ai da dat ten cho dong song

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (148.12 KB, 15 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DỊNG SƠNG?
(TRÍCH).

HỒNG PHỦ NGỌC TƯỜNG.
A. MỤC TIÊU: Giúp HS:

- Cảm nhận được vẻ đẹp độc đáo, chất thơ từ cảnh sắc thiên nhiên của sông
Hương từ bề dày lịch sử, văn hóa của Huế và tâm hồn con người vùng đất cố
đơ.Hiểu được tình u, niềm tự hào tha thiết, sâu lắng của tác giả dành cho
dịng sơng q hương, cho xứ Huế thân yêu và cũng là cho đất nước.

- Hiểu được những đặc sắc về phong cách nghệ thuật của HPNT.

- Nhận biết được đặc trưng thể loại bút kí và nghệ thuật viết bút kí trong bài.
B. CHUẨN BỊ:

1/ Giáo viên: SGK,Giáo án,Tư liệu có liên quan,…
2/Học sinh:SGK, Bài soạn,Tập ghi bài.

C. PHƯƠNG PHÁP :Phát vấn, nêu vấn đề, tạo tình huống, thảo luận nhóm…
D. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:

I. Dẫn dắt vào bài:

Ai đó đã từng viết “ Đất nước có nhiều dịng sơng nhưng chỉ có một dịng
sơng để thương, để nhớ như đời người có nhiều cuộc tình nhưng chỉ có một cuộc
tình để mãi mãi mang theo”. Vâng, “một dịng sơng để thương, để nhớ” của mỗi
người rất khác nhau. Nếu tên tuổi Văn Cao gắn liền với sơng Lơ hùng tráng; nếu
Hồng Cầm là nỗi nhớ của ta khi ngang qua “Sông Đuống trôi đi một dịng lấp
lánh”; nếu Hồi Vũ mãi là nhà thơ của con sông Vàm Cỏ đêm ngày thao thiết chở
phù sa, thì Hồng Phủ Ngọc Tường đã song hành cùng sông Hương đi vào trái tim

người đọc với “Ai đã đặt tên cho dịng sơng?.”

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

HOẠT ĐỘNG 1

Tìm hiểu Tiểu dẫn:

Hoạt động của GV và HS Kết quả cần đạt
-GV gọi một hs đọc phần tiểu dẫn và

trình bày những nét chính về tác giả,
tác phẩm Ai đã đặt tên cho dịng sơng?
- Hs trả lời

- Gv hỏi hs về vị trí đoạn trích? Đồng
thời khuyến khích hs trình bày những
hiểu biết của mình về tác giả tác phẩm
mà các em đọc được ngoài SGK?

1. Tác giả:

* Cuộc đời Hồng Phủ Ngọc Tường gắn
bó sâu sắc với xứ Huế:

- sinh ra tại thành phố Huế
- Học ĐH Huế

- Dạy học tại trường Quốc Học Huế

Tham gia phong trào cách mạng tại Huế
và trở thành một trí thức yêu nước, một
chiến sĩ trong phong trào đấu tranh chống

Mỹ - Ngụy ở Thừa Thiên

* HPNT là người vốn có hiểu biết sâu
rộng trên nhiều lĩnh vực nhất là lịch sử,
địa lý, văn hóa Huế

* HPNT là nhà văn chun về thể loại bút
kí. Ơng từng được nhà văn Nguyên Ngọc
đánh giá là “một trong mấy nhà văn viết
kí hay nhất của văn học ta hiện nay”. Các
tác phẩm kí tiêu biểu: Ngơi sao trên đỉnh
Phu Văn Lâu (1971), Rất nhiều ánh lửa
(1979), Ai đã đặt tên cho dịng
sơng(1986), Hoa trái quanh tôi (1995),
Ngọn núi ảo ảnh (1999)…

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

- Yêu cầu hs nhắc lại thể loại bút kí, kí
văn học?

mê đắm, tài hoa
2. Tác phẩm:

- Ai đã đặt tên cho dịng sơng? ban đầu
có tên là Hương ơi, e phải mày chăng? là
bài bút kí do nhà văn Hồng Phủ Ngọc
Tường viết ở Huế vào ngày 4 ngày 1 năm
1981, và được in trong tập sách cùng tên
vào năm 1984.

- Bài bút kí có 3 phần, đoạn trích học là

phần thứ nhất.

- Bút kí: Tái hiện con người va sự việc
một cách phong phú sinh động nhưng qua
đó biểu hiện khá trực tiếp khuuynh hướng
cảm nghĩ của tác giả, có màu sắc trữ tình.
- Bao gồm kí văn học và kí báo chí:

+ Kí báo chí: Yêu cầu tính xác thực ở
mức tuyệt đối, tính thời sự phải mang
tính cáp bách, có khi hàng ngày hàng giờ
+ Kí văn học: khơng địi hỏi như vậy, nó
đề ra u cầu cao hơn về chất suy nghĩ và
tình cảm của chủ thể.

HOẠT ĐỘNG 2

Học văn bản

1. Đọc và tìm hiểu bố cục đoạn trích:

- Trước khi học bài này gv yêu cầu hs đọc kĩ đoạn trích học trong SGK (khuyến
khích hs tìm đọc tồn văn bài kí) và lập dàn ý cho bài kí

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

- Gv chốt lại:

+ Phần đầu: (Từ đầu đến “quê hương xứ sở”): Thủy trình của Hương Giang

 Sông Hương ở thượng lưu (“Trong những dịng sơng đẹp…chân núi Kim

Phụng)

 Sơng Hương ở ngoại vi thành phố ( “Phải nhiều thế kỉ qua…Bát ngát tiếng

gà)

 Sơng Hương giữa lịng thành phố (từ đấy…q hương xư sở)

+ Phần cuối (đoạn cịn lại): Sơng Hương – dịng sông của lịch sử và thi ca

 Sông Hương với lich sử dân tộc(Hiển nhiên…một lời thề)

 Sông Hương với cuộc đời và thi ca(Sông Hương là vây…đến hết)

2. Phân tích văn bản:

a/ Thủy trình của Hương Giang :

Hoạt động của GV và HS Kết quả cần đạt

- GV yêu cầu hs đọc thầm lại một lần
nữa đoạn văn đầu tiên nhà văn đã miêu
tả Sông Hương ở thượng nguồn như thế
nào?

+ Gợi ý:

Nhà văn đã gọi sông Hương bằng tên
gọi nào? Đã ví nó với ai? Đã sử dụng
thủ pháp nghệ thuật nào để làm nổi bật
vẻ đẹp và đặc tính của con sơng?

- HS đọc, phát hiện và lí giải

* Sơng Hương nơi thượng nguồn:
- Sơng Hương – “bản trường ca của
rừng già”.

+ Chẳng phải ngẫu nhiên nhà văn lại
dành cho sơng Hương một tên gọi như
vậy. Thì ra ở nơi khởi nguồn của dòng
chảy, gắn liền với đại ngàn Trường Sơn
hùng vĩ, con sơng tốt lên vẻ đẹp của
một sức sống mãnh liệt, vừa hùng tráng
vừa trữ tình, như “bản trường ca” bất
tận của thiên nhiên:”…rầm rộ giữa
bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua ghềnh
thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những
đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên
dịu dàng và say đắm giữa những dặm
dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên
rững”.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

liên tục như gợi dậy cái dư vang của
trường ca. Thủ pháp điệp cấu trúc với
những động từ mạnh tạo nên vẻ đẹp
hùng tráng, mạnh mẽ của con sông giữa
rừng già.

- Sơng Hương – “cơ gái Digan phóng
khống và man dại”:

+ Đây là một liên tưởng khá thú vị và
độc đáo. Những cô gái Bơ-hê-miêng
thích sống lang thang, tự do và yêu ca
hát, nhảy múa có vẻ đẹp man dại đầy
quyến rũ.

+ Ví sơng Hương với những cơ gái
Di-gan, HPNT đã khắc vào tâm trí người
đọc một ấn tượng mạnh về vẻ đẹp hoang
dại nhưng cũng rất tình tứ của con sơng.
+ Chưa hết, nhà văn cịn nhân hóa sơng
Hương, khiến nó hiện lên như một con
người cá tính, tâm hồn: “Rừng già đã
hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ,
một tâm hồn tự do và trong sáng”.

- Sông Hương – “người mẹ phù sa của
một vùng văn hóa xứ sở”:

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

- Gv dẫn dắt và nêu câu hỏi:

+ Nhà văn đã hình dung về sơng Hương
như thế nào khi nó cịn ở “giữa cánh
đồng Châu Hóa đầy hoa dại”? Tứ đó
hãy phát hiện điều thú vị trong cách cảm
nhận của HPNT về thủy trình của con
sơng khi nó bắt đầu về xi.

hóa của một vùng thiên nhiên xứ sở.

Lâu nay, ta mới chỉ nhìn sơng Hương ở
vẻ đẹp của nó mà khơng biết rằng sơng
Hương chính là một khởi nguồn, một
không gian văn hóa Huế.

+ Sẽ khơng q nếu cho rằng: Khơng có
sơng Hương thì khó có thể có văn hóa
Huế ngày nay. Chính vì vậy từng ngày
từng giờ sơng Hương vươn mình chảy ra
cửa Thuận thì cũng từng ngày từng giờ
sơng Hương duy trì và bồi đắp “phù sa”
cho cả một vùng văn hóa thẩm mĩ đã
hình thành ở trên và hai bên sơng. Ấy
thế nhưng “dịng sơng hình như không
muốn bộc lộ” cái công lao to lớn ấy. Nó
âm thầm chảy và lặng lẽ cống hiến
nhiều thế kỉ qua. Và đây chính là chiều
sâu vẻ đẹp và “nhân cách” của dịng
sơng, là nét “tính cách” đáng trân trọng
của Hương giang mà HPNT muốn khắc
họa.

* Sông Hương ở ngoại vi thành phố
Huế:

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

- Hs trả lời

- Gv gợi mở:

Và vẻ đẹp cũng như hành trình đến với

người tình đích thực của “người con gái
đẹp” sông Hương đã được khắc họa như
thế nào dưới ngòi bút của HPNT?

+ Cách miêu tả của nhà văn

+ nghệ thuật sử dụng từ ngữ, cách hành
văn…

- Hs trả lời

người tình nhân đích thực của một
người con gái đẹp trong câu chuyện tình
yêu lãng mạn nhuốm màu cổ tích.

- Dưới ngịi bút của HPNT sông Hương
hiện lên người con gái đẹp bừng tỉnh sau
một giấc ngủ dài. Nó thể hiện một vóc
dáng mới, sức sống mới, đầy khao khát
và lãng mạn: “sông Hương đã chuyển
dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc
quanh đột ngột, uốn mình theo những
đường cong thật mềm”. hành trình đến
với “người tình mong đợi” của “người
con gái đẹp” khá gian truân và nhiều thử
thách khi nó phải vượt qua một loạt các
“chướng ngại vật” (Hòn Chén, Ngọc
Trản, Nguyễn Biểu, Lương Quán)
nhưng chính q trình ấy sơng Hương
lại có cơ hội phơ kheo tất cả vẻ đẹp của

mình – vẻ đẹp gợi cảm với những đường
cong tuyệt mĩ của người con gái đẹp ra
đi từ “cánh đồng Châu Hóa đầy hoa
dại”

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

- GV định hướng cho hs cảm nhận được
vẻ đẹp thứ hai của sông Hương khi nó ở
ngoại vi thành phố Huế: Đã có một cảm
nhận đầy chất thơ về sơng Hương nhưng
HPNT cịn thấy ở dịng sơng này một vẻ
đẹp khác nữa. Vẻ đẹp sâu lắng bí ẩn.
Theo em, nhà văn cịn muons khắc họa
một vẻ đẹp nào của sơng Hương trước
khi nó cập thành phố Huế?

- Gv gợi ý thảo luận: Cuối cùng thì sơng
Hương cũng đã đến được thành phố
thân yêu của mình. So với trước khi vào
thành phố sông Hương đã có thêm
những vẻ đẹp mới, độc đáo và hiếm
thấy ở các dòng sơg khác trên thế giới.
Ai có thể chứng minh điều đó qua việc
phân tích các góc độ cảm nhận và miêu
tả sơng Hương của HPNT?

gái đẹp, dun dáng, tình tứ. Đó cũng
chính là cảm nhận riêng, độc đáo đầy
thú vị của HPNT về sơng Hương khi nó
chảy vào lịng thành phố thân yêu.

- Đó là “vẻ đẹp trầm mặc” “như triết lí,
như cổ thi” của sơng Hương. Đi giữa
thiên nhiên sông Hương cũng chuyển
mình ngày đêm bên những lăng tẩm,
thành quách của vua chúa thời Nguyễn.
Con sơng hiền hịa ở ngoại vi thành phố
Huế như đang nép mình bên “giấc ngủ
nghìn năm của những vua chúa” được
phong kín trong lịng “những rừng
thơng u tịch”. Chảy bên những di sản
văn hóa ấy, sơng Hương như khốc lên
mình tấm áo “trầm mặc”, mang cái triết
lí cổ thi của cổ nhân. Dồng sơng hay
chính là dòng chảy của lịch sử vẫn bền
bỉ chảy qua năm tháng và đnag vọng về
trong ngày hôm nay.

* Sơng Hương giữa lịng thành phố
Huế:

- Sông Hương – “điệu slow tình cảm
dành riêng cho Huế”

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

- Hs thảo luận, phân tích, chứng minh. Hương giang so với dịng sơng khác ở
Việt Nam và thế giới, lưu tốc của sông
Hương không nhanh. Điều này được nhà
văn lí giải từ đặc điểm địa lý: “những
chi lưu ấy, cùng với hai hòn đảo nhỏ
trên sơng đã làm giảm hẳn lưu tốc của
dịng nước, khiến cho sông Hương đi

qua thành phố đã trôi đi chậm, thực
chậm cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên
tĩnh. Để làm nổi bật đặc trưng này nhà
văn đã liên tưởng so sánh với dịng sơng
Nê-va băng băng lướt qua cung điện
Petecpua cũ để ra bể Ban tích. Lưu tốc
của con sông này nhanh đến mức
“không kịp cho lũ hải âu nói một điều gì
với người bạn của chúng đang ngẩn
ngơ trơng theo”

+ Nhà văn cịn lí giải bằng một ý kiến
khác, hết sức thú vị độc đáo. Đó là cách
lí giải bằng “trái tim”: sơng Hương chảy
chậm điệu chảy lững lờ vì nó q u
thành phố của mình, nó muốn được nhìn
ngắm nhiều hơn nữa thành phố thân
thương trước khi phải xa rời xa. Đó là
tình cảm của sơng Hương với Huế hay
chính là tình cảm của nhà văn với sơng
Hương, với xứ Huế một mơ.

- Sông Hương – “người tài nữ đánh đàn
lúc đêm khuya”:

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

- Gv hướng dẫn hs tiểu kết:

Lập sơ đồ thủy trình của Hương giang
qua đó nhận xét tình cảm của nhà thơ
đối với dịng sông.

- Hs tổng hợp và đánh giá:

+ Sông Hương nơi thượng nguồn
+ Sông Hương ở ngoại vi thành phố
+ Sông Hương giữa lòng thành phố

nhạc – một nét văn hóa gắn liền với
sông Hương thơ mộng này, những đêm
trình diễn âm nhạc cổ điển Huế.

- Sơng Hương – người tình dịu dàng và
thủy chung.

Khi rời khỏi kinh thành, sông Hương
chếch về hướng chính Bắc, chuyển dịng
sang hướng đông và cũng chính khúc
ngoặt ấy lại là một biểu hiện nỗi “vương
vấn”, thầm chí có chút “lẳng lơ” kín đáo
của người tình chung thủy. → Đay là
một phát hiện một liên tưởng thú vị độc
đáo và đạm sắc văn chương của tác giả
vê dịng sơng thân thương của xứ Huế.
Hương giang vốn đẹp nay càng đẹp hơn
trọn vẹn hơn trong cảm nhận của người
đọc. Một vẻ đẹp hài hòa giữa hình dáng
bên ngồi với tâm hồn tâm linh sâu
thẳm bên trong

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

trân trọng của nhà văn đối cới ve rddepj

tự nhiên và đậm đà màu sắc văn hóa của
dịng sơng q hương.

b/ Dịng sơng của lịch sử, cuộc đời, thi ca:

Hoạt động của GV và HS Kết quả cần đạt
- GV gợi ý tìm hiểu: Trong lịch sử và

trong cuộc sống đời thường sông Hương
hiện lên với những vẻ đẹp đáng trân
trọng và đáng mến. Nhà văn đã và lí giải
về những vẻ đẹp đó của Hương giang
như thế nào?

- Hs phát hiện và lí giải:

* Trong lịch sử sơng Hương mang vẻ
đẹp của một bản hùng ca ghi dấu bao
chiến cơng oanh liệt cú dân tộc.

- Nó gắn liền với những thế kỉ vinh
quang của đất nước từ thưở cịn là một
dịng sơng biên thùy xa xôi ở thời đại
các vua Hùng.

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

- GV nêu vấn đề: Vì sao sơng Hương lại
có thể trở thành dịng sơng thi ca, là
nguồn cảm hứng bất tận của nghệ sĩ?
- Hs thảo luận lí giải

gái dịu dàng. Điều làm nên vẻ đẹp đáng
trân trọng và đáng mến của con sông là
khi nghe lời kêu gọi của Tổ quốc “nó
biết cách tự hiến đời mình làm một
chiến công” nhưng khi “trở về cuộc
sống bình thường”, sơng Hương tự
nguyện “làm một người con gái dịu
dàng của đất nước”. Những đổi thay bất
ngờ này của sông Hương rõ ràng mang
cái dáng dấp vẻ đẹp của đất nước và con
người Việt Nam suốt mấy nghìn năm
qua:

Đạp quân thù xuống đất đen
Súng gươm vứt bỏ lại hiền như xưa”

(Nguyễn Đình Thi)
→ Lịch sử hùng tráng và đời thường
giản dị, sơng Hương đã tự biết thích ứng
với từng hồn cảnh lịch sử, khơng gian,
thời gian khác nhau. Điều đó khơng chỉ
khiến cho dịng sơng ln trở nên mới
mẻ trong cảm nhận của con người mà
cịn có thêm những vẻ đẹp mới.

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Bá Quát, Bà Huyện Thanh Quan và Tố
Hữu…

Bài kí mở đầu bằng một câu hỏi: “Ai đã
đặt tên cho dịng sơng?” nhưng phải đến

những dịng cuối cùng nhà văn mới đưa
ra câu trả lời đó. Và nhà văn đã chọn
một đáp án thật ấn tượng, đạm chất trữ
tình: “Tơi thích nhất một huyền thoại kể
rằng vì u quý con sông xinh đẹp của
quê hương, con người ở hai bên bờ đã
nấu nước của trăm hoa đổ xuống dịng
sơng để làn nước thơm tho mãi mãi”.
Mượn huyền thoại này để giải thích cho
câu hỏi “ai đã đặt tên cho dịng sơng?”
phải chăng nhà văn muốn khẳng định
hai phẩm chất cao quý của sông Hương,
cũng là hai vẻ đẹp cịn mãi với thời gian
của con sơng này: cái dẹp vĩnh hằng và
danh thơm muôn thưở?

HOẠT ĐỘNG 3

Tổng kết

Hoạt động của GV và HS Kết quả cần đạt

- Gv: Tóm lại một bài kí đặc sắc như
vậy chỉ có thể là kết quả là tổng hịa của
những tình cảm và phẩm chất nịa của
HPNT?

- HS trả lời

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

- GV: Về phương diện nghệ thuật,

những yếu tố nào làm nên vẻ đẹp, sức
hấp dẫn của bút kí này?

- HS trả lời

- Gv: Qua bài học em hiểu rõ hơn điều
gì về tác phẩm kí văn học và cách tiếp
cận đọc hiểu bài butus kí đậm đà màu
sắc văn chương?

- Hs trả lời

- Gv gọi hs đọc ghi nhớ SGK

- Hs đọc và nắm những kiến thức cơ bản
nhất của bài học

- Về nghệ thuật, sức hấp dẫn của bài kí
trước hết đến từ ngịi bút tài hoa của
HPNT. Nhà văn đã sáng tạo được những
trnag văn đẹp – được dệt nên bởi kho từ
vựng phong phú uyển chuyển và giàu
hình ảnh. Các biện pháp nghệt huật: ẩn
dụ, nhân hóa, so sánh…gắn liền với
những tưởng tượng bất ngờ thú vị tạo
nên những góc nhìn đa sắc về sơgn
Hương.

- Cũng dựa trên nền hiện thực khách
quan với thái độ tôn trọng sự thật nhưng

các tác phẩm kí văn học lại thể hiện
nhiều cảm nghĩ chủ quan của người viết
về đối tượng được phản ánh. Tiêu chí
quan trọng nhất của một bút kí văn
chương chưa nằm ở tính thời sự của
hiện thực được tái hiện mà ở cách nhìn,
cách thể hiện, cảm nhạn về đối tượng và
khuynh hướng cảm nghĩ của tác giả.
- Tiếp cận và đọc hiểu một bài kí văn
chương càn chú ý:

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>