Công tác vận động người Việt Nam ở nước ngoài của thành phố Hồ Chí Minh (2005-2018)

TẠP CHÍ LỊCH SỬ ĐẢNG 10-2019

CƠNG TÁC VẬN ĐỘNG NGƯỜI VIỆT NAM Ở NƯỚC NGỒI
CỦA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH (2005 - 2018)
MAI QUỐC DŨNG
Đại học Công nghiệp thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh
Thành phố Hồ Chí Minh là một trong hai trung tâm kinh tế, văn hóa, xă hội lớn của đất nước và là
thành phố có số lượng người Việt Nam ở nước ngoài và thân nhân người Việt Nam ở nước ngoài lớn nhất
cả nước. Giai đoạn 2005-2018, Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh đă có những chủ trương, chính sách
hiệu quả nhằm phát huy vai trò của lực lượng người Việt Nam ở nước ngoài trở thành một trong những
nguồn lực quan trọng đối với cơng cuộc xây dựng, phát triển thành phố.
Từ khóa: Thành phố Hồ Chí Minh; cơng tác vận động; người Việt Nam ở nước ngoài
1. Chủ trương của Đảng bộ Thành phố
Sau năm 2005, trong xu thế tồn cầu hóa và khu
vực hóa kinh tế, vị thế của Việt Nam trên trường quốc
tế ngày càng được nâng cao, tác động mạnh mẽ đến
sự phát triển của đất nước. Giai đoạn 2005-2018,
Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) nhấn
mạnh vai tṛ của đại đồn kết dân tộc, trong đó, cộng
đồng người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) là
một bộ phận, một nguồn lực của dân tộc. Trong công
tác vận động NVNONN, Đảng bộ thành phố luôn
quán triệt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật
của Nhà nước và khơng ngừng tt́m ṭi hướng đi phù
hợp với địa phương.
Về công tác thông tin, tuyên truyền, Đảng bộ
TPHCM chủ trương tăng cường và đổi mới công tác
thông tin, tuyên truyền, đảm bảo thông tin truyền tải
tới NVNONN kịp thời, đầy đủ, “tăng cường thông tin
đối ngoại nhằm giới thiệu thành tựu phát triển kinh
tế-xă hội của đất nước, của thành phố và chủ trương,

đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước đến
đồng bào ta ở nước ngoài và bạn bè quốc tế”1.
Thông tin, tuyên truyền cc̣n hướng tới mục tiêu
động viên NVNONN hướng về quê hương, đất nước,
đồng thời chống lại những luận điệu xuyên tạc, vu
cáo của các thế lực thù địch. Đại hội đại biểu Đảng bộ
TPHCM lần thứ VIII (2005) chủ trương: “Tăng
cường công tác thông tin, tuyên truyền, tạo mọi điều
kiện thuận lợi để kiều bào đóng góp xây dựng thành
phố. Động viên kiều bào hướng về quê hương đất
nước, đấu tranh chống lại các thế lực thù địch phá
hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, sự nghiệp xây
dựng đất nước”2.
Về thu hút nguồn lực NVNONN, nguồn lực của
NVNONN được xác định chủ yếu ở lĩnh vực tri thức,
kinh tế và cầu nối ngoại giao, xúc tiến thương mại,
đầu tư. Hiện nay, nguồn lực tri thức được coi là
nguồn lực chủ đạo, nguồn tài nguyên vô giá, nên các
chính sách đề ra tập trung nhiều ở lĩnh vực này.

Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ VIII (2005)
nêu rơ chủ trương, giải pháp nhằm thu hút trí thức
NVNONN: “Có chính sách thu hút, sử dụng nhân tài
và đội ngũ trí thức khoa học trên địa bàn thành phố và
cả nước, nhất là trí thức đầu đàn trong những ngành
nghề mũi nhọn và những lĩnh vực quan trọng; thu hút
các nhà khoa học và quản lư nước ngồi, phát huy sự
đóng góp của trí thức kiều bào. Mạnh dạn thuê
chuyên gia giỏi về các lĩnh vực và có chính sách thỏa
đáng về tiền lương, điều kiện và chế độ cư trú, làm

việc... phù hợp với sự cống hiến của họ”3.
Hiện nay, các chính sách của Đảng và Nhà nước
đang chú trọng về nguồn lực tri thức, tuy nhiên nguồn
lực kinh tế của NVNONN vẫn là nguồn lực lớn và có
những đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế
đất nước và thành phố. Vt́ vậy, Đảng bộ thành phố chủ
trương: thu hút động viên các nhà đầu tư nước ngoài
và NVNONN tham gia phát triển thành phố, xây
dựng đất nước… tạo điều kiện để đồng bào định cư ở
nước ngồi gắn bó cùng tham gia đóng góp tích cực
vào cơng cuộc xây dựng, bảo vệ, phát triển thành phố.
Thành phố tích cực xây dựng các chính sách, tạo điều
kiện thuận lợi về thủ tục hành chính, pháp lý liên
quan đến đi lại, nhà ở, đầu tư kỹ thuật, vốn, tay nghề
cho việc phát triển kinh tế-xã hội, văn hóa-giáo dục
thành phố, khuyến khích đầu tư vốn mở cơ sở sản
xuất, nhất là sản xuất hàng xuất khẩu, tạo ra nhiều
việc làm cho người lao động.
Bên cạnh hai chủ trương lớn ở trên, Đại hội đại
biểu Đảng bộ Thành phố lần thứ IX (2010) cũng đề ra
chủ trương về hỗ trợ kiều bào giữ ǵn và phát huy bản
sắc văn hóa dân tộc, hướng về Tổ quốc. Phát huy vai
tṛ của Ủy ban về NVNONN TPHCM trong tuyên
truyền, vận động kiều bào tham gia xây dựng thành
phố và đất nước4.
Thực hiện chủ trương về công tác vận động
NVNONN của Đảng bộ Thành phố, UBND thành
phố cũng đã ban hành nhiều văn bản triển khai, tiêu
biểu như: Chỉ thị số 03/2004/CT-UB, ngày 15-11

TẠP CHÍ LỊCH SỬ ĐẢNG 10-2019
2004, về “Tăng cường thực hiện các chính sách đối
với người Việt Nam ở nước ngồi trên địa bàn Thành
phố Hồ Chí Minh”; Quyết định số 77/2006/QĐUBND, ngày 22-5-2006, về “Chương trình hành động
thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW của Bộ Chính trị,
Chương trình hành động của Chính phủ và Kế hoạch
số 47-KH/TU của Thành ủy về công tác đối với người
Việt Nam ở nước ngoài trên địa bàn Thành phố”;
Quyết định số 5715/QĐ-UBND, ngày 21-11-2014,
“Ban hành quy chế thực hiện thí điểm một số chính
sách thu hút chun gia khoa học và cơng nghệ vào
làm việc tại 4 đơn vị: Khu Công nghệ cao, Khu Nơng
nghiệp cơng nghệ cao, Viện Khoa học-cơng nghệ tính
tốn và Trung tâm Công nghệ sinh học”,… Các văn
bản này đều thể hiện tính đặc thù của thành phố và
tạo những điều kiện đột phá, thơng thống, cơ bản
xóa bỏ các rào cản phân biệt giữa đồng bào trong
nước và ngồi nước, đáp ứng nguyện vọng và lợi ích
thiết thân của NVNONN trên các vấn đề quốc tịch,
đất đai, nhà ở, miễn thị thực, đầu tư, ngoại hối, cư trú,
hồi hương…, tạo sự phấn khởi, tin tưởng trong cộng
đồng NVNONN, tăng thêm mối liên kết, gắn bó ruột
thịt của NVNONN với đất nước, đưa nhận thức
NVNONN là bộ phận không tách rời của cộng đồng
dân tộc Việt Nam ngày càng đi vào thực tế cuộc
sống.
Trong những năm 2005-2018, Đảng bộ và chính
quyền TPHCM đă lănh đạo thực hiện tích cực, chủ
động, sáng tạo công tác vận động NVNONN, phát

huy truyền thống đại đoàn kết dân tộc, tạo những điều
kiện thuận lợi nhất để NVNONN về làm ăn, sinh
sống, cống hiến trí tuệ, góp phần quan trọng vào q
tŕnh phát triển thành phố trong thời kỳ đẩy mạnh
CNH, HĐH và hội nhập quốc tế.
2. Một số kết quả
Về công tác tuyên truyền, vận động, để NVNONN
hiểu rơ chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà
nước, thành phố chỉ đạo Ủy ban về NVNONN Thành
phố Hồ Chí Minh “xây dựng đề án thông tin cho kiều
bào và thân nhân”5, “phối hợp với các sở-ban-ngành,
địa phương các tổ chức liên quan thông tin tuyên
truyền về đường lối, chính sách của Đảng; pháp luật
của Nhà nước; về tt́nh ht́nh chính trị, kinh tế văn hóa,
xă hội của đất nước, của thành phố đến người Việt
Nam ở nước ngồi và thân nhân trong nước”6.
Cơng tác tuyên truyền, vận động luôn được thực
hiện đa dạng qua các hình thức như tổ chức hội thảo,
gặp gỡ trao đổi trực tiếp, tuyên truyền qua các
phương tiện truyền thông. Tính đến tháng 5/2015,
Trang tin điện tử tổng hợp của Ủy ban về NVNONN
Thành phố Hồ Chí Minh đã cập nhật hơn 12.700 tin,
bài, phục vụ cho hơn 30 triệu lượt truy cập 7. Một số
tổ chức như Hội Sinh viên Việt Nam tại Pháp, Hội Du

học sinh Việt Nam tại Hàn Quốc thường xuyên gửi
bài giới thiệu về các hoạt động của tổ chức này để
đưa tin lên trang thơng tin điện tử tổng hợp. Bên cạnh
đó, Bản tin kiều bào phát hành từ cuối năm 2009
được duy trì đều đặn, tính đến tháng 5/2015, có gần

100.000 bản tin được chuyển đến các Ban Liên lạc
NVNONN 24 quận/huyện và các Tổ Liên lạc
NVNONN phường/xã, các tổ chức NVNONN trong
và ngoài nước8. Qua bản tin, NVNONN được tham
gia viết tin, bài, sáng tác văn thơ, được gửi gắm tình
cảm của người con xa xứ đối với quê hương.
Thành phố thường xuyên tổ chức các buổi giao
lưu giữa thanh thiếu niên NVNONN với thế hệ trẻ
thành phố để trao đổi, học tập kinh nghiệm. Vào các
dịp lễ, Tết cổ truyền của dân tộc, thành phố tổ chức
gặp gỡ NVNONN, đặc biệt là những trí thức, doanh
nhân thành đạt, những người làm công tác xã hội,
thông tin để lắng nghe những ý kiến, nguyện vọng
của họ về các vấn đề kinh tế-xã hội quan trọng của
đất nước và thành phố: Hội thảo “Định hướng phát
triển đến 2010 và tầm nhìn 2020 của Thành phổ Hồ
Chí Minh: Cơ hội thương mại, đầu tư dành cho kiều
bào” (1-2008); Chương tŕnh gặp gỡ, giao lưu mừng
Xuân Tân Măo 2011 với chủ đề “Kiều bào và hội
nhập” (1-2011); Chương trình gặp gỡ Xuân Nhâm
Thìn 2012 với chủ đề “Kiều bào-Cầu nối thương hiệu
Việt” (1-2012); Chương trình “Họp mặt kiều bào
mừng Xuân Giáp Ngọ 2014” (1-2014); Chương trình
“Họp mặt kiều bào mừng Xuân Mậu Tuất” (2-2018);
…
Về huy động nguồn lực trí tuệ, Đảng bộ và lãnh
đạo thành phố nhấn mạnh nhiệm vụ cụ thể: “xây
dựng chính sách thỏa đáng đối với những chuyên gia
trí thức kiều bào có trình độ chun mơn cao, có điều
kiện tham gia đóng góp cho các chương trình dự án

phát triển kinh tế-xã hội của thành phố và đất nước.
Nhằm chủ động thu hút nhân tài người Việt Nam ở
nước ngồi đóng góp vào sự nghiệp cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa thành phố và đất nước… thành lập các tổ
chức nhằm quy tụ trí thức, chun gia kiều bào tham
gia đóng góp trực tiếp cho các chương trình, dự án
trọng điểm của thành phố”9; “Chuyên gia khoa học và
công nghệ là người Việt Nam ở nước ngoài tham gia
hoạt động khoa học và công nghệ tại Việt Nam được
tạo điều kiện thuận lợi trong việc cấp giấy phép lao
động”10, được “tạo điều kiện thuận lợi trong việc đi
lại, thị thực xuất nhập cảnh, đăng kư cư trú cho bản
thân hoặc thành viên gia đt́nh”11. Các chuyên gia sẽ
được hưởng ưu đăi về lương, phụ cấp, đi lại; đồng
thời được hưởng thu nhập theo thỏa thuận trực tiếp
giữa thủ trưởng đơn vị với các chuyên gia. Việc tăng
thêm thu nhập hoặc phụ cấp sẽ được thỏa thuận lại
khi ký hợp đồng lao động kỳ tiếp theo (nhưng không
quá 150 triệu đồng/tháng). Đây được xem là đột phá

2


TẠP CHÍ LỊCH SỬ ĐẢNG 10-2019
mà TPHCM đă thực hiện nhằm thu hút “chất xám”,
phát huy nguồn lực trí thức để xây dựng, phát triển
thành phố.
Thành phố mạnh dạn bổ nhiệm trí thức NVNONN
đảm nhiệm chức vụ lãnh đạo các cơ quan nghiên cứu
khoa học với chế độ làm việc bán thời gian và cấp

kinh phí hỗ trợ đặc biệt để hoạt động (Viện Khoa học
và cơng nghệ tính tốn: GS, TS Trương Nguyện
Thành-Viện trưởng; Trung tâm Công nghệ sinh học
TPHCM: TS Nguyễn Quốc Bình-Phó Giám đốc;...).
Thành phố Hồ Chí Minh tích cực hỗ trợ thành lập
các tổ chức kết nối trí thức NVNONN và đạt được
những kết quả khả quan như: Câu lạc bộ Khoa học và
kỹ thuật Việt kiều ra mắt năm 2005 nhằm tập hợp, nối
kết các chun gia, trí thức NVNONN; đến năm
2018, có hơn 130 thành viên là chuyên gia, trí thức
NVNONN.
Về thu hút nguồn lực kinh tế, đảm bảo cho lượng
kiều hối ổn định và tăng trưởng, UBND thành phố
yêu cầu các tổ chức tín dụng trên địa bàn thành phố
và Ủy ban về NVNONN TPHCM chủ động: “nghiên
cứu điều chỉnh, bổ sung kịp thời các chính sách nhằm
khuyến khích, đẩy mạnh và phát huy hiệu quả của
kiều hối”12; chỉ đạo các cơ quan chuyên trách sẵn
sàng tư vấn, hướng dẫn miễn phí các hồ sơ, thủ tục
hành chính; thành lập trung tâm hỗ trợ thực hiện các
dịch vụ liên quan như: đăng ký kinh doanh, hỗ trợ
dịch vụ pháp lý, giới thiệu nguồn nhân lực phù hợp
với pháp luật.
Thành phố Hồ Chí Minh có mạng lưới chi trả kiều
hối phủ khắp thành phố, đến giữa năm 2018, có 2.095
điểm giao dịch ngân hàng cũng là điểm chi trả kiều
hối; 16 tổ chức kinh tế làm dịch vụ nhận và chi trả
kiều hối trực tiếp; 51 đại lý nhận, chi trả ngoại tệ; 96
đại lý thu đổi ngoại tệ. Người dân có thể nhận kiều
hối tại quầy, qua hệ thống ngân hàng hoặc trực tiếp tại

nhà13. TPHCM là địa phương đi đầu trong cả nước về
thu hút kiều hối và dự án đầu tư của NVNONN.
Thống kê lượng kiều hối chuyển về thành phố qua
các tổ chức tín dụng và cơng ty có phép chiếm
khoảng 50% tổng lượng kiều hối của cả nước, bình
quân mỗi năm tăng từ 8-10%, kiều hối hằng năm
TPHCM chiếm khoảng 50 đến 60% tổng số kiều hối
cả nước trong năm 2016, 2017, 2018, giá trị dao động
từ 5 tỷ đến 5,2 tỷ USD so với tổng số kiều hối của cả
nước khoảng hơn 10 tỷ14.
Tính đến đầu năm 2019, TPHCM có khoảng 3.000
doanh nghiệp của NVNONN đầu tư với số vốn
khoảng 45.000 tỷ đồng. Mỗi năm có khoảng 30.000
người Việt trẻ ở nước ngồi về thăm q, tìm kiếm cơ
hội kinh doanh bằng các dự án khởi nghiệp tại thành
phố15. Trong đó có những doanh nghiệp có quy mơ
lớn, hoạt động hiệu quả như Sun Group, Sovico

Holding, Mỹ Lan, Tập đồn Liên Thái Bình Dương,
Tập đồn Norfolk... Nhiều Việt kiều cũng là cổ đông
lớn của các doanh nghiệp, ngân hàng như
Techcombank, VIB, Công ty Eurowindow16. Nguồn
lực đầu tư của NVNONN đã và đang góp phần tích
cực phát triển kinh tế-xã hội của thành phố. Có thể
nói, trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, việc
thúc đẩy hợp tác với cộng đồng doanh nghiệp, chuyên
gia NVNONN để có thêm những cánh tay nối dài
cùng chung sức vì cơng cuộc phát triển kinh tế-xã hội
của TPHCM nói riêng và cả nước nói chung càng trở
nên quan trọng.

Đạt được những kết quả trong công tác vận động
NVNONN như trên là do Đảng bộ TPHCM đă nhận
thức đúng đắn và vận dụng linh hoạt chủ trương của
Đảng về công tác NVNONN vào thực tiễn địa
phương, góp phần mở rộng và củng cố khối đại đoàn
kết dân tộc; coi trọng và phát huy nguồn lực của
NVNONN trong quá tŕnh xây dựng và phát triển
thành phố; xây dựng và củng cố cơ quan chuyên trách
thực hiện công tác NVNONN.
Bên cạnh những kết quả đạt được, q trình Đảng
bộ TPHCM lãnh đạo cơng tác vận động NVNONN
những năm 2005-2018 vẫn cịn một số hạn chế:
Chính sách đối với NVNONN vẫn chưa có sự đồng
bộ, ổn định lâu dài và mang tính khả thi cao; các cơ
quan chức năng chưa linh hoạt trong phân tích tình
hình, đánh giá đầy đủ về cộng đồng NVNONN trong
bối cảnh tình hình quốc tế diễn biến phức tạp để đề ra
chính sách kịp thời, phù hợp đáp ứng nguyện vọng
chính đáng của cộng đồng; công tác tuyên truyền
quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà
nước đối với NVNONN chưa được quan tâm đúng
mức; công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện công
tác vận động NVNONN tại các địa phương chưa thực
sự hiệu quả,...
Sau hơn 30 năm thực hiện đường lối đổi mới, xây
dựng, phát triển và hội nhập cùng cả nước, TPHCM
đă đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên nhiều
lĩnh vực. Tt́nh ht́nh chính trị-xă hội được ổn định và
giữ vững; kinh tế đạt tốc độ tăng trưởng cao, quy mô
kinh tế được mở rộng, cơ cấu kinh tế chuyển dịch

đúng hướng; các nguồn lực xă hội được phát huy; đời
sống người dân ngày càng được nâng cao... trong đó
có sự đóng góp quan trọng của sức mạnh tổng hợp
nội lực và ngoại lực, của cộng đồng NVNONN.
1. Ban Tuyên giáo Thành ủy: Hướng dẫn số 76HD/BTGTU, ngày 6-3-2014, “Về công tác tuyên
truyền biển, đảo năm 2014”
2, 3. Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh: Văn kiện
Đại hội đại biểu thành phố lần thứ VIII (2005),
/>
3


TẠP CHÍ LỊCH SỬ ĐẢNG 10-2019
4. Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh: Văn kiện
Đại hội đại biểu thành phố lần thứ IX (2010),
/>5, 9, 12. UBND Thành phố Hồ Chí Minh: Quyết
định số 77/2006/QĐ-UBND, ngày 22-5-2006, về
“Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 36NQ/TW của Bộ Chính trị, Chương trình hành động
của Chính phủ và Kế hoạch số 47-KH/TU của Thành
ủy về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài
trên địa bàn Thành phố“
6. UBND Thành phố Hồ Chí Minh: Quyết định số
33/2009/QĐ-UBND, ngày 29-4-2009, về “Ban hành
quy chế tổ chức và hoạt động của Ủy ban về người
Việt Nam ở nước ngoài Thành phố Hồ Chí Minh”
7, 8. UBND Thành phố Hồ Chí Minh. Văn bản
số 2816/UBND-ĐN, ngày 26-5-2015, về Tổng kết
thực hiện Chương trình hành động của Chính phủ
ngày 23-6-2004 và Chỉ thị số 19/2008/CT-TTg
ngày 06-6-2008 về công tác đối với người Việt

Nam ở nước ngồi.

10, 11. UBND Thành phố Hồ Chí Minh: Quyết
định số 5715/QĐ-UBND, ngày 21-11-2014, “Ban
hành quy chế thực hiện thí điểm một số chính sách
thu hút chuyên gia khoa học và công nghệ vào làm
việc tại 4 đơn vị: Khu Công nghệ cao, Khu Nông
nghiệp công nghệ cao, Viện Khoa học-Cơng nghệ
tính tốn và Trung tâm Cơng nghệ sinh học”
13. “Nguồn lực vàng” của Thành phố Hồ Chí
Minh
được
sử
dụng
như
thế
nào”,
1-5-2018
14, 15. “Thu hút nguồn lực kiều bào đóng góp cho
sự phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh”,
ngày 12-2-2019
16. “Thành phố Hồ Chí Minh thu hút nguồn lực
kiều bào”, ngày 27-9-2016.

4