Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Luật: Hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Häc viƯn ChÝnh trÞ Qc gia Hå ChÝ Minh

NG V N H I

hoμn thiƯn ph¸p lt vỊ kiĨm to¸n nhμ nớc
đáp ứng yêu cầu xây dựng nh nớc pháp quyền
xà héi chđ nghÜa ViƯt Nam

Chun ngành : Lý lu n và l ch s nhà n
Mã s

c và pháp lu t

: 62 38 01 01

tóm tắt Luận án tiến sĩ luËt

Hμ Néi - 2014


Công trình đợc hoàn thành
tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh

Ngời hớng dẫn khoa học: GS,TSKH Đào Trí úc

Phản biện 1:

Phản biện 2:

Phản biện 3:

Luận án sẽ đợc bảo vệ trớc Hội đồng chấm luận án cấp Học
viện họp tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.
Vào hồi

giờ

ngày

tháng

năm 2014

Có thể tìm hiểu luận án tại: Th− viƯn Qc gia
vμ Th− viƯn Häc viƯn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh


1

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
C ng l nh xây d ng đ t n c trong th i k quá đ lên ch ngh a xã h i (b
sung, phát tri n n m 2011) đã kh ng đ nh: “Quy n l c Nhà n c là th ng nh t; có
s phân cơng, ph i h p và ki m soát gi a các c quan trong vi c th c hi n các
quy n l p pháp, hành pháp, t pháp”. i u đó, đã th hi n yêu c u c a ng ph i
t ng c ng ki m soát quy n l c nhà n c, nh m nâng cao hi u l c và hi u qu th c
thi quy n l c nhà n c.
t ng c ng ki m soát quy n l c nhà n c theo yêu c u

c a ng, c n ph i có các cơng c ki m sốt có hi u l c và hi u qu , trong đó có c
quan Ki m tốn Nhà n c. V i v th là c quan ki m tra tài chính nhà n c do
Qu c h i thành l p, ho t đ ng đ c l p và ch tuân theo pháp lu t, KTNN s là công
c ki m tra tài chính có hi u l c nh t c a Nhà n c đ i v i m i c quan, t ch c,
đ n v có qu n lý, s d ng ngân sách, ti n và tài s n nhà n c, đ c bi t là trong đi u
ki n ng và Nhà n c ta đang đ y m nh cu c đ u tranh phịng, ch ng tham nh ng,
lãng phí n c ta hi n nay. Ho t đ ng ki m toán nhà n c n c ta th i gian qua đã
có nh ng b c phát tri n quan tr ng, tuy v y, v n ch a đáp ng đ c yêu c u đòi h i
c a s nghi p xây d ng và phát tri n đ t n c, nh t là yêu c u xây d ng Nhà n c
pháp quy n XHCN c a nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. M t trong nh ng nguyên
nhân d n đ n tình tr ng trên là do các quy đ nh c a pháp lu t v ki m toán nhà n c
n c ta v n còn nhi u h n ch , b t c p. Do v y, vi c nghiên c u, hoàn thi n pháp lu t
v ki m toán nhà n c là v n đ có tính c p thi t c v lý lu n và th c ti n n c ta
hi n nay, nh m nâng cao hi u l c, hi u qu ho t đ ng c a KTNN.
2. i t ng và ph m vi nghiên c u c a Lu n án
2.1.
i t ng nghiên c u c a Lu n án
i t ng nghiên c u c a Lu n án là pháp lu t v ki m toán nhà n c Vi t
Nam; nh ng nguyên t c, chu n m c ki m toán c a INTOSAI và pháp lu t v ki m
toán nhà n c c a m t s n c trên th gi i.
2.2. Ph m vi nghiên c u c a Lu n án
Lu n án nghiên c u các quy đ nh c a pháp lu t v ki m toán nhà n c qua các
th i k , Lu t KTNN và các v n b n h ng d n thi hành và nh ng quy đ nh v
KTNN trong các v n b n QPPL có liên quan t khi KTNN đ c thành l p (11/7/1994)
đ n nay.
3. M c đích và nhi m v c a Lu n án
3.1. M c đích c a Lu n án
Trên c s nghiên c u lý lu n và đánh giá th c tr ng pháp lu t v ki m toán
nhà n c, Lu n án đ xu t các quan đi m và gi i pháp nh m hoàn thi n pháp lu t v
ki m toán nhà n c đáp ng yêu c u xây d ng Nhà n c pháp quy n xã h i ch

ngh a Vi t Nam hi n nay.
3.2. Nhi m v c a Lu n án
M t: Phân tích c s lý lu n c a vi c hoàn thi n pháp lu t v ki m tốn nhà
n c; xác l p các tiêu chí và đi u ki n đ m b o hoàn thi n pháp lu t KTNN; phân
tích yêu c u đ i v i vi c hoàn thi n pháp lu t KTNN trong đi u ki n xây d ng Nhà
n c pháp quy n XHCN Vi t Nam và trên c s đó lu n ch ng các gi i pháp hoàn
thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c Vi t Nam;


2

Hai: Phân tích, đánh giá th c tr ng pháp lu t v ki m toán nhà n c và th c
ti n th c hi n trong th i gian qua;
Ba: Trên c s nghiên c u, phân tích nh ng v n đ lý lu n, th c tr ng pháp lu t
v ki m toán nhà n c; th c ti n thi hành pháp lu t v ki m toán nhà n c th i gian
qua và tham kh o có ch n l c kinh nghi m pháp lu t v ki m toán nhà n c c a m t
s n c trên th gi i; đ xu t các quan đi m và gi i pháp nh m hoàn thi n n i dung,
hình th c pháp lu t v ki m tốn nhà n c đáp ng yêu c u xây d ng Nhà n c
pháp quy n XHCN n c ta hi n nay.
4. Ph ng pháp nghiên c u
Lu n án s d ng t ng h p nhi u ph ng pháp; trong đó có các ph ng pháp
ch y u là: Phân tích, t ng h p, l ch s , th ng kê, so sánh.
5. Nh ng đi m m i c a Lu n án
a ra khái ni m và n i dung đi u ch nh, ch rõ đ c đi m và vai trò c a pháp
lu t v ki m toán nhà n c; xác l p các tiêu chí và đi u ki n đ m b o hoàn thi n
pháp lu t v ki m toán nhà n c.
- Nghiên c u yêu c u c a Nhà n c pháp quy n XHCN Vi t Nam đ i v i vi c
hoàn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c.
- Nghiên c u pháp lu t v ki m toán nhà n c c a m t s n c trên th gi i đ
rút ra nh ng giá tr tham kh o cho vi c hồn thi n pháp lu t v ki m tốn nhà n c

n c ta.
- Nghiên c u s hình thành và phát tri n c a pháp lu t v ki m toán nhà n c
Vi t Nam; đánh giá th c tr ng và ch ra nguyên nhân c a nh ng t n t i v th c tr ng
c a pháp lu t v ki m toán nhà n c n c ta hi n nay.
xu t các quan đi m và các nhóm gi i pháp hồn thi n pháp lu t v ki m
tốn nhà n c đáp ng yêu c u xây d ng Nhà n c pháp quy n XHCN n c ta
hi n nay.
6. K t c u c a Lu n án
Ngoài ph n m đ u, k t lu n và tài li u tham kh o, n i dung c a Lu n án đ c
k t c u thành 4 ch ng, 12 ti t, c th nh sau:
Ch ng 1
T NG QUAN V TÌNH HÌNH NGHIÊN C U
Là m t mơ hình t ch c và ho t đ ng m i Vi t Nam nên v n đ nghiên c u
c v lý lu n và th c ti n các n c đ v n d ng nh ng kinh nghi m quý báu vào
Vi t Nam là m t v n đ h t s c quan tr ng đ i v i s phát tri n c a KTNN. Ho t
đ ng nghiên c u khoa h c v ki m toán nhà n c n c ta m i chính th c đ c
tri n khai t n m 1995. n nay, đã có m t s đ tài nghiên c u khoa h c c p Nhà
n c, c p B , c p c s nghiên c u v t ch c và ho t đ ng c a KTNN; nhi u tài
li u c a các d án, cơng trình khoa h c, bài vi t c a các nhà khoa h c, nhà qu n lý
trong và ngồi n c đ c cơng b t i các h i th o khoa h c, các t p chí chun
ngành và các ph ng ti n thơng tin đ i chúng.
c s tr giúp t Ngân hàng phát
tri n Châu Á, KTNN tri n khai nghiên c u v vi c xây d ng lu t pháp và tr giúp


3

trong vi c t ng c ng n ng l c, đào t o cán b v i hai giai đo n đã góp ph n to l n
cho vi c tri n khai nghiên c u khoa h c trên nhi u l nh v c. Ti p đó là s tr giúp
r t l n c a KTNNLB

c v i d án GTZ th c hi n trong nhi u n m đã cho ra đ i
nhi u tài li u quan tr ng. Các cơng trình khoa h c trong và ngoài n c liên quan
đ n Lu n án đ c chia làm hai nhóm ch y u: Nhóm cơng trình nghiên c u v
KTNN và pháp lu t v ki m toán nhà n c; nhóm cơng trình nghiên c u liên quan
đ n hồn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c.
Trên c s nghiên c u nh ng công trình khoa h c đã đ c cơng b
trong và
ngồi n c có liên quan đ n đ tài lu n án, có th rút ra nh n xét t ng quan v k t
qu nghiên c u nh sau: Các cơng trình đã nghiên c u các v n đ liên quan đ n
đ tài lu n án trên nh ng khía c nh nh t đ nh c v lý lu n và th c ti n thi hành
pháp v lu t ki m toán nhà n c trong nh ng giai đo n l ch s nh t đ nh; các k t
qu nghiên c u đ u kh ng đ nh v trí, vai trị quan tr ng c a KTNN trong t ch c
và ho t đ ng c a b máy nhà n c, trong phịng, ch ng tham nh ng, lãng phí, s
d ng ti t ki m và có hi u qu ngân sách, ti n và tài s n nhà n c; tính đ c l p
c a KTNN trong ki m tra tài chính nhà n c và tài s n công; c s hi n đ nh đ a
v pháp lý c a KTNN; phân tích, đánh giá mơ hình t ch c và c ch ho t đ ng
c a c quan KTNN c ng nh nh ng v n đ v ch c n ng, nhi m v , quy n h n,
đ i t ng và ph m vi ki m toán c a KTNN. Tuy nhiên, ch a có nhi u nghiên c u
tr ng tâm v hoàn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c; nh ng v n đ lý lu n
hoàn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c ch a đ c làm sáng t và ch a đ c
nghiên c u m t cách có h th ng; th c tr ng pháp lu t ki m toán nhà n c và t
ch c th c hi n pháp lu t ki m toán nhà n c ch a đ c làm rõ đ đánh giá nh ng
u đi m, h n ch và ch ra nguyên nhân c a nh ng h n ch c a pháp lu t v ki m
toán nhà n c n c ta hi n nay; ch a có m t t ng th các gi i hồn thi n pháp
lu t v ki m tốn nhà n c đáp ng yêu c u xây d ng nhà n c pháp quy n
n c ta hi n nay.
Trên c s k t qu nghiên c u c a các cơng trình khoa h c nêu trên, tác gi
lu n án s k th a, v n d ng h p lý đ th c hi n đ tài c a mình; đ ng th i, h ng
nghiên c u c a Lu n án là làm rõ h n và sáng t h n nh ng v n đ lý lu n và th c
ti n c a vi c hoàn thi n pháp lu t ki m toán nhà n c trong đi u ki n xây d ng Nhà

n c pháp quy n XHCN n c ta hi n nay.
- V m t lý lu n, các v n đ c n ti p t c nghiên c u, gi i quy t g m: Khái ni m,
n i dung đi u ch nh, đ c đi m, vai trò c a pháp lu t v ki m toán nhà n c; đ xu t
các tiêu chí hồn thi n và đi u ki n đ m b o hoàn thi n pháp lu t v ki m tốn nhà
n c; phân tích u c u c a Nhà n c pháp quy n XHCN Vi t Nam đ i v i vi c
hoàn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c; nghiên c u và tham kh o có ch n l c
kinh nghi m pháp lu t v ki m toán nhà n c c a m t s n c trên th gi i.
- V m t th c ti n, các v n đ c n ti p t c nghiên c u, gi i quy t g m: Phân
tích, đánh giá tồn di n, có h th ng quá trình ra đ i và phát tri n c a pháp lu t v ki m
toán nhà n c; phân tích, đánh giá nh ng u đi m, h n ch và ch ra nh ng nguyên
nhân h n ch c a h th ng pháp lu t v ki m toán nhà n c n c ta hi n nay.
Trên c s nghiên c u, phân tích tồn di n nh ng v n đ lý lu n, th c tr ng
pháp lu t và th c ti n thi hành pháp lu t v ki m toán nhà n c th i gian qua, tham
kh o có ch n l c kinh nghi m pháp lu t v ki m toán nhà n c c a m t s n c


4

trên th gi i, Lu n án đ xu t các quan đi m và các nhóm gi i pháp đ ng b nh m
hoàn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c đáp ng yêu c u xây d ng nhà n c
pháp quy n, t ng c ng ki m soát quy n l c nhà n c n c ta hi n nay.
Ch ng 2
C S LÝ LU N C A VI C HỒN THI N PHÁP LU T
V KI M TỐN NHÀ N
C ÁP NG YÊU C U XÂY D NG NHÀ
N
C PHÁP QUY N XÃ H I CH NGH A VI T NAM
2.1. KHÁI NI M VÀ

C I M C A KI M TOÁN NHÀ N

C

2.1.1. Khái ni m ki m tốn
Ki m tốn là q trình các KTV đ c l p và có n ng l c ti n hành thu th p và
đánh giá các b ng ch ng v các thơng tin đ c ki m tốn nh m xác nh n và báo cáo
v m c đ phù h p gi a các thông tin này v i các chu n m c đã đ c thi t l p. C n
c theo lo i hình t ch c ki m toán, ki m toán đ c chia thành: KTNN, ki m toán
n i b và ki m tốn đ c l p; trong đó: KTNN là c quan Ki m tra tài chính t i cao
c a qu c gia, th c hi n vi c ki m tra và báo cáo v vi c qu n lý và s d ng các
ngu n l c c a Nhà n c các đ n v .
2.1.2. Khái ni m và đ c đi m c a Ki m tốn Nhà n c
KTNN có nh ng đ c đi m c b n nh sau:
Th nh t, KTNN là c quan ki m tra tài chính t bên ngoài.
Th hai, ho t đ ng ki m tốn c a KTNN mang tính đ c l p và ch tuân theo
pháp lu t; trung th c, khách quan.
Th ba, đ i t ng ki m toán c a KTNN là vi c qu n lý, s d ng ngân sách, ti n
và tài s n nhà n c.
Th t , ch c n ng c a KTNN bao g m ki m tốn báo cáo tài chính, ki m toán
tuân th và ki m toán ho t đ ng đ i v i vi c qu n lý, s d ng ngân sách, ti n và tài
s n nhà n c.
Th n m, ho t đ ng ki m tốn nhà n c mang tính chun nghi p r t cao.
Th sáu, ch th ho t đ ng ki m toán - các KTV v a là cơng ch c nhà n c,
v a có quy đ nh đ c thù v tiêu chu n, trách nhi m, quy n h n, có quy n đ c l p và
ch tuân theo pháp lu t trong quá trình th c hi n ki m tốn.
Th b y, ho t đ ng ki m toán hàm ch a nhi u r i ro v chuyên môn, ph m ch t
đ o đ c c a KTV.
T s phân tích nh ng đ c đi m c a ho t đ ng ki m toán nhà n c nêu trên, có
th rút ra khái ni m v KTNN nh sau: Ki m toán Nhà n c là c quan ki m tra tài
chính nhà n c, ho t đ ng đ c l p và ch tuân theo pháp lu t, th c hi n vi c ki m

tra, đánh giá và xác nh n tính đúng đ n, trung th c c a báo cáo tài chính; vi c tuân
th pháp lu t; tính kinh t , hi u l c và hi u qu trong qu n lý, s d ng ngân sách,
ti n và tài s n nhà n c.
2.2. KHÁI NI M, N I DUNG I U CH NH,
PHÁP LU T V KI M TOÁN NHÀ N
C

C

I M VÀ VAI TRÒ C A

2.2.1. Khái ni m và n i dung đi u ch nh c a pháp lu t v ki m toán nhà n c
T s phân tích nh ng đ c tr ng c a pháp lu t trong l nh v c pháp lu t KTNN,
Lu n án đ a ra đ nh ngh a pháp lu t v ki m toán nhà n c v i t cách là m t b


5

ph n c u thành c a h th ng pháp lu t nh sau: Pháp lu t v ki m toán nhà n c là
t ng th các QPPL do các c quan nhà n c có th m quy n ban hành và b o đ m
th c hi n nh m đi u ch nh các quan h xã h i phát sinh trong t ch c và ho t đ ng
c a KTNN v i m c đích t ng c ng vi c ki m tra, giám sát c a Nhà n c trong
qu n lý, s d ng ngân sách, ti n và tài s n nhà n c, góp ph n th c hành ti t ki m,
ch ng tham nh ng, th t thốt, lãng phí, phát hi n và ng n ch n hành vi vi ph m
pháp lu t, nâng cao hi u qu s d ng ngân sách, ti n và tài s n nhà n c.
N i dung đi u ch nh c a pháp lu t v ki m toán nhà n c bao g m các nhóm
QPPL ch y u v : a v pháp lý c a KTNN; ch c n ng, nhi m v và quy n h n c a
KTNN; đ i t ng và ph m vi ki m toán c a KTNN; c ch ho t đ ng c a KTNN; mơ
hình t ch c và nhân s c a KTNN; giám sát ho t đ ng c a KTNN, x lý vi ph m
pháp lu t KTNN.

2.1.2. c đi m c a pháp lu t v ki m toán nhà n c
M t là: Pháp lu t v ki m tốn nhà n c v a có nh ng quy đ nh mang tính ch t
hành chính, v a có nh ng quy đ nh mang tính t t ng, l i v a có nh ng quy đ nh
mang tính ngh nghi p chun mơn.
Hai là: Pháp lu t v ki m toán nhà n c quy đ nh ho t đ ng th c hi n quy n
l c nhà n c trong vi c ki m tra, giám sát ho t đ ng qu n lý, s d ng các ngu n l c
tài chính nhà n c và tài s n công, nh m ch ng th t thốt, lãng phí và nâng cao hi u
qu s d ng các ngu n l c đó.
Ba là: Pháp lu t v ki m toán nhà n c bao g m các QPPL đi u ch nh nh ng
quan h phát sinh trong t ch c và ho t đ ng c a KTNN.
B n là: Ngu n c a pháp lu t KTNN mang tính tồn di n, bao g m: Quy đ nh
v KTNN trong Hi n pháp, Lu t KTNN và các v n b n h ng d n thi hành và các
lu t có liên quan.
N m là: Pháp lu t v ki m toán nhà n c n c ta là m t l nh v c pháp lu t
còn khá m i m , đang đ c xây d ng và t ng b c hồn thi n.
2.1.2. Vai trị c a pháp lu t v ki m toán nhà n c
M t là, th ch hóa ch tr ng c a ng v phát tri n KTNN.
Hai là, là c s pháp lý cho ho t đ ng ki m tra tài chính nhà n c đ c l p và ch tuân
theo pháp lu t.
Ba là, là ph ng ti n t ng c ng ki m tra, giám sát c a Nhà n c đ i v i ho t
đ ng qu n lý, s d ng ngân sách, ti n và tài s n nhà n c.
B n là, góp ph n làm minh b ch các thơng tin tài chính và lành m nh hố n n
tài chính qu c gia.
N m là, góp ph n nâng cao hi u l c th c thi pháp lu t và hoàn thi n h th ng
pháp lu t.
Sáu là, góp ph n vào vi c t ng c ng m i quan h ph i h p gi a các phân h
ki m toán trong n n kinh t qu c dân.
2.3. TIÊU CHÍ HỒN THI N VÀ CÁC
THI N PHÁP LU T V KI M TOÁN NHÀ N

2.3.1. Tiêu chí hồn thi n
2.3.1.1. Tiêu chí v n i dung
- Có n i dung phù h p v i quan đi m, đ
tri n KTNN.

I U KI N
C

M B O HỒN

ng l i, chính sách c a

ng v phát


6

- Phù h p v i các đi u ki n chính tr , kinh t , xã h i c a đ t n c.
- Phù h p v i nh ng nguyên t c, yêu c u xây d ng Nhà n c pháp quy n
XHCN Vi t Nam.
- Phù h p nguyên t c, chu n m c ki m tốn c a INTOSAI và thơng l v pháp
lu t ki m toán c a các n c trên th gi i.
2.3.1.2. Tiêu chí v hình th c
- Tính tồn di n c a h th ng pháp lu t v ki m toán nhà n c.
- Tính th ng nh t c a h th ng pháp lu t v ki m toán nhà n c.
- Tính đ ng b c a h th ng pháp lu t v ki m toán nhà n c.
- B o đ m tính minh b ch, hi u qu và kh thi.
- Hình th c v n b n.
- K thu t l p pháp.
2.3.1.3. Tiêu chí v t ch c th c hi n

- Tuyên truy n, giáo d c pháp lu t v ki m toán nhà n c.
- ào t o đ i ng cán b , công ch c.
- Ki m tra, giám sát vi c th c hi n và x lý vi ph m.
2.3.2. Các đi u ki n đ m b o hồn thi n pháp lu t v ki m tốn nhà n c
2.3.2.1. m b o v kinh t
pháp lu t v ki m toán nhà n c đ c th c hi n nghiêm ch nh, c n chú
tr ng t i nh ng v n đ nh : Kinh phí cho vi c tri n khai tuyên truy n, ph bi n,
giáo d c pháp lu t; kinh phí ho t đ ng và c s v t ch t c n thi t phù h p v i đ c
thù ho t đ ng ki m toán nhà n c đ c l p và ch tuân theo pháp lu t.
2.3.2.2. m b o v chính tr
KTNN th c hi n t t ch c n ng, nhi m v đ c giao, c n ph i t ng c ng s
lãnh đ o, ch đ o c a ng, Nhà n c đ i v i KTNN, tr c h t là đ i v i vi c hoàn
thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c.
2.3.2.3. m b o v pháp lý
Nh ng đ m b o pháp lý đ i v i hoàn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c
bao g m m t s y u t c b n:
Th nh t, xây d ng h th ng pháp lu t v ki m toán nhà n c đ m b o tính
tồn di n, th ng nh t và đ ng b .
Th hai, ý th c pháp lu t c a các ch th tham gia ho t đ ng ki m toán.
Th ba, trình đ , n ng l c, ph m ch t chính tr , đ o đ c c a đ i ng cán b ,
công ch c tr c ti p làm cơng tác ki m tốn.
Th t , c ch ph i h p th c hi n cơng tác ki m tốn.
Th n m, ho t đ ng ki m tra, giám sát phòng ng a và ng n ch n nh ng hành vi
vi ph m pháp lu t trong ho t đ ng ki m toán.
2.4. YÊU C U C A NHÀ N
C PHÁP QUY N XHCN VI T NAM
HOÀN THI N PHÁP LU T V KI M TOÁN NHÀ N
C

IV I

M t là, b o đ m nguyên t c quy n l c nhà n c là th ng nh t, có s phân cơng,
ph i h p và ki m sốt gi a các c quan trong vi c th c hi n các quy n l p pháp,
hành pháp, t pháp. M t trong nh ng quan đi m c b n c a vi c xây d ng Nhà
n c pháp quy n XHCN Vi t Nam là quan đi m v quy n l c nhà n c là th ng
nh t, có s phân cơng, ph i h p và ki m soát gi a các c quan nhà n c trong vi c
th c hi n các quy n l p pháp, hành pháp và t pháp. Do v y, yêu c u c a Nhà n c


7

pháp quy n XHCN Vi t Nam đòi h i hồn thi n pháp lu t v ki m tốn nhà n c
ph i xác l p cho đ c đ a v pháp lý c a KTNN phù h p v i v th là c quan ki m
tra tài chính nhà n c cao nh t, ho t đ ng đ c l p và ch tuân theo pháp lu t, nh m
t ng c ng ki m tra, ki m soát c a Nhà n c trong qu n lý, s d ng ngân sách, ti n
và tài s n nhà n c.
Hai là, t ng c ng giám sát c a Qu c h i và giám sát c a nhân dân đ i v i
ho t đ ng qu n lý, s d ng ngân sách, ti n và tài s n nhà n c. V i v th là c quan
ki m tra tài chính nhà n c cao nh t, ho t đ ng c a KTNN đóng vai trị quan tr ng
trong vi c cung c p thông tin ph c v cơng tác giám sát, quy t đ nh d tốn ngân
sách và phê chu n quy t toán ngân sách hàng n m c a Qu c h i; đ ng th i, ph c v
cho vi c giám sát c a nhân dân. Do v y, yêu c u c a Nhà n c pháp quy n XHCN
Vi t Nam địi h i hồn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c ph i đáp ng yêu c u
giám sát c a Qu c h i và giám sát c a nhân dân đ i v i ho t đ ng qu n lý, s d ng
ngân sách, ti n và tài s n nhà n c.
Ba là, góp ph n đ m b o minh b ch và lành m nh các quan h kinh t , tài chính,
nâng cao hi u qu s d ng ngân sách và tài s n nhà n c. n c ta vi c thành l p
và phát tri n c quan KTNN xu t phát t chính u c u địi h i c a cơng cu c đ i
m i và s phát tri n c a n n kinh t th tr ng, th c hi n q trình dân ch hố và
xây d ng Nhà n c pháp quy n XHCN - Nhà n c c a dân, do dân và vì dân. Phát

tri n KTNN là m t yêu c u khách quan c a qu n lý v mô n n kinh t qu c dân c a
Nhà n c, đ c bi t là t ng c ng s ki m tra, ki m soát c a Nhà n c nh m s
d ng ti t ki m, có hi u qu NSNN và tài s n qu c gia, ch ng tiêu c c, tham nh ng.
Do v y, yêu c u c a Nhà n c pháp quy n XHCN Vi t Nam địi h i hồn thi n
pháp lu t v ki m toán nhà n c ph i xác đ nh rõ vai trò c a KTNN đ i v i s phát
tri n n n kinh t c a đ t n c.
B n là, góp ph n phòng, ch ng tham nh ng, làm trong s ch b máy nhà n c
n c ta hi n nay. Trong đi u ki n hi n nay, ng và Nhà n c ta coi tham nh ng là
m t “qu c n n” và công cu c ch ng tham nh ng là nhi m v c a toàn
ng, toàn
dân và c a c h th ng chính tr . V i v th là c quan ki m tra tài chính nhà n c,
ho t đ ng đ c l p và ch tuân theo pháp lu t, KTNN là m t trong nh ng công c có
hi u l c góp ph n quan tr ng vào cu c đ u tranh phòng, ch ng tham nh ng n c
ta hi n nay. Do đó, yêu c u c a Nhà n c pháp quy n XHCN Vi t Nam địi h i
hồn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c ph i xác đ nh rõ vai trò, trách nhi m c a
c quan KTNN trong đ u tranh phòng, ch ng tham nh ng n c ta hi n nay.
2.5. PHÁP LU T V KI M TOÁN NHÀ N
C C A CÁC N
TH GI I VÀ NH NG GIÁ TR THAM KH O CHO VI T NAM

C TRÊN

2.5.1. Pháp lu t ki m toán nhà n c c a m t s n c trên th gi i
2.5.1.1. Pháp lu t ki m toán nhà n c C ng hoà Liên bang
c
a) a v pháp lý: a v pháp lý c a KTNNLB đ c quy đ nh trong Hi n pháp
và có v trí đ c l p v i Qu c h i và Chính ph . KTNN là m t c quan t i cao c a
Liên bang và là m t c quan ki m tra tài chính đ c l p, ch tuân th theo pháp lu t.

8

b) Ch c n ng, nhi m v và quy n h n: KTNNLB có ch c n ng ki m tra báo
cáo quy t tốn c ng nh tính tn th và tính hi u qu c a cơng tác qu n lý ngân
sách và qu n lý kinh t .
Nhi m v c a KTNN Liên bang g m: Ki m tốn tồn b cơng tác qu n lý và s
d ng ngân sách Liên bang; t v n cho Qu c h i và Chính ph , H i đ ng liên bang;
báo cáo k t qu ki m toán hàng n m đ làm c s cho Qu c h i gi i t a trách nhi m
c a Chính ph , th m đ nh tính đúng đ n và kh thi c a d lu t NSNN hàng n m, d
án các cơng trình tr ng đi m qu c gia.
Quy n h n c a KTNNLB, bao g m: Ki m tra h s và đ c cung c p thông tin
không h n ch ; tham gia vào quá trình ban hành các quy đ nh v quy t toán và ki m
toán, ki n ngh x lý sai ph m.
c)
i t ng và ph m vi ki m toán: C quan qu n lý tr c thu c Liên bang, các
tài s n đ c bi t và các xí nghi p c a Liên bang; các pháp nhân theo lu t công và tr c
thu c tr c ti p Liên bang; các c quan b o hi m xã h i tr c thu c Liên bang và
Bang, n u các c quan này nh n các kho n tr c p c a Liên bang ho c đ c Liên
bang đ ng ra b o lãnh; các doanh nghi p theo Lu t t có s góp v n c a Liên bang;
các t ch c không thu c h th ng qu n lý c a Liên bang n u các t ch c này qu n lý
hay ti p nh n v n c a Liên bang.
c ho t đ ng theo c ch đ ng s , có
d) C ch ho t đ ng: KTNN Liên bang
các H i đ ng quy t đ nh n m trong c quan KTNN.
đ) Mơ hình t ch c và nhân s : Ki m toán Liên Bang bao g m có các c quan
ki m tốn khu v c và các b ph n ki m toán. T i các Bang thành l p c quan ki m
toán riêng. Ch t ch KTNNLB do Qu c h i liên bang và H i đ ng liên bang b u
theo đ ngh c a Chính ph v i nhi m k 12 n m và không tái c .
e) X lý vi ph m: Lu t Ki m tốn liên bang có 1 đi u quy đ nh v x lý vi
ph m đ i v i các u viên c a KTNNLB.

2.5.1.2. Pháp lu t ki m tốn nhà n c C ng hồ nhân dân Trung Hoa
a) a v pháp lý: a v pháp lý c a c quan KTNN đ c quy đ nh trong Hi n
pháp, KTNN là c quan do Qu c v vi n thành l p, ch u s ch đ o c a Th t ng
Qu c v vi n. KTNN là c quan ki m toán cao nh t c a Nhà n c, th c hi n nhi m
v ki m toán m t cách đ c l p theo pháp lu t.
b) Ch c n ng, nhi m v và quy n h n
- Ch c n ng, nhi m v ki m toán: Th c hi n ki m toán đ i v i vi c th c hi n
ngân sách c a Chính ph trung ng và báo cáo Th t ng Chính ph k t qu ho t
đ ng ki m toán c a mình.
- Quy n h n ki m tốn: u c u cung c p thông tin, ki m tra, đi u tra, áp d ng
các bi n pháp b t bu c, ki n ngh ch n ch nh sai ph m, cơng b k t qu ki m tốn,
x ph t vi ph m, chuy n h s cho các c quan ch c n ng...
c)
i t ng và ph m vi ki m toán: Các kho n thu, chi c a các c quan thu c
Qu c v vi n, chính quy n đ a ph ng các c p, các t ch c tài chính và ti n t c a
nhà n c, các c quan và xí nghi p. Vi c ki m tốn trong qn đ i do Quân y
Trung ng quy đ nh.


9

d) C ch ho t đ ng: C ch ho t đ ng theo ch đ th tr ng, c quan ki m
toán các c p đ a ph ng th c hi n quy n ki m toán đ c l p theo pháp lu t, ch u
trách nhi m tr c UBND cùng c p và c quan ki m tốn c p trên.
đ) Mơ hình t ch c và nhân s : KTNN đ c thành l p c p trung ng và các
c p chính quy n t c p huy n tr lên. T ng KTNN do Qu c h i phê chu n, Ch t ch
n c b nhi m.
e) X lý vi ph m: Lu t Ki m toán n c CHND Trung Hoa có 1 ch ng riêng
quy đ nh v trách nhi m pháp lý quy đ nh khá đ y đ và c th v các bi n pháp
ng n ch n, x ph t (hành chính, k lu t, hình s ) đ i v i các hành vi vi ph m.

2.5.1.3. Pháp lu t ki m toán nhà n c Hàn Qu c
a) a v pháp lý: U ban Ki m toán và Thanh tra Hàn Qu c (vi t t t là BAI) là
c quan hi n đ nh, tr c thu c T ng th ng và đ c l p trong khi th c hi n nhi m v .
b) Ch c n ng, nhi m v và quy n h n: BAI ki m tra các quy t toán, kho n thu,
chi c a Nhà n c, các quy t toán khác c a Nhà n c, ho t đ ng c a n n hành chính
nhà n c và các cơng ch c c a nó.
c)
i t ng, ph m vi ki m toán: Tài kho n c a Nhà n c; tài kho n c a chính
quy n t nh; tài kho n c a Ngân hàng Trung ng và tài kho n c a các pháp nhân có
s v n quá bán c a Nhà n c; tài kho n c a các đ n v mà theo quy đ nh c a các
lu t khác ph i ch u s ki m tốn c a BAI. Ngồi các đ i t ng ki m toán b t bu c
nêu trên, BAI cịn có các đ i t ng ki m toán t nguy n.
d) C ch ho t đ ng: BAI làm vi c theo c ch đ ng s , h i đ ng các thành
viên quy t đ nh theo đa s v các công vi c quan tr ng.
đ) Mơ hình t ch c và nhân s : BAI đ c t ch c theo nguyên t c t p trung
th ng nh t bao g m các v ch c n ng, ki m toán chuyên ngành c p trung ng và
ki m toán khu v c. Ch t ch BAI do T ng th ng b nhi m v i s đ ng ý c a Qu c
h i, nhi m k là 04 n m và ch có th đ c tái b nhi m m t nhi m k .
e) X lý vi ph m: Lu t KTNN Hàn Qu c, có 1 đi u v x ph t, quy đ nh c th v
m c ph t tù, ph t ti n ho c x lý k lu t đ i v i nh ng hành vi vi ph m.
2.5.2. Nh ng giá tr tham kh o cho hoàn thi n pháp lu t v ki m toán nhà
n c Vi t Nam
M t là, dù t ch c theo mơ hình nào thì KTNN c ng ph i đ c thi t k là h
th ng ki m soát t bên ngoài đ i v i các đ n v đ c ki m toán.
Hai là, đ c l p khách quan là v n đ c t t có tính nguyên t c trong ho t đ ng
ki m toán.
Ba là, đ đ m b o tính đ c l p c a KTNN, T ng KTNN do Qu c h i b u v i
nhi m k dài h n nhi m k c a Qu c h i; kinh phí ho t đ ng c a KTNN do Qu c
h i quy t đ nh theo đ ngh c a KTNN.
B n là, KTNN th c hi n ki m tốn báo cáo tài chính, ki m tốn tuân th và

ki m toán ho t đ ng đ i v i m i c quan, đ n v , t ch c có qu n lý, s d ng ngân
sách, ti n và tài s n nhà n c.
N m là, đ KTNN ho t đ ng có hi u qu c n ph i quy đ nh đ a v pháp lý c a
KTNN trong Hi n pháp. Tùy theo đi u ki n c th c a m i n c, các quy đ nh v
thi t ch Ki m tốn Nhà n c có th đ c quy đ nh t i m t ch ng, m c, ph n
riêng ho c x p vào m c chung các thi t ch đ c l p ho c n m trong cùng ch ng


10

v i c quan thu c nhánh quy n l c mà Ki m toán Nhà n c tr c thu c, song,
nguyên t c đ c l p và t i cao trong ki m toán c a c quan KTNN v n là n i dung
hi n đ nh ph bi n nh t.
Sáu là, c n có nh ng quy đ nh c th v x lý hành vi vi ph m pháp lu t
KTNN, nh t là nh ng hành vi không th c hi n ho c th c hi n không đ y đ các k t
lu n, ki n ngh ki m toán c a KTNN.
Ch ng 3
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH, PHÁT TRI N VÀ TH C TR NG
PHÁP LU T V KI M TỐN NHÀ N
C VI T NAM
3.1. Q TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N C A PHÁP LU T V
KI M TOÁN NHÀ N
C VI T NAM

3.1.1. Khái quát quá trình hình thành và phát tri n c a Ki m toán Nhà
n c Vi t Nam
KTNN đ c thành l p theo Ngh đ nh s 70/CP ngày 11 tháng 7 n m 1994 c a
Chính ph và t ngày 01/01/2006 ho t đ ng theo quy đ nh c a Lu t KTNN. Sau g n
20 n m ho t đ ng, KTNN đã t ng b c kh ng đ nh đ c v trí, vai trị c a mình
trong c c u b máy nhà n c; kh ng đ nh đ c s c n thi t, tính t t y u khách

quan đ i v i ho t đ ng c a c quan KTNN v i t cách là m t trong nh ng công c
h u hi u c a Nhà n c trong vi c ki m tra, ki m soát ho t đ ng qu n lý ngân sách,
ti n và tài s n nhà n c trong n n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN.
3.1.2. Quá trình hình thành và phát tri n c a pháp lu t v ki m toán nhà
n c Vi t Nam
3.1.2.1. Giai đo n t khi thành l p đ n khi Qu c h i khoá XI thơng qua Lu t Ki m
tốn nhà n c
Trong giai đo n đ u, KTNN đ c t ch c và ho t đ ng d a trên 2 v n b n
QPPL là Ngh đ nh s 70/CP ngày 11/7/1994 c a Chính ph v vi c thành l p c
quan KTNN và Quy t đ nh s 61/TTg ngày 24/01/1995 c a Th t ng Chính ph v
vi c ban hành i u l t ch c và ho t đ ng c a KTNN.
đ m b o c s pháp lý cho KTNN ho t đ ng trong đi u ki n ch a có Lu t
KTNN, trong q trình hồn thi n h th ng pháp lu t, Nhà n c C ng hoà XHCN
Vi t Nam đã b sung m t s QPPL trong các lu t đi u ch nh các ho t đ ng thu c
các l nh v c khác có phát sinh các m i quan h ki m toán đ đ m b o tính đ y đ v
m t pháp lý cho ho t đ ng ki m toán các l nh v c đó, c th là: Lu t NSNN, Lu t
Doanh nghi p nhà n c, Lu t Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam… Tuy nhiên, c ng d
dàng nh n th y h th ng các quy đ nh v KTNN trong giai đo n đ u m i thành l p
đ c quy đ nh t n m n trong nhi u v n b n khác nhau, nhìn chung cịn r t thi u và
ch a đ ng b . Tr c ti p đi u ch nh v t ch c và ho t đ ng c a KTNN m i ch
d ng Ngh đ nh c a Chính ph và Quy t đ nh c a Th t ng Chính ph nên xét v
hình th c v n b n thì giá tr pháp lý ch a cao, ch a bao quát đ y đ các v n đ v t
ch c và ho t đ ng c a KTNN.
N i dung pháp lu t v ki m toán nhà n c trong giai đo n này c ng còn r t h n
ch : V trí pháp lý c a KTNN là c quan thu c Chính ph , ho t đ ng ki m toán nhà


11

n c ch u s ch đ o c a Th t ng Chính ph ; KTNN m i ch đ c giao th c hi n

ch c n ng, nhi m v ki m tốn báo cáo tài chính; đ i t ng ki m toán là s li u k
toán và báo cáo k toán m i ch là đ i t ng ki m toán c a lo i hình ki m tốn báo
cáo tài chính, ch a bao quát h t đ i t ng ki m toán c a KTNN là ho t đ ng có liên
quan đ n qu n lý, s d ng ngân sách, ti n và tài s n nhà n c.
kh c ph c nh ng
h n ch nêu trên; đ ng th i, hoàn thi n m t b c c s pháp lý v t ch c và ho t
đ ng c a KTNN cho phù h p v i yêu c u c i cách n n hành chính nhà n c, ngày
13/8/2003 Chính ph ban hành Ngh đ nh s 93/2003/N -CP quy đ nh ch c n ng,
nhi m v , quy n h n và c c u t ch c c a KTNN. Ngh đ nh s 93/2003/N -CP
c a Chính ph đã b sung m t s ch c n ng, nhi m v , quy n h n và c c u t ch c
c a KTNN, c th là: KTNN là c quan thu c Chính ph ; quy đ nh t ng đ i đ y
đ và toàn di n ch c n ng c a KTNN là ki m tốn báo cáo tài chính; ki m tốn
đánh giá tính tuân th pháp lu t, tính kinh t trong qu n lý, s d ng NSNN và tài s n
công; b sung nhi m v qu n lý nhà n c v ngành, l nh v c; ti p t c kh ng đ nh
mơ hình t ch c t p trung, th ng nh t c a KTNN, quy đ nh c c u t ch c c a
KTNN g m 19 đ n v , trong đó có 16 đ n v giúp T ng KTNN th c hi n ch c n ng,
nhi m v và 3 đ n v s nghi p; có m t đi u riêng quy đ nh v T ng KTNN
Tuy nhiên, qua th c ti n ho t đ ng, Ngh đ nh 93/2003/N -CP và các v n b n
QPPL v t ch c và ho t đ ng c a KTNN trong giai đo n này đã b c l nh ng b t
c p và h n ch :
M t là, ch a có m t v n b n QPPL nào quy đ nh đ y đ v t ch c và ho t đ ng
c a c quan KTNN. Tr c ti p đi u ch nh ho t đ ng c a KTNN là các v n b n d i lu t.
Hai là, đ a v pháp lý c a KTNN còn th p, ch a t ng x ng v i ch c n ng,
nhi m v đ c giao.
Ba là, nhi u v n đ c th liên quan đ n ho t đ ng c a KTNN ch a đ c quy
đ nh đ y đ , đ ng b ho c ch a đáp ng đ y đ yêu c u h i nh p qu c t đ i v i vi c
xây d ng n n tài chính lành m nh, cơng khai và minh b ch nh : Nguyên t c ho t đ ng
ki m toán; ki m toán ho t đ ng; giá tr pháp lý c a báo cáo k t qu ki m toán; trách
nhi m c a đ n v đ c ki m tốn và quy đ nh v cơng khai k t qu ki m toán...
B n là, nhi u v n đ liên quan đ n KTNN trong Lu t NSNN và các v n b n

pháp lu t có liên quan ch d ng m c quy đ nh chung, ch a đ c c th hoá d n t i
khó kh n trong q trình th c hi n nh quy đ nh th i h n g i báo cáo quy t toán
NSNN; ki m toán quy t toán ngân sách sau khi Qu c h i, H ND phê chu n; trách
nhi m c a KTNN đ i v i báo cáo ki m toán...
3.1.2.2. Giai đo n t khi Lu t Ki m tốn nhà n c có hi u l c thi hành đ n nay
Lu t KTNN đ c Qu c h i khố XI, k h p th 7 thơng qua ngày 14/6/2005 và
có hi u l c thi hành t 01/01/2006. ây là m t đ o lu t quan tr ng trong h th ng
pháp lu t c a Nhà n c ta, là công c pháp lý đ t ng c ng ki m tra, ki m sốt các
ngu n l c tài chính nhà n c, đ ng th i là c s pháp lý cao nh t hi n nay quy đ nh
m t cách khá đ y đ , tồn di n và có h th ng v t ch c và ho t đ ng c a KTNN.
3.2. TH C TR NG PHÁP LU T V
NAM HI N NAY

KI M TOÁN NHÀ N

3.2.1. Th c tr ng hình th c c a pháp lu t v ki m toán nhà n

C

c

VI T


12

Lu t KTNN đ c Qu c h i khoá XI, k h p th 7 thông qua ngày 14/6/2005 và
có hi u l c thi hành t 01/01/2006. ây là c s pháp lý cao nh t hi n nay v t ch c
và ho t đ ng c a KTNN. Cùng v i Lu t KTNN, Lu t Th c hành ti t ki m, ch ng lãng
phí, Lu t Phòng, ch ng tham nh ng, Lu t Ban hành v n b n QPPL, Lu t Cán b , công

ch c… đ c ban hành trong th i gian này c ng đã quy đ nh nhi u n i dung liên quan
đ n ch c n ng, nhi m v , quy n h n c a KTNN trong h th ng các c quan ki m tra,
ki m soát c a ng và Nhà n c. Trên c s Lu t KTNN, KTNN đã ph i h p tích c c
v i các c quan c a Chính ph và c a Qu c h i xây d ng trình các c quan có th m
quy n ban hành và ban hành theo th m quy n các v n b n h ng d n th c hi n Lu t
KTNN. Cho đ n nay 10 Ngh quy t c a UBTV Qu c h i, 03 Ngh đ nh c a Chính ph ,
01 Quy t đ nh c a Th t ng Chính ph , 01 Quy t đ nh c a B tr ng B Công an, 04
Thông t và Thông t liên t ch đã đ c ban hành h ng d n chi ti t Lu t KTNN.
Trong ph m vi th m quy n, T ng KTNN đã ban hành 36 v n b n QPPL d i hình
th c quy t đ nh đ quy đ nh chi ti t h ng d n Lu t KTNN. Ngày 19/4/2010 U ban
Th ng v Qu c h i thông qua Ngh quy t s 927/2010/NQ-UBTVQH12 v vi c ban
hành Chi n l c phát tri n KTNN đ n n m 2020, t o c s pháp lý cho vi c đ y m nh
phát tri n KTNN đáp ng yêu c u c a công cu c đ i m i đ t n c, xây d ng Nhà
n c pháp quy n XHCN n c ta hi n nay.
Tuy v y, ngay trong s hình thành ngu n pháp lu t v ki m toán nhà n c nêu
trên đã th hi n và n y sinh nhi u v n đ b t c p, h n ch đòi h i ph i đ c nghiên
c u đ ti p t c hoàn thi n. Nh ng b t c p và h n ch đó th hi n trên các m t ch
y u sau:
M t là, đ a vi pháp lý c a KTNN ch a đ c quy đ nh trong Hi n pháp nh
h u h t các n c trên th gi i.
Hai là, ch a có s phù h p và đ ng b v m t s quy đ nh gi a Lu t KTNN
v i các lu t có liên quan, nh : Lu t t ch c Qu c h i, Lu t t ch c Chính ph , Lu t
NSNN...
Ba là, các v n b n d i lu t h ng d n thi hành Lu t KTNN ch a đ y đ và
đ ng b , ch a có nh ng quy đ nh c th v ch tài đ i v i các hành vi vi ph m pháp
lu t KTNN.
B n là, H th ng chu n m c, các quy trình, ph ng pháp ki m tốn đã đ c
KTNN chú tr ng và ngày càng hồn thi n, có b c phát tri n nhanh so v i các c quan
KTNN khác trên th gi i và khu v c; tuy nhiên, v n ch a đáp ng đ c yêu c u nhi m
v c a ho t đ ng ki m toán nhà n c.

3.2.2. Th c tr ng n i dung c a pháp lu t v ki m toán nhà n c
V i vi c ban hành Lu t Ki m toán nhà n c, h th ng pháp lu t hi n hành v
KTNN n c ta v n i dung đã có nh ng m t tích c c nh đã quy đ nh nguyên t c
ho t đ ng ki m toán đ c l p và ch tuân theo pháp lu t, trung th c, khách quan; đã
nâng cao đ a v pháp lý c a KTNN; quy đ nh khá đ y đ và khá toàn di n v ch c
n ng, nhi m v , quy n h n, t ch c và ho t đ ng c a KTNN; l n đ u tiên, các v n
đ v giá tr pháp lý c a báo cáo ki m toán ( i u 9), trách nhi m g i và cung c p
báo cáo ki m toán ( i u 15), v n đ công khai k t qu ki m toán, k t qu th c hi n
các k t lu n, ki n ngh ki m toán ( i u 58, i u 59) và giám sát ho t đ ng ki m


13

toán ( i u 72) đ c quy đ nh trong Lu t Ki m toán nhà n c là c s pháp lý r t
quan tr ng cho t ch c và ho t đ ng ki m toán nhà n c, nâng cao hi u l c, hi u
qu n ho t đ ng c a KTNN. Tuy nhiên, qua th c ti n áp d ng Lu t Ki m toán nhà
n c và các v n b n có liên quan đã b c l m t s h n ch , b t c p. Có th đ a ra
nh ng đánh th c tr ng n i dung pháp lu t v ki m tốn nhà n c thơng qua các n i
dung ch y u sau đây:
3.2.2.1. V đ a v pháp lý, ch c n ng, nhi m v , quy n h n và t ch c c a Ki m
toán Nhà n c
a) V đ a v pháp lý c a KTNN
V i quy đ nh t i i u 13 c a Lu t Ki m toán nhà n c, đ a v pháp lý c a
KTNN đã đ c nâng cao m t b c, c b n kh c ph c tình tr ng đ a v pháp c a
KTNN còn th p, ch a t ng x ng v i ch c n ng, nhi m v đ c giao. Tuy nhiên,
quy đ nh v đ a v pháp lý c a KTNN ch a đúng v i b n ch t c a KTNN là c quan
ki m tra tài chính nhà n c cao nh t.
b) Ch c n ng, nhi m v , quy n h n c a KTNN
Theo quy đ nh t i i u 14 Lu t Ki m toán nhà n c: KTNN có ch c n ng ki m
tốn báo cáo tài chính, ki m tốn tn th , ki m toán ho t đ ng đ i v i c quan, t

ch c qu n lý, s d ng ngân sách, ti n và tài s n nhà n c.
th c hi n ch c n ng trên, KTNN có các nhi m v , quy n h n quy đ nh t i
i u 15, i u 16 c a Lu t Ki m toán nhà n c, trong đó có nhi u nhi m v m i
r t quan tr ng. Tuy nhiên, qua th c ti n ho t đ ng đã b c l nh ng t n t i, v ng
m c: Nhi m v c a KTNN ch a bao quát h t đ i v i vi c ki m tra, ki m soát m i
ngu n l c tài chính nhà n c và tài s n cơng; ch a th c hi n ki m toán vi c qu n
lý và s d ng v n và tài s n nhà n c t i các doanh nghi p mà Nhà n c không
gi c ph n chi ph i; ch a th c hi n ki m toán ngh a v thu n p NSNN c a các
t ch c kinh t thu c m i thành ph n kinh t ; ch a quy đ nh nhi m v phòng
ng a, phát hi n tham nh ng…
c) Mơ hình và c c u t ch c c a KTNN
Qua th c ti n ho t đ ng trong nh ng n m qua c a KTNN kh ng đ nh mơ hình
t ch c, c c u c a KTNN nh hi n nay là thích h p và hi u qu phù h p v i quy
đ nh v qu n lý, đi u hành NSNN theo quy đ nh c a Lu t NSNN và phù h p thông
l qu c t . Tuy nhiên, c c u t ch c c a KTNN v n đang trong q trình hồn
thi n, ch a hoàn ch nh.
3.2.2.2. i t ng và ph m vi ki m toán
i u 5 Lu t Ki m toán nhà n c quy đ nh: “ i t ng ki m toán c a Ki m
toán Nhà n c là ho t đ ng có liên quan đ n qu n lý, s d ng ngân sách, ti n và tài
s n nhà n c”. Quy đ nh nh v y đã phân bi t rõ đ i t ng ki m toán c a KTNN
v i các đ n v đ c ki m toán là các c quan, t ch c, đ n v có qu n lý, s d ng
ngân sách, ti n và tài s n nhà n c. Tuy nhiên, t n t i ch y u c a pháp lu t ki m
toán nhà n c hi n hành là vi c xác đ nh ph m vi và đ i t ng ki m toán ch a đ y
đ , ch a bao quát h t các ngu n l c tài chính nhà n c và tài s n cơng.
3.2.2.3. V T ng Ki m tốn Nhà n c, Phó T ng Ki m toán Nhà n c


14

Cùng v i quy đ nh v đ a v pháp lý c a c quan KTNN, l n đ u tiên đ a v

pháp lý c a T ng KTNN đã đ c Lu t Ki m toán nhà n c quy đ nh rõ ràng, đ y
đ . Tuy nhiên, đ t ng thêm tính đ c l p cho T ng KTNN phù h p v i thông l
qu c t , đáp ng yêu c u c i cách hành chính, c n có các quy đ nh đ b o đ m tính
đ c l p c a T ng KTNN, phân c p m nh và t ng c ng trách nhi m c a T ng
KTNN trong v n đ thi t l p h th ng t ch c b máy và nhân s phù h p đ c thù
ho t đ ng c a KTNN.
- V Phó T ng KTNN ( i u 20)
Lu t Ki m toán nhà n c quy đ nh: Phó T ng KTNN do T ng KTNN đ ngh
UBTV Qu c h i b nhi m, mi n nhi m, cách ch c; nhi m k c a Phó T ng KTNN
là b y n m ( i u 20). Qua th c ti n áp d ng đã cho th y c ch b nhi m Phó T ng
KTNN theo quy đ nh hi n hành là ch a th t rõ ràng, th t c r m rà, không phù h p
v i thông l chung và yêu c u c i cách hành chính n c ta hi n nay.
3.2.2.4. Quy đ nh v Ki m toán viên nhà n c
Lu t Ki m toán nhà n c đã dành m t ch ng riêng (Ch ng III) và m t s
đi u kho n các ch ng khác có liên quan quy đ nh v KTV nhà n c, nh quy
đ nh v ch c danh KTV nhà n c ( u 27), tiêu chu n chung và trách nhi m c a
KTV nhà n c ( i u 29, i u 30); quy đ nh nh ng tr ng h p KTV nhà n c
không đ c th c hi n ki m toán ( i u 31); quy đ nh nhi m v , quy n h n c a KTV
nhà n c trong th c hi n ki m toán ( i u 48); quy đ nh các hành vi b nghiêm c m
đ i v i KTV nhà n c (kho n 1 i u 12). Tuy nhiên, quy đ nh ng ch KTV d b
đ n nay không phù h p v i quy đ nh v phân lo i công ch c c a Lu t Cán b , công
ch c và th c ti n ho t đ ng c a KTNN.
3.2.2.5. Quy đ nh v ho t đ ng ki m toán nhà n c
Lu t Ki m toán nhà n c đã dành m t ch ng riêng (Ch ng IV) g m 7 m c
v i 30 đi u quy đ nh v ho t đ ng ki m toán c a KTNN. i m m i c a Lu t Ki m
toán nhà n c là quy đ nh t ng đ i c th v th t c, trình t ti n hành ho t đ ng
ki m toán, t o c s pháp lý th ng nh t cho vi c th c hi n nhi m v ki m toán c a
KTNN. Tuy nhiên, qua th c ti n áp d ng, các quy đ nh c a Lu t Ki m toán nhà
n c v ho t đ ng ki m toán đã b c l m t s h n ch , t n t i là: Thành ph n ồn
ki m tốn ( i u 44) còn thi u KTV; ch a quy đ nh đ y đ v trách nhi m c a Ki m

toán tr ng trong ch đ o ho t đ ng ki m tốn; ch a có các quy đ nh v ki m soát ch t
l ng ho t đ ng ki m toán c a KTNN.
3.2.2.6. Quy đ nh v đ n v đ c ki m toán
Lu t Ki m tốn nhà n c đã có m t ch ng riêng quy đ nh v đ n v đ c
ki m toán, quy n và ngh a v c a đ n v đ c ki m toán (Ch ng V). Do v y, t
khi Lu t Ki m tốn nhà n c có hi u l c thi hành, các đ n v đ c ki m toán đã
nâng cao ý th c, trách nhi m trong vi c ch p hành pháp lu t, đã th c hi n t t h n
ngh a v cung c p các thông tin, tài li u ph c v cho vi c ki m toán và th c hi n
đ y đ , k p th i h n các k t lu n, ki n ngh c a KTNN. Tuy nhiên, qua th c ti n
ho t đ ng ki m toán, m t s quy đ nh v đ n v đ c ki m toán đã b c l nh ng b t
c p, t n t i, c th là: Các đ n v đ c ki m toán ch a bao quát h t ph m vi đ i
t ng ki m tốn c a KTNN là ho t đ ng có liên quan qu n lý và s d ng ngân sách,


15

ti n và tài s n nhà n c; ch a quy đ nh rõ th i h n đ n v đ c ki m toán th c hi n
quy n ki n ngh ; quy đ nh: "Ng i đ ng đ u đ n v đ c ki m toán ph i ký biên
b n ki m tốn”, khơng b o đ m s chu n xác v m t pháp lý và làm nh h ng đ n
tính đ c l p, khách quan c a ho t đ ng ki m toán nhà n c.
3.2.2.7. Quy đ nh v b o đ m ho t đ ng c a Ki m toán Nhà n c
Lu t KTNN là m t trong s ít các lu t trong h th ng pháp lu t c a Nhà n c ta
có ch ng riêng quy đ nh v b o đ m ho t đ ng c a KTNN (Ch ng VI). Tuy h
th ng tr s c quan KTNN đã đ c Nhà n c quan tâm xây d ng đáp ng đ c
m t ph n nhi m v , song nhìn chung c s v t ch t, trang thi t b , ph ng ti n hi n
nay c a KTNN còn r t thi u th n. M t khác, c ch , chính sách và ch đ đãi ng
cho KTV (b i d ng và d ng liêm...) tuy đã đ c c i thi n m t b c, song Nhà
n c ch a có ch đ chính sách đãi ng theo tính ch t ho t đ ng đ c thù (nh ph
c p l u đ ng và m t s lo i ph c p khác) c a ngành.
3.2.2.8. Ch a có các quy đ nh v ch tài đ i v i các hành vi vi ph m pháp

lu t ki m toán nhà n c c a đ n v đ c ki m toán và c a t ch c, cá nhân có
liên quan
Lu t Ki m toán nhà n c và các v n b n h ng d n thi hành h u nh ch a có
các quy đ nh v ch tài, tr m t s quy đ nh r t chung nh :“ch u trách nhi m tr c
pháp lu t”; “đ ngh các c quan có th m quy n x lý theo quy đ nh c a pháp
lu t”... vì v y, hi u l c c a ho t đ ng ki m tốn và tính nghiêm minh c a pháp lu t
ch a đ t đ c nh mong mu n, nh h ng đ n ch t l ng và hi u l c c a ho t
đ ng ki m toán nhà n c.
3.2.2.9. Ch a có s phù h p và đ ng b v m t s quy đ nh gi a Lu t Ki m
toán nhà n c v i các lu t có liên quan
Do đ a v pháp lý c a KTNN ch a đ c quy đ nh trong Hi n pháp, nên hi n
nay v n còn trình tr ng ch a có s phù h p và đ ng b trong m t s quy đ nh gi a
Lu t Ki m toán nhà n c v i các lu t có liên quan, nh t là các lu t đi u ch nh v t
ch c b máy nhà n c và NSNN.
3.2.3. Th c tr ng v t ch c th c hi n
V i khn kh pháp lý d n hồn thi n, n ng l c đ c t ng c ng, ho t đ ng
ki m toán nhà n c ngày càng m r ng v quy mô, đa d ng v lo i hình và ph ng th c
ki m toán, nâng cao ch t l ng ki m toán và cơng khai k t qu ki m tốn theo quy đ nh
c a Lu t KTNN. Qua h n 7 n m th c hi n Lu t KTNN, ho t đ ng ki m toán c a
KTNN đã đ t đ c nh ng b c ti n nh sau:
- V quy mơ ki m tốn
T khi Lu t KTNN có hi u l c thi hành, m i n m KTNN th c hi n ki m toán trên
100 cu c ki m toán (B , ngành, c quan Trung ng, t nh, thành ph , t p đồn, t ng
cơng ty… ), bình qn t ng g p 2 l n so v i giai đo n tr c khi có Lu t KTNN.
- V lo i hình và ph ng th c ki m tốn
T khi có Lu t KTNN, KTNN đã th c hi n đ y đ c 3 lo i hình ki m tốn:
Ki m tốn báo cáo tài chính, ki m toán tuân th và ki m toán ho t đ ng, chú tr ng
đánh giá tình hình th c hi n Lu t Phòng, ch ng tham nh ng, Lu t Th c hành ti t
ki m, ch ng lãng phí. Bên c nh ph ng th c h u ki m, KTNN đã th c hi n th m

16

đ nh và trình bày ý ki n v d toán NSNN hàng n m, d án tr ng đi m qu c gia
trình Qu c h i xem xét, quy t đ nh.
- V ch t l ng ki m toán
Ch t l ng ki m toán ngày càng cao, đáp ng ngày càng t t h n yêu c u c a
th c ti n. Nh ng ki n ngh c a KTNN ngày càng có ch t l ng h n, đ c Chính
ph , Qu c h i, các B , ngành, đ a ph ng s d ng ngày càng nhi u trong xem
xét, phê chu n d toán và quy t toán ngân sách, giám sát ngân sách và th c hi n
chính sách pháp lu t; trong qu n lý và xây d ng chính sách tài chính, ngân sách;
các đ n v đ c ki m toán kh c ph c nh ng y u kém, b t c p, hoàn thi n h
th ng ki m soát n i b .
- V k t qu ki m toán
Qua ho t đ ng ki m toán, KTNN đã phát hi n nhi u vi ph m chính sách, ch đ
qu n lý kinh t , tài chính và ki n ngh x lý tài chính v i t ng s ti n 90.093 t
đ ng. Tính riêng 5 n m sau khi Lu t KTNN có hi u l c thi hành, đã ki n ngh x lý
tài chính 70.597 t đ ng, b ng 78,36% t ng s ki n ngh x lý tài chính trong c 16
n m thành l p và ho t đ ng đ ng, trong đó: T ng thu v thu và các kho n thu khác
17.078 t đ ng, gi m chi NSNN 10.806 t đ ng, các kho n ph i n p, hoàn tr và
qu n lý qua NSNN 29.133 t đ ng, phát hi n t ng thêm so v i báo cáo c a c quan
qu n lý thu 7.871 t đ ng, ki n ngh x lý tài chính khác 9.344 t đ ng. T ng h p
k t qu ki m toán 15 n m ho t đ ng c a KTNN (1994 - 2008) cho th y: Bình quân
01 đ ng NSNN c p cho KTNN đã góp ph n ti t ki m cho NSNN 58 đ ng, g m thu v
cho NSNN 36 đ ng và gi m chi cho NSNN 22 đ ng.
- V công khai k t qu ki m toán
Hàng n m, KTNN cơng b cơng khai k t qu ki m tốn n m và k t qu ki m
toán m t s cu c ki m tốn thơng qua hình th c h p báo và đ ng t i trên Trang
thơng tin đi n t và T p chí Ki m tốn theo quy đ nh. Vi c cơng khai k t qu ki m
toán đ m b o đúng pháp lu t, có tính đ nh h ng, đ c d lu n đ ng tình và đánh

giá cao. Tuy nhiên, bên c nh nh ng k t qu đã đ t đ c, vi c t ch c th c hi n pháp
lu t v ki m toán nhà n c c ng còn m t s h n ch , t n t i sau đây:
Th nh t, quy mơ ki m tốn c a KTNN cịn r t h n ch so v i yêu c u ki m
tra, ki m soát các đ i t ng s d ng ngân sách, ti n và tài s n nhà n c theo ch c
n ng, nhi m v đ c giao, nh t là l nh v c ki m toán NSNN.
Th hai, ch t l ng và ti n đ ki m tốn cịn kho ng cách so v i yêu c u c a
Lu t KTNN, ch a gi i đáp thích đáng các v n đ b c xúc v nh ng hi n t ng tiêu
c c c ng nh hi u qu qu n lý, s d ng ngân sách, ti n và tài s n nhà n c.
Th ba, hi u l c ki m toán ch a cao, vi c th c hi n các k t lu n, ki n ngh ki m
toán, nh t là vi c x lý trách nhi m các t ch c, cá nhân đ i v i các sai ph m ch a đ y đ ,
nghiêm minh và k p th i. Ch t l ng công tác qu n lý tài chính, ngân sách, ti n và tài s n
nhà n c ch a đ c c ng c và hoàn thi n m t cách t ng x ng các đ n v sau khi
đ c ki m toán.
Th t , c s v t ch t, trang thi t b , ph ng ti n ho t đ ng còn r t thi u th n.


17

Th n m, vi c gi i quy t m i quan h gi a m r ng quy mô, nâng cao ch t
l ng ki m toán và yêu c u gi gìn đ o đ c, ph m ch t cán b , KTV luôn là m t
thách th c l n.
3.2.4. Nguyên nhân c a nh ng h n ch , t n t i
3.2.4.1. Nh ng nguyên nhân khách quan
- Ho t đ ng ki m tốn nói chung, ho t đ ng ki m tốn nhà n c nói riêng là
l nh v c ho t đ ng m i Vi t Nam.
- Vi c xác l p đ a v pháp lý c a KTNN n c ta b ràng bu c b i mơi tr ng
pháp lu t hi n có c a Vi t Nam, đ c bi t là Hi n pháp và các đ o lu t v t ch c b
máy nhà n c v i các thi t ch v n có mà các đ o lu t v các thi t ch này đi u
ch nh không th nhanh chóng đ c thay đ i phù h p v i đi u ki n có s ra đ i và
ho t đ ng c a KTNN.

3.2.4.2. Nh ng nguyên nhân ch quan
- KTNN là l nh v c ho t đ ng còn r t m i m , t ch c và ho t đ ng c a KTNN
ch a có ti n l trong t ch c và ho t đ ng c a b máy nhà n c ta; c quan KTNN
m i đ c thành l p, nên kinh nghi m v xây d ng pháp lu t, t ch c và tri n khai
ho t đ ng ki m tốn cịn h n ch .
- Nh n th c c a các c p, các ngành và c a các nhà làm lu t v l nh v c KTNN
còn nhi u h n ch .
- KTNN đ c thành l p sau khi Qu c h i thông qua Hi n pháp n m 1992 nên
ch a th quy đ nh đ a v pháp lý c a KTNN trong Hi n pháp.
Ch ng 4
QUAN I M VÀ GI I PHÁP HỒN THI N PHÁP LU T V KI M
TỐN NHÀ N
C VI T NAM HI N NAY
4.1. QUAN I M HỒN THI N PHÁP LU T V KI M TỐN NHÀ N
VI T NAM HI N NAY

C

4.1.1. Hoàn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c ph i quán tri t và th ch hoá
các quan đi m c a ng v phát tri n Ki m toỏn Nh n c.
4.1.2. Hoàn thiện pháp luật v kiểm toán nhà nớc ph i nh m xỏc nh h p lý
mơ hình t ch c c a c quan KTNN n c ta.
4.1.3. Hoàn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c ph i nh m b o đ m tính đ c
l p c a c quan KTNN.
4.1.4. Hoàn thi n pháp lu t v ki m toán nhà n c ph i nh m xây d ng KTNN
th c s tr thành cơng c ki m tra tài chính nhà n c có hi u l c, hi u qu .
4.1.5. Hồn thi n pháp lu t v ki m tốn nhà n c ph i nh m đáp ng yêu c u
ch đ ng h i nh p qu c t , phù h p v i các nguyên t c, thông l qu c t và đi u ki n
th c t c a Vi t Nam.
N

4.2. CÁC GI I PHÁP HOÀN THI N PHÁP LU T V
C VI T NAM HI N NAY

KI M TỐN NHÀ

4.2.1. Nhóm gi i pháp hoàn thi n pháp lu t v n i dung
4.2.1.1. a v pháp lý c a Ki m toán Nhà n c
Pháp lu t v ki m toán nhà n c tr c h t xác đ nh đ a v pháp lý c a c quan
KTNN trong h th ng t ch c b máy nhà n c. V n đ xác đ nh đ a v pháp lý và


18

tính đ c l p c a c quan KTNN đ c kh ng đ nh t i i u 5, Tuyên b Lima: "S
thi t l p c quan ki m tốn t i cao và tính đ c l p c a nó ph i đ c đ m b o trong
Hi n pháp và các đ o lu t khác". Có th xem đây là m t nguyên t c quan tr ng
trong vi c thi t l p c quan KTNN t t c các qu c gia trên th gi i.
4.2.1.2. Ch c n ng, nhi m v , quy n h n c a Ki m toán Nhà n c
a) Ch c n ng c a KTNN
Pháp lu t v ki m toán nhà n c ph i quy đ nh rõ ch c n ng c a KTNN trên c
hai ph ng di n ki m toán và t v n.
V ch c n ng ki m toán, KTNN ph i th c hi n đ ng th i c ba lo i hình ki m
tốn: Ki m tốn báo cáo tài chính, ki m toán tuân th và ki m toán ho t đ ng.
V ch c n ng t v n, KTNN có trách nhi m báo cáo k t qu ki m toán n m v i
Qu c h i, U ban th ng v Qu c h i và g i báo cáo ki m tốn cho Chính ph và
các c quan, t ch c có liên quan, thơng qua đó t v n cho các c quan này v
nh ng gi i pháp nâng cao công tác qu n lý, đi u hành ngân sách, qu n lý và s d ng
tài s n, ti n v n, kinh phí; v b sung, s a đ i các c ch chính sách, ch đ tài
chính ngân sách, k toán, quy t toán cho phù h p.

b) Nhi m v , quy n h n c a KTNN
- C quan Ki m toán t i cao ph i đ c phép ti p c n v i t t c các tài li u có
liên quan đ n cơng tác tài chính và có quy n u c u các đ n v đ c ki m toán
cung c p thông tin, tài li u và báo cáo quy t tốn c ng nh các tài li u có liên quan
khác đ n cơng vi c ki m tốn trong th i h n nh t đ nh.
- C quan Ki m tốn t i cao có th đ a ra nh ng quy t đ nh trong t ng tr ng
h p r ng vi c ki m toán ti n hành t i tr s đ n v đ c ki m toán ho c t i tr s
c a c quan Ki m toán t i cao theo yêu c u c a mình.
- Trong m t th i gian do lu t pháp quy đ nh, các đ n v đ c ki m toán ph i có
ý ki n v các nh n xét, k t lu n c a c quan Ki m tốn t i cao và ph i cơng b , đ a
ra nh ng bi n pháp kh c ph c, s a ch a nh ng sai sót trên c s nh ng k t lu n đó.
i v i nh ng c quan Ki m toán t i cao không đ c đ a ra nh ng k t lu n
b ng nh ng hình th c có hi u l c pháp lý b t bu c ph i thi hành, thì c quan Ki m
tốn t i cao c n ph i có quy n ki n ngh các c quan có th m quy n đ đ a ra
nh ng bi n pháp c n thi t và có hi u l c b t bu c.
- C quan Ki m toán t i cao có th g i t i Qu c h i, Chính ph báo cáo nh ng
v n đ th m đ nh quan tr ng thông qua kinh nghi m ho t đ ng c a mình, k c
nh ng nh n xét v các đ o lu t, quy ch thu c các v n đ tài chính chung d ki n
ban hành. Vi c ch p thu n hay bác b là tùy vào các c quan quy n l c Nhà n c,
tuy nhiên nhi m v này không đ c d n t i s nh h ng, t i k t lu n ki m toán và
ho t đ ng c a c quan Ki m tốn t i cao.
- Các quy ch v trình t quy t toán ch đ c phép ban hành v i s th ng nh t
c a c quan Ki m toán t i cao.
4.2.1.3. i t ng và ph m vi ki m toán c a Ki m toán Nhà n c
T đ nh h ng c a Tuyên b Lima, có th tóm t t ph m vi và đ i t ng c a
KTNN trên nh ng nét chính nh sau:
- KTNN ki m tốn các c quan Nhà n c, k c các c s nhà n c đóng t i
n c ngồi, các đ n v s nghi p c a Nhà n c, các t ch c kinh t nhà n c, các

19

ch ng trình d án qu c gia, các t ch c chính tr , chính tr - xã h i, xã h i ngh
nghi p... có s d ng ngu n kinh phí c a NSNN.
- KTNN ki m tốn các kho n đóng góp c a xã h i cho các công qu , tr c h t là
ki m tra tính h p pháp và h p l c a các kho n thu, kho n chi, ki m tra vi c s d ng công
qu theo m c đích c a t ng qu đã đ c pháp lu t quy đ nh.
- KTNN ki m tra các h p đ ng, các gói th u xây d ng c a các c quan nhà
n c v i bên ngoài. C th là các kho n chi phí mà Nhà n c s d ng cho các
h p đ ng d ch v và các công trình xây d ng ký v i các cá nhân và t ch c bên
ngoài đ cung c p các d ch v ho c hoàn thành các ch ng trình d án v kinh t ,
v n hố, xã h i.
- KTNN ki m tra vi c ti p nh n, s d ng, thanh quy t toán các kho n vi n tr ,
vay n c a Chính ph
trong n c và n c ngoài.
- KTNN ki m tra các ho t đ ng kinh t tài chính mà Nhà n c tham gia trong
các hi p c qu c t song ph ng và đa ph ng.
4.2.1.4. Mơ hình t ch c và nhân s c a Ki m tốn Nhà n c
a) V mơ hình t ch c c a KTNN
190 qu c gia là thành viên c a T ch c Qu c t các c quan Ki m tốn t i
cao mơ hình t ch c KTNN r t đa d ng có th là m t c p (đ n tuy n) t p trung
th ng nh t bao g m KTNN trung ng và KTNN khu v c tr c thu c KTNN trung
ng, không l p KTNN đ a ph ng ho c có th là t ch c đa c p, m i c p chính
quy n đ u l p c quan KTNN c a c p mình, c quan ki m tốn các c p hồn tồn
đ c l p v i nhau. KTNN Vi t Nam đ c t ch c theo hình th c đ n tuy n. ây là
mơ hình t ch c KTNN phù h p đi u ki n c th c a Vi t Nam.
b o đ m nguyên
t c đ c l p và ch tuân theo pháp lu t trong ho t đ ng ki m toán, ph ng h ng
hoàn thi n pháp lu t KTNN c n ti p t c phát tri n h th ng t ch c b máy c a
KTNN n c ta theo mơ hình qu n lý t p trung th ng nh t, g m: Các đ n v tham

m u, các KTNN chuyên ngành, các KTNN khu v c và các đ n v s nghi p.
b) V nhân s c a KTNN
Theo khuy n cáo c a INTOSAI: S đ c l p c a c quan Ki m tốn t i cao
khơng th tách r i kh i s đ c l p c a nhân viên c a nó. S đ c l p c a nhân viên
ph i đ c đ m b o b i Hi n pháp. C th , quy trình mi n nhi m c ng ph i đ c
quy đ nh trong Hi n pháp và không đ c nh h ng đ n tính đ c l p c a nhân viên.
Ph ng th c b nhi m và bãi nhi m nhân viên tu thu c vào c c u hi n pháp c a
m i qu c gia. Hi n pháp c a h u h t các n c trên th gi i đ u quy đ nh th m
quy n b u, mi n nhi m, bãi nhi m T ng KTNN thu c v c quan l p pháp; nhi m
k c a T ng KTNN th ng dài h n nhi m k c a Qu c h i.
4.2.1.5. C ch ho t đ ng c a Ki m toán Nhà n c
Các lu t ki m toán c a các n c trên th gi i quy đ nh v c ch ho t đ ng c a
c quan KTNN khác nhau, song v c b n theo hai hình th c là hình th c đ n tuy n
và hình th c đ ng s . KTNN Vi t Nam đ c t ch c theo hình th c đ n tuy n.
ng đ u KTNN là T ng KTNN, do Qu c h i b u. Ngoài ra, Lu t KTNN c ng
ch a đ ng nh ng nhân t nh t đ nh c a m t c quan KTNN có quy ch đ ng s
thơng qua quy đ nh v H i đ ng KTNN.


20

4.2.1.6. V x lý vi ph m pháp lu t ki m tốn nhà n c
có c s pháp lý x lý nghiêm minh m i hành vi vi ph m, tr c h t ph i
xác đ nh rõ trách nhi m pháp lý c a KTNN, c a các ch th tham gia vào quan h
pháp lu t v ki m toán nhà n c. Nguyên t c x lý hành vi vi ph m pháp lu t là:
Tu theo tính ch t, m c đ vi ph m mà b x lý k lu t, x ph t vi ph m hành
chính ho c b truy c u trách nhi m hình s ; n u gây thi t h i ph i b i th ng
theo quy đ nh c a pháp lu t.
4.2.2. Nhóm gi i pháp hồn thi n hình th c pháp lu t
4.2.2.1. B sung quy đ nh v Ki m toán Nhà n c trong Hi n pháp

a) Yêu c u khách quan quy đ nh v KTNN trong Hi n pháp
Vi c b sung vào Hi n pháp nh ng quy đ nh v KTNN xu t phát t các yêu c u
khách quan sau đây:
- Yêu c u t vai trị, ch c n ng: KTNN có vai trị quan tr ng trong qu n tr
qu c gia thông qua các ho t đ ng ki m toán ngu n l c, ki m toán tài s n qu c gia
nh m b o đ m hi u l c, hi u qu và tính minh b ch trong ho t đ ng c a các c
quan, t ch c s d ng ngân sách, ti n và tài s n nhà n c.
- Yêu c u t tính ch t đ c l p c a KTNN: T quy đ nh KTNN “do Qu c h i
thành l p, ho t đ ng đ c l p và ch tuân theo pháp lu t” cho th y: V trí pháp lý c a
m t c quan đ c l p nh v y không th quy đ nh m t n i nào khác ngoài Hi n pháp.
b)
xu t n i dung b sung vào Hi n pháp quy đ nh v KTNN
V KTNN:
“1. KTNN là c quan ki m tra tài chính nhà n c cao nh t do Qu c h i thành
l p, ho t đ ng đ c l p và ch tuân theo pháp lu t, th c hi n ki m toán vi c qu n lý,
s d ng tài chính nhà n c, tài s n công.
2. T ch c, nhi m v và quy n h n c th c a KTNN do lu t đ nh”.
V T ng KTNN:
“1. T ng KTNN là ng i đ ng đ u KTNN, do Qu c h i b u, mi n nhi m và bãi
nhi m. Nhi m k c a T ng KTNN là b y n m, có th đ c b u l i nh ng không quá
hai nhi m k .
2. T ng KTNN ch u trách nhi m và báo cáo k t qu ki m tốn, báo cáo cơng
tác tr c Qu c h i; trong th i gian Qu c h i không h p ch u trách nhi m và báo
cáo tr c U ban th ng v Qu c h i”.
4.2.2.2. S a đ i, b sung Lu t Ki m toán nhà n c
Vi c s a đ i, b sung Lu t Ki m toán nhà n c ph i quán tri t các quan đi m
ch đ o:
M t là, th ch hóa đ y đ và tồn di n các quan đi m, ch tr ng, đ ng l i
c a ng v phát tri n KTNN.
Hai là, b o đ m tính đ c l p cao đ i v i ho t đ ng ki m tốn nhà n c; hồn

thi n đ a v pháp lý c a KTNN b o đ m t ng x ng v trí, vai trị c a KTNN v i t
cách là c quan ki m tra tài chính công cao nh t c a Nhà n c do Qu c h i thành
l p, ho t đ ng đ c l p và ch tuân theo pháp lu t.
Ba là, k th a và phát huy nh ng m t tích c c c a Lu t Ki m toán nhà n c
hi n hành; b sung nh ng n i dung ch a đ c đi u ch nh hay quy đ nh ch a rõ ho c


21

thi u th ng nh t, bãi b nh ng quy đ nh khơng cịn phù h p v i th c t ho t đ ng
c a KTNN; b o đ m s phù h p và đ ng b gi a Lu t Ki m toán nhà n c v i Lu t
t ch c Qu c h i, Lu t t ch c Chính ph , Lu t NSNN và các lu t khác có liên quan
trong h th ng pháp lu t c a Nhà n c ta.
B n là, m r ng ph m vi, đ i t ng ki m toán c a KTNN b o đ m bao quát h t
nhi m v c a KTNN đ i v i vi c ki m tra, ki m soát m i ngu n l c tài chính nhà
n c và tài s n cơng.
N m là, ti p thu có ch n l c nh ng kinh nghi m qu c t v t ch c và ho t
đ ng c a KTNN b o đ m phù h p v i th c ti n c a Vi t Nam.
Quán tri t các quan đi m ch đ o nêu trên, vi c s a đ i, b sung Lu t Ki m
toán nhà n c đ c th c hi n theo các n i dung đ nh h ng nh sau:
Th nh t: a v pháp lý c a KTNN
Trên c s Hi n pháp đ c Qu c h i thông qua, s a đ i l i i u 13 c a Lu t
KTNN v đ a v pháp lý c a KTNN cho phù h p.
Th hai: Nhi m v , quy n h n c a KTNN
- B sung các nhi m v : Ki m toán thu ; ki m tốn n cơng; phịng, ch ng
tham nh ng; ki m toán d toán NSNN, d án, cơng trình quan tr ng qu c gia ph c
v cho vi c xem xét quy t đ nh c a Qu c h i.
- B sung th m quy n c a KTNN trong vi c x lý các hành vi vi ph m pháp
lu t v ki m toán nhà n c c a t ch c, cá nhân có liên quan.
Th ba: i t ng và ph m vi ki m toán

M r ng ph m vi đ i t ng ki m toán c a KTNN, b o đ m bao quát h t các
ngu n l c tài chính nhà n c và tài s n công, bao g m: NSNN, ti n và tài s n nhà
n c, đ t đai, tài nguyên khoáng s n và nh ng đ i t ng khác thu c quy n s h u
ho c qu n lý c a Nhà n c theo quy đ nh c a pháp lu t.
Th t : V T ng KTNN, Phó T ng KTNN
C n phân c p m nh h n và t ng c ng trách nhi m cho T ng KTNN trong m t
s v n đ v t ch c và ho t đ ng c a KTNN. C n xem xét s a đ i quy đ nh v vi c
b nhi m Phó T ng KTNN theo h ng: Phó T ng KTNN do T ng KTNN đ ngh
Ch t ch n c b nhi m, mi n nhi m, cách ch c. Nhi m k c a Phó T ng KTNN là
5 n m cho phù h p v i quy đ nh c a Lu t Cán b , công ch c.
Th n m: V Ki m toán viên nhà n c
Xem xét b ng ch KTV d b đ b o đ m s phù h p và t ng thích v i Lu t
Cán b , cơng ch c và kh c ph c nh ng h n ch trong tuy n d ng và s d ng đ i
ng KTV c a KTNN.
Th sáu: V ho t đ ng ki m toán nhà n c
- B sung theo h ng lu t hóa nhi m v , quy n h n c a ng i đ ng đ u KTNN
chuyên ngành, KTNN khu v c trong t t c các b c c a quy trình ki m toán; nâng
cao trách nhi m c a Ki m toán tr ng trong ch đ o kh o sát, thu th p thông tin l p
k ho ch ki m toán c a cu c ki m toán, l a ch n, b trí nhân s
ồn ki m tốn
trình T ng KTNN ban hành quy t đ nh ki m toán b o đ m phù h p v th i gian và
nhân s v i n i dung và ph m vi ki m toán.


22

- Xác đ nh m t cách h p lý đ i t ng, quy mô, ph m vi c a m t cu c ki m
toán c a KTNN; nghiên c u quy đ nh rõ các tiêu chí v th i gian, nhân s và kinh
phí cho m t cu c ki m toán nh m b o đ m tính hi u qu c a ho t đ ng ki m toán
nhà n c.

- B sung quy đ nh v n i dung, hình th c ki m soát ch t l ng ki m toán và
trách nhi m ki m soát ch t l ng ki m tốn c a các ch th có liên quan trong ho t
đ ng ki m toán c a KTNN.
cao trách nhi m c a đ n v đ c ki m tốn, các t ch c, cá nhân có liên
quan trong vi c th c hi n đ y đ , k p th i các ki n ngh ki m toán c a KTNN, nh m
b o đ m tính hi u l c c a ho t đ ng ki m toán nhà n c.
Th b y: V đ n v đ c ki m toán
- B sung thêm đ n v đ c ki m toán là các đ n v s nghi p có thu t đ m
b o tồn b kinh phí ho t đ ng vào kho n 7 i u 63 c a Lu t KTNN.
ngh thay th quy đ nh t i kho n 11, i u 63 c a Lu t KTNN v “Doanh
nghi p nhà n c” b ng “Các doanh nghi p có qu n lý và s d ng v n và tài s n nhà
n c”. Quy đ nh này nh m b o đ m s phù h p v i Lu t Doanh nghi p n m 2005;
đ ng th i, b o đ m bao quát nhi m v c a KTNN đ i v i vi c ki m soát m i ngu n
l c tài chính nhà n c và tài s n công.
4.2.2.3. S a đ i, b sung các lu t có liên quan
Nghiên c u s a đ i Lu t KTNN và các lu t có liên quan đ phân đ nh rõ v trí,
ch c n ng c a KTNN v i các c quan thanh tra, ki m tra giám sát khác c a Nhà
n c; đ ng th i, b o đ m s đ ng b và phù h p gi a Lu t KTNN v i Lu t t ch c
Qu c h i, Lu t t ch c Chính ph , Lu t NSNN, Lu t Cán b , công ch c.
4.2.2.4. Hoàn thi n các v n b n h ng d n thi hành Lu t Ki m toán nhà n c
Ti p t c xây d ng và hoàn thi n các v n b n QPPL h ng d n thi hành, Lu t
KTNN, bao g m: Ngh quy t c a U ban Th ng v Qu c h i quy đ nh v trí làm
vi c, c c u ch c danh công ch c c a KTNN; Ngh quy t c a UBTV Qu c h i quy
đ nh v tiêu chu n T ng KTNN; Ngh đ nh v t ch c và ho t đ ng c a Ki m toán
n i b t i các c quan, t ch c, đ n v có qu n lý, s d ng ngân sách, ti n và tài s n
nhà n c; Quy đ nh v gi i quy t ki n ngh c a đ n v đ c ki m toán...
4.2.2.5. Hoàn thi n h th ng chu n m c, quy trình ki m tốn
KTNN c n s m hồn thi n h th ng chu n m c, quy trình ki m tốn nh m
ngày càng nâng cao ch t l ng ho t đ ng ki m toán c a KTNN; đ n n m 2015, có
đ y đ h th ng chu n m c, các quy trình v ki m tốn tài chính, ki m tốn tuân

th , ki m toán ho t đ ng; t ng b c c th hố quy trình ki m toán theo chuyên
ngành h p phù h p v i các lo i hình ki m tốn theo quy đ nh c a Lu t KTNN.
4.2.2.6. Ban hành Ngh đ nh c a Chính ph v x ph t vi ph m hành chính
trong l nh v c ki m tốn nhà n c
Ngh đ nh c a Chính ph v x ph t hành chính trong l nh v c KTNN c n t p
trung vào 03 nhóm hành vi vi ph m sau đây:


23

Th nh t, hành vi vi ph m c a đ n v đ c ki m toán và t ch c, cá nhân có
liên quan vi ph m các đi u c m, vi ph m các ngh a v pháp lý theo quy đ nh c a
Lu t KTNN trong quá trình th c hi n ki m toán.
Th hai, hành vi vi ph m c a đ n v đ c ki m toán và t ch c, cá nhân có liên
quan trong vi c th c hi n k t lu n, ki n ngh c a KTNN.
Th ba, hành vi vi ph m c a đ n v đ c ki m toán và t ch c, cá nhân có liên
quan trong cơng khai k t qu ki m tốn.
4.2.3. Nhóm gi i pháp t ch c th c hi n
4.2.3.1. Nâng cao n ng l c đ i ng công ch c làm công tác xây d ng pháp
lu t v ki m toán nhà n c
L c l ng so n th o các v n b n pháp lu t v ki m tốn nhà n c c n có s ph i
h p c a ba nhóm chuyên gia: (1) Nhóm chuyên gia nghi p v v ki m toán c a c
quan KTNN, m t s tr ng đ i h c, vi n nghiên c u; (2) Nhóm các chuyên gia pháp lý
c a KTNN, B T pháp, V n phịng Chính ph , V n phịng Qu c h i… và (3) Nhóm
chuyên gia t v n c a n c ngoài. S ph i h p này nh m b o đ m cho h th ng pháp
lu t v ki m toán nhà n c v a k th a đ c kinh nghi m n c ngoài, v a phù h p
v i đi u ki n phát tri n kinh t , xã h i c a Vi t Nam.
4.2.3.2. y m nh công tác tuyên truy n, ph bi n, giáo d c pháp lu t v ki m
toán nhà n c cho cán b , công ch c c a Ki m toán Nhà n c và các c quan, đ n
v , t ch c

y m nh công tác tuyên truy n, ph bi n, giáo d c sâu r ng Lu t KTNN, các
v n b n h ng d n thi hành đ n toàn th cán b , công ch c KTNN, các c quan nhà
n c t trung ng đ n đ a ph ng, đ c bi t là các c quan, t ch c, đ n v thu c
ph m vi ki m toán c a KTNN.
4.2.3.3. ào t o nâng cao trình đ chuyên mơn, ph m ch t chính tr đ i ng
cán b , cơng ch c, Ki m tốn viên nhà n c
Ph i có chi n l c đào t o, b i d ng đ b o đ m cho đ i ng cán b , công
ch c, KTV nhà n c có b n l nh chính tr v ng vàng, đ o đ c ngh nghi p trong
sáng, tinh thông v nghi p v chuyên môn, chuyên nghi p, t ng x ng v i yêu c u
c a ngh nghi p ki m toán.
4.2.3.4. Phát tri n đ ng b và hi n đ i c s v t ch t, đ y m nh ng d ng
công ngh thông tin vào ho t đ ng ki m toán
Th nh t, phát tri n c s v t ch t và ch đ đãi ng tho đáng phù h p đ c
thù ngh nghi p đ i v i cán b , công ch c, KTV c a KTNN.
Th hai, đ y m nh ng d ng công ngh thông tin trong ho t đ ng ki m tốn.
4.2.3.5. T ng c ng cơng tác giám sát đ i v i ho t đ ng c a Ki m toán Nhà n c
T ng c ng ki m tra, giám sát c a Qu c h i, UBTV Qu c h i, các c quan c a
Qu c h i nh m b o đ m tính khách quan và hi u l c c a ho t đ ng giám sát.