Luận văn Thạc sĩ Công tác xã hội: Hỗ trợ cải thiện mô hình du lịch cộng đồng cho người Mường (Nghiên cứu trường hợp tại xóm Ải, xã Phong Phú, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

LƯU THỊ HUYỀN TRANG

HỖ TRỢ CẢI THIỆN MƠ HÌNH DU LỊCH
CỘNG ĐỒNG CHO NGƯỜI MƯỜNG
(Nghiên cứu trường hợp tại xóm Ải, xã Phong Phú,
huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình)

LUẬN VĂN THẠC SĨ CƠNG TÁC XÃ HỘI

Hà Nội - 2018


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

LƯU THỊ HUYỀN TRANG

HỖ TRỢ CẢI THIỆN MƠ HÌNH DU LỊCH
CỘNG ĐỒNG CHO NGƯỜI MƯỜNG
(Nghiên cứu trường hợp tại xóm Ải, xã Phong Phú,
huyện Tân Lạc, tỉnh Hịa Bình)

Luận văn Thạc sĩ chun ngành Cơng tác xã hội
Mã số: 60.90.01.01

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trịnh Văn Tùng

Hà Nội – 2018


LỜI CAM ĐOAN
:

P

15

06 ăm 2018

Lưu Thị Huy n Trang


LỜI CẢM

N

Tron
:

PGS.TS Trịnh Văn
Tùng
N

N

15

06 ăm 2018

Lưu Thị Huy n Trang


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. L
2. Ý

........................................................................................ 1
ĩ

ĩ

3.

ễ ........................................................... 2
..................................................................... 2

4. M

.............................................................. 9

5.

................................................. 9

6.

................................................................. 10

8.

............................................................................... 13

NỘI DUNG CHÍNH ................................................................................... 15
CHƯ NG 1: MỘT SỐ L

LUẬN C

BẢN VỀ HỖ TRỢ CẢI THIỆN

MƠ HÌNH DU LỊCH CỘNG ĐỒNG VÀ Đ C ĐI M ĐỊA BÀN
NGHI N CỨU ........................................................................................... 15
1.1. Khái niệm công cụ ............................................................................... 15
1.1.1. Mơ hình .............................................................................................. 15
112 D

.............................................................................. 15

113

ủ

.................................................. 20

114
115

................................................................. 22
m

m

ủ

........... 26

1.2. L thuy t vận dụng trong nghiên cứu ................................................ 23
121

.............................................................................. 23

122

............................................................................... 24

1.3. Đ c i m ịa àn nghiên cứu ............................................................. 26
131
132
133

nhiên .............................................................................. 31
m

–

....................................................... 32

ă ............................................................... 36
1: ....................................................................................... 39


CHƯ NG 2: TH C TRẠNG VÀ K T QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA MƠ
HÌNH DU LỊCH CỘNG ĐỒNG CHO NGƯỜI MƯỜNG TẠI X M ẢI 41
2.1. Tổ chức th c hiện mơ hình du ịch cộng ồng cho người Mường tại
xóm Ải ......................................................................................................... 41
2.1.1. Q trình hình thành .......................................................................... 41
212

m

ị ủ

............................. 42

2.2. K t quả hoạt ộng của mơ hình du ịch cộng ồng tại xóm Ải ......... 44
221

....................................................................... 44

222 K q ả

ạ

223

ừ

ụ

224

ậ

ạ

ụ

ừ

........................................................... 55
q ả

ổ

............................. 48

.................................................................... 54

2.2.5. Côn
225 C

ụ

ứ

b

.............................................. 57

q ả

m

ạ

m Ả ......................................................................................................... 59
2: ....................................................................................... 62
CHƯ NG 3: NHU CẦU, NGUỒN L C VÀ GIẢI PHÁP HỖ TRỢ CẢI
THIỆN MÔ HÌNH DU LỊCH CỘNG ĐỒNG TẠI X M ẢI ................... 64
3.1. Nhu cầu hỗ trợ cải thiện mơ hình du ịch cộng ồng tại xóm Ải ....... 64
311

ỗ

ủ

m

m

.............................................................................................. 64
312

ỗ

ủ

m

m

..................................................................................................... 67
3.2. Nguồn

c hỗ trợ cải thiện mơ hình du ịch cộng ồng tại xóm Ải ... 69

321

ừ

322

ừ

í

q

ơ

................................................ 69

..................................................................... 70

3.3. Giải pháp hỗ trợ cải thiện mơ hình du ịch cộng ồng tại xóm Ải .... 72
331 Gả

ơ

332 Gả

ỗ

í

......................................................... 72
ạ ................................................................ 73


333 Gả
334
335

ạ

q ả

b ................................................... 76

ữ

m
ụ

.............................. 78
ụ

......... 79

3: ....................................................................................... 81
K T LUẬN VÀ KHUY N NGHỊ ............................................................. 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 86
PHỤ LỤC.................................................................................................... 88


DANH MỤC CÁC CH

CÁI VI T TẮT

UBNB

Ủy ban nhân dân

ASEAN

Hi p h i các qu

IUCN

T ch c b o t n thiên nhiên qu c t

SNV

T ch c phát tri n Hà Lan

N

Á


DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH, S

ĐỒ

DANH MỤC BẢNG:
B ng 2.1. T
B

ng khách du l

22

m

n xóm Ải t

a khách du l

2014-2017 ............ 44
n xóm Ải ................... 46

23
...................................................................................... 49
DANH MỤC S

ĐỒ:

1. M i quan h gi a các ngu n l c và các ho
vào c

ng trong du l ch d a

ng. ............................................................................................... 6


MỞ ĐẦU
1. L do chọn

tài
u nh

tri n m nh mẽ

c phát

ng vào phát tri n kinh t - xã h i, góp ph n

chuy n d

u kinh t

o vi

m nghèo,

nâng cao dân trí, b o t n và phát huy giá tr di s
và qu ng bá hình

c, xây d ng

i Vi t Nam.

Du l ch c

ng là m t trong nh ng lo i hình du l ch m
ặc bi t ở khu v c Tây B c v

c quan tâm và khai thác hi

c th c nghi m ở m t s

th c du l ch d a vào c

t có nhi u ti
:

i th c v tài ngun thiên

a hình, khí h u, c nh quan và h sinh thái có giá

tr ;

:

i th v

s ng g

ng bào dân t c thi u s sinh

i. V i nh ng giá tr h p d n khách du l

y Hịa

n và nhân r ng lo i hình du l ch c
24

01

2014 Ủy ban nhân dân t nh Hòa Bình có Quy

98/Q -UBND v vi c cơng nh
Bình ngồi nh
:

m du l

m du l ch c

ng n i ti ng t

Xóm Ả
Xóm Ả

m du l ch c

P

n

…

a b n t nh Hịa Bình.

m du l ch h p d
c nằm trong d án b o t
M

gian sinh ho
khách sẽ

c bi

ng xóm Ải, xã Phong Phú, huy n Tân L c

m du l ch c

chính th c trở

nh s
nh Hịa

n Lác huy n Mai Châu, xóm Giang M huy

có cơng nh

ng,

ct

M

ng c
n v i xóm Ải, du

ng truy n th

ởng khơng gian s ng, tr i nghi m nh

hóa và ẩm th c) và d ch v
xóm Ải hi n v n cịn

L

c.

ặ

M

m du l ch m
1

ặc s

(

ng Hịa Bình. Tuy nhiên
ởh t


nghi m c

i dân trong vi c làm du l ch còn h n ch khi

a

c h t v n tài ngun sẵn có. Vì v y tác gi
tài:

tr c i thi n mơ hình du l ch c

(nghiên c

ng h p t i xóm
nghĩa

Ý

uận và

ĩ

ng

i, xã Phong Phú, huy n Tân L c, t nh

tài cho lu
2.

t nghi p c a mình.
nghĩa th c tiễn

n: Nghiên c u ng d ng m t vài lý thuy t và mô hình can

thi p c a cơng tác xã h i và phát tri n c
h tr c i thi n mơ hình du l ch c
Ý

n

ĩ

c h c và th c hành
ng hi n nay.
M

c tiễn: Qua nghiên c u sẽ giúp c

ng t i

xóm Ải mang l i thu nh p, giúp cu c s ng c a h phát tri n b n v
Bài nghiên c

làm tài li u tham kh

xây d ng và hoàn thi

ch c

K t qu nghiên c u và nh
tri n du l ch c

ng cho

d ng cho các khu v

ng h tr c i thi n cho vi c phát
M

ng t i xóm Ải cịn có th

u ki

c ng

ng.

Qua tìm hi u mơ hình t
l ch c

ng.

i pháp h tr c i thi n mơ hình du

ng t

3. Tổng quan vấn

nghiên cứu

Ngày nay du l ch c

c chính ph , t ch c kinh t , xã h i c a
ở

l ch. Bên c
ĩ

ĩ

c m i trong ngành công nghi p du

ch c phi chính ph t
c này nên t

u ki

xã h

và tham
, kinh t và

sinh thái trong khuôn viên làng b n trở thành nh ng tác nhân tham gia cung
c p d ch v
i dân b n x

c nhi u khách du l

n tham quan,

p t vi c cung c p d ch v du l ch và ph c

v khách tham quan nên lo i hình du l ch d a vào c

2

c


ĩ

ph bi
v ic c

i v i khách du l ch, chính quy n sở t i mà

ng.
:

V mặt lý lu n c
L

A EAN

e

P

ch c r t nhi u cu c h i th o v xây d ng mơ hình t p hu n,

o kỹ

n du l ch d a vào c
n du l ch d a vào c

tri n c

ng. M t s tên g

ng: du l ch d a vào c

ng
ng, phát

ng d a vào du l ch, phát tri n du l ch sinh thái d a vào c ng

ng, phát tri n du l ch có s tham gia c a c
Du l ch d a vào c
nh

I

ng là m

u ki n, tính ch t ho

ng.
c ho

ng gi

ng du l ch và có

i hình du l ch sinh thái, du

:

l ch b n v

Du l ch sinh thái là lo i hình du l ch d

n

a, g n v i giáo d

l c b o t n và phát
[15;tr15].

tri n b n v ng, v i s tham gia tích c c c a c
Du l ch sinh thái nh n m
i trong v

cao y u t giáo d c, nâng cao ý th c con

b o v , b o t n thiên nhiên và b o t n, phát huy nh ng giá

tr

i t o ra.
Du l ch b n v ng là vi c phát tri n các ho

nh ng nhu c u hi n t i c a khách du l

ng du l ch nhằ
i dân b

ng

a trong khi v n

n vi c b o t n và tôn t o các ngu n tài nguyên cho vi c phát tri n
các ho

…[3; tr23]. Du l ch b n v

ng du l

vi c qu n lý các ngu n tài nguyên sao cho các nhu c u kinh t
mãn trong khi v

d ng sinh h c và h th ng h tr
N

ặ

cb ns

y, du l ch c

n
c th a

m sinh thái, s

i s ng.

ng chính là nét tinh túy c a du l ch sinh thái và

du l ch b n v ng. Du l ch c

ng nh n m nh vào c hai y u t là t nhiên,

i.

3


t nhi u nh ng cơng trình nghiên c
này, tuy nhiên m i cơng trình l i có m

tài

ng ti p c n nghiên c u riêng,

nh ng k t qu nghiên c u t o thành m
du l ch c

u và phong phú v
c p ở m t s cơng trình nghiên c u

ng. V

tiêu bi u sau:
ng – Lý thuy t và

ch c
”

v nd

d a vào c ng

Q

u mơ hình phát tri n du l ch

ng c a m t s

c trong khu v

c.

i v i các mô hình trong khu v

c xây d ng và ti n hành

trong khuôn kh d án, các d án do t ch c phi chính ph
hi p h i v tài nguyên thiên nhiên th gi i khở

ng và giú

. Mô hình có

s h tr c a nhi u bên tham gia, có nhi u hình th c h tr
chính, kinh nghi m,..góp ph n nâng cao nh n th
m

u có Ban qu

cho các t ch

u hành, ph i h p v i c

ng. M i
ng thay mặt

m c a d án h u h t nằm trong và li n k các

khu b o t
gia c a c

cc

n qu c gia có các dân t c thi u s

c tham

ng là cung c p các s n phẩm cho khách du l

c

th c phẩm, các s n phẩm hàng hóa th cẩm dân t c, tham gia vào các d ch v
ng d n viên, v n chuy n d ch v .
c c a mơ hình du l ch d a vào c
ng ngu n l c xã h
, dân b

ng v mặt xã h i,

ặc bi t là c

a

i v i vi c b o v

ni m t hào b n s

y

c và trách nhi m, vai trò gi gìn giá tr

hóa, t o nên m t k t c u xã h i chặt chẽ

a các thành viên c

v i nhau thông qua ho

ng. V tài nguyên và môi

ng du l ch c

ng, phát tri n du l ch d a vào c
trách nhi m c a c

ng

ng góp ph n nâng cao nh n th c,

i v i b o v , b o t n giá tr tài nguyên thiên

nhiên, có trách nhi m v i các hi

ng gây ô nhiễ
4

ng. V mặt


kinh t , phát tri n du l ch d a vào c

ng là gi i quy

c

làm, góp ph n vào ngu n thu chung cho c
ph

m nghèo t i nh
ng ở m t

i v i nghiên c u mô hình phát tri n du l ch d a vào c
s t nh ở Vi t Nam tác gi

n m nh vai trò c a c a c

ng trong

vi c phát tri n du l ch và nh n m nh nh ng tiêu chí là gi i quy t vi c làm cho
c

ng, cung c p các d ch v cho khách du l ch và b o v tài nguyên thiên

nhiên và tài
Cu n kỷ y u h i th
d a vào c

N

u xây d ng mơ hình phát tri n du l ch
”

ng t i các huy n mi

2014

ở

hóa, Th thao và Du l ch t nh Thanh Hóa, các tác gi
ngu n l c và ti

ng

n t i c a khu v c mi n núi

Thanh Hóa t

i thi u mơ hình phát tri n du l ch c
ng mơ hình du l ch c

Vi c nghiên c u và xây d

ng t i mi n núi
ng có trách nhi m.

b o t n và phát huy giá tr t
c mi n núi Thanh Hóa, lo i hình du l

n làm ch , m

i ích c a các c ng

ng, g n k t quy n l i và trách nhi m c

c

b o t n các di s n t

Tài li
m ts

i th

m du l ch c

c tr ng, ti
ng 8 t nh Tây B c mở r

i pháp xây d ng
”

11

2016

Nhóm h p tác phát tri n du l ch 8 t nh Tây B c mở r ng. Trong tài li u có
gi i thi u m c tiêu chung phát tri n du l ch c
r

phát huy ti

v

ởr

ng t

8

c mở
…

c
i nghèo, nh

i ch u thi t thòi

n và dân t c thi u s .
Hi n nay, hình th c du l ch c
gi

ở Vi N

bi n trên th

ặc bi t là vùng dân t c thi u s
5

M


mang l i nh ng hi u qu thi t th c, không ch

c nh ng giá tr

a c a các dân t c mà cịn góp ph
cao ch

i dân ở

ng cu c s

có c

m nghèo, nâng
Ở Mi n B

i dân t c thi u s l n, du l ch c

mẽ nh t ở m t s
(huy n Sapa, t

n Lác (Mai Châu, t nh Hịa Bình), xã T Van
L

ng, n
dân t

ng phát tri n m nh

)…

ch sẽ

ng, sinh ho

i nhà

t khám phá nh

i s ng c

é

.

:

N

Sơ

u
g [16]

6


M
ĩ
:

ẩ

ằ
ở

P

ĩ

ằ
P

ẽ

ặc bi t m t s cơng trình nghiên c u tr c ti
l ch c

M

ng và du

i dân t c thi u s :

N

M

ng ở Tân L c t nh Hịa Bình do Nguyễn Th Thanh Nga,

Nguyễn Ng c Thanh (Ch biên, 2003) là m t b c tranh miêu t ch ti t v
M

ng ở Tân L c, t các hình th c t o ngu n thu nh p, thi t ch xã

h i truy n th

t ch

n s bi

L c có m t b dày l ch s
tâm l n c

M

i và giao

tc
M

ng. T
7


ở
M

ở

Nghiên c u phát tri n du l ch c

ng hai huy n Kim Bôi và Tân L c

(Nghiêm Th Thu Huy n, 2012), tác gi
có, nh ng thu n l
M

c

i th sẵn

c phát tri n du l ch nói chung và g n
M

v ic

ti

ng nói riêng. V i nh ng b n s

n có

ng cùng c

xu t

m t s gi
ằ

Tuy v y ph n l

u nghiên c u theo cách ti p

c n c a khoa h c chuyên ngành (xã h i h

c, kinh t h

ph c v cho m c tiêu nghiên c u chuyên sâu c a các chuyê
th

ng kh o sát c a các nghiên c

v c ho

ng c th

c vi c làm th
M

ng. Bên c

hình du l ch c

ng

ng ch h n ch ở t

c l p. Do v y k t qu nghiên c
phát tri

L

M

ng cho
c i thi n mơ

?”

thì có th nói v

ĩ
n ánh

c mơ hình du l ch c

ó, vi c tr l i v

…)

ở
u.

xu t gi i pháp
tài lu

tác gi sẽ ti n hành thu th p thông tin, k th a có ch n l c nh ng tài li u hi n
ng th i áp d ng sao cho phù h p nh t v i nghiên c u h tr c i thi n mơ
hình du l ch c

M

ng t i xóm Ải, xã Phong Phú, huy n

Tân L c, t nh Hịa Bình.
8

4. Mục ích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mục ích
Nghiên c u này nhằ
M

c

c tr

ch

ng t i Xóm Ải, xã Phong Phú, huy n Tân L c,

t nh Hịa Bình.
ở
h tr c i thi n mơ hình du l ch c

ằ

u nhu c u và ngu n l

ng t

Ả

4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
ở lý lu n v h tr c i thi n mơ hình du l ch c

Xây d
M

ng

ng t i xóm Ải.

P

ng c a mơ hình du l ch c

Ả
nl c

xu t m t s gi i pháp h tr c i thi n mơ hình du l ch c
M

ng cho

ng t i xóm Ải.

5. Đối tượng, khách th , phạm vi nghiên cứu
5.1. Đối tượng nghiên cứu
M

ch c
Ải, xã Phong Phú, huy n Tân L c, t nh Hịa Bình.
5.2. Khách th nghiên cứu
i xóm Ải.

H
P

P
Ả
:

P

5.3. Phạm vi nghiên cứu

9

ng t i xóm


Khơng gian nghiên c u: xóm Ải, xã Phong Phú, huy n Tân L c, t nh
Hịa Bình.
Th i gian nghiên c u: 5/2017 - 11/2017.
6. Câu hỏi, giả thuy t nghiên cứu
6.1. Câu hỏi nghiên cứu
Th c tr ng và k t qu ho
M

ng c a mơ hình du l ch c

ng t i xóm Ải hi

nào?
ng t i xóm Ả

ch c
M

C
nh ng ngu n l

ng cho
?

ng xóm Ải, xã Phong Phú, huy n Tân L c có

hồn thi n mơ hình du l ch c

ng c a h ?
ch c

M

ng

ng t i xóm Ải, xã Phong Phú, huy n Tân L c, t nh Hịa Bình?

6.2. Giả thuy t nghiên cứu
ng t i xóm Ải m

Mơ hình du l ch c
h

c m t s d ch v c

b n và

ng k t qu khá tích c

tr ng c a du l ch c
c

c m t nhóm nh

n th c t

t m quan

ng, mang l i thu nh p và góp ph n chuy n d

ng.
Vi c t ch c th c hi n cung c p các lo i hình d ch v và tuyên truy n

qu ng bá du l ch c

ng v n còn h n ch .

Các h

ch c

qua t i xóm Ả

ng trong nh

a

t s kinh nghi m và luôn sẵn sàng chia s các kinh

nghi m c a mình cho các h

n làm du l ch. Ngồi ra chính

quy

u ki

các h dân v

i dân tham gia làm du l

ki n ngh c

n c p có thẩm quy

n
xu t nh ng
gi i quy t.
M

h tr c i thi n mơ hình du l
, chính sách có l

ng t i xóm Ải c n t o

i dân trong vi c vay v n v i lãi su t
10


th p, l a ch n hình th c qu ng bá phù h p, h tr các l p b

ng t p hu n

v nghi p v du l ch và t o s liên k t gi a các thành viên trong mơ hình.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu tài iệu
P
ằ
ở

ở

…

Ả
ở
ằ
7.2. Phương pháp phỏng vấn sâu
u m u ph ng v n sâu:
Đối tượng

STT
1

L

Số ượng

Cơ cấu mẫu

2

01 Phó Ch t ch UBND xã

o, chính quy n

01

11

ởng xóm Ải


2

Thành viên tham gia làm

6

04 H

du l ch

p

d ch v du l ch c

ng

01
01
ngh
3

H dân xóm Ải

2

02 H

ng

t i xóm Ải
4

Khách du l ch

2

02 khách du l ch
4

ằ

pháp này g

Ả
ở
Ả
Ả
ằ
12

ằ


mơ hình.
7.3. Phương pháp i u tra

ng ảng hỏi
ằ
Ả
02

:

i xóm Ả

:
87

i
12

N

(

)

ằ
ho

ng mong mu
t

ng nh ng bi n pháp h tr phù h p.
50

B
6

ằ

d ng
ng t i xóm Ải.

các d ch v du l ch c

ẽ

ằ

ẽ

8. Cấu trúc của uận văn
Ngoài ph n mở
k tc

u, k t lu n, ki n ngh và tài li u tham kh o; lu

03

:

CHƯ NG 1:

ậ
m

ơ bả v

b

ứ

13

ỗ

ả

m

CHƯ NG II: Th c trạng và k t quả hoạ
ờ

c

ng của mơ hình du l ch

ờng tại xóm Ải

CHƯ NG III: Nhu c u, ngu n l c và giải pháp hỗ tr cải thi n mơ
hình du l ch c

ng tại xóm Ải.

14


NỘI DUNG CHÍNH
CHƯ NG 1: MỘT SỐ L LUẬN C

BẢN VỀ HỖ TRỢ CẢI THIỆN

MƠ HÌNH DU LỊCH CỘNG ĐỒNG VÀ Đ C ĐI M ĐỊA BÀN
NGHI N CỨU
1.1. Khái niệm cơng cụ
ở
:
1.1.1. Mơ hình
Theo t

n xã h i h c có th hi u: Mơ hình là cách th c t ch c ho t

ng c

ch c c

ng. [13]

Trong bài nghiên c u này, tác gi mô t quá trình hình thành và s phân
cơng nhi m v c th

i v i t ng thành viên trong mơ hình. Mơ hình du l ch
M

c

ng t i xóm Ả

i s ch

xã Phong Phú và các thành viên tham gia bao g
i di n các h gia

ởng xóm, cơng an viên,

c ti p tham gia làm du l ch, h i ph n

niên c a xóm. Bên c
d ng c a mơ hình, t

:

o tr c ti p c a UBND

th c tr ng và k t qu ho t
ẽ th

c nh ng t n t i, h n ch c

c i thi n.

ỷ 70
P

ỷ
Mỹ L

Ở

80

90

ỷ

Á

ở

A EAN

”

–I

e

5
:

15

1995


ặ

tri
e
ĩ
:
N

N

e

e

:
L

ẽ

” [16,

44

Q

M

:
ặ

nguyên

–

16