Sáng kiến kinh nghiệm, SKKN, Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5 theo định hướng phát triển năng lưc

ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN THANH XUÂN
TRƯỜNG TIỂU HỌC THANH XUÂN TRUNG

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP BỒI DƯỠNG CẢM THỤ THƠ VĂN CHO HỌC
SINH LỚP 5 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

Lĩnh vực

: Tiếng Việt

Cấp học

: Tiểu học

Tên tác giả

: Nghiêm Thị Thanh Hương

Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Thanh Xuân Trung
Chức vụ

: Giáo viên cơ bản

NĂM HỌC 2019 -2020


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc

A. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lí do chọn đề tài
1.1. Cơ sở lí luận

Việc phát triển tiếng Việt và bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt có thể
nói là một công việc lớn đặt ra cho tất cả chúng ta. Mơn Tiếng Việt ở bậc tiểu
học có vai trị rất quan trọng, nó khơng chỉ hình thành và phát triển các kĩ năng:
nghe, nói, đọc, viết cho học sinh mà mơn Tiếng Việt cịn góp phần cùng các
mơn học khác phát triển tư duy, hình thành cho các em nhu cầu thưởng thức cái
đẹp, khả năng xúc cảm trước cái đẹp, trước buồn- vui - yêu- ghét của con người.
Cảm thụ văn học chính là sự cảm nhận những giá trị nổi bật, những điều sâu sắc,
tế nhị và đẹp đẽ của văn học thể hiện trong tác phẩm, cuốn truyện, bài văn, bài
thơ hay trong cả một từ ngữ có giá trị của một câu văn, câu thơ...
Trong các năm học gần đây, thực hiện theo Thông tư
22/2016-TT/BGD&ĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các đề kiểm tra định kì
mơn Tiếng Việt ở bậc Tiểu học thường có một số câu hỏi về cảm thụ văn học ở
mức độ 3 và mức độ 4 theo định hướng phát triển nhằm phát huy năng lực cho
học sinh. Chính vì vậy, việc rèn luyện để nâng cao năng lực cảm thụ thơ văn là
một nhiệm vụ rất cần thiết cho học sinh Tiểu học.
Chương trình Tiếng Việt từ lớp 1 đến lớp 5 ở Tiểu học luôn coi nhiệm vụ
bồi dưỡng năng lực cảm thụ thơ văn cho học sinh là một nhiệm vụ quan trọng và
cần thiết. Ở lớp 5 yêu cầu các em cảm thụ ở mức cao hơn lớp 1;2;3;4. Tuy nhiên
để thực hiện yêu cầu này, bên cạnh sự giúp đỡ của giáo viên, mỗi học sinh cần
phải ln kiên trì và sáng tạo mới cảm nhận được những bài thơ, bài văn hay, từ
đó mở mang thêm tri thức làm phong phú về tâm hồn con người.
Trong q trình bồi dưỡng học sinh mơn Tiếng Việt lớp 5, việc giúp cho
các em nâng cao năng lực cảm thụ thơ văn là một việc làm không thể thiếu được
đối với mỗi giáo viên đứng lớp.
1.2. Cơ sở thực tiễn

Đối với học sinh:

Trong quá trình dạy học môn Tiếng Việt, qua thực tế khảo sát học sinh,
tôi nhận thấy đa số các em có phần ngại học cảm thụ, một số em còn chưa biết
thế nào là cảm thụ thơ văn,
Đối với giáo viên:
Thời gian dành cho việc dạy học cảm thụ văn học không nhiều, chỉ được
dạy lồng ghép trong tiết học Tập đọc; Luyện từ và câu. Trong những tiết học
này, giáo viên chỉ đảm bảo kiến thức cơ bản đã gần như hết thời gian nên việc

2/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
dạy cảm thụ cho các em chưa đạt. Bản thân giáo viên dạy học vấn đề này cũng
chưa đào sâu suy nghĩ nhiều.
Kiến thức bồi dưỡng nâng cao cảm thụ thơ văn dành cho giáo viên chưa
có hệ thống.
Sau đây là bảng thống kê kết quả khảo sát bài làm cảm thụ của học sinh
lớp 5A1 đầu năm học 2019-2020:
Số HS
Cảm thụ tốt
Biết cảm thụ
Chưa biết cảm thụ
SL
%
SL
%
SL
%
59

9
15,3
15
25,4
35
59,3
Nhìn vào bảng số liệu trên cho thấy tỉ lệ số học sinh cảm thụ tốt chưa cao,
tỉ lệ học sinh chưa biết cảm thụ cịn q nhiều. Chính vì thế tơi đã trăn trở suy
nghĩ làm thế nào để đưa chất lượng mơn Tiếng Việt nói chung và cảm thụ thơ
văn cho học sinh nói riêng ngày càng đi lên.
Với những lí do trên, hiểu rõ trách nhiệm của người giáo viên trực tiếp
giảng dạy, tôi cần tiếp tục thực hiện tốt việc dạy và học theo chuẩn kiến thức, kĩ
năng và định hướng phát triển năng lực cho học sinh; khuyến khích sự sáng tạo
của học sinh, đáp ứng yêu cầu của “đổi mới toàn diện” nhằm nâng cao chất
lượng dạy và học. Trong sáng kiến kinh nghiệm này, căn cứ vào những lí do
trên, tơi đã đi sâu nghiên cứu tìm hiểu: “Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ
thơ văn cho học sinh lớp 5 theo định hướng phát triển năng lực” để giúp cho
học sinh tìm hiểu và tiếp thu một cách dễ dàng nhất nhằm nâng cao chất lượng
dạy và học.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở đánh giá thực trạng chất lượng dạy của đội ngũ giáo viên và
chất lượng học của học sinh, từ đó đề xuất các biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ
văn cho học sinh lớp 5 trong nhà trường.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu

Bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5 trong nhà trường.
3.2. Đối tượng nghiên cứu

Các biện pháp bồi dưỡng kiến thức về cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5

trong nhà trường.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp
5
Điều tra thực trạng việc bồi dưỡng kiến thức cảm thụ thơ văn cho học sinh
lớp 5

3/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
Đề xuất một số giải pháp nhằm bồi dưỡng năng lực cảm thụ thơ văn cho
học sinh lớp 5 trong nhà trường.
Thực nghiệm kiểm chứng các giải pháp đã đề xuất.
5. Phạm vi nghiên cứu
Đối tượng khảo sát học sinh lớp 5A1 trong nhà trường.
Địa bàn nghiên cứu: Trường tiểu học nơi tôi công tác.
Thời gian nghiên cứu: Tháng 8/2019 – Tháng 5/2020
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận

Phân tích, tổng hợp các vấn đề dạy học Tiếng Việt nói chung để đề ra các
biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
6.2. Các phương pháp dạy học

Phương pháp hỏi đáp; Phương pháp nêu vấn đề; Phương pháp trực quan;
Phương pháp thảo luận nhóm,...
6.3. Các phương pháp nghiên cứu thực tế:

Phương pháp phân tích, tổng kết kinh nghiệm. Tiến hành xem xét thực
trạng chất lượng dạy và học cảm thụ thơ văn lớp 4;5 của nhà trường trong thời
gian từ tháng 8/2019 đến tháng 5/2020.
6.4. Các phương pháp khác

Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng phương pháp thống kê để xử lý
các số liệu và so sánh, phân tích các kết quả nghiên cứu.

4/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc

B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ BỒI DƯỠNG CẢM THỤ THƠ VĂN
CHO HỌC SINH LỚP 5
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài

1.1.1 Căn cứ vào Mục tiêu giáo dục Tiểu học
Giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu
cho sự phát triển những nhiệm vụ lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ
và các kĩ năng cơ bản cho học sinh tiếp tục học Trung học cơ sở.
1.1.2 Căn cứ vào nội dung và chương trình mơn Tiếng Việt ở Tiểu học
Bám sát mục tiêu giáo dục Tiểu học, chương trình mơn Tiếng Việt ở Tiểu
học luôn coi nhiệm vụ bồi dưỡng năng lực cảm thụ thơ văn cho học sinh là một
nhiệm vụ quan trọng nhằm “Bồi dưỡng tình yêu tiếng Việt và hình thành thói
quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của tiếng Việt, góp phần phát triển và hình
thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa”.

1.1.3 Căn cứ vào đặc điểm tâm - sinh lý của học sinh tiểu học
1.1.3.1 Tri giác
Đặc điểm tri giác của học sinh tiểu học là tươi sáng, sắc bén. Trong những
năm đầu của bậc tiểu học tri giác của học sinh thường gắn với hành động, với
hoạt động thực tiễn của trẻ.
1.1.3.2 Khả năng chú ý
Đối với học sinh Tiểu học cùng một lúc các em chưa chú ý đến được nhiều
đối tượng ,việc duy trì sự tập trung chưa cao. Do đó để bồi dưỡng năng lực cảm
thụ thơ văn, giáo viên nên phối hợp linh hoạt các biện pháp, các con đường tiếp
cận khác nhau.
1.1.3.3 Trí nhớ
Nhìn chung trẻ em Tiểu học có trí nhớ tốt, cả ghi nhớ chủ định và không
chủ định đều đang phát triển, ở cuối bậc tiểu học ghi nhớ chủ định của các em
phát triển mạnh. Việc ghi nhớ các tài liệu trực quan hình tượng có nhiều hiệu
quả. Điều này cho ta thấy tác dụng của việc rèn luyện thường xuyên các tố chất
ngôn ngữ là vô cùng cần thiết.
1.1.3.4 Tưởng tượng
Tưởng tượng của học sinh Tiểu học được hình thành trong quá trình học
tập. Ở các lớp đầu bậc Tiểu học hình ảnh tưởng tượng của các em cịn giản đơn
và khơng bền vững. Hình ảnh tưởng tượng của các em bền vững và gần thực tế
hơn khi các em bắt đầu có khả năng tưởng tượng dựa trên những tri giác đã có
từ trước và dựa trên vốn ngơn ngữ.
5/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
1.1.3.5 Tư duy
Theo các nhà tâm lí học, tư duy của trẻ em ở bậc Tiểu học chuyển dần từ
trực quan cụ thể sang tư duy trừu tượng, khái quát.

Từ đặc điểm này của học sinh Tiểu học chúng ta có thể xác lập được một
hệ thống bài tập bồi dưỡng năng lực cảm thụ thơ văn phù hợp với sự phát triển
tư duy của các em.
1.1.3.6 Tình cảm
Tình cảm của học sinh tiểu học mang tính cụ thể, trực tiếp và giàu cảm xúc.
Tình cảm đó được biểu hiện trong đời sống hàng ngày và cả trong hoạt động tư
duy.
1.2 Các khái niệm cơ bản của vấn đề nghiên cứu
1.2.1 Bồi dưỡng
Là bổ túc thêm một số kiến thức, kĩ năng cần thiết, nâng cao hiểu biết sau
khi đã được đào tạo cơ bản.
1.2.2 Cảm thụ thơ văn
Là quá trình nhận thức cái đẹp được chứa đựng trong thế giới ngơn từ, hệ
thống tín hiệu thứ hai của lồi người. Cảm thụ thơ văn chính là sự cảm nhận
những giá trị nổi bật, những điều sâu sắc, tinh tế, đẹp đẽ của thơ văn được thể
hiện trong tác phẩm.
1.2.3 Định hướng phát triển năng lực
Năng lực là khả năng vận dụng những kiến thức, kinh nghiệm, kĩ năng,
thái độ và hứng thú để hành động một cách phù hợp và có hiệu quả trong các
tình huống đa dạng của cuộc sống.
Định hướng phát triển năng lực là chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ
yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người
học: Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp
với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội.
Kết luận chương 1
Việc bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5 là nhiệm vụ quan
trọng của mỗi giáo viên. Vì thế, bồi dưỡng năng lực cảm thụ thơ văn cho học
sinh luôn là một việc làm cần thiết để giúp các em hình thành, phát triển và hồn
thiện về nhân cách.

6/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG CỦA VIỆC BỒI DƯỠNG CẢM THỤ THƠ VĂN CHO HỌC
SINH LỚP 5 TRONG NHÀ TRƯỜNG
2.1. Thực trạng nhà trường

2.1.1. Thuận lợi
Ban giám hiệu luôn chỉ đạo sát sao kịp thời từng môn học ở tất cả
các khối lớp. Đặc biệt là hai phân môn Tập đọc và Luyện từ và câu yêu cầu
chú trọng rèn cảm thụ thơ văn cho học sinh.
Đại đa số giáo viên nhà trường nhiệt tình, yêu nghề mến trẻ tâm huyết với
nghề dạy học, luôn coi trọng đổi mới phương pháp dạy học.
Nhà trường đã mua thêm nhiều sách tham khảo, sách nâng cao phục vụ
cho việc dạy học môn Tiếng Việt nói chung và cảm thụ thơ văn nói riêng.
2.1.2. Khó khăn
Đối với giáo viên:
Trong đội ngũ giáo viên vẫn còn một số giáo viên chưa đào sâu suy nghĩ
bài dạy, nhiều giáo viên chưa có nhiều kinh nghiệm giảng dạy nhất là phần cảm
thụ thơ văn nên khi giảng dạy cịn gặp những khó khăn nhất định. Đa số giáo
viên chỉ dạy học sinh trả lời câu hỏi trong sách giáo khoa. Còn một số giáo viên
chưa chú ý đến bồi dưỡng và tự bồi dưỡng chuyên môn học.
Bên cạnh đó nhà trường có nhiều giáo viên trẻ, chưa có nhiều kinh
nghiệm dạy học nên khi dạy chưa mở rộng kiến thức để phát huy hết năng lực
cho học sinh. Nhiều giáo viên nắm chắc kiến thức cơ bản nhưng kiến thức nâng
cao chưa nắm vững được nhiều.
Đối với học sinh:

Từ thực tế khảo sát học sinh cho thấy phần đọc để hiểu nội dung văn bản
chưa tốt. Nhiều em đọc khá trôi trảy nhưng đọc diễn cảm không hay. Phần lớn
các em chỉ biết trả lời câu hỏi theo sách giáo khoa chứ chưa hiểu thế nào là cảm
thụ thơ văn. Học sinh viết bài cảm thụ còn nặng về kể lể, khơng có hình ảnh, chưa
hiểu hết được các tín hiệu nghệ thuật nên diễn đạt ý lủng củng và khơng tốt ý,…
2.2. Ngun nhân thực trạng

2.2.1. Ngun nhân khách quan
Nhà trường có nhiều giáo viên trẻ. Bản thân giáo viên chưa hiểu chắc nội
dung văn bản.
Khả năng đọc để hiểu văn bản của học sinh còn yếu.
Vốn sống của các em cịn q ít,…
2.2.2. Ngun nhân chủ quan
Một số ít giáo viên chưa cập nhật với sự đổi mới, chưa thực sự ham học
hỏi, đơi khi cịn ngại khó, ngại khổ.
7/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
Nhiều giáo viên chưa biết đặt câu hỏi khai thác nội dung văn bản theo hướng
phát huy năng lực cho học sinh.
Một số giáo viên tự thỏa mãn, tự cho mình là giỏi, mất đi ý thức tự bồi
dưỡng và thiếu quan tâm đến nâng cao chuyên môn.
Kết luận chương 2
Từ thực trạng trên ta thấy việc bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp
5 theo định hướng phát triển năng lực cần chú ý tới các nội dung:
Một là: giáo viên phải tự nâng cao nhận thức về ý nghĩa của việc bồi
dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh theo định hướng phát triển năng lực.
Hai là: nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu của giáo viên.

Ba là: giáo viên và học sinh cần có: Kĩ năng đọc hiểu và cảm thụ văn học,
vận dụng kiến thức kĩ năng sáng tạo của tác phẩm vào cuộc sống.
Bốn là: cần dạy cho học sinh có năng lực chuyên biệt như:
Năng lực tiếp nhận: nghe, đọc
Năng lực sản sinh: nói, viết
Để thực hiện được các nội dung trọng tâm trên cần thực hiện những biện
pháp bồi dưỡng nâng cao kiến thức Tiếng Việt nói chung, cảm thụ thơ văn nói
riêng. Nhiệm vụ giảng dạy của giáo viên cần phát triển năng lực cho học sinh
lớp 5 như thế nào trong phân môn Tiếng Việt ? Chúng ta cùng tìm hiểu một số
biện pháp bồi dưỡng năng lực cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5 theo định
hướng phát triển năng lực ở chương 3.

8/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
CHƯƠNG 3
MỘT SỐ BIỆN PHÁP BỒI DƯỠNG CẢM THỤ THƠ VĂN CHO HỌC
SINH LỚP 5 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
3.1. Biện pháp 1: Tổ chức giờ dạy thông qua việc khai thác triệt để khả năng
đọc hiểu qua các bài tập đọc trong chương trình

a. Mục đích của biện pháp: Mục đích của biện pháp là giúp giáo viên có
được định hướng đúng trong việc tổ chức giờ dạy Tập đọc đạt hiệu quả khi khai
thác khả năng đọc hiểu ý nghĩa của đoạn thơ, đoạn văn qua các bài đọc trong
chương trình. Giáo viên biết giúp các em tiếp cận văn bản, đọc kĩ nội dung văn
bản và dựa vào văn bản đọc đó, giáo viên đưa ra một số câu hỏi từ dễ đến khó
theo các mức độ tăng dần.
b. Biện pháp thực hiện:

Trong soạn bài, giáo viên cần nghiên cứu và chuẩn bị câu hỏi cảm thụ mức
3 và mức 4 cho mỗi bài Tập đọc. Các câu hỏi đưa ra phải có sự liên kết chặt chẽ
với nhau về ý, có tính chất gợi mở nâng cao kiến thức dần dần. Tránh đưa ra
câu hỏi quá khó ngay từ câu 1. Câu 1 thường là những câu tìm những chi tiết,
những đặc điểm mà học sinh dễ nhận thấy trong văn bản. Câu 2 là câu ở mức 3
yêu cầu học sinh giải thích được lí do tại sao tác giả lại sử dụng những từ ngữ
hoặc những chi tiết đó? Cách sử dụng như vậy nhằm mục đích gì? Hay câu
chuyện khun chúng ta điều gì? (Câu hỏi mức 4)
Giáo viên đặt câu hỏi trúng đích và đúng nội dung. Đây chính là cầu dẫn
để hiểu nội dung của văn bản.
Bước 1: Đọc kĩ văn bản để cảm nhận nội dung. Đưa ra câu hỏi mức 1-2.
Bước 2: Phát hiện các tín hiệu nghệ thuật trong văn bản. Trả lời được câu
hỏi vì sao sử dụng các tín hiệu nghệ thuật đó?. Đưa ra câu hỏi ở mức 3;4
Ví dụ: Khi dạy bài thơ: “Tiếng đàn Ba-la-lai-ca trên sông Đà” của tác
giả Quang Huy, giáo viên gợi ý cho học sinh tìm hiểu từng đoạn thơ. Chẳng hạn:
Đoạn 1: Từ Trên sông Đà... đến sợi dây đồng. GV hỏi:
Tác giả tả đêm trăng và hình ảnh cơ gái Nga có những nét gì đẹp?
Gợi ý cho học sinh thấy qua các câu thơ: Một đêm trăng chơi vơi - Trăng
trôi nhẹ trên khoảng không gian mênh mông, gợi cảm giác như thấy trăng thế
nào? (bay lơ lửng, ánh trăng bồng bềnh).
Một cô gái Nga mái tóc màu hạt dẻ
Ngón tay đan trên những sợi dây đồng.
Giáo viên miêu tả cho học sinh thấy có cảm giác ngón tay và những sợi
dây đàn quyện gắn với nhau, hài hịa, nhuần nhụy gợi ra hình ảnh cô gái Nga
chơi đàn dưới ánh trăng thơ mộng và lãng mạn. Một hình ảnh đẹp đến nao lịng.
9/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc

Đoạn 2: Lúc ấy...lấp lống sơng Đà. Giáo viên hỏi:
Cảnh vật sông Đà trong đêm trăng thế nào?
Gợi ý cho học sinh trả lời: Chú ý những từ ngữ gợi tả như say ngủ, nhơ,
ngẫm nghĩ, sóng vai nhau nằm nghỉ, ngân nga...miêu tả cảnh vật thế nào?
Đoạn 3: Ngày mai...đầu tiên. Giáo viên hỏi:
Đoạn thơ cho biết sự thay đổi của sông Đà trong tương lai ra sao?
Dựa vào cả đoạn thơ học sinh thấy được sự thay đổi của sông Đà trong
tương lai hiện ra rất gần. Ánh sáng điện từ sông Đà sẽ đi về muôn ngả của mọi
miền đất nước.
c. Kết quả:
Giáo viên đã biết được cách đặt câu hỏi mức 3 và mức 4 để dạy cho học
sinh theo định hướng phát triển năng lực. Trong quá trình giảng dạy đã khai thác
triệt để khả năng đọc hiểu qua các bài tập đọc trong chương trình.
Học sinh khơng cịn sợ học cảm thụ và bước đầu đã biết thế nào cảm thụ
thơ văn.Từ đó hiểu được nội dung bài học một cách khá sâu sắc.
3.2. Biện pháp 2: Yêu cầu giáo viên khi giảng dạy thơ văn cần khai
thác kĩ các biện pháp nghệ thuật trong văn bản.

a. Mục đích của biện pháp: Giúp cho giáo viên hiểu sâu và biết cách khai
thác các tín hiệu nghệ thuật có trong văn bản. Từ đó mới giúp cho các em có
năng lực nhận biết được các biện pháp nghệ thuật và tác dụng của nó được tác
giả sử dụng trong các tác phẩm văn học như thế nào.
Các biện pháp nghệ thuật thường gặp trong các bài văn, bài thơ ở bậc
Tiểu
học là: So sánh, nhân hóa, điệp từ, đảo ngữ, một số câu ở một số bài dùng từ
khác lạ...
b. Biện pháp thực hiện:
Để cảm thụ tốt các tác phẩm văn học thông qua việc khai thác các biện
pháp nghệ thuật trong các bài văn, bài thơ, giáo viên tự nâng cao chuyên môn
bằng cách tham dự các chuyên đề để thảo luận học hỏi lẫn nhau về các kiến thức

nâng cao môn Tiếng Việt, các tín hiệu nghệ thuật trong các văn cảnh cụ thể. Tôi
yêu cầu cần thực hiện tốt các vấn đề sau đây:
Hiểu được thế nào là biện pháp nghệ thuật như: So sánh, nhân hóa, điệp
từ và đảo ngữ,...,
Xác định đúng những biện pháp nghệ thuật trong bài văn, bài thơ.
Xác định đúng những từ, cụm từ, hình ảnh (ngữ liệu) thể hiện biện pháp
nghệ thuật.

10/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
Cảm nhận được giá trị nghệ thuật làm tăng giá trị nội dung, ý nghĩa của
bài văn, bài thơ.
3.2.1. Khai thác dấu hiệu của biện pháp nghệ thuật so sánh.
Mục đích của việc làm là giáo viên cần cho học sinh nắm được nghệ thuật
so sánh là gì? Nghệ thuật so sánh có tác dụng như thế nào trong thơ văn. Từ đó
học sinh thấy được mục đích và ý nghĩa của việc so sánh hay và đẹp thế nào…
Giáo viên cần dạy để học sinh hiểu: So sánh là việc đối chiếu hai hay
nhiều sự vật, sự việc cùng có một nét giống nhau nào đó, nhằm diễn tả một cách
đầy đủ các hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
Ví dụ: Khi dạy bài: “Bầm ơi”, giáo viên yêu cầu học sinh đọc thầm đoạn
thơ và trả lời câu hỏi:
Bầm ra ruộng cấy bầm run
Chân lội dưới bùn, tay cấy mạ non
Mạ non bầm cấy mấy đon
Ruột gan bầm lại thương con mấy lần
Mưa phùn ướt áo tứ thân
Mưa bao nhiêu hạt thương bầm bấy nhiêu.

Hãy nhận xét ở đoạn thơ trên tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?
Cách so sánh như vậy giúp em cảm nhận được điều gì về tình cảm của anh chiến
sĩ đối với mẹ ở quê nhà?
Giáo viên giúp học sinh xác định được: Biện pháp nghệ thuật được sử
dụng trong câu thơ trên là nghệ thuật so sánh.
Hình ảnh so sánh: Mưa bao nhiêu hạt thương bầm bấy nhiêu. Từ ngữ
để so sánh là bao nhiêu - bấy nhiêu.
Học sinh cảm nhận được: Tình cảm của anh chiến sĩ thương mẹ rất lớn
lao thể hiện qua cách so sánh rất tài tình của tác giả: “Mưa bao nhiêu hạt
thương bầm bấy nhiêu”. Hình ảnh so sánh hiện lên cụ thể qua hình ảnh hạt
mưa rơi. Đúng như vậy có ai mà đếm được bao nhiêu hạt mưa rơi trong
một cơn mưa. Bao nhiêu hạt mưa là bấy nhiêu tình cảm của anh chiến sĩ
dành cho mẹ của mình.
Từng chi tiết, từng hình ảnh trong mỗi dịng thơ làm sống lại cuộc đời bà
mẹ trung du nghèo, lam lũ và khó nhọc. Trong mỗi buổi chiều sương mưa phùn
nơi xóm núi, tay mẹ run rẩy cắm từng rảnh mạ xuống bùn mà lịng xót xa, quặn
đau khi đứa con nơi chiến trường bặt vơ âm tín. Lời thơ như lời hỏi thăm của
đứa con xa về bầm: “Bầm ơi có rét không bầm?”; “Mưa bao nhiêu hạt thương
bầm bấy nhiêu”. Người con rất thương bầm và xin bầm bớt đi những lo toan,
bớt đi những tiếng khóc thầm vào mỗi đêm khuya. Bởi một lẽ, những khó nhọc,
11/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
chông gai mà con phải vượt qua nơi chiến trường ác liệt không thể đo đếm được
bằng những nhọc nhằn của đời bầm. Qua đó ta thấy được tình thương lớn lao vô
bờ bến của anh chiến sĩ với người mẹ ở quê nhà.
Vì vậy khi so sánh, cần biết lựa chọn những sự vật, hình ảnh quen thuộc,
gần gũi, sẽ có tác dụng gợi hình ảnh để cho lời nói hay câu văn thêm sinh động

hấp dẫn hơn.
3.2.2. Khai thác dấu hiệu của biện pháp nghệ thuật nhân hóa.
Mục đích của việc làm là giáo viên cần cho học sinh nắm được nghệ thuật
nhân hóa là gì? Nghệ thuật nhân hóa có tác dụng như thế nào trong thơ văn. Từ
đó học sinh thấy được mục đích và ý nghĩa của việc nhân hóa có tác dụng như
thế nào khi sử dụng trong văn cảnh.
Giáo viên dạy để học sinh hiểu nhân hóa là sự diễn đạt bằng cách biến các
sự vật không phải là người thành những nhân vật mang tính chất như con người.
Ví dụ: Trong bài “Cửa sơng” tác giả Quang Huy có viết:
“Dù giáp mặt cùng biển rộng
Cửa sông chẳng dứt cội nguồn
Lá xanh mỗi lần trôi xuống
Bỗng...nhớ một vùng núi non...”
Câu 1. Trong đoạn thơ trên tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?
Câu 2. Qua đó em thấy cửa sơng có những tình cảm, cảm xúc gì? Tình
cảm ấy có gì đáng quý, đáng trân trọng?
Đối với lớp 5 đây là một câu hỏi khá khó đối với các em, nếu giáo viên
khơng chuẩn bị nghiên cứu trước cũng rất khó truyền tải hết ý của đoạn thơ.
Câu 1 hướng dẫn các em trả lời: Trong đoạn thơ trên tác giả sử dụng biện
pháp nghệ thuật nhân hóa qua cách diễn tả tình cảm rất sâu sắc bằng các từ ngữ
chỉ có ở con người như: chẳng dứt cội nguồn; giáp mặt; nhớ.
Từ đó các em trả lời câu 2 được dựa vào ý đã nêu ở câu 1 đó là: Ta thấy
cửa sơng cũng có nỗi nhớ, tình cảm gắn bó như con người. Sự gắn bó với cội
nguồn của cửa sông thật bền chặt thủy chung “chẳng dứt cội nguồn” và nỗi nhớ
về một vùng núi non, về khởi nguồn sinh ra mình thật da diết, chân thành:
“Bỗng...nhớ một vùng núi non...”. Tình cảm ấy rất đáng quý và đáng trân trọng
bởi nó chân thành, tha thiết, tình nghĩa. Qua tình cảm của dịng sơng, ta thêm
thấm thía hơn về tình yêu nguồn cội, với tổ tiên và với đất nước.
Vì vậy, khi sử dụng nghệ thuật nhân hóa hợp lý sẽ tạo cho sự vật trở nên
sinh động, gợi hình ảnh và giá trị biểu cảm cao.

12/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
3.2.3. Khai thác dấu hiệu của nghệ thuật điệp ngữ.
Mục đích của việc làm là giáo viên cần cho học sinh nắm được nghệ thuật
điệp ngữ là gì? Nghệ thuật điệp ngữ có tác dụng như thế nào trong thơ văn. Từ
đó học sinh thấy được mục đích và ý nghĩa của việc sử dụng điệp ngữ có tác
dụng như thế nào mỗi khi sử dụng và ý nghĩa của nó.
Giáo viên cần dạy để học sinh hiểu: Điệp ngữ là cách diễn đạt một từ, một
ngữ được nhắc lại nhiều lần nhằm mục đích nhấn mạnh ý, khẳng định, gây ấn
tượng mạnh hoặc gợi ra những cảm xúc trong lịng người đọc, người nghe.
Ví dụ: Khi dạy bài: “Hạt gạo làng ta”, giáo viên đưa thêm hai câu hỏi
như sau:
Câu 1. Tìm những từ ngữ được lặp lại trong các khổ thơ, bài thơ ?
Câu 2. Những từ ngữ đó được lặp lại nhằm nhấn mạnh ý gì ?
Đối với câu 1: Học sinh tìm nghệ thuật điệp ngữ. Đó là từ “có” và cụm từ
“Hạt gạo làng ta”
Câu 2 để học sinh nêu được tác dụng của biện pháp nghệ thuật điệp ngữ,
giáo viên nên hỏi tiếp:
Ở khổ thơ đầu tại sao hạt gạo nhỏ bé khi làm ra lại có cả vị phù sa, có
hương sen thơm, có lời mẹ hát ?
Từ đó học sinh thấy được hạt gạo được làm ra đó là sự tích tụ của đất, của
nước, của mùi hương sen (thiên nhiên) trong đó chứa đựng cả tinh thần của con
người (là lời mẹ hát).
Hình ảnh “Hạt gạo làng ta” lặp lại nhiều lần ở mỗi khổ thơ có tác dụng gì
? Đây chính là hình ảnh hạt gạo của cả q hương tác giả được nhắc lại nhiều
lần để thấy được hạt gạo làm ra có ý nghĩa và giá trị to lớn vơ cùng. Chính vì thế

cuối bài thơ hạt gạo làng ta đã trở thành hạt vàng làng ta.
Vì vậy, sử dụng điệp ngữ có chọn lọc, hợp lý sẽ có tác dụng làm nổi bật ý,
giúp câu văn, câu thơ mạnh mẽ, nhịp nhàng và tạo nên âm điệu, tính nhạc cho
đoạn thơ, câu văn. Khi sử dụng biện pháp nghệ thuật điệp ngữ trong viết văn,
tránh nhầm lẩn với trường hợp lặp từ.
3.2.4. Khai thác dấu hiệu của nghệ thuật đảo ngữ.
Mục đích của việc làm là giáo viên cần cho học sinh nắm được nghệ thuật
đảo ngữ là gì ? Nghệ thuật đảo ngữ có tác dụng như thế nào trong thơ văn. Từ
đó học sinh thấy được mục đích và ý nghĩa của việc sử dụng đảo ngữ sẽ có tác
dụng như thế nào trong văn cảnh khi muốn khẳng định hay nhấn mạnh điều gì
đó.
Ví dụ: Khi dạy bài thơ: “Hành trình của bầy ong”, giáo viên yêu cầu
học sinh đọc câu thơ sau và cho biết tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì?
13/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
Lặng thầm thay/ những con đường ong bay
VN
CN
Học sinh đọc và trả lời được đó là nghệ thuật đảo ngữ.
Tác dụng: Đảo ngữ trong câu thơ trên nhấn mạnh ý đẹp đẽ đó là sự lao
động thầm lặng, khơng biết mệt mỏi của bầy ong làm cho người đọc thật đáng
cảm phục.
3.2.5. Khai thác dấu hiệu của nghệ thuật dùng từ khác lạ trong câu.
Mục đích của việc làm là giáo viên cần cho học sinh nắm được nghệ thuật
dùng từ khác lạ là gì ? Nghệ thuật dùng từ khác lạ có tác dụng như thế nào trong
thơ văn. Từ đó học sinh thấy được mục đích và ý nghĩa của việc sử dụng từ khác
lạ sẽ có tác dụng như thế nào trong văn cảnh.

Ví dụ:
“Ngồi thềm có chiếc lá đa
Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng.”
Từ khác lạ ở hai câu thơ trên là từ “mỏng”. Bình thường tiếng rơi ta nghe
được bằng âm thanh từ thính giác (tai nghe). Nhưng ở câu thơ trên tác giả dùng
tín hiệu nghệ thuật miêu tả tiếng rơi rất mỏng. Từ “mỏng” ta chỉ cảm nhận được
bằng mắt không có âm thanh nhưng vẫn diễn tả được lá rơi một cách nhẹ nhàng,
êm ái tạo ra một hình tượng đẹp của thiên nhiên. Một sự kết hợp từ sáng tạo và
mới lạ trong thơ.
c. Kết quả:
Việc khai thác các tín hiệu nghệ thuật đã giúp học sinh cảm nhận được nét
tinh tế, các giá trị nghệ thuật mà tác giả đã nhắn gửi vào.
3.3. Biện pháp 3: Bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn thơ thông qua một số
dạng bài tập
a. Mục đích của biện pháp:
Giúp cho giáo viên có kĩ năng ra một số dạng bài tập khác nhau về cảm
thụ thơ văn theo định hướng phát triển năng lực. Đối với những dạng bài tập này
tôi đã dạy vào những tiết hướng dẫn học để đảm bảo đủ thời gian chuyển tải
kiến thức cho các em.
b. Biện pháp thực hiện:
Giáo viên tìm tịi, nghiên cứu và ra một số dạng bài cảm thụ thơ văn cho
học sinh, ghi vào sổ tự bồi dưỡng chun mơn của mình sau đó trao đổi với
đồng nghiệp trong tổ chun mơn, thống nhất với tổ khối hai dạng bài cơ bản
sau đây:
3.3.1. Dạng 1: Dạng bài tập tìm hiểu tác dụng của cách dùng từ, đặt câu
sinh động
Ví dụ 1. Đoạn thơ dưới đây có những từ nào là từ láy ? Hãy nêu rõ tác
14/19

Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
dụng gợi tả của mỗi từ láy đó.
“Quýt nhà ai chín đỏ cây,
Hỡi em đi học hây hây má trịn
Trường em mấy tổ trong thơn
Ríu ra ríu rít chim non đầu mùa.”
(Tố Hữu)
Ví dụ 2. Các câu hỏi trong đoạn thơ dưới đây có điểm gì khác so với những
câu hỏi thông thường ? Hãy cho biết tác dụng của câu hỏi (in đậm) trong từng
đoạn thơ.
Trang thơ tôi đằm lại
Giữa nhà tù Sơn La
Tơ Hiệu ơi! Có phải
Anh về cùng mùa hoa?
(Tạ Hữu Yên)
3.3.2. Dạng 2: Dạng bài tập phát hiện những hình ảnh đẹp, ấn tượng;
những chi tiết có tác dụng gợi tả
Ví dụ: Trong đoạn văn sau, cây bàng ở mỗi mùa đều được miêu tả bằng
hình ảnh tiêu biểu nào? Em thích nhất hình ảnh cây bàng vào mùa nào? Vì sao?
Mùa đơng, cây vươn dài những cành khẳng khiu, trụi lá. Xuân sang,
cành trên cành dưới chi chít những lộc non mơn mởn. Hè về, những tán lá xanh
um che mát một khoảng sân trường. Thu đến, từng chùm quả chín vàng trong kẽ
lá.
(Hữu Tưởng)
c. Kết quả:
Từ cách làm trên, giáo viên hiểu rõ và biết cách ra bài tập theo hai dạng bài
cơ bản như trên. Câu hỏi đưa ra cho mỗi bài tập có định hướng rõ ràng, trúng
đích, đạt được mục tiêu yêu cầu đề ra.
3.4. Biện pháp 4: Rèn kĩ năng viết đoạn văn về cảm thụ thơ, văn cho học

sinh
a. Mục đích của biện pháp: Là rèn kĩ năng viết đoạn văn về cảm thụ thơ
văn sao cho đúng với yêu cầu đặt ra, đòi hỏi các em viết và trả lời trúng đích
theo đúng nội dung câu hỏi, diễn đạt mạch lạc, rõ ràng, có cảm xúc của riêng
bản thân.
b. Biện pháp thực hiện:
Để có được bài viết tốt về cảm thụ thơ văn, trong khi giảng dạy tôi cần
cho học sinh thực hiện đầy đủ những việc sau:
a. Đọc kĩ đề bài, nắm chắc yêu cầu của bài tập. (Phải trả lời được điều gì?
15/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
Cần nêu bật được ý gì?...)
b. Đọc và tìm hiểu câu thơ, câu văn hay đoạn trích được nêu trong đề bài.
Dựa vào yêu cầu cụ thể của bài tập để tìm hiểu. Ví dụ về cách dùng từ, đặt câu;
cách dùng hình ảnh chi tiết; cách dùng biện pháp nghệ thuật quen thuộc như so
sánh, nhân hóa, điệp từ... giúp các em cảm nhận nội dung, ý nghĩa gì đẹp đẽ, sâu
sắc.
c. Viết đoạn văn về cảm thụ thơ, văn khoảng 5 đến 10 dòng hướng vào
yêu cầu của đề bài.
d. Dạy cho các em cách diễn đạt một cách hồn nhiên, trong sáng và bộc lộ
cảm xúc; cần tránh mắc các lỗi chính tả, dùng từ đặt câu, tránh diễn đạt dài dòng
về nội dung đoạn văn, đoạn thơ hoặc sa vào phân tích quá kĩ bằng giọng văn
không phù hợp ở lứa tuổi tiểu học.
e. Giáo viên kiên trì rèn luyện cho học sinh từng bước từ dễ đến khó, nhất
định các em sẽ viết được những đoạn văn hay về cảm thụ, sẽ có được năng lực
cảm thụ thơ, văn tốt để phát hiện, bồi dưỡng nhân tài theo định hướng phát triển
năng lực theo đúng tinh thần của Thơng tư 22/2016 – TT/BGD&ĐT đã ban

hành.
Ví dụ: Giáo viên dạy cho học sinh viết cảm thụ đoạn thơ:
“Đây con sơng như dịng sữa mẹ
Nước về xanh ruộng lúa, vườn cây
Và ăm ắp như lòng người mẹ
Chở tình thương trang trải đêm ngày”
(Vàm Cỏ Đơng - Hồi Vũ)
Đọc đoạn thơ trên, em cảm nhận được vẻ đẹp đáng q của dịng sơng
q hương như thế nào? Viết cảm nhận của em về điều đó.
Trước hết giáo viên yêu cầu học sinh đọc kĩ yêu cầu đề bài. Yêu cầu đọc
kĩ đoạn thơ và câu hỏi để làm bài.
Tìm hiểu xuất xứ của đoạn thơ để giới thiệu tác giả, tác phẩm một cách
ngắn gọn.
Tìm biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn thơ (gợi ý cho học
sinh phát hiện ra tín hiệu nghệ thuật là biện pháp so sánh) được thể hiện qua hai
câu thơ: Đây con sơng như dịng sữa mẹ; Và ăm ắp như lịng người mẹ.
Sau đó gợi ý cho các em tìm ý và cách diễn đạt ý của câu hỏi:
Đoạn thơ trên được trích trong bài thơ: “Vàm Cỏ Đơng” của Hồi Vũ.
Bằng biện pháp so sánh dịng sơng với dịng sữa mẹ cho ta thấy dịng
sơng q hương cũng như dịng suối mẹ khơng bao giờ vơi cạn. Dịng sơng quê
hương đưa nước về làm cho những ruộng lúa, vườn cây xanh tươi, đầy sức
16/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
sống. Vì vậy nó được ví như dịng sữa mẹ nuôi dưỡng các con khôn lớn.
Nước sông đầy ăm ắp như tấm lịng người mẹ tràn đầy tình u thương,
ln sẵn sàng chia sẻ (trang trải đêm ngày) cho những đứa con, cho tất cả mọi
người.

c. Kết quả:
Từ bài tập đưa ra, giáo viên đã có định hướng giúp các em dễ dàng hơn trong
việc viết bài cảm thụ. Kết quả cho thấy bài làm của các em ở cuối kì 1 phần cảm
thụ hầu hết các em đã biết làm bài chất lượng đã tăng lên rõ rệt.
Kết luận chương 3
Xuất phát từ thực trạng dạy học cảm thụ văn thơ ở trường Tiểu học nơi tôi
công tác, từ những yêu cầu của thực tiễn, một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ
văn thơ cho học sinh lớp 5 theo định hướng phát triển năng lực. Các biện pháp
trên đã được áp dụng tại trường và đã đem lại hiệu quả rõ rệt.
Trình độ chun mơn, kĩ năng sư phạm của giáo viên được nâng cao.
Trong quá trình bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn thơ cho học sinh lớp 5
giáo viên cần lưu ý:
Trang bị đầy đủ kiến thức về luyện từ và câu cho học sinh (đặc biệt là
kiến thức về ngữ pháp như: từ vựng và các kiến thức về các biện pháp tu từ…)
Trong giảng dạy phân môn tập đọc, giáo viên cần thực hiện tốt việc luyện
đọc diễn cảm cho học sinh.
Giúp học sinh phát hiện ra được các biện pháp nghệ thuật được tác giả
được sử dụng trong tác phẩm và các ngữ liệu thể hiện biện pháp nghệ thuật. Qua
đó giúp các em cảm nhận nội dung, ý nghĩa của nghệ thuật làm tô đẹp giá trị của
tác phẩm.

17/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc

C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận
Áp dụng một số biện pháp nêu trên vào quá trình dạy học môn Tiếng

Việt, tôi đã thu được một số kết quả đáng kể.
- Các em học sinh đã khơng cịn ngại khi học văn, mà ngược lại nhiều em
đã rất say mê, hứng thú tìm hiểu các tác phẩm văn học.
- Các biện pháp trên đã đánh thức ở học sinh khả năng cảm thụ cái đẹp, để
qua đó giúp các em hiểu (chứ khơng phải nhớ thuộc lịng) tính nhân văn, giá trị
thẩm mỹ ẩn chứa sau từng câu chữ, chi tiết, hình tượng nghệ thuật của tác phẩm.
- Các em hiểu được giá trị, ý nghĩa của những bài học nhân sinh, kinh
nghiệm sống, ứng xử…đằng sau những bài học về tác phẩm văn học. Từ đó giúp
các em thêm yêu cuộc sống, yêu quê hương đất nước.
Kết quả bài khảo sát cuối học kì I của các em học sinh lớp 5A1:
Số HS
Cảm thụ tốt
Biết cảm thụ
Chưa biết cảm thụ
SL
%
SL
%
SL
%
59
18
30,5
36
61
5
8,5
Sáng kiến kinh nghiệm này có thể áp dụng được trong nhiều nhà trường
tiểu học vì dễ triển khai và được đội ngũ giáo viên đón nhận nhiệt tình. Đây
cũng là một nhu cầu mong muốn nâng cao trình độ của tất cả giáo viên.

2. Khuyến nghị:
2.1. Đối với Phòng GD&ĐT quận Thanh Xuân

Xây dựng chuyên đề về bài dạy cảm thụ thơ, văn theo định hướng phát
triển năng lực để cho tất cả giáo viên trong quận cùng được học tập.
2.2. Đối với nhà trường

Tạo mọi điều kiện để khen thưởng kịp thời cho đội ngũ giáo viên nhất là
trong việc bồi dưỡng kiến thức nâng cao và phương pháp dạy học cảm thụ thơ,
văn theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh cấp tiểu học.
Trên đây là một số kinh nghiệm của tôi trong quá trình dạy học mơn
Tiếng Việt theo định hướng phát triển năng lực. Nhưng trong khi trình bày
khơng thể tránh khỏi những thiếu sót. Do vậy bản thân tơi rất mong sự góp ý
chân thành của hội đồng khoa học. Kính mong các cấp lãnh đạo, các bạn đồng
nghiệp góp ý để đưa ra những cách làm hay và hữu hiệu nhất.

18/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 5 tháng 3 năm 2020
Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh
nghiệm của tôi viết không sao chép nội dung
của người khác.
Người viết

Nghiêm Thị Thanh Hương

19/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Các văn bản chỉ đạo của ngành:
- Thông tư 30/2014 - TT/BGD&ĐT
- Thông tư 22/2016 - TT/BGD&ĐT
2. Luật Giáo dục Tiểu học
3. Giáo trình tâm lý học (Trường ĐH sư phạm)
4. Báo Thế giới trong ta
5. Tuyển tập đề thi học sinh giỏi bậc Tiểu học môn Tiếng Việt (Nhà xuất bản
Giáo dục)
6. 35 Đề ôn luyện Tiếng Việt 4 (Lê Phương Nga chủ biên)
7. 35 Đề ôn luyện Tiếng Việt 5 (Lê Phương Nga chủ biên)
8. Rèn kĩ năng Tập làm văn cho học sinh lớp 5 (Lê Anh Xuân chủ biên)
9. Tiếng Việt nâng cao 4 (Lê Phương Nga chủ biên)
10. Tiếng Việt nâng cao 5 (Lê Phương Nga chủ biên)
11. Cảm thụ văn học (Lê Hữu Tỉnh)
12. Tài liệu tập huấn nâng cao năng lực ra đề kiểm tra định kì (Bộ Giáo dục và
Đào tạo) theo Thông tư số 22/2016 - TT/BGD&ĐT

20/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
MỤC LỤC

A. ĐẶT VẤN ĐỀ..................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài............................................................................................1
1.1. Cơ sở lí luận...........................................................................................1
1.2. Cơ sở thực tiễn.......................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu...................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...........................................................2
3.1. Khách thể nghiên cứu.............................................................................2
3.2. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................................2
5. Phạm vi nghiên cứu.....................................................................................3
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................3
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận............................................................3
6.2. Các phương pháp dạy học......................................................................3
6.3. Các phương pháp nghiên cứu thực tế:...................................................3
6.4. Các phương pháp khác...........................................................................3
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ...................................................................................4
CHƯƠNG 1.......................................................................................................4
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ BỒI DƯỠNG CẢM THỤ THƠ VĂN
CHO HỌC SINH LỚP 5.................................................................................4
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài....................................................................4
1.1.1 Căn cứ vào Mục tiêu giáo dục Tiểu học..........................................4
1.1.2 Căn cứ vào nội dung và chương trình mơn Tiếng Việt ở Tiểu
học.............................................................................................................4
1.1.3 Căn cứ vào đặc điểm tâm - sinh lý của học sinh tiểu học...............4
1.1.3.1 Tri giác..........................................................................................4
1.1.3.2 Khả năng chú ý..............................................................................4
1.1.3.3 Trí nhớ..........................................................................................4
1.1.3.4 Tưởng tượng.................................................................................4
1.1.3.5 Tư duy............................................................................................5
1.1.3.6 Tình cảm...........................................................................................5

1.2 Các khái niệm cơ bản của vấn đề nghiên cứu.............................................5
1.2.1 Bồi dưỡng.............................................................................................5
1.2.2 Cảm thụ thơ văn...................................................................................5
1.2.3 Định hướng phát triển năng lực.........................................................5
CHƯƠNG 2.......................................................................................................6
21/19


Một số biện pháp bồi dưỡng cảm thụ thơ văn cho học sinh lớp 5
theo định hướng phát triển năng lưc
THỰC TRẠNG CỦA VIỆC BỒI DƯỠNG CẢM THỤ THƠ VĂN CHO
HỌC SINH LỚP 5 TRONG NHÀ TRƯỜNG..................................................6
2.1. Thực trạng nhà trường............................................................................6
2.1.1. Thuận lợi........................................................................................6
2.1.2. Khó khăn..........................................................................................6
2.2. Nguyên nhân thực trạng.........................................................................6
2.2.1. Nguyên nhân khách quan................................................................6
2.2.2. Nguyên nhân chủ quan....................................................................7
CHƯƠNG 3.......................................................................................................8
MỘT SỐ BIỆN PHÁP BỒI DƯỠNG CẢM THỤ THƠ VĂN CHO HỌC
SINH LỚP 5 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC..................8
3.1. Biện pháp 1: Tổ chức giờ dạy thông qua việc khai thác triệt để
khả năng đọc hiểu qua các bài tập đọc trong chương trình...................8
3.2. Biện pháp 2: Yêu cầu giáo viên khi giảng dạy thơ văn cần khai
thác kĩ các biện pháp nghệ thuật trong văn bản......................................9
3.2.1. Khai thác dấu hiệu của biện pháp nghệ thuật so sánh..............10
3.2.2. Khai thác dấu hiệu của biện pháp nghệ thuật nhân hóa...........11
3.2.3. Khai thác dấu hiệu của nghệ thuật điệp ngữ.............................12
3.2.4. Khai thác dấu hiệu của nghệ thuật đảo ngữ..............................12
3.2.5. Khai thác dấu hiệu của nghệ thuật dùng từ khác lạ trong câu.....13

3.3. Biện pháp 3: Bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn thơ thông qua một số
dạng bài tập.................................................................................................13
3.4. Biện pháp 4: Rèn kĩ năng viết đoạn văn về cảm thụ thơ, văn cho
học sinh......................................................................................................14
C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................................17
1. Kết luận.......................................................................................................17
2. Khuyến nghị:...............................................................................................17
2.1. Đới với Phịng GD&ĐT quận Thanh Xn..........................................17
2.2. Đới với nhà trường...............................................................................17
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................19

22/19