6

aăph

ng

Thái Bình

Tácăgi ă- Th iăđi mănghiên c u
Nguyen VT. McLaws ML-2007 [57]

Bát Xát – Lào BùiăXuânăTr
Cai

S ăm c/ă
T ngăs

T ăl ă
%

159/837

19,0

ng. Nguy năV năBàngă 107/683

15,7

-2009 [34]

T nhăQu ngăBình Nguy nă
Xã Phúă c

căC

ngă– 2017 [2]

ngă – NgôăTh ăQu nhăTrangă– 2011 [32]

240/2019
66/375

11,89

17,6

H ngăYên
Th aăThiênăHu

NgôăVi tăL că– 2012 [15]

413/2525

16,36

Huy năTânăChâuă ChâuăH uăH u-1995 [10]

199/1801

11,0

62/548

11,3

(An Giang)
Thànhă ph ă H ă Tr

ngăTh ăXuânăLiên-1994 [14]

Chí Minh
T ă1996ă– 2017, tìmăhi uăm tăs nghiênăc u choăth yăt ăl ănhi m vi rút VGB
(HbsAg(+)) ăc ngăđ ngădânăc ă ăcácăt nhăthànhătrênăc ăn

c dao đ ng t ă8,8%-

19%.
B ng 1. 2: M t s nghiên c u nhi m HBsAg(+) trên ph n có thai

aăph

ng

HàăN i
H iăPhịng
Thái Bình
BìnhăD ng

S ăm c/ă
T ngăs
V ăThiăT ngăVână- 1996 [35]
412/3185
ChuăTh ăThu Hà- 2006 [6]
163/1300
Nguy năTuy tăNgaă– 1996 [18]
204/1651
Nguyen CH, Azumi Ishizaki, et al- 36/200
2011[56]
Phíă căLongă– 2009 [16]
60/476
àoăTh ăM ăPh ng. VõăMinhăTu nă– 106/1010
2014
Tácăgi ă- Th iăđi mănghiênăc u

Thang Long University Library

T ăl ă
%
12,9
12,5
12,36
18,0
12,6
10,5


7

S ăm c/ă
T ngăs
TP.HCM
Tr ngăTh ăXuânăLiên-1994 [14]
12/100
Lêă ìnhăV nhăPhúcă- 2015[22]
76/601
T ă1994-2015, các nghiênăc u choăth yăt ăl ăthaiăph có HBVăđ
aăph

ng

Tácăgi ă- Th iăđi mănghiênăc u

T ăl ă
%

12,0
12,6
căchoălàă

caoătrongăkhuăv c daoăđ ng t ă10,5%- 18%. Doăv yălâyătruy năd căt ăm ăsangă
con đ

căcho là m t trongănh ng đ

ngălâyătruy năr t ph ăbi năvà quanătr ngă ă

Vi tăNam [7, 18, 35, 56].
Tìnhăhìnhănhi măHBVăcaoă ăcácăth ăb nhăc aăganănh :ă
 TrongăviêmăganăsiêuăviăBăc pălàă40-50%ă(t iăB nhăvi năB nhănhi tăđ i)
 Trongăb nhăx ăgană làă37,8%ă(t iăB nhă vi năTruy nă máuăHuy tăH că
TP. HCM)
 Trongăb nhăungăth ăganănguyênăphátălàă70,7%ăsoăv iănhómăungăth ăvàă
b

uă lànhăkhácă làă13,2%ă v iăp<ă0,001ă(t iătrungătâmă ungăb

uă TP.

HCM).
Theoăbáoăcáoăc aătácăgi ă inhăV năPh
B nhăvi n Long Thành –

ngăvàăc ngăs ăn mă2008-2009ăt iă

ngăNai,ăt ăl ă HBV-DNA (+) c aăthaiăph ăcó HBV là

62%, 74% t iăbáoăcáoăc aănhómătácăgi ăBùiăH uăHồngăkh oăsátăt iă B nhăvi n
NhânăDânăGiaă

nhăn mă2013,ătuyănhiênăm tănghiênăc u khácăt iăBìnhăD

c aănhómătácăgi ă àoăTh ăM ăPh

ngă

ngăvàăVõăMinhăTu năthìăt ăl ănàyălàă44,6%

[24] [19, 23].
Các nghiênăc u đưăcơngăb ă ătrongăvàăngồiăn
T ăl ăng

căchoăth y:

iăcóăHBVăt ă10-25%ătùyăthu căvàoăđ iăt

c u.ăV i dânăs ăh nă84ătri uădână(

ngăvàăhồnăc nhănghiên

cătínhăn mă2006)ăvàăt ăl ng

iăcó HBV cao,

cácăb nhălýăv ăganădoăHBVăv năs ălàăm tăgánhăn ngăchoăngànhăyăt [6, 10, 14, 34,
35].

8

T ăl ăthaiăph có HBV là 12- 18%,ătrongăs ăđóăcóăkho ng 30-40%ămangăđ ngă
th iăc ăHBsAgăvàăHBeAgădoăv yălâyătruy năd căt ăm ăsangăconălàăm tăconăđ

ngă

lâyătruy năr tăquanătr ngă ăVi tăNam [6, 18, 35, 56].
Kho ngă 50%ăcácătr

ngă h păviêmă ganăcóăHBsAg(+),ăt ă l ă có HBV ăcácă

b nhănhânăHCC ho căx ăganălàă50- 85% [4, 20, 30, 57].
T ăl ăcóăHBV ăng

iăcóăkhángănguyênăb ăm tăHBsAg(-)ă(nhi măHBV n:ă

occultăHBV)ătheoăm tănghiênăc u banăđ uălàăr tăcaoă91,3%ă(73/80)ădoăv yătrongă
t

ngălaiăc năph iăcóănh ngănghiênăc u có quy mơ l năh năđ ăđánhăgiáăv ăt ăl ă

c ngănh tácăđ ngăc aăcó HBV năđ iăv iăng
1.1.2.

iăVi tăNam [33].

căđi măc aăViărútăviêm gan B

Vi rút viêm gan B (ti ngăAnh: Hepatitis B virus,ăvi tăt t:ăHBV)ălàăm tăviărútă
cóăv ,ăbaoăb căl i ANDăs iăkép,ăthu căh ăHepadnaviridae.ăTrongăhuy tăthanhăc aă
b nhănhână ăgiaiăđo năho tăđ ngănhânălên c aăsiêuăviăng

iătaătìmăth yăbaăki uă

c uătrúc [12]:
 H t t Dane hay virion hoàn ch nh,ăcóăđ

ng kính 42nm, g m l p v b c

bên ngoài là kháng nguyên b m t (HBsAg) và ph n lõi bên trong là m t
nucleocapsideăđ

c c u t o t kháng nguyên lõi (HbcAg). Bên trong lõi có

ch a c u trúc ADN chu iăđôiă vàăcácă menănh ă ADN polymeraza, protein
kinaza.
 Các c u trúc hình c uăđ

ng kính 22nm.

 Các c u trúc hình ngăc ngăcóăđ

ngăkínhă22nmănh ngăchi uădàiăthayăđ i.

Các c u trúc này có th do các c u trúc hình c u ch ng ch t lên nhau mà t o
thành.

Thang Long University Library


9

Haiăc uătrúcăhìnhăc uăvàăhìnhă ngăchínhălàăph năkhángăngunăb ăm tăc aăviă
rútăđ

căs năxu tăd ăth aăt iăbàoăt

ngăc aăt ăbàoăgan,ăchoănênăc ngămangăcácă

đ cătínhănh ăHBsAg.ă
HBV là vi rút có lõi ADN nh ănh tăđ

căbi tăđ năbaoăg m 3200ăc păgen,ăhaiă

s iăADN c aăviărútăkhơngăgi ngăh tănhau.ăChu iădàiăn măngồiăcóăc cătínhăâmăt oă
nênăm tăvịngătrịn liênăt căcóăchi uădàiă3,2kbăvàămưăhóaăchoăcácăthơngătinădiătruy nă
c aăsiêuă vi.ăChu iă ng năn mătrongăcóăc cătínhăd

ngăchi uădàiăthayăđ iăt ă50-

100%ăchi uădàiăb ăgen.ăV ăbao ngồiăcóăch aăkhángăngunăb ăm tăviărútăVGB
(HBsAg)ăl uăhànhătrongămáuăvàălàăcácăh tăhìnhă ngăho căhìnhăc uăcóăđ

ngăkínhă

22nm.ă Lõiă bênă trongă c aă ă viă rútă cóă ch aă khángă nguyênă lõiă c aă vi rút VGB
(HBcAg),ăkhángănguyênăeăc a viărútă(HBeAg),ăm tăphânăt ăADN cóăm tăph năs iă

kép và ADN polymerazeăăph ăthu căADN [11].
Sauăkhiăxâmănh păvàoătrongăt ăbàoăganănh ăc ăch ănh păbào,ăvi rút phóng
thíchăph năv ăb c, ch ăcịnăph nălõiăcóăch aăphânăt ăADN đ ăđiăvàoătrongănhânăt ă
bào.ăLúcăđ u,ăc uătrúcăADN cóăchu iătrongăng năh năchu iăngồi.ăNh ămenăADN
polymerazeăs ăb ăsungăchoăchi uădàiăc aăchu iăđ ăt oănênăm tăADN vịng khép
kínăv iăhaiăchu iădàiăb ngănhauăvàăb ăxo năcu năl iănh ăcácăliênăk tăđ ngăhóaătr .ă
ADN nàyăvi tăt tălà ccc-DNA.ăS ăhi nădi năc aăd ng ccc-DNAătrongăt ăbàoăgană
b ănhi măgi ăvaiătrịăquanătr ngătrongăvi căduyătrìătìnhătr ngăm nătínhăc aănhi mă
HBV.


10

Hình 1. 2: C u trúc c a Vi rút viêm gan B [4]

1.1.3. Kh ăn ngăgơyăb nhăc aăvi rút viêm gan B
1.1.3.1.Nhi m vi rút VGB c p tính.
Th iăgiană ăb nhăt ă6ătu năđ nă6ăthángăvàăcácăbi uăhi năkhiăphátăb nhătùyă
thu căr tănhi uăvàoătu iăc aăng

iăb ănhi măvi rút.ă ătr ăs ăsinhănóiăchungăkhơngă

h ăth yăcácăbi uăhi nălâmăsàng,ăcácăbi uăhi năđi năhìnhăc aăb nhăth yă ă5-15%ătr ă
t ă1ăđ nă5ătu i.ăCh ă33-50%ăcácătr

ngăh păcó HBV ăng

hi nălâmăsàng.ăCácătri uăch ngălâmăsàngăth
bu nănơnăvàănơn,ăvàngăda,ăvàngăm t,ăn

iăl năvàătr ăl năcóăbi uă

ngăg pălàăs tănh ,ăm tăm i,ăchánă n,ă

căti uăs mămàu,ăphânăb cămàu,ăđauăb ng.ă

ơiăkhiăcóăcácăbi uăhi năngồiăgan nh ăphátăbanătrênăda,ăđauăkh păvàăviêmăkh p.ă
Viêmăganăt iăc păkho ng 1-2%ăs ăb nhănhânăviêmăganăc păvàăt ăl ăt ăvongădoăhônă
mê gan là 63-93%[45].
1.1.3.2.Nhi m vi rút VGB m n tính

Thang Long University Library


11

Nhi măvi rút VGB m nătínhăđ

căxácăđ nhăkhiăt năt iăHBsAgăítănh tă6ăthángă

ho căkhiăcóăHBsAgă(+)ăvàăIgMăanti-HBc (-)ătrongăhuy tăthanh.ăNguyăc ătr ăthànhă
ng

iămangăvi rút m nătínhăph ăthu cănhi uăvàoătu iăc aăng

iănhi măvi rút. Nguy

c ăcaoănh tăkhiălâyătruy n trongăth iăk ăchuăsinh,ălênăđ nă90%,ă25-50%ă ăgiaiăđo nă
1-5ătu i,ă6-10%ă ătr ăl năvàăng

iătr

ngăthành.ăH uăqu ăc aătìnhătr ngămangăvi

rút VGB m nătínhălàăcácăb nhăganăm nătínhănh ăx ăganăhayă ngăth ăganănguyênă
phát.ăTh iăgianămangăvi rút VGB kéoădàiălàăy uăt ăchính gâyănênăcácăb nhălýăgană
nguyăhi m. Kho ngă25%ănh ngăng

iăcó HBV ătu iănh ăvàăs ăsinhăs ăphátătri nă

thànhăx ăganăho căungăth ăganăsoăv iă15%ă ănhómă có HBV ăđ ătu iăv ăthànhă
niênăvàătr

ngăthành.ăM tăs ăy uăt ăkèmătheoă ăb nhănhânălàăm căcácăb nhăm nă

tínhănh ăsuyăth n,ănhi măHIV,ăđáiătháoăđ

ngăs ălàmăt ngăthêmănguyăc ăcó HBV

m nătính[45].ăNhi măviărútăVGB m năs ătr iăquaă4ăgiaiăđo năsau:
 Giaiăđo n dung n p mi n d ch (immune tolerance)
 Giaiă đo n ho t tính mi n d ch (immune active) hay cịnă đ

c g i là giai

đo n thanh th i mi n d ch (immune clearance)
 Giaiăđo n không ho tăđ ngă(inactiveăHBsAgăcarrier)ăhayăgiaiăđo n vi rút
không nhân lên ho c nhân lên ch m (low replication)
 Giaiăđo n tái ho tăđ ngă(HBVăreactivation)ăhayăgiaiăđo n ho tăđ ng mi n
d ch HBeAg(-)

Nhi mă vi rút VGB m nătínhă ăng
Ph năđơngăng

iăchâuăÁăkhácăv iă ng

iăph

ngăTây.ă

iămangă vi rút VGB ăchâuăÁă(40-50%) có HBV quaălâyătruy nă

d cătheoăđ

ngăm ătruy năsangăconăho cănhi măngangăngayăth iăk ăth ă u.ăTrongă

khiă đó,ă ng

iă mangă vi rút VGB m nă tínhă t iă cácă n

th

ngănhi măvi rút trongăgiaiăđo nătr

că phátă tri nă ph

ngăthànhăquaăconăđ

ngă Tâyă

ngălâyătruy năngang,ă

doă v yă khơngă cóă giaiă đo nă dungă n pă mi nă d chă kéoă dàiă nh ă ng

iă châuă Áă màă