Luận văn nghiên cứu một số chỉ tiêu lâm sàng, phi lâm sàng bệnh viêm phổi ở lợn, thử nghiệm một số phác đồ điều trị

Bộ giáo dục và đào tạo
Trờng đại học nông nghiệp hà nội
-------------***-------------

Trơng đức nghĩa

Nghiên cứu một số chỉ tiêu lâm sàng,
phi lâm sàng bệnh viêm phổi ở lợn,
thử nghiệm một số phác đồ điều trị

Luận văn thạc sĩ nông nghiệp

Chuyên ng nh: Thó Y
M· sè: 60.62.50
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. Chu đức thắng

hà nội - 2011


L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan r ng, đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi, các
s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn là trung th c và chưa t ng ñư c
s d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tơi xin cam đoan, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn này ñã
ñư c c m ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn ñã ñư c ch rõ
ngu n g c.
Hà N i, ngày 06 tháng 9 năm 2011
Tác gi lu n văn

Trương ð c Nghĩa

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

i


L I C M ƠN
ð hồn thành đư c Lu n văn ngoài s c g ng c a b n thân, tơi ln
nh n đư c s quan tâm giúp đ c a các th y cơ giáo và b n bè ñ ng nghi p.
Nhân d p này, trư c tiên tôi xin chân thành c m ơn s giúp đ c a các
th y cơ giáo khoa Thú y, Vi n ñào t o sau ñ i h c trư ng ð i h c Nông
nghi p Hà N i đã gi ng d y tơi trong su t th i gian h c t p t i Trư ng.
Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c TS. Chu ð c Th ng ngư i th y đã t n
tình giúp đ , hư ng d n tơi trong q trình th c hi n và hoàn thành lu n văn.
Xin chân thành c m ơn các th y, cô giáo B môn N i - Ch n - Dư c - ð c ch t,
khoa Thú y đã giúp đ tơi trong q trình h c t p và th c hi n ñ tài.
Tôi xin trân tr ng c m ơn Ban Lãnh ñ o Chi c c Thú y t nh Ninh Bình
và Tr m thú y huy n Nho Quan.
Xin c m ơn các ch Trang tr i chăn nuôi l n trên đ a bàn.
Tơi xin g i l i c m ơn t i ngư i thân trong gia đình và b n bè đ ng
nghi p đã ln giúp đ , đ ng viên giúp tơi hồn thành lu n văn này.

Hà N i, ngày 06 tháng 9 năm 2011
Tác gi

Trương ð c Nghĩa

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

ii

M CL C
L i cam ñoan.....................................................................................................i
L i c m ơn........................................................................................................ii
M c l c............................................................................................................iii
Danh m c b ng...............................................................................................vii
Danh m c hình.................................................................................................ix
Danh m c vi t t t..............................................................................................x
1.

ð TV Nð

1

1.1.

TÍNH C P THI T C A ð TÀI

1

1.2.

M C TIÊU NGHIÊN C U

2

2.

T NG QUAN TÀI LI U

3

2.1.

Vài nét v gi i ph u ñ i th , vi th c a ph i l n

3

2.1.1.

C u trúc ñ i th

3

2.1.2.

C u trúc vi th

4

2.2.

M t s tư li u v b nh viêm ph i

4

2.2.1.

Viêm ph qu n ph i

7

2.2.2.

Viêm ph i thuỳ

9

2.3.

M t s vi khu n thư ng g p trong đư ng hơ h p

11

2.3.1.

Vi khu n Pasteurella

13

2.3.2.

Vi khu n Streptococcus

14

2.3.3.

Staphylococcus

15

2.4.

Phòng và tr b nh

16

2.5.

Máu và m t s nghiên c u v máu

16

2.5.1.

Ch c năng c a máu

16

2.5.2.

R i lo n c a máu

17

3.

ð I TƯ NG - N I DUNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

20

3.1.

ð i tư ng nghiên c u

22

3.2.

ð a ñi m nghiên c u

22

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

iii


3.3.

N i dung nghiên c u

22

3.3.1.

Theo dõi t l b nh Viêm ph i trên ñàn l n th t t i các cơ s
chăn ni trên đ a bàn huy n Nho Quan - t nh Ninh Bình

22

3.3.2.

Quan sát m t s tri u ch ng và b nh tích c a b nh Viêm ph i l n

22

3.3.3.

Theo dõi các ch tiêu lâm sàng

22

3.3.4.

Nghiên c u m t s ch tiêu sinh lý máu

22

3.3.5.

Nghiên c u m t s ch tiêu sinh hoá máu

23

3.3.6.

Phân l p vi khu n đư ng hơ h p và làm kháng sinh ñ

23

3.3.7.

Th nghi m m t s phác ñ ñi u tr b nh b ng kháng sinh

23

3.4.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

23

3.4.1.

Ch n đốn xác đ nh l n m c b nh viêm ph i

23

3.4.2.

Các ch tiêu sinh lý và tri u ch ng lâm sàng ñư c xác ñ nh b ng
các phương pháp khám lâm sàng thư ng quy:

3.4.3.

23

Xét nghi m các ch tiêu sinh lý, sinh hoá máu b ng các phương
pháp thư ng quy và máy t ñ ng

24

3.4.4.

Phương pháp xét nghi m vi sinh v t và làm kháng sinh ñ

24

3.5.

PHƯƠNG PHÁP X

24

4.

K T QU VÀ TH O LU N

4.1.

TÌNH HÌNH B NH VIÊM PH I TRÊN ðÀN L N TH T

LÝ S LI U

25

NUÔI T I HUY N NHO QUAN - NINH BÌNH

4.2.

ð C ðI M B NH LÝ B NH VIÊM PH I

25

L N NI T I

HUY N NHO QUAN - NINH BÌNH.

27

4.2.1.

Nh ng bi u hi n lâm sàng

27

4.2.2.

Thân nhi t, t n s hô h p, t n s m ch c a l n m c b nh Viêm ph i

29

4.2.3.

M t s ch tiêu sinh lý máu

33

4.2.4.

M t s ch tiêu sinh hóa máu

4.2.5.

T n thương b nh lý ñ i th

4.3.

Bi n pháp phòng và tr b nh viêm ph i

l n b nh
l n m c b nh Viêm ph i
l n viêm ph i
l n m c b nh Viêm ph i
l n

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

44
51
54
iv


4.3.1.

Phân l p vi khu n

ph i và làm kháng sinh đ

4.3.2.

54

K t qu ki m tra tính m n c m v i kháng sinh c a các ch ng vi
khu n sau khi phân l p đư c.

54

4.3.3.

Phịng tr b nh viêm ph i t i huy n Nho Quan - Ninh Bình

57

5.

K T LU N VÀ ð NGH

61

5.1.

K T LU N

61

5.1.

T N T I VÀ ð NGH

62

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

v


DANH M C B NG
B ng 4.1. T l m c b nh viêm ph i trên ñ a bàn huy n Nho Quan

25

B ng 4.2. Nh ng bi u hi n lâm sàng c a l n b nh

28

B ng 4.3. Thân nhi t, t n s hô h p, t n s m ch c a l n m c b nh viêm
ph i t i huy n Nho Quan - Ninh Bình

31

B ng 4.4. S lư ng h ng c u, hàm lư ng huy t s c t và t kh i huy t c u
l n kh e và l n m c b nh viêm ph i

35

B ng 4.5. M t s ch tiêu v ch t lư ng h ng c u c a l n m c b nh viêm ph i. 38

B ng 4.6. T c ñ huy t tr m c a l n m c b nh viêm ph i

39

B ng 4.7. S lư ng b ch c u và công th c b ch c u

42

B ng 4.8. Hàm lư ng Protein và t l các ti u ph n Protein huy t thanh
l n m c b nh viêm ph i

45

B ng 4.9. ð d tr ki m trong máu và ho t ñ men sGOT, sGPT trong
huy t thanh l n viêm ph i
B ng 4.10. B nh tích đ i th

ph i l n m c b nh viêm ph i

B ng 4.11. K t qu phân l p m t s vi khu n gây b nh viêm ph i

49
52
53

B ng 4.12. K t qu ki m tra tính m n c m v i kháng sinh ñ i v i các
ch ng vi khu n phân l p ñư c

56

B ng 4.13. K t qu ñi u tr b nh viêm ph i c a l n

59

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

vi


DANH M C BI U ð
Hình 1. T l l n m c b nh viêm ph i trên ñ a bàn huy n Nho Quan – Ninh
Bình

26

Hình 2: T c ñ huy t tr m c a l n b viêm ph i

39

Hình 3. Cơng th c b ch c u c a l n kh e và l n viêm ph i

41

Hình 4. K t qu phân l p m t s vi khu n đư ng hơ h p

54

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

vii

DANH M C CÁC CH

VI T T T

ALÂXMN

: Áp l c âp xoang màng ng c

A/G

: T l Albumin/Globulin

Hb

: Hemoglobin

[Hb]TBHC

: N ng đ huy t s c t trung bình c a h ng c u

LHSTTBCHC

: Lư ng huy t s c t trung bình c a h ng c u

Sgot

: Glutamat Oxalat Transaminase

sGPT

: Glutamat Pyruvat Transaminase

VTB

: Th tích trung bình c a h ng c u

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

viii


1. ð T V N ð
1.1. TÍNH C P THI T C A ð TÀI
Vi t Nam ñang trong quá trình h i nh p và phát tri n kinh t nhưng hi n
nay v n còn kho ng g n 80% dân s s ng b ng ngh nông, trong đó chăn ni là
m t trong nh ng ngành tr ng ñi m ñ phát tri n kinh t nông nghi p

nư c ta.

Th c hi n ch trương v chuy n d ch cơ c u kinh t trong nông nghi p, giá tr
s n ph m chăn ni ngày càng tăng lên. Ngành chăn ni đã t ng bư c tr thành
m t ngành s n xu t hàng hoá chi m t tr ng l n trong s n xu t nơng nghi p,
đư c coi là ngành mũi nh n trong cơng tác xố đói gi m nghèo cho nhân dân.
Có th kh ng đ nh r ng: Trong nh ng năm qua, ngành chăn ni l n nư c ta nói
riêng đã đ t nhi u thành t u m i, xu th chuyên mơn hố s n xu t, chăn ni
trong trang tr i t p trung ngày càng ph bi n.
Trong các v t ni thì ni l n mang l i hi u qu kinh t khá cao, tuy
nhiên không ph i cơ s chăn nuôi nào cũng th ng l i b i ngồi các v n đ

gi ng, cơng tác dinh dư ng thì cơng tác thú y là v n ñ c p bách, quy t ñ nh
ñ n thành công trong chăn nuôi. Vi c áp d ng ti n b khoa h c k thu t vào
th c ti n s n xu t ñã giúp chúng ta x lý và kh ng ch b nh d ch. M t khác
khi m c s ng c a ngư i dân tăng lên thì nhu c u v s d ng th c ph m s ch
ñang là v n ñ mà xã h i quan tâm, do đó mà ngành chăn ni nói chung và
nh t là chăn ni l n nói riêng làm sao ph i t o ra nhi u s lư ng cũng như
ch t lư ng s n ph m, vi c đó địi h i chúng ta ph i có nh ng bi n pháp h p lý
ñ ñáp ng v i nhu c u c a xã h i.
Trong nh ng b nh n i khoa

l n thì b nh viêm ph i là b nh gây thi t

h i kinh t r t l n cho ngành chăn nuôi l n. B i vì m m b nh t n t i r t lâu
trong cơ th l n cũng như ngồi mơi trư ng bên ngồi làm vi c phịng tr r t
khó khăn, khi l n b nhi m b nh, chi phí đi u tr l n, th i gian và li u trình
đi u tr kéo dài.
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

1


Hi n nay

Vi t Nam, đã có nhi u cơng trình nghiên c u v b nh viêm

ph i l n, tuy nhiên nh ng nghiên c u này m i ch t p chung vào tình hình
d ch t , và phác đ phịng tr b nh cịn vi c làm rõ các ñ c ñi m b nh lý c a
l n m c b nh còn r t ít tác gi đ c p đ n
Xu t phát t th c ti n s n xu t, nh m m c đích làm rõ đ c đi m b nh lý t
đó có cơ s xây d ng bi n pháp phòng và tr b nh m t cách có hi u qu , chúng tơi

đ t v n ñ nghiên c u ñ tài: “Nghiên c u m t s ch tiêu lâm sàng, phi lâm
sàng b nh viêm ph i l n, th nghi m m t s phác ñ ñi u tr ".
1.2. M C TIÊU NGHIÊN C U
- Xác ñ nh rõ các ñ c ñi m b nh lý c a b nh viêm ph i

l n

- ðánh giá hi u qu c a nh ng phác ñ ñi u tr th nghi m, t đó có cơ
s đưa ra bi n pháp kh ng ch b nh viêm ph i có hi u qu .
-

ng d ng nh ng k t qu ñã nghiên c u ñư c vào th c ti n s n xu t

nh m h n ch tác h i c a b nh, t o s n ph m an toàn v b nh, nâng cao hi u qu
trong nuôi l n, làm cơ s cho nh ng nghiên c u ti p theo ñ i v i b nh này.

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

2


2. T NG QUAN TÀI LI U
2.1. Vài nét v gi i ph u ñ i th , vi th c a ph i l n
2.1.1. C u trúc ñ i th
Ph i l n có m t nhánh ph qu n tách
thùy đ nh

đo n khí qu n đ phân vào cho

phía trên bên ph i trư c khi phân hai ph qu n g c. Lá ph i trái

phân làm ba thùy: thùy ñ nh, thùy tim và thùy hoành. Lá ph i ph i phân làm
b n thùy: thùy đ nh, thùy tim, thùy hồnh và m t thùy ph .
- V trí: Có hai lá ph i ph i và trái n m trong xoang ng c ngăn cách
nhau

gi a b i tung cách m c (màng trung th t - mediastinum). Trong tung

cách m c có tim, các m ch máu l n và th c qu n.
- Màu s c: Ph i nh n, bóng vì có màng ph i (pleura) b c. Màu s c thay
ñ i tùy theo tu i. Ph i bào thai có màu đ nâu, ph i súc v t non màu h ng,
ph i súc v t già có màu hơi xanh và trên m t ph i có nhi u ch m đen do s c
t đ ng l i làm cho ph i x m l i và ranh gi i c a các ti u thùy ph i hình đa
giác hi n lên rõ r t hơn.
- Hình thái ngồi: M i lá ph i có ba m t (m t ngồi, m t trong và m t
sau hay g i là ñáy) và ñ nh

trên.

+ M t ngoài hay m t sư n (facies costalis). M t ngoài c a ph i l i áp sát
vào thành trong c a l ng ng c. Gi a các l p xương cơ c a l ng ng c và m t
ngồi ph i ch có màng ph i. M t ngồi có các v t n lõm c a các xương sư n.
+ M t trung hay m t trung th t (facies mediastinalis). Có r n ph i n m
g n phía trên hơn phía dư i, có các thành ph n c a ph qu n g c ñi vào
ph i. Trong r n ph i có ph qu n g c, đ ng m ch ph i và tĩnh m ch ph i.
+ ð nh (apex pulmonis) là ph n ph i thò lên trên l trư c c a c a vào
l ng ng c, gi i h n b i xương sư n I và m m khí qu n xương c.

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

3


2.1.2. C u trúc vi th
Ph i ñư c c u t o b i cây ph qu n, các m ch qu n (ñ ng m ch và tĩnh
m ch ph i, ñ ng m ch và tĩnh m ch ph qu n, các b ch m ch) các s i th n kinh
c a ñám r n ph i và các t ch c liên k t xung quanh các thành ph n trên.
Cây ph qu n: m i ph qu n g c sau khi vào ph i s phân chia nh
d n. Toàn b các nhánh phân chia ph qu n g c g i là cây ph qu n.
M i ph qu n g c sau khi vào r n ph i s ti p t c ñi trong ph i theo
hư ng m t tr c (g i là thân chính). T thân chính s tách ra các ph qu n
thùy theo ki u phân nhánh bên. Các ph qu n thùy d n khí vào m t đơn v
ph i nh t đ nh g i là thùy ph i. T các ph qu n thùy chia ra các ph qu n
phân thùy. Các ph qu n phân thùy l i chia thành các ph qu n dư i phân
thùy. Các ph qu n này l i chia nhi u l n n a và sau cùng chia thành các ph
qu n trên ti u thùy.
M i ph qu n trên ti u thùy d n khí cho m t đơn v ph i, th tích
kho ng 1cm g i là ti u thùy. Xung quanh các ti u thùy là m t l p t ch c liên
k t có các tĩnh m ch ñi trong. Các ti u thùy hi n lên b m t c a ph i thành
các hình ña giác. M i ph qu n trên ti u thùy khi đi vào ti u thùy thì g i là
ph qu n trong ti u thùy. Các ph qu n trong ti u thùy l i chia nhi u nhánh
g i là ti u ph qu n. Các nhánh ti u ph qu n l i chia thành ti u ph qu n t n.
M i ti u ph qu n t n phình ra thành m t ng ph nang. ng ph nang l i chia
thành chùm ph nang.
Thành ph nang ch là m t l p n i m c giáp ngay v i l p n i m c c a
mao m ch. Do đó chính

n i m c x y ra d trao ñ i gi a CO2 c a máu và O2

c a không khí.

2.2. M t s tư li u v b nh viêm ph i
B nh viêm ph i là m t b nh khá ph bi n
chung cũng như

t t c các lồi gia súc nói

lồi l n nói riêng. Tuy chưa có s li u th ng kê đ y đ

nhưng nó chi m kho ng 65% b nh hơ h p. B nh thư ng phát sinh l t
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

4


kh p các vùng trong c nư c và vào t t c các tháng trong năm, nhưng nhìn
chung thì b nh thư ng t p trung vào các tháng cu i đơng (tháng 12, 1, 2, 3) hàng
năm. Do th i ñi m này th i ti t r t l nh, r t kh c nghi t và l i thay ñ i ñ t ng t.
Ph i con v t ph i ho t ñ ng t i ña k t h p v i vi c v sinh, chăm sóc ni
dư ng kém làm gi m s c đ kháng c a cơ th , đó là ti n ñ cho b nh viêm ph i
x y ra.
Bên c nh đó, vi c phịng và tr b nh chưa ñem l i hi u qu cao nên
hàng năm t l gia súc ch t do viêm ph i r t cao (chi m kho ng 1/3 t ng s
con b b nh hô h p), gây thi t h i l n v kinh t (Ph m Ng c Th ch, 2007).
Theo (Boiton A.M, Cloud P and Heap P, 1985), t n th t do b nh đư ng
hơ h p dao đ ng tương đ i gi a các gia súc và các mùa. S t n th t theo mùa
do b nh viêm ph i gây ra là hơn 30%.
B nh viêm ph i thư ng x y ra

bị ni t p trung, cũng như ni nh t

gia đình

h u h t các nư c trên th gi i. B nh thư ng phát sinh khi thay ñ i

th i ti t t

m sang l nh. Bê non dư i m t năm tu i m c b nh v i t l cao và

n ng hơn bò trư ng thành (Ph m S Lăng và Phan ð ch Lân, 1997).
Súc v t hay phát b nh viêm ph i khi các ñi u ki n ngo i c nh không
thu n l i, s c đ kháng gi m th p. Bình thư ng ngư i ta v n phân l p ñư c vi
sinh v t gây b nh trong b

máy hô h p c a bò như: virus Adeno;

Mycoplasma; Pasteurella; Steptococcus; Staphylococcus;… Nhưng chúng ch
gây b nh cho bò nh t là bò non khi th i ti t chuy n l nh và chăm sóc ni
dư ng kém (Ph m S Lăng và Phan ð ch Lân, 1997).
Nhi u tác gi ñã nh n m nh ý nghĩa to l n c a khí h u chu ng ni,
n n chu ng l nh, gió lùa, n ng đ amoniac và nh ng khí đ c khác trong
chu ng cao là nguyên nhân gây b nh

cơ quan hô h p. M t s tác gi còn

chú ý t i y u t stress (nh t là cơ s chăn nuôi ki u công nghi p) và nh
hư ng c a các đ c đi m v đ a lý, khí h u c a vùng (b nh ñ a phương).
Các ký sinh trùng như u trùng giun ñũa, giun ph i thư ng vào cơ th
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

5

theo ñư ng ăn u ng, xâm nh p vào máu r i di hành lên ph i gây t n thương
cơ gi i, t o ñi u ki n cho nhi m khu n th phát (Ph m S Lăng và Phan ð ch
Lân, 1997).
Giun ph i Dictyocaulus Viviparus là ngun nhân gây ra b nh ph i bị.
Ngồi ra, u trùng giun đũa Taxocaravitulorum trong q trình di hành lên
ph i cũng gây t n thương và viêm ph i (Walter.J, Gibbous, 1971).
Các loài n m Aspergillus fumigatus, Cadida blabrata, Cryptococus
neoformans cũng g p trong nhi u trư ng h p viêm ph i

bò, nh t là bê non

(Ph m S Lăng, Phan ð ch Lân, 1997). Bò thư ng b viêm ph i khi ăn c d
tr

có ch a n m m c Mycopolysporafaeni, Aspergillus,… Khi bò b m c

b nh, d u hi u lâm sàng thư ng là ho, khó th , t n s hơ h p tăng và có ti ng
ran, s t v a ph i, ăn ít và s n lư ng s a gi m (Blood,D.C, 1985).
Theo (Blood, D.C, 1985), gia súc hít ph i ngo i v t vào ph i, ăn nh m
m t s ch t ñ c, m t s cây c ñ c hay các ch t ñ c ñư c s n sinh ra trong
th c ăn, s c thu c, kích thích c a hơi ñ c thư ng d n ñ n viêm k ph i khơng
đ c hi u. (Russell A.Runnell,1991) nh n th y khi cho bê l n ăn c d tr
trong mùa đơng dư i tác d ng c a vi khu n Lactobacillus, tryptophan có
trong th c ăn ñư c chuy n thành 3 - methylindol, ch t này ñư c h p thu t d
c vào máu vào đ n ph i,

ph i nó ti p t c đư c chuy n hố nh ch c năng

h n h p c a các enzym oxydaza t o thành các ch t trung gian ñ c và gây t n
thương di n r ng trên ñư ng hơ h p.
Ngun nhân b nh viêm ph i đư c nghiên c u nhi u

các nư c phát

tri n. Nhi u nhà khoa h c cho r ng nguyên nhân tiên phát là do vius, nguyên
nhân th phát là các vi khu n. T ph i viêm c p tính, m n tính

gia súc đã

phân l p đư c các vi khu n như t huy t trùng, bordetella, ph c u, t c u,
song c u, salmonella, tr c trùng m xanh, tr c trùng ñư ng ru t cũng như m t
s n m. Trong viêm ph i, các vi khu n đóng vai trị th phát và làm cho b nh
phát tri n m nh hơn (Niconxki, 1986; Blood, 1985; Russell A. Runnel, 1991).
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

6


Viêm ph i là quá trình viêm

ph qu n ph i và ph nang. Có 2 thu t

ng dùng cho quá trình này là pneumonia và pneumonitis.
Thu t ng pneumonia thư ng dùng đ ch q trình viêm

nhu mơ ph

nang (adever parenchima), viêm c p tính và viêm r . Thu t ng pneumonitis

dùng cho viêm m n tính và tăng sinh

ph i, có liên quan đ n t ch c k c a

ph i (Nguy n Ng c Lanh, 2002)
gia súc thư ng g p tương ñ i nhi u b nh c a viêm ph i gây thi t h i l n
v kinh t . Trong t t c các b nh c a ph i, ngư i ta phân bi t nh ng b nh có ñ c
trưng không gây viêm (xung huy t ph i, phù ph i, khí thũng ph i…) và các
b nh gây viêm (viêm ph i, ho i t ph i). Thư ng g p nh t là các b nh viêm
ph i. Theo ñ c ñi m c a quá trình viêm, ngư i ta phân bi t viêm ph i làm 2
d ng: viêm ph i thuỳ (Pneumonia crouposa) và viêm ph qu n ph i (Broncho
pneumonia catarrhalis). Ngư i ta còn phân bi t các b nh viêm ph i, viêm xu t
huy t, x p ph i, máu ph i vùng th p, viêm do hít d v t và viêm do di căn…
Trong m t s b nh trên thư ng g p nh t và gây thi t h i kinh t l n là
viêm ph qu n ph i (viêm ph i cata, viêm ph i ñ m) và viêm ph i thuỳ.
2.2.1. Viêm ph qu n ph i
B nh gây viêm niêm m c ph qu n và t ng thuỳ ph i riêng bi t. Trong ph
qu n và ph nang d ch viêm g m huy t tương, các b ch c u, m t s ít h ng c u
và nh ng t bào bi u bì tróc ra. Viêm b t ñ u t màng niêm m c các ph qu n
sau đó lan sang các t ch c nhu mơ c a ph i. Q trình viêm trong b nh viêm
ph qu n ph i bao gi cũng có tính gi i h n (Russell A. Runnel, 1991).
ð c trưng c a b nh viêm ph qu n ph i

gia súc là di n bi n ch m so v i

viêm ph i thuỳ (Niconxki, 1986). Các tri u ch ng viêm ph qu n ph i r t ña d ng
và ph thu c vào r t nhi u nguyên nhân (Runnel, 1991). V.Ndanilevxki khi phân
lo i các b nh viêm ph i ñã ñ ngh ñ n quá trình di n bi n b nh và m c đ nhi m
b nh c a mơ ph i. Ông phân bi t viêm ph qu n ph i c p v i nh ng thương t n
vùng ph i h p và viêm ph qu n ph i m n tính v i nh ng thương t n lan to c a

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

7


ph i (Niconxki, 1986).
Nhi u tư li u cho r ng khi viêm ph qu n ph i c p tính, nhi t đ cơ th
tăng, ch y nư c mũi, ho, tho t ñ u ho khan, ñau, v sau ho ư t. Khi nghe ph i
có ti ng ran, b nh

nh ng ngày đ u thì có âm ran khơ, nh ng ngày sau có âm

ran ư t. Th c p tính, đa s các trư ng h p sau 7-12 ngày thì gia súc kho
ho c chuy n sang th m n tính.
th m n tính tri u ch ng viêm ph qu n ph i bi u hi n khơng rõ
Nhi t đ cơ th ph n l n n m trong gi i h n sinh lý, gia súc ăn u ng bình
thư ng ho c ăn gi m chút ít. Khi th i ti t thay ñ i gia súc ho, nghe vùng ng c
có ti ng ran h n h p.

th m n tính v i nh ng t n thương r ng c a ph i thì

gia súc h u như b ăn, l n r t g y, xanh tím các niêm m c m t và g c tai.
Tri u ch ng đ c trưng là ln ho, khó th , nghe vùng ng c có ti ng ran, khi
gõ vùng ph i gia súc có c m giác đau và có ph n x ho; vùng âm đ c c a
ph i phân tán, xung quanh vùng này có âm bùng hơi.
V m t lâm sàng, b nh viêm ph qu n ph i gia súc trong m t s trư ng
h p cịn có đ c đi m khơng ch t n thương đư ng hơ h p mà cịn có các tri u
ch ng a ch y xen l n táo bón. Khi xét nghi m máu th y b ch c u trung tính non
tăng, b ch c u ái toan và ñơn nhân gi m (Walter J. Gibbous, 1971; Niconxki,
1986; H Văn Nam, Nguy n Th ðào Nguyên, Ph m Ng c Th ch, 1997).

Khi m xác ch t do b nh viêm ph qu n ph i, th y có nh ng thương t n
ñ c trưng cho viêm ph qu n ph i. Thư ng các thuỳ ph , thuỳ gi a (thuỳ tim)
và thuỳ trư c (thuỳ ñ nh) b t n thương nhi u hơn. ð l n và m c ñ b nh
c a mô ph i thư ng không ñ ng ñ u và ph thu c r t nhi u vào nguyên nhân
(Russell A. Runnel, 1991). Nhi u tư li u cho r ng ña s các trư ng h p, ph i
b viêm

vùng rìa và thư ng hình thành các

viêm nh y. B m t mi ng ph i

vào nư c th y chìm xu ng đáy hay n m lơ l ng. Nh ng vùng ph i b viêm có
màu xanh hay màu xám đ khác h n v i màu ph i c a gia súc kho . Khi n
tay vào ph i thì t các ph qu n ch y ra d ch viêm. Thư ng th y màng ph i b
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

8


viêm dính và m t ph n ph i hay màng ph i dính vào ph n ti p giáp xương
sư n. ða s các trư ng h p trong b nh viêm ph qu n ph i th y nh ng b nh
lý trong d dày, gan, th n. Trên các tiêu b n t ch c h c th y ph i b xung
huy t, các ph nang ñ y thanh d ch trong ñó có các b ch c u, các t bào bi u
mơ b tróc ra. Các ph qu n nh cũng ñ y d ch r , vách ph qu n xung huy t,
bi u mô long ra (Cao Xuân Ng c, 1997; Russell A. Runnell 1991; Blood,
1985;…).
2.2.2. Viêm ph i thuỳ
ð c trưng c a b nh viêm ph i thuỳ

gia súc là viêm c p tính, q trình

viêm x y ra trên thuỳ l n c a ph i và có xu hư ng dính vào khu vùng viêm.
Nhi u tài li u cho r ng viêm ph i thuỳ

gia súc là k t qu c a s phát tri n

và xâm nh p m nh c a m t viêm ph qu n ph i do đ c tính c a vi khu n tăng
trong khi đó s c đ kháng c a ph i b suy gi m n ng ho c do vi khu n vào
ph i do ñư ng máu gây nên (Russell A. Runnell, 1991). B nh x y ra ñ t ng t,
gia súc m t m i, kém ăn, run r y, con v t ñ ng mõm chúi xu ng ñ t, niêm
m c xung huy t, ho ít, ho ng n, khi ho có c m giác đau, nhi t đ cơ th cao t
39,60C - 420C trong vòng 5 - 7 ngày, t n s m ch ñ p t 60 - 90 l n/phút và
t n s hô h p t 40 - 80 l n/phút. D ch viêm ch y hai l mũi lúc ñ u trong sau
ñ c xanh ho c màu ñ , màu r s t. Hi n tư ng khó th xu t hi n rõ r t có
nh ng trư ng h p th ki u “l n ng i” ho c n m dài c ra ñ th , há mi ng ra
th , lư i thè ra kh i mi ng v i nhi u b t khí. Các tri u ch ng viêm ph i thuỳ
r t ña d ng và ph thu c r t nhi u nguyên nhân, giai ño n phát tri n c a b nh.
Nghe ph i th i kỳ ñ u th y âm ph nang thô m nh, âm ran ư t lép bép, th i
kỳ sau có vùng âm ph nang tăng, có ti ng c c a màng ph i. M t s con có
tri u ch ng a ch y và viêm tai có m (Walter J. Gibbous, 1971; Jensen;
Blood, 1985).
Viêm ph i thuỳ là m t b nh viêm ph i c p tính gây q trình t n
thương đ ng ñ u, lan r ng r t nhanh m t ph n hay c thuỳ ph i, có khi c hai
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

9


bên ph i ho c c hai bu ng ph i. B nh cịn đư c g i là ph viêm tơ huy t hay
viêm màng gi . Nhi u tác gi cho r ng

rõ như

gia súc không x y ra viêm ph i thuỳ

ngư i, s bi n ñ i xen k các giai đo n khơng rõ ràng và thành ph n

d ch r viêm trong các ph nang thư ng là các b ch c u nhi u hơn là tơ huy t.
T n thương viêm ph i thùy thư ng th y

ph n trư c c a ph i h u h t các

thuỳ ñ nh, thuỳ tim và m t ph n thuỳ hoành. Vùng ph i viêm có màu đ , xám
ho c xám xanh ph thu c vào quá trình phát tri n c a b nh. Vùng ph i viêm
ch c do trong ph qu n, ph nang ch a ñ y fibrin, trên m t ph i thư ng có
m t l p m ng fibrin (Russell A. Runnel, 1991). Vùng viêm ph i thùy gia súc
có th đ i x ng

các thuỳ c a ph i ho c khơng đ i x ng

các thuỳ c a ph i

(Nguy n Vĩnh Phư c, 1986). D a vào ñ c ñi m c a t ng giai ño n c a viêm
ph i thuỳ

ngư i, nhi u tư li u ñã phân viêm ph i thuỳ

gia súc thành ba

giai ño n g m: giai ño n xung huy t, giai ño n gan hố, giai đo n tiêu tan
(Graham, 1953). Trong giai ño n s m c a th i kì gan hố đ , lịng ph nang

ch a đ y nư c phù l n b t khí, ít h ng c u và tơ huy t. V sau, giai ño n gan
hố xám trong lịng ph nang lư ng tơ huy t gi m ñi, nhi u b ch c u đa nhân
trung tính và đ i th c bào. Giai ño n tiêu tan th c ra ñây là s di n bi n t t
c a b nh, lúc này tơ huy t và h ng c u b các emzym c a b ch c u phân hu
ñi, b n thân b ch c u ña nhân trung tính cũng thối hố m r i ho i t
(Rehmtulla, 1981). Các giai ño n viêm ph i thuỳ có th phát tri n khơng cùng
m t lúc mà xen k nhau làm cho vùng viêm khơng đ ng ñ u v tr ng thái
cũng như màu s c, các vách ngăn ti u thuỳ không n i rõ nên k t qu là trên
m t c t vùng t n thương c a ph i n i lên hình nh loang l như “vân đá hoa”,
cũng có trư ng h p b nh phát tri n nhanh toàn b vùng viêm x y ra cùng m t
giai ño n thì hình nh “vân đá hoa” khơng rõ (Russell A. Runnel, 1991).
nh ng gia súc mà ph i có vách ngăn ti u thuỳ rõ như bò, l n không nh ng
ph nang mà mô k quanh các ph nang và m ch qu n ngoài ph qu n và c
màng ph i cũng ch a ñ y d ch r viêm thanh d ch - tơ huy t, ñ ng m ch và
nh t là tĩnh m ch ch y qua vùng viêm n ng có th b viêm và hình thành
Trư ng ð i h c Nơng Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

10


huy t kh i. Các ph qu n nh vùng t n thương ch a ñ y d ch r viêm như
ph nang (Cao Xuân Ng c, 1997).
Khi tơ huy t ra nhi u mà ho t ñ ng nhi u th c bào và tác d ng phân
hu kém, tơ huy t bám vào vách ph nang ñ r i gây m t thối hố kính ho c
t ch c h t đư c hình thành và phát tri n t vách ph nang vào ñ h p thu và
thay th ñi. K t qu vùng viêm b xơ hố, v m t đ i th ph i m t đàn h i, dai
và có màu đ nâu gi ng như th t g i là hi n tư ng nh c hố (Russell A.
Runnel, 1991).

giai đo n gan hố xám mà con v t khơng ch t, b ch c u đa

nhân trung tính ra nhi u hơn và chuy n thành nh ng t bào m . Chúng phá
hu các vách ph nang t o thành các

m nh n m r i rác ho c liên k t thành

l n, có khi hình thành b c m có màng b c trên ph i. Màng ph i b t
huy t, có d ch vàng.
Các trư ng h p n ng màng ph i dính vào xoang ng c, h th ng h ch
lâm ba c u và ph i sưng thũng và t huy t. N u súc v t có nhi m trùng huy t
thì máu ñ s m và ch m ñông. Tim sưng, trong bao tim có d ch vàng. Chu i
h ch ru t sưng to, t huy t ho c xu t huy t đi m. Gan, th n có hi n tư ng
phù thũng và xu t huy t (Blood, 1985; Cao Xuân Ng c, 1997).
2.3. M t s vi khu n thư ng g p trong đư ng hơ h p
Do ñ c ñi m c u t o và ch c năng, đư ng hơ h p có r t nhi u ñi u ki n
thu n l i cho s t n t i, khu trú c a nhi u loài vi sinh v t. ð ng th i đó là con
đư ng thu n l i nh t cho s xâm nh p cũng như thích ng ñ u tiên c a nhi u lo i
vi khu n (Nguy n Vĩnh Phư c, 1978).
Trong ñi u ki n sinh lý bình thư ng, gi a cơ th v t ch và vi sinh v t
cũng như gi a các nhóm vi sinh v t khác v i nhau trong t p đồn c a chúng
trong đi u ki n cân b ng. Do m t nguyên nhân b t l i nào đó h tr s làm
gi m s c ñ kháng c a cơ th , tr ng thái cân b ng b phá v . M t ho c m t s
vi sinh v t có đi u ki n phát tri n, tăng nhanh v s lư ng, ñ c l c gây b nh.
H u qu là cơ th rơi vào tình tr ng b nh lý (Collier and Rosson, 1964;

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

11

Nguy n Vĩnh Phư c, 1978).
Nhi u lo i vi khu n có m t trong đư ng hơ h p liên quan tr c ti p ñ n
ñ a dư s ng c a con v t, tình tr ng v sinh. Trong nghiên c u ngư i ta th y s
lư ng vi sinh v t

đư ng hơ h p bi n ñ i theo mùa và trong ngày ñêm và

th y c nh ng bi n ñ i có quan h t i đi u ki n dinh dư ng. Ngay t nh ng
ngày ñ u khi con v t m i sinh ra, đư ng hơ h p ñã b t ñ u nhi m vi sinh v t
do ti p xúc v i ñ ng v t trư ng thành và qua thai khi sinh.
Năm 1951 r t nhi u tác gi đã cơng b phân l p đư c nhóm vi khu n thu c
nhóm P.P.L.O: Mysuipneumonia ho c M. Hyopneumonia trong đư ng hơ h p c a
l n. Ngồi ra cịn có các vi khu n khác cũng ñư c phân l p

đư ng hơ h p như:

Bordetella Bronchiseptia, Pasterella.sp, Corynebacteriumbyogenes, Escherichica
coli, Staphilococcus, Haemophilus influenza suis ( Nguy n Vĩnh Phư c, 1986).
Theo (Thomson R.G and Gilka F, 1974) nhi u vi khu n đư c phát hi n
đư c

đư ng hơ h p

l n như: Pasterella.sp, Mycoplasma.sp. Streptococcus.sp.

Corynebacteriumbyogenes, Escherichica coli, Staphilococcus, Corilebacterium
bovis, Sphaero phorunecro phorus, Haemophilus Somnus.
(New house, 1976; Cohen A.V, Gold, 1975) cho bi t, m t s vi khu n
tìm th y

đư ng hơ h p

l n g m: Pasterella; Mycoplasma. sp;

Haemophilus pleuro pneumonia; Bordetella Bronchiseptia; Salmonella
Cholesraesuis; Streptoccocus; Escherichia Coli; Actinobacillus, Pneumocytis
carnii; Corynebacterium equi; Anthrax.
Theo tư li u c a (Walter J. Gibbous, 1971; Russell A. Runnell, 1991),
trong ñư ng hô h p c a gia súc kho
Pasteurella.sp, Streptococcus.sp,

nh ng vi khu n thư ng g p là:

Staphylococcus.sp, th nh

tho ng

có

Corynebacterium pyogenes, r t ít g p Pseudomanas aeruginosa, E.coli,
Aspergillus fumigatus.
Theo (Heddleston, K.L, 1962), nh ng vi khu n thư ng g p

đư ng hơ

h p c a gia súc là: Pasteurella.sp, Streptococcus.sp, Staphylococcus.sp,
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

12

Klebsiella pneumonia và Mycoplasma.sp, còn vi khu n Salmonella,
Pseudomonas, Proteu Bacilus subtilis là nh ng vi khu n vãng lai.
nh ng gia súc kho ngư i ta v n phân l p ñư c virus và vi khu n
gây b nh trong b máy hô h p như: vius Adeno; Mycopasma; vi khu n:
Pasteurella sp, Streptococcus, Staphylococcus. Nhưng chúng ch gây b nh
cho con v t, nh t là gia súc non khi th i ti t chuy n l nh, th c ăn thi u và
chăm sóc ni dư ng kém, súc v t g y còm gi m s c ñ kháng (Ph m S
Lăng, Phan ð ch Lân, 1997; Blood, 1985).
Các lo i vi khu n trên có th

ngồi vào ph i qua đư ng hơ h p hay s n

có trong đư ng hơ h p, phát tri n xu ng ph i. Khi cơ th

vào tr ng thái b t

l i, vi khu n có ñi u ki n phát sinh phát tri n và gây b nh như khi c m l nh,
làm vi c quá s c, nuôi dư ng qu n lý không t t, thi u dinh dư ng (thi u
vitamin A, B,…), hít th ph i các khí đ c do chu ng tr i b n th u hay

môi

trư ng s ng, k t h p v i s gi m s c ñ kháng c a cơ th ,… khi n cho vi
khu n cư ng ñ c ho c chuy n t tr ng thái c ng sinh sang tr ng thái gây
b nh (Nguy n H u Nam, 2006).
2.3.1. Vi khu n Pasteurella
Vi khu n Pasteurella là vi khu n thư ng g p và gây b nh trên đư ng
hơ h p đ ng v t. Pasteurella multocida là vi khu n thu c vi sinh v t y m khí
tuỳ ti n, có d ng c u tr c khu n, b t màu gram âm, kích thư c 0,25 – 0,4 x

0,4 – 1,5 µ m. Vi khu n có v giáp mơ, không sinh nha bào và b t màu lư ng
c c. Vi khu n có th đ ng riêng thành đơi hay thành chu i. Kích thư c và
hình thái vi khu n có s thay đ i ph thu c vào ngu n g c c a chúng, vi
khu n phân l p t l n có d ng trịn hơn 0,8 - 1 µ m. Tính đa d ng c a vi khu n
ph thu c r t nhi u ñ n ñi u ki n thi u oxy; vi khu n thư ng ñ ng nh t trong
máu đ ng v t, cịn trong mơi trư ng nhân t o vi khu n nuôi c y thư ng đa
hình d ng, có vi khu n hình tr ng, có vi khu n hình c u, trong m t canh

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

13


khu n ni c y có th th y m t s vi khu n hình que, m t s hình tr ng ho c
hình c u cùng t n t i. Khi nuôi c y trên môi trư ng nhân t o chi u dài c a vi
khu n tăng lên.
T t c các lo i Pasteurella gây b nh cho gia súc, gia c m ñ u thu c
m t gi ng duy nh t, có đ c tính căn b n gi ng nhau v m t hình thái ni c y,
nhưng ch khác nhau

tính thích nghi gây b nh đ i v i các lồi v t.

D a vào đó ngư i ta chia P.multocida là các lo i sau:
- P.aviseptica gây b nh t huy t trùng gà.
- P.boviseptica gây b nh t huy t trùng trâu bò.
- P.suiseptica gây b nh t huy t trùng l n.
- P.oviseptica gây b nh cho c u,…
- P. multocida t n t i trong thiên nhiên r t nhi u trong ñ t, nư c, cây
c ,… ñ c bi t nó ký sinh

niêm m c ñư ng hơ h p trên c a đ ng v t, nh ng

ñ ng v t này là ngu n mang trùng:

l n có 40% mang vi khu n,

80%,

chó có 30%. Nh ng vi khu n này ký

c u có 50%,

ng a có 60%,

bị có

sinh khơng gây b nh nhưng nó có th tr thành b nh khi s c ñ kháng c a cơ
th b gi m sút do gia súc m c m t s b nh khác, ho c do dinh dư ng kém,
ñi u ki n th i ti t kh c nghi t,… (Nguy n Vĩnh Phư c, 1970). Theo (Nguy n
Vĩnh Phư c, 1978), mùa nóng, mưa rào đ t ng t là đi u ki n thu n l i cho vi
khu n t n t i trong thiên nhiên ñ sinh s n và xâm nh p vào cơ th ñ ng v t
qua đư ng tiêu hố, v t sây sát. Vi khu n thư ng cư trú

đư ng hơ h p và

tiêu hố đ ng v t kho hay trong cơ th b nh. Khi ñi u ki n th i ti t thay ñ i
làm cho con v t m t m i, s c ñ kháng gi m do các nguyên nhân khác nhau
t o cơ h i cho vi khu n phát tri n.
2.3.2. Vi khu n Streptococcus
Gi ng Streptococcus có d ng hình c u, đư ng kính có khi đ n 1 µ m,

đư c x p thành chu i như chu i h t có đ dài ng n khơng đ u, có th t 2 vi
khu n t o thành song c u khu n cho ñ n chu i 6 - 8 vi khu n. Trên môi
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

14


trư ng đ c có chu i ng n, b t màu gram dương, khơng di đ ng, đa s khơng
có giáp mơ (tr m t s ch ng c a Streptococcus), vi khu n y m khí hay hi u
khí tuỳ ti n. Kh năng gây b nh c a Streptococcus có th là m t mình ho c
k t h p v i các vi khu n khác. Streptococcus sinh ra ngo i ñ c t và n i ñ c
t : các liên c u gây b nh có kh năng làm tan máu, kh năng này có đư c là
do vi khu n có lo i ñ c t g i là dung huy t t (streptolyzin).
Ngoài ra kh năng gây b nh c a liên c u có vai trị c a các enzym ngo i
bào. Các enzym này có kh năng làm tan tơ huy t nh men làm tan tơ huy t
(treptokinaza) hay làm l p m

ñ c (treptodornaza), hay thu

phân axit

hyaluronic (men hyaluronidaza), men thu phân protein (proteinaza), men làm
ch t b ch c u (diphotpho - pyridin - nucletidaza) (Nguy n Vĩnh Phư c, 1978).
2.3.3. Staphylococcus
Staphylococcus là lo i c u khu n hình chùm nho, có hình trịn đư ng
kính 0,7 - 1 µ m, b t màu gram dương, khơng di đ ng, khơng sinh nha bào, là
vi khu n hi u khí hay y m khí khơng b t bu c, m c trên t t c các môi
trư ng. Khi nuôi c y trên th ch máu, ph n l n Staphylococcus có đ c l c cao
gây dung huy t, có lo i dung huy t hoàn toàn ( α ) ho c dung huy t khơng
hồn tồn ( β - hemolysis).

T c u khu n và các bi n ch ng c a nó thư ng g p trong thiên nhiên,
ph n l n trong đ t, cát, nư c, khơng khí, trên da đ ng v t và trong th c ăn
th c v t. Da và niêm m c là ch

ch y u c a các t c u khu n. Ngoài ra cịn

các t ch c khác như lơng, máu, tuy n m hôi, tuy n m , l chân lông, m t,
mũi h ng, niêm m c đư ng tiêu hố. Th c t ngư i ta có th g i t c u khu n
là vi khu n ký sinh c a da và niêm m c. Staphylococcus cịn đư c phân l p t
d ch ngoáy mũi và t h ng, d ch khí qu n và d ch ph i c a m t s gia súc
kho , khi đi u ki n thu n l i nó phát tri n và s phát tri n thành b nh
(Nguy n Vĩnh Phư c, 1978).

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

15


2.4. Phòng và tr b nh
B nh viêm ph i ngoài vi c gây r i lo n ch c năng hơ h p cịn gây r i
lo n các ch c năng c a cơ th . Do v y, trong ñi u tr c n chú ý ñ n b n v n
ñ : ch ñ ăn, ch ng nhi m khu n, ñi u tr tri u ch ng, ñ c bi t là ñi u tr cơn
ng ng th vì 80% b nh súc ch t do b nh lý này.
ð i v i nh ng b nh súc b b nh ñư ng ph i, ngoài vi c dùng kháng sinh
ch ng vi khu n b i nhi m c n ph i gi i quy t: mơi trư ng thay đ i, oxy tr
b nh, kích thích hơ h p, thu c long đ m và gi m ñau, gi m nh ngh n ñư ng
hô h p là nh ng bi n pháp t t nh t ñ i v i nh ng b nh
Cho t i nay, ñi u tr b nh viêm ph i

đư ng hơ h p.

gia súc, vi c ch ng nhi m khu n

là ch y u còn vi c chú tr ng t i s ch ng thi u dư ng khí và ch ng trúng
đ c tích t trong cơ th do s r i lo n q trình hơ h p và s n ph m c a t
ch c viêm trong thú y còn r t h n ch (Ph m Ng c Th ch, 2007).
2.5. Máu và m t s nghiên c u v máu
2.5.1. Ch c năng c a máu
Máu là m t kh i ch t d ch n m trong tim và h th ng m ch máu, là ngu n
g c c a h u h t các d ch th trong cơ th . Kh i lư ng máu thay đ i tuỳ thu c
t ng lồi đ ng v t.

ngư i 7,5% tr ng lư ng cơ th là máu,

chó máu chi m 8

- 9% tr ng lư ng cơ th . Trong cơ th 54% máu lưu thơng trong h th ng tu n
hồn, 46% d tr trong đó 20% gan, 16% lách và 10% mao m ch.
Máu là t m gương ph n chi u tình tr ng dinh dư ng và s c kho c a cơ
th . Vì v y, nh ng xét nghi m v máu là nh ng xét nghi m cơ b n đư c dùng
đ đánh giá tình tr ng cơ th cũng như giúp cho vi c ch n đốn b nh.
Máu có các ch c năng sinh lý như sau:
Ch c năng hô h p: v n chuy n oxy t ph i đ n các mơ bào và v n
chuy n khí cacbonic t mơ bào v ph i và th i ra ngoài.
Ch c năng dinh dư ng: v n chuy n các ch t dinh dư ng h p th ñư c
trong ng tiêu hố đ n t n các mơ bào, t ch c.
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..

16