Giao an 12chuong 6 Ban co ban

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (290.02 KB, 20 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Ngày soạn:...
Tiết 41

Bài 25: Kim loại kiềm và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm

I. Mục tiêu bài học:

1. Kiến thức:

- Biết vị trí của kim loại kiềm trong bảng tuần hoàn, cấu tạo nguyên tử, tính chất vật
lí, hoá học và phơng pháp điều chế kim loại kiềm.

- Biết tính chất và øng dơng cđa mét sè hỵp chÊt quan träng cđa kim loại kiềm.
2. Kỹ năng:

- Thc hin mt s thí nghiệm đơn giản về kim loại kiềm.
- Giải bài tp v kim loi kim.

II. Chuẩn bị:

- Bảng tuần hoàn, bảng phụ ghi một số hằng số vật lí của kim loại kiềm.

- Dụng cụ hoá chất: Na, bính khÝ O2, lä khÝ Cl2, NaOH r¾n, cèc thủ tinh, H2O, dao,

muèi s¾t.

III. Phơng pháp: Đàm thoại gợi mở, nêu vấn đề, thí nghiệm minh hoạ.

IV Tỉ chøc

1.ổn định lớp.

2. Kiểm tra bài cũ : Khơng

V. Néi dung

Hoạt động của thầy và trị Nội dung

Hoạt động 1: Tìm hiểu vị trí của kim loại kiềm
HS tìm hiểu vị trí của kim loại kiềm trong
BTH.

HS viết cấu hình electron tổng quát ở lớp
ngoài cùng và rút ra nhận xét về tính chất
hoá học.

GV chú ý: Các kim loại Cu, Ag, Au cũngcó
1 electron ngoài cùng nhng sát lớp ngoài
cùng có 18 e, nên tính chất khác với kim
loại kiềm.

A. Kim loại kiềm

I. Vị trí của kim loại kiềm trong bảng tuần
hoàn, cấu hình electron nguyên tử

- Nhóm IA

- Cấu hình electron lớp ngoài cùng: ns1

=> tính chất hoá học: dễ nhờng 1
electron(tính kim loại)

Hot ng 2: Tìm hiểu tính chất vật lí của kim loại kiềm
HS nghiên cứu bảng phụ các hằng số vật lí

của kim loại kiềm từ đó rút ra nhận xét về
qui luật biến đổi.

GV yêu cầu HS tìm hiểu nguyên nhân gây
ra các đặc tính vật lí thấp của kim loại kiềm.
HS: Nguyên nhân gây ra các đặc tính vất lí
của KL kiềm là:

- Do KL kiềm có cấu trúc mạng tinh thể lập
phơng tâm khối(tơng i rng).

- Trong mạng tinh thể các nguyên tử và ion
liên kết với nhau bằng liên kết kim loại yÕu.

II. TÝnh chÊt vËt lÝ:

Nhìn chung các kim loại kiềm có nhiệt độ
nóng chảy thấp, nhiệt độ sơi thấp, khối lợng
riêng nhỏ và độ cứng thấp.

- Nhiệt độ nóng chảy giảm dần

- Nhiệt độ sơi giảm dần(trừ Rb v Cs)
- Khi lng riờng tng dn

- Độ cứng giảm dÇn.

Hoạt động 3: Tìm hiểu tính chất hố học của kim loại kiềm
GV yêu cầu HS dựa vào cấu tạo nguyờn t

và cấu tạo mạng tinh thể dự đoán tính chất
hoá học của kim loại kiềm.

- Kim loại kiỊm cã tÝnh khư m¹nh
M  M+ + e

GV u cầu HS giải thích tại sao khi đi từ Li
đến Cs tính khử tăng dần.

- Tính khử giảm dần t Li n Cs.

GV làm thí nghiệm biểu diến các phản ứng
của Na kim loại với các chất:

+ Na tác dụng với Cl2

III. Tính chất hoá học

- Kim loại kiềm cã tÝnh khư rÊt m¹nh
M  M+ + e

- Tính khử tăng dần từ liti đến xesi.

- Trong hỵp chất, các kim loại kiềm có số
oxi hoá +1.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

+ Na ch¸y trong oxi
+ Na t¸c dơng với H2O

HS theo dõi hiện tợng và khái quát lên tính
chất hoá học của kim loại kiềm.

GV nhấn mạnh khả năng phản ứng mạnh
của kim loại kiềm với nớc và axit.

GV: Ngời ta bảo quản kim loại kiềm bằng
cách nào? vì sao?

HS: ỡ cỏc kim loi kim dễ tác dụng với nớc,
với khơng khí nên để bảo quản, ngời ta
ngâm các kim loại kiềm trong dầu hoả.

2Na + O2  Na2O2 (natri peoxit)

Cháy trong khơng khí khơ ở nhiệt độ phòng
4Na + O2  2Na2O (natri oxit)

b) T¸c dơng víi clo

2Na + Cl2 2KCl

2. Tác dụng với axit

Phản ứng xảy ra rÊt m·nh liÖt.

Tất cả các kim loại kiềm đều nổ khi tiếp xúc

với axit.

2Na + 2HCl  2NaCl + H2

3. T¸c dơng víi H2O

2K + 2H2O  2KOH + H2

Từ Li đến Cs phản ứng với nớc xảy ra ngày
càng mãnh liệt.

Natri bÞ nãng chảy và chạy trên mặt nớc.
Kali tự bùng cháy, rubiđi và xeri phản ứng
mÃnh liệt khi tiếp xúc víi níc. V

Hoạt động 4: Tìm hiểu ứng dụng, tráng thái tự nhiên và điều chế kim loại kiềm
HS tự nghiên cứu các ứng dụng của kim loại

kiÒm trong SGK

GV: Trong tự nhiên các kim loại kiềm tồn
tại dới dạng nào?

HS: Trong t nhiờn, cỏc kim loi kim
khụng có ở dạng đơn chất mà chỉ tồn tại ở
dng hp cht.

IV. ứng dụng, trạng thái tự nhiên và ®iỊu chÕ
1. øng dơng: Kim lo¹i kiỊm cã nhiỊu øng
dơng quan träng :

 Dùng chế tạo hợp kim có nhiệt độ nóng
chảy thấp. Thí dụ, hợp kim Na-K có nhiệt độ
nóng chảy là 70oC dùng làm chất trao đổi

nhiệt trong một số lò phản ứng hạt nhân.
 Hợp kim Li-Al siêu nhẹ, đợc dùng trong kĩ
thuật hàng không.

 Xesi đợc dùng làm tế bào quang điện.
2. Trạng thái tự nhiên

Trong nớc biển có chứa một lợng tơng đối
lớn muối NaCl.

Đất cũng chứa một số hợp chất của kim
loại kiềm ở dạng silicat và aluminat.

GV: Ngời ta điều chế kim loại kiềm bằng
phơng pháp nào?

HS: Điều chế kim loại kiềm bằng phơng
pháp điện phân nóng chảy vì các ion kim
loại kiềm có tính oxi hoá yếu nên rất khó bị
khử thành kim loại bằng các chất khử thông
thờng.

HS viết quá trình điện phân nóng chảy
NaCl, Na2O, NaOH

3. Điều chế

Muốn điều chế kim loại kiềm từ các hợp
chất, cần phải khử các ion của chúng.

M+ + e M

VD: Điện phân nóng ch¶y NaCl, Na2O,

NaOH
2NaCl

®pnc

2Na + Cl2

2Na2O

®pnc

4Na + O2

4NaOH

®pnc

4Na + O2 + 2H2O

VI. Củng cố bài

- Tính chât hoá học cơ bản của kim loại kiềm
- Cách điều chế kim loại kiềm

Dặn dò: BTVN: 5,8 trang 111 SGK.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Tiết 42

Bài 25: Kim loại kiềm và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm
(Tiếp theo)

I. Mục tiêu bài học:

1. KiÕn thøc:

HS nắm đợc tính chất và ứng dụng của một số hợp chất quan trọng của kim loại kim
nh: NaOH, Na2CO3, NaHCO3, KNO3

2. Kỹ năng:

Rèn kĩ năng làm giải bài tập, viết phơng trình phản ứng minh hoạ cho các tính chất
hoá học của các hợp chất: NaOH, Na2CO3, NaHCO3, KNO3

II. Chuẩn bị:

Hệ thống bài tập về các hợp chất của kim loại kiềm.

III. Phng phỏp: Đàm thoại gợi mở, nêu vấn đề

IV Tæ chøc

1.ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ :
Hồn thành các phơng trình sau:

a) Cho Na kim loại vào H2O, dung dịch H2SO4 loÃng, dung dịch CuSO4.

b) Điện phân nóng chảy NaCl, điện phân dung dịch NaCl có màng ngăn.
c) Cho K tác dụng với Cl2

d) Cho Na tác dụng với khí oxi khô

e) Cho Na tác dụng với khơng khí khơ ở nhiệt độ thờng.

V. Néi dung

Hoạt động của thầy và trò Nội dung

Hoạt động 1: Tìm hiểu tính chất và ứng dụng của NaOH
HS quan sát mẫu NaOH rắn, nghiên cứu

tÝnh tan, tÝnh hót Èm cđa nã.

HS kÕt hỵp víi SGK suy ra tính chất vật lí
của NaOH.

HS viết phơng trình phản ứng dạng phân tử
và ion của các phản ứng minh hoạ tính chất
của NaOH.

HS tìm hiểu ứng dơng cđa NaOH trong SGK

GV: Cho biÕt 1 sè qu¸ trình sản xuất hoá
học có sử dụng NaOH mà em biÕt?

B. Mét sè hỵp chÊt quan träng cđa kim 
loại kiềm

I. NaOH
1. Tính chất

Natri hiđroxit (NaOH) hay xút ăn da là
chất rắn, không màu, dễ nóng chảy

o o

(t = 322 C), hút ẩm mạnh (dễ chảy rữa),
tan nhiều trong nớc và toả ra một lợng nhiệt
lớn nên cần phải cẩn thận khi hoà tan NaOH
trong nớc.

Khi tan trong nớc, NaOH phân li hoàn toµn
thµnh ion :

NaOH  Na+ + OH

- Natri hiđroxit tác dụng đợc với oxit axit,
axit và muối :

CO2 + 2NaOH  Na2CO3 + H2O

CO2 + 2OH-  2

CO  + H2O

HCl + NaOH  NaCl + H2O

H+ + OH-  H
2O

CuSO4 + 2NaOH  Na2SO4 + Cu(OH)2

Cu2+ + 2OH-  Cu(OH)
2 

2. øng dông

Natri hiđroxit là hoá chất quan trọng,
đứng hàng thứ hai sau axit sunfuric.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

HS t×m hiĨu SGK rót ra tÝnh chÊt vật lí của
NaHCO3

HS viết phơng trình phản ứng dạng phân tử
và ion của các phản ứng minh hoạ tÝnh lìng
tÝnh cđa NaHCO3

HS t×m hiĨu øng dơng cđa NaHCO3 trong

SGK

GV: Giải thích tại sao ngời ta dùng NaHCO3

để chế thuốc đau dạ dày?

II. Natrihi®rocacbonat
1. TÝnh chÊt

Natri hi®rocacbonat (NaHCO3) là chất rắn

màu trắng, ít tan trong nớc, dễ bị nhiệt phân
huỷ tạo ra Na2CO3 và khí CO2

  

3 2 3 2 2

2NaHCO Na CO + CO + H O

NaHCO3 cã tính lỡng tính (vừa tác dụng

đ-ợc với dung dịch axit, vừa tác dụng đđ-ợc với
dung dịch bazơ).

NaHCO3 + HCl  NaCl + CO2 + H2O

NaHCO3 + NaOH  Na2CO3 + H2O

2. øng dông:

NaHCO3 đợc dùng trong cơng nghiệp

d-ỵc phÈm (chÕ thc đau dạ dày,...) và công
nghiệp thực phẩm (làm bột në,...).

HS t×m hiĨu SGK rót ra tÝnh chÊt vËt lÝ của
Na2CO3

HS viết phơng trình phản ứng dạng phân tử
và ion của các phản ứng minh hoạ tính chất
hoá học của Na2CO3

GV làm thí nghiệm nhúng quì tím vào dung
dịch Na2CO3.

HS quan sát và giải thích hiện tợng

HS tìm hiểu ứng dụng của Na2CO3 trong

SGK

III. Natri cacbonat
1. TÝnh chÊt

Natri cacbonat (Na2CO3) là chất rắn

mu trng, tan nhiều trong nớc. ở nhiệt độ
thờng, natri cacbonat tồn tại ở dạng muối
ngậm nớc Na2CO3.10H2O, ở nhiệt độ cao

muối này mất dần nớc kết tinh trở thành
natri cacbonat khan, nãng ch¶y ë 850oC.

Na2CO3 lµ mi cđa axit u(axit

cacbonic) và có những tính chất chung của
muối.

Muèi cacbonat cña kim loại kiềm trong
dung dịch nớc cho môi trờng kiềm.

2. ứng dụng:

Na2CO3 là hoá chất quan trọng trong

công nghiệp thuỷ tinh, bột giặt, phẩm
nhuộm, giấy, sợi,...

HS tìm hiểu SGK rút ra tính chất vật lí của

KNO3

HS viết phơng trình phản ứng minh hoạ tính
chất hoá học, ứng dụng của KNO3

IV. Kali nitrat
1. TÝnh chÊt

Kali nitrat (KNO3) là những tinh thể

không màu, bền trong kh«ng khÝ, tan nhiỊu
trong níc.

Khi đun nóng ở nhiệt độ cao hn nhit
núng chy (333oC), KNO

3 bắt đầu bị

phân huỷ thành O2 và KNO2.

2KNO3 to 2KNO2 + O2

2.øng dông:

KNO3 đợc dùng làm phân bón (phân

đạm, phân kali) và đợc dùng để chế tạo
thuốc nổ.

Thc nỉ th«ng thêng (thc sóng) là
hỗn hợp gồm:

68% KNO3, 15% S và 17% C (than).

Phản ứng cháy của thuốc súng xảy ra
theo phơng trình :

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

VI. Củng cố:

Hoàn thành các phơng trình sau:

a) Cho NaOH t¸c dơng víi khÝ SO2 , khÝ H2S, dung dịch NaHCO3

b) Cho Na2CO3 tác dụng với ddịch Ba(OH)2 , ddÞch HCl, ddÞch H2SO4 , ddÞch CaCl2

c) Cho NaHCO3 tác dụng với dung dịch HNO3 , dung dịch Ba(OH)2 d

Dặn dò: BTVN: 6,7 trang 111 SGK

Bài tập về kim loại kiềm và hợp chất quan trọng của kim loại kiỊm

Bài 1: Hồ tan hồn tồn 1,41 gam oxit của kim loại M nhóm IA bằng nớc thu đợc 50 ml
dung dịch MOH . Để trung hoà hoàn toàn dung dịch MOH cần 15 ml dung dịch H2SO4 1M.

Xác định tên kim loại M.

Bài 2: Cho 4,6 gam hỗn hợp gồm Rb và một kim loại kiềm M tác dụng vi H2O thỡ thu c

một dung dịch kiềm. Để trung hoà hoàn toàn dung dịch kiềm này ngời ta phải dïng hÕt 800
ml dung dÞch HCl 0,25M.

a) Xác định kim loại M.

b) Tính % m mỗi kim loại trong hỗn hợp ban đầu.

c) TÝnh thĨ tÝch khÝ tho¸t ra khi hỗn hợp tác dụng với nớc ở 0oC vµ 2atm.

Bài 3: Hồ tan 7,35 gam hỗn hợp 2 kim loại kiềm thuộc 2 chu kì liên tiếp vào 500 ml dung
dịch HCl thu đợc dung dịch A và 2,8 lít khí (đktc). Cho dung dịch A phản ứng với CuSO4 d

đợc 9,8 gam kết tủa. Tìm tên của 2 kim loại và tính nồng độ mol/l của dung dch HCl.

Bài 5: Sục 3,36 lít khí CO2 (đktc) vào 200 ml dung dịch NaOH 1M. Tính CM của các chÊt cã

trong dung dịch thu đợc. Coi thể tích dung dịch khơng thay đổi.

§S: CM Na2CO3 =0,25 M; CM NaHCO3 = 0,5M

Bài 6: Một hỗn hợp X gồm NaHCO3, Na2CO3 và K2CO3 có khối lợng là 46,6 gam. Chia X ra

làm 2 phần bằng nhau:

+ Phần 1 tác dụng với CaCl2 d thấy 15 gam kết tủa.

+ Phần 2 tác dơng víi dd Ca(OH)2 d thÊy 20 gam kÕt tđa. Tính khối lợng mỗi muối trong

hỗn hợp X §S: NaHCO3=8,4 gam, Na2CO3 = 10,6 gam vµ K2CO3 = 27,6 gam

Bµi 7: Mét hỗn hợp X gồm Na2CO3 và K2CO3 có khối lợng 10,5 gam. Khi cho hỗn hợp X

tỏc dng vi HCl d thì thu đợc 2,016 lít CO2 (đktc).

a, Xác định thành phần % theo khối lợng của hỗn hợp X.

b, LÊy 21 gam hh Na2CO3 vµ K2CO3 víi thµnh phần % nh trên cho tác dụng với dd HCl võa

đủ ( khơng có khí CO2 bay ra). Tính thể tích dd HCl 2M cần dùng.

Bài 8: Cho 24,4 gam hỗn hợp Na2CO3 và K2CO3 tác dụng vừa đủ vi dung dch BaCl2 thu

đ-ợc 39,4 gam kết tủa. Lọc tách kết tủa cô cạn dung dịch thu đđ-ợc bao nhiêu gam muối clorua
khan.

Ngày soạn:...
Tiết 43

Bài 26: Kim loại kiềm thổ và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ

I. Mục tiêu bài học:

1. Kiến thức: HS biết:

- Vị trí của kim loại kiềm thổ trong bảng tuần hoàn, cấu tạo nguyên tử, tính chất vật
lí, tính chất hoá học và phơng pháp điều chế kim loại kiềm thổ.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

HS hiểu: Nguyên nhân tính khử mạnh của kim loại kiềm thổ.
2. Kỹ năng:

- Từ cấu t¹o suy ra tÝnh chÊt, tõ tÝnh chÊt suy ra ứng dụng và điều chế.
- Giải bài tập về kim loại kiềm thổ

II. Chuẩn bị: Bảng tuần hoàn, bảng 1 sè h»ng sè vËt lÝ cđa kim lo¹i kiỊm thỉ

III. Phơng pháp: Đàm thoại gợi mở, nêu vấn đề,…

IV Tæ chøc

1.ổn định lớp. 2. Kiểm tra bài cũ : không

V. Néi dung

Hoạt động của thầy và trũ Ni dung

GV cho học sinh dùng bảng tuần hoàn tìm
hiểu vị trí nhóm IIA

HS viết cấu hình electron chung:

HS nhận xét cấu hình electron ngồi cùng từ
đó rút ra nhận xét về tính chất hố học
chung của kim loi kim th

A. Kim loại kiềm thổ

I-Vị trí, cấu hình electron

- Kim loại kiềm thổ thuộc nhóm IIA
- Gồm các nguyên tố:

beri (Be), magie (Mg), canxi (Ca), stronti
(Sr), bari (Ba) và rađi (Ra)

- Che: ns2

HS nghiên cứu bảng các hằng số vật lí của
kim loại kiỊm thỉ vµ nhËn xÐt.

- Nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sơi thấp, khối
lợng riêng nhỏ.

- Tính chất vật lí biến đổi khơng có qui
luật(ngun nhân do cấu trúc mạng tinh thể
khác nhau)

II-TÝnh chÊt vËt lÝ

- C¸c kim loại kiềm thổ có màu trắng bạc,
có thể dát máng.

- Nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sơi của các
kim loại kiềm thổ tuy cao hơn các kim loại
kiềm nhng vẫn tơng đối thấp.

- Khối lợng riêng tơng đối nhỏ, nhẹ hơn
nhôm (trừ bari).

- Độ cứng hơi cao hơn các kim loại kiềm
nhng vẫn tơng đối mềm.

Trên cơ sở đặc điểm cấu hình electron lớp
ngồi cùng ( có 2 e), các kim loại kiềm thổ
dễ nhờng 2e thể hiện tính khử mạnh

M M2+ + 2e

HS lÊy vÝ dơ minh ho¹ cho tính khử mạnh
của kim loại kiềm

HS viết các phản ứng của kim loại kiềm thổ
với O2, halogen, S,…

HS viết các phản ứng của kim loại kiềm thổ
với axit HCl, H2SO4 loãng, H2SO4 đặc,

HNO3 đặc, loãng…

GV: Các kim loại kiềm thổ nào tác dụng đợc
với H2O ở nhiệt độ thờng, ở nhiệt độ cao?

HS: ở nhiệt độ thờng, Be không khử đợc
n-ớc, Mg khử chậm.

ở nhiệt độ cao Mg khử đợc MgO

III- TÝnh chÊt hoá học
- Có tính khử mạnh.

- Tớnh kh tng dần từ beri đến bari.
M  M2+ + 2e

- Trong hợp chất, các kim loại kiềm thổ có
số oxi ho¸ +2.

1. T¸c dơng víi phi kim:

- Kim loại kiềm thổ khử các nguyên tử
phi kim thành ion âm.

2Mg0 + 0

O  2Mg O+2 -2

2. T¸c dơng víi axit:

a) Víi axit HCl, H2SO4 lo·ng 
0

Mg+ 2+1H Cl Mg Cl+2 2 +
0

H 

b) Với axit HNO3, H2SO4 đặc

Khö 5

N trong HNO3 lo·ng xuèng

N
 ; 
Khö 6

 trong H

2SO4 đặc xuống 2

S
 :

0 +5 +2

3 lo·ng 3 2 4 3 2

4 Mg + 10 HNO 4 Mg (NO ) + NH NO + 3H O




0 +2 2

2 4 đặc 4 2 2

4 Mg + 5 H SO 4 Mg SO + H S + 4H O




</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

- ở nhiệt độ thờng, Be không khử đợc nớc,
Mg khử chm.

- Các kim loại còn lại khử mạnh nớc giải
phóng khí hiđro.

2 2 2

Ca + 2H O Ca(OH) + H
VI. Cđng cè bµi:

- TÝnh chÊt hoá học của kim loại kiềm thổ.
- Dặn dò: BTVN: Bài 4,6 trang 119 SGK

Ngày soạn:...
Tiết 44

Bài 26: Kim loại kiềm thổ và hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ

(Tiếp theo)
I. Mục tiêu bài học:

1. Kiến thức: HS biết:

- Vị trí của kim loại kiềm thổ trong bảng tuần hoàn, cấu tạo nguyên tử, tính chất vật
lí, tính chất hoá học và phơng pháp điều chế kim lo¹i kiỊm thỉ.

- TÝnh chÊt, øng dơng cđa mét sè hợp chất quan trọng của kim loại kiềm thổ.
- Thế nào là nớc cứng, nguyên tắc và phơng pháp làm mềm nớc cứng.

HS hiểu: Nguyên nhân tính khử mạnh của kim loại kiềm thổ.
2. Kỹ năng:

- Từ cấu tạo suy ra tÝnh chÊt, tõ tÝnh chÊt suy ra øng dông và điều chế.
- Giải bài tập về kim loại kiềm thỉ.

II. Chn bÞ: ThÝ nghiƯm CO2 + dung dÞch níc v«i trong,...

III. Phơng pháp: Đàm thoại gợi mở, nêu vấn đề,…

IV Tæ chøc

1.ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ :

Cho biÕt tÝnh chÊt ho¸ học cơ bản của kim loại kiềm thổ?

V. Nội dung

Hot động của thầy và trò Nội dung

GV dựa vào kiến thức thực tế để xây dựng
bài học.

GV làm thí nghiệm cho vôi sống tác dụng
với H2O để điều chế Ca(OH)2 và nghiên cứu

tÝnh chÊt cña nã nh: TÝnh Ýt tan, ph¶n øng
víi CO2 …

GV giới thiệu những ứng dụng khác của
Ca(OH)2 mà HS cha biết nh dùng để sản

xt xót, clorua v«i, NH3,…

B. Mét số hợp chất quan trọng của canxi

1. Ca(OH)2 Canxi hiđroxit

- Là chất rắn màu trắng, ít tan trong nớc. Nớc vôi
trong là dung dịch Ca(OH)2.

- Ca(OH)2 hấp thụ dƠ dµng khÝ CO2 :

Ca(OH)2 + CO2  CaCO3  + H2O

Phản ứng trên thờng đợc dùng để nhận biết
khớ CO2.

- Ca(OH)2 là một bazơ mạnh, lại rẻ tiền nªn

đợc sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành cơng
nghiệp : sản xuất xút (NaOH), amoniac

(NH3), clorua vôi (CaOCl2), ...

GV dựa vào kiến thức thực tế để xây dựng
bài học.

GV làm thí nghiệm sục khí CO2 từ từ n d

vào nớc vôi trong
HS viết phơng trình:

CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O

2. CaCO3 Canxi cacbonat

a) TÝnh chÊt:

- là chất rắn, màu trắng, không tan trong nớc
- bị phân huỷ ở nhiệt độ khoảng 1000oC.

CaCO3 t0 CaO + CO2

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

n-CaCO3 + CO2 + H2O Ca(HCO3)2

Trên cơ sở 2 phơng trình đó GV giải thích
các hiện tợng thực tế nh: sự tạo thành thạch
nhũ trong hang động, sự đóng cặn trong nồi
hơi,...

GV giíi thiƯu các dạng tồn tại của CaCO3

nh: ỏ vụi, ỏ phn, đá hoa và các ứng dụng
thực tế của chúng.

íc cã hoà tan khí CO2 tạo ra canxi

hiđrocacbonat (Ca(HCO3)2), chất này chỉ

tồn tại trong dung dịch.

CaCO3 + CO2 + H2O Ca(HCO3)2

Khi đun nóng Ca(HCO3)2 phân huỷ:

Ca(HCO3)2 t

CaCO3 + CO2 + H2O

b) Trạng thái tự nhiên:

CaCO3 tũn tại ở dạng: Đá vơi, đá hoa, đá

phÊn vµ là thành phần chính của vỏ và mai
các loài ốc, sò, hến, mực,...

c) ứng dụng:

- Đá vôi dùng làm vật liệu xây dựng, sản
xuất vôi, xi măng, thuỷ tinh,...

- Đá hoa dùng trong các công trình mĩ thuật
(tạc tợng, trang trí,...).

- ỏ phn d nghin thành bột mịn làm phụ
gia của thuốc đánh răng,...

GV giới thiệu về thạch cao sống và thạc cao
khan và những ứng dụng của chúng.

CaSO4.2H2O

1600C

CaSO4.H2O

3500C

Th¹ch cao sèng th¹ch cao nung
CaSO4.
 th¹ch cao khan

3. CaSO4 Canxisunfat

a) Th¹ch cao sèng và thạch cao khan
- Trong tự nhiên, canxi sunfat (CaSO4) tån

t¹i díi d¹ng mi ngËm níc CaSO4.2H2O

gọi là thạch cao sống. - Khi đun nóng đến
160oC, thạch cao sng mt mt phn nc bin

thành thạch cao nung.

- Thạch cao khan là CaSO4. Loại thạch cao

này đợc điều chế bằng cách nung thạch cao
sống ở nhiệt độ 3500C.

- Thạch cao nung là chất rắn màu trắng, dễ
nghiền thành bột mịn. Khi nhào bột đó với
nớc tạo thành một loại bột nhão có khả năng
đông cứng nhanh.

b) øng dông:

- Một lợng lớn thạch cao đợc trộn vào clanhke
khi nghiền để làm cho xi măng chậm đơng
cứng.

- Thạch cao nung cịn đợc dùng để nặn tợng,
đúc khn và bó bột khi gãy xơng.

GV đặt vấn đề: Vì sao nớc tự nhiên thờng
chứa một lợng nhỏ cvác muối:

Ca(HCO3)2; Mg(HCO3)2; CaSO4; MgSO4;

CaCl2; MgCl2,…

GV giíi thiƯu kh¸i niƯm níc cøng, níc mỊm
GV giíi thiƯu c¸c kh¸i niƯm níc cøng cã
tÝnh cøng tạm thời, tính cứng vĩnh cửu, tính
cứng toàn phần.

C. Níc cøng
1. Kh¸i niƯm

- Nớc chứa nhiều ion Ca2+ và Mg2+ c gi

là nớc cứng.

- Nớc chứa ít hoặc không chứa các ion Ca2+

v Mg2+ c gi l nc mm.

Ngời ta phân biệt nớc cứng có tính cứng tạm
thời, vĩnh cửu và toàn phần.

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

3 2 3 2 2

Ca(HCO )   CaCO  + CO  + H O

3 2 3 2 2

Mg(HCO )   MgCO  + CO  + H O

b) TÝnh cøng vÜnh cưu: lµ tính cứng gây nên 
bởi các muối sunfat, clorua của canxi và
magie.

c) Tính cứng toàn phần gồm cả tính cứng 
tạm thời và tính cứng vĩnh cửu.

GV dựng phơng pháp đàm thoại để HS rút ra
tác hại của nc cng vi sinh hot v sn
xut.

2. Tác hại của nớc cứng

- Đun nớc cứng lâu ngày trong nồi hơi, nồi
sẽ bị phủ một lớp cặn. Lớp cặn dày 1 mm
làm tốn thêm 5% nhiên liệu, thậm chÝ cã thĨ
g©y nỉ.

- Các ống dẫn nớc cứng lâu ngày bị đóng
cặn, làm giảm lu lợng của nớc.

- Quần áo giặt bằng nớc cứng thì xà phòng
không ra bọt, tốn xà phòng và làm quần áo

chóng h hỏng do những kết tủa khó tan bám
vào quần áo.

- Pha trà bằng nớc cứng sẽ làm giảm hơng vị
của trà. Nấu ăn bằng nớc cứng sẽ làm cho
thực phẩm lâu chín và giảm mùi vị.

HS tìm hiÓu:

- Nguyên tắc làm mềm: làm giảm nồng độ
các ion Ca2+, Mg2+ trong nc cng.

- Các phơng pháp làm mềm nớc cứng, viết
phơng trình

3. Cách làm mềm nớc cøng

Nguyên tắc làm mềm nớc cứng:làm giảm
nồng độ các ion Ca2+, Mg2+ trong nc cng.

a) phơng pháp kết tủa

- Níc cøng cã tÝnh cøng t¹m thêi:

+ Đun sôi nớc, có phản ứng phân huỷ
Ca(HCO3)2 và Mg(HCO3)2 tạo ra muối

cacbonat kh«ng tan.
+ Dïng Ca(OH)2

Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2  2CaCO3 + 2H2O

- Dùng Na2CO3 (hoặc Na3PO4) để làm mất

tÝnh cøng t¹m thêi vµ tÝnh cøng vÜnh cưu.
Ca(HCO3)2 + Na2CO3  CaCO3+ 2NaHCO3

CaSO4 + Na2CO3 CaCO3 + Na2SO4

b) Phơng pháp trao đổi ion
GV giới thiệu cách nhận biết các ion Ca2+,

Mg2+ trong dung dịch.

HS viết phơng trình phản øng

4. NhËn biÕt ion Ca2+, Mg2+ trong dung dÞch

2 2

3 3

Ca CO    CaCO 

3 2 2 3 2

Ca 2HCO

CaCO CO H O Ca(HCO )

 

   

     (tan)
 

   

2 2

3 3

Mg CO CaCO

 

   

    

3 2 2 3 2

Mg 2HCO

MgCO CO H O Mg(HCO )

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

VI. Củng cố: - Dùng bài tập 2,8,9 để củng cố bài
Dặn dị: BTVN 3,5,7 trang 119

Ngµy soạn:...
Tiết 45

Bài 28: Luyện tập

Tính chất của kim loại kiềm, kiềm thổ và hợp chất của chúng

I. Mục tiêu bài häc:

1. KiÕn thøc:

- Cđng cè kiÕn thøc vỊ kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ và một số hợp chất quan
trọng của chúng.

2. Kỹ năng:

- Rèn luyện kĩ năng giải bài tập về các kim loại trên và hợp chất của chúng.

II. Chuẩn bị:

- Bảng tổng kết các tính chất của kim loại kiềm, kiềm thổ, và các hợp chất của chúng

III. Phơng pháp: 
IV Tổ chức

1.ổn định lớp.

2. KiĨm tra bµi cũ : kiểm tra khi chữa bài tập.

V. Nội dung

Hot ng ca thy v trũ Ni dung

HS ôn lại các kiến thức cần nhớ về:
Kim loại kiềm, kiềm thổ

Các hợp chất của kim loại kiềm, kiềm thổ
Nớc cứng

I. Kiến thức cần nhớ:

1. Kim loại kiềm và kim loại kiềm thổ
-Vị trí

- Cấu hình electron

- Tớnh cht hoỏ hc c trng
- Cách điều chế

2. Mét sè hỵp chÊt quan träng cđa kim lo¹i
kiỊm

- NaOH; NaHCO3; Na2CO3 ; KNO3

3. Mét số hợp chất quan trọng của kim loại
kiềm thổ:

- Ca(OH)2 ; CaCO3 ; Ca(HCO3)2;

- Th¹ch cao
4. Níc cứng
- Khái niệm
-Phân loại
-Cách làm mềm
Hớng dẫn:

NaOH + HCl NaCl + H2O

x mol x mol
KOH + HCl KCl + H2O

y mol y mol
LËp hƯ ph¬ng tr×nh:

40x+56y=3,04
58,5x+ 74,5y= 4,15
Giải ra đợc x = 0,02; y= 0,04

mNaOH=0,8 gam; mKOH=2,24 gam

II- Bµi tËp

Bài 1: Cho 3,04 g hỗn hợp NaOH và KOH tác
Dụng với axit HCl thu đợc 4,15 g hỗn hợp
muối clorua. Khối lợng của mỗi hiđroxit
trong hỗn hợp lần lợt là:

A. 1,17 g vµ 2,98 g.
B. 1,12 g vµ 1,6 g
C. 1,12 g vµ 1,92 g.

D. 0,8 g vµ 2,24 g.

Híng dÉn:

Sè mol CO2 = 0,3 mol

Sè mol Ca(OH)2 = 0,25 mol

ViÕt 2 phơng trình:

CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O

x mol x mol x mol

2CO2 + Ca(OH)2 Ca(HCO3)2

Bài 2: Sục 6,72 lít khí CO2 (đktc) vào dung

dịch cã chøa 0,25 mol Ca(OH)2. Khèi lỵng

kết tủa thu đợc là:

A. 10 g

B. 15 g

C. 20 g.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

2y mol y mol
Giải hệ phơng trình:
x+2y=0,3

x+y=0,25

x = 0,2 mol y = 0,05 mol

Khèi l¬ng CaCO3 =0,2.100=20 gam

Híng dẫn: Na2CO3

HS viết phơng trình:

Ca(HCO3)2+ Na2CO3 CaCO3 +2NaHCO3

Mg(HCO3)2+Na2CO3 MgCO3+2NaHCO3

Bi 3: Chất nào sau đây có thể dùng để làm
mềm nớc cứng có tính cứng vĩnh cửu ?
A. NaCl B. H2SO4 C. Na2CO3 D. HCl

Híng dÉn:

(1) MgCO3 + 2HCl MgCl2 + CO2 + H2O

(2) BaCO3 + 2HCl BaCl2 + CO2 + H2O

CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O

Để thu đợc lợng kết tủa lớn nhất thì số mol
CO2 thu đợc ở (1) và (2) = 0,2 mol

LËp hệ phơng trình:

84x+197y=28,1
x+y=0,2

Gi¶i hƯ ta cã: x=y=0,1 mol
%m MgCO3 = 8,4/21,8=29,89%

Bài 4: Có 28,1g hỗn hợp MgCO3và BaCO3,

trong ú MgCO3 chim a% khi lng.

Cho hỗn hợp trên tác dơng hÕt víi

dung dịch axit HCl để lấy khí CO2 ri em

sục vào dung dịch có chứa 0,2 mol

Ca(OH)2 c kết tủa B. Tính a để kết tủa

B thu đợc l ln nht.

Hớng dẫn:

Đáp án: B. Điện phân CaCl2 nãng ch¶y.

Bài 5: Cách nào sau đây thờng đợc dùng
để iu ch kim loi Ca ?

A. Điện phân ddịch CaCl2 có màng ngăn.

B. Điện phân CaCl2 nóng chảy.

C. Dựng Al để khử oxit CaO ở t0 cao.

D. Dùng kim loại Ba để đẩy Ca ra khỏi
dung dịch CaCl2.

Híng dÉn:

CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O

x mol x mol x mol

2CO2 + Ca(OH)2 Ca(HCO3)2

2y mol y mol y mol

Ca(HCO3)2 CaCO3 + CO2 + H2O

y mol y mol

Ta cã x = 0,03; y = 0,02

Sè mol CO2 = x+2y= 0,07 mol

Bµi 6: Sơc a mol khÝ CO2 vào dung dịch

Ca(OH)2 thu c 3 gam kt ta. Lc tách

kết tủa rồi đun nóng nớc lọc lại thu thêm
đợc 2 g kết tủa nữa. Giá trị của a là:
A. 0,05 mol.

B. 0,06 mol,

C. 0,07 mol.

D. 0,08 mol.

Ngày soạn:...
Tiết 46

Bài 27: Nhôm và hợp chất của nhôm

I. Mục tiêu bài học:

1. Kiến thức:

- Biết vị trí của nhôm trong bảng tuần hoàn, cấu tạo nguyên tử, tính chất vật lí, tính
chất hoá học của nhôm, ứng dụng và phơng pháp sản xuất nhôm.

2. Kỹ năng:

- Thc hin mt s thớ nghim n gin

II. Chuẩn bị: Dụng cụ, hoá chất: hạt nhôm hoặc lá nhôm, dung dịch HCl, H2SO4 loÃng,

NaOH, NH3 , HgCl2 hc Hg.

III. Phơng pháp: Đàm thoại gợi mở, thí nghiệm biểu diễn, nêu vấn đề.

IV Tỉ chøc

1.ổn định lớp. 2. Kiểm tra bài cũ : khụng

V. Nội dung

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

HS tìm vị trí của Al trong bảng tuần hoàn,
viết cấu hình electron,

HS nhận xét: Nhôm dễ nhờng cả 3 electron
hoá trị nên có số oxi hoá +3 trong các hợp
chất.

A. Nhôm

I-Vị trí, cấu hình electron

- ô số 13, thuộc nhóm IIIA, chu k× 3
- Che: 1s22s22p63s23p1 [Ne]3s23p1.

HS tù t×m hiĨu tÝnh chÊt vËt lÝ cđa nh«m

trong SGK II- TÝnh chÊt vËt lÝ- Nh«m là kim loại màu trắng bạc, nóng
chảy ở 660oC, khá mềm, dễ kéo sợi, dễ dát

mỏng.

- Nhụm là kim loại nhẹ, dẫn điện tốt (gấp 3
lần sắt, bằng 2/3 lần đồng) và dẫn nhiệt tốt
(gấp 3 lần sắt).

GV biĨu diƠn thÝ nghiƯm Al t¸c dơng với
O2(thí nghiệm nhôm mọc lông tơ)

HS giải thích hiện tợng và viết phơng trình
phản ứng.

III- Tính chất hoá học

- Tính khử mạnh, chỉ sau kim loại kiềm và
kiỊm thỉ: Al  Al3+ + 3e

1. T¸c dơng víi phi kim
a) T¸c dơng víi halogen

2Al + 3Cl2  2AlCl3

b) T¸c dơng víi oxi

4Al + 3O2  to 2Al2O3

Với phản ứng của nhôm với axit GV yêu
cầu HS lấy ví dụ các phản ứng của nhôm với
Axit HCl và H2SO4 loÃng

Axit HNO3 v H2SO4 c.

2. Tác dụng với axit

- Nhôm khử dễ dàng ion H+ trong dung dịch

HCl và H2SO4 loÃng thành khí H2.

2Al + 6HCl 2AlCl3 + 3H2

- Nhôm tác dụng mạnh với dung dÞch HNO3

lỗng, HNO3 đặc, nóng và H2SO4 đặc, nóng.

Trong các phản ứng này, Al khử 5
N

hoặc 6

xuống số oxi hoá thấp hơn.

Al+4HNO3(loÃng) t

Al(NO3)3+NO+ 2H2O

2Al + 6H2SO4 đặc t

Al2(SO4)3 +3SO2 + 6H2O

- Nhôm bị thụ động với các dung dịch axit
HNO3 đặc, nguội và H2SO4 đặc, nguội.

GV: ở nhiệt độ cao, Al khử đợc nhiều ion
kim loại trong oxit. Phản ứng đợc gọi là
phản ứng nhiệt nhôm. Phản ứng nhiệt nhôm
toả ra lợng nhiệt rất lớn ví dụ:

2Al + Fe2O3  to Al2O3 + 2Fe 2916oC

8Al + 3Fe3O4  to 4Al2O3 + 9Fe 2673oC

3. Tác dụng với oxit kim loại

nhit cao, Al khử đợc nhiều ion kim
loại trong oxit.

2Al + Fe2O3  to Al2O3 + 2Fe

GV biĨu diƠn thÝ nghiệm Al tác dụng với
H2O và với dung dịch kiềm.

HS viết phơng trình phản ứng

2Al + 6H2O 2Al(OH)3  + 3H2 (1)

Al(OH)3 + NaOH  NaAlO2 + 2H2O (2)

Céng (1) vµ (2)

2Al + 2NaOH + 2H2O  2NaAlO2+ 3H2

4. T¸c dơng víi níc

Nhơm khơng tác dụng với nớc, dù ở nhiệt độ
cao là vì trên bề mặt của nhơm đợc phủ kín
một lớp Al2O3 rất mỏng, bền và mịn, khơng

cho níc vµ khÝ thÊm qua.

Nếu phá bỏ lớp oxit đó (hoặc tạo thành hỗn
hống Al  Hg), thì nhơm sẽ tác dụng với nớc
ở nhiệt độ thờng.

2Al + 6H2O  2Al(OH)3  + 3H2 (1)

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Al2O3 l oxit l ỡng tính nên lớp màng mỏng

Al2O3 trên bề mặt nhôm tác dụng với dung

dịch kiềm tạo ra muối tan. Khi không còn
màng oxit bảo vệ, nhôm sẽ tác dụng với
n-ớc tạo ra Al(OH)3 và giải phóng khí H2 ;

Al(OH)3 là hiđroxit lỡng tính nên tác dụng

tiếp với dung dịch kiềm.

Al(OH)3 + NaOH NaAlO2 + 2H2O (2)

natri aluminat

Ph¶n øng x¶y ra theo (1) vµ (2). Céng (1) vµ
(2) ta có phơng trình

hoá học sau :

2Al + 2NaOH + 2H2O  2NaAlO2+ 3H2

Nh vËy, nh«m cã thĨ tan trong dung dịch
kiềm và giải phóng khí hiđro.

HS nêu ứng dụng của nhôm

GV bổ xung các ứng dụng của nhôm mà HS
cha biết

IV-ứng dụng và trạng thái tự nhiên
1. ứng dụng

- Dùng làm vật liệu chế tạo máy bay, ô tô,
tên lửa, tàu vũ trụ.

- Dùng trong xây dùng nhµ cưa vµ trang trÝ
néi thÊt.

- Dùng làm dây dẫn điện, dụng cụ nhà bếp.
- Hàn đờng ray...

HS nghiên cứu trạng thái tự nhiên của nhôm

trong SGK 2. Trạng thái tự nhiên- Tồn tại ở dạng hợp chất.

- Nhôm là nguyên tố đứng hàng thứ ba sau
oxi và silic về độ phổ biến trong vỏ Trái Đất.
- Có trong:

+ đất sét (Al2O3.2SiO2.2H2O),

+ mica (K2O.Al2O3.6SiO2),

+ boxit (Al2O3.nH2O),

+ criolit (3NaF.AlF3),...

GV cho biết qặng bôxit có thành phần là
Al2O3 và lẫn tạp chất là Fe2O3, SiO2

Sua khi loại bỏ tạp chất ngời ta điện phân

nóng chảy Al2O3

GV yêu cầu HS viết các phản ứng xảy ra ở
điện cực.

GV: Khớ O2 ở nhiệt độ cao đốt cháy C thành

khÝ CO và CO2. Vì vậy, sau một thời gian

phải thay thế điện cực dơng.

V- Sản xuất nhôm
1. Nguyên liệu:

Nguyên liệu để sản xuất nhôm là quặng
boxit Al2O3.nH2O. Boxit thờng lẫn tạp chất

lµ Fe2O3 vµ SiO2. Sau khi lo¹i bá t¹p chÊt

bằng phơng pháp hố học thu c Al2O3 gn

nguyên chất.

2. Điện phân nóng chảy Al2O3

Quá trình điện phân :

Cực âm (catot) và cực dơng của thùng điện
phân là các tấm than chì nguyên chất
ở catot xảy ra quá trình khử ion Al3+ thành

Al : Al3+ + 3e  Al

ë anot x¶y ra quá trình oxi hoá ion O2 thành

khí O2. 2O2 O2 + 4e

VI. Cñng cè:

Dùng bài tập 1,2 trang 128 cng c bi.

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

Chuẩn bị phần hợp chất của nhôm. BTVN: 5,8 trang 129 SGK

Ngày soạn:...
Tiết 47

Bài 27: Nhôm và hợp chất của nhôm

(Tiếp theo)
I. Mục tiêu bài học:

1. Kiến thức:

- Biết tính chất và øng dơng cđa mét sè hỵp chÊt quan träng cđa nhôm.
2. Kỹ năng:

- Thc hin mt s thớ nghim n gin

II. Chuẩn bị:

- Dụng cụ, hoá chất: hạt nhôm hoặc lá nhôm, dung dịch HCl, H2SO4 loÃng, NaOH,

NH3 , HgCl2 hc Hg.

III. Phơng pháp: Đàm thoại gợi mở, thí nghiệm biểu diễn, nêu vấn đề

IV Tỉ chøc

1.ổn định lớp.

2. KiĨm tra bµi cị : Viết các phơng trình phản ứng:

Cho Al tỏc dụng với: dung dịch HCl, NaOH, H2SO4 đặc nóng, dung dịch HNO3

lỗng(khơng có khí bay ra), CuO, Fe2O3( ở nhiệt độ cao).

V. Néi dung

Hoạt động của thầy và trò Nội dung

GV biĨu diƠn thÝ nghiƯm chøng minh tÝnh
l-ìng tÝnh của Al2O3.

HS viết phơng trình phản ứng ở dạng phân
tử và ion thu gọn.

HS nghiên cứu các ứng dụng cđa Al2O3 díi

sù híng dÉn cđa GV.

GV liªn hƯ với thực tế về các dạng oxit của
nhôm.

B. Một số hợp chất quan trọng của nhôm

I- Al2O3

1. Tính chất

-Al2O3 là chất rắn, màu trắng, không tan

trong nớc và không tác dụng với nớc, nóng
chảy ở trên 2050oC.

- Nhôm oxit là oxit lỡng tính, vừa tác dụng
với axit, vừa tác dụng với bazơ.

+ Al2O3 tác dụng với dung dÞch axit:

Al2O3 + 6HCl  2AlCl3 + 3H2O

Al2O3 + 6H+  2Al3+ + 3H2O

+ Al2O3 tác dụng với dung dịch bazơ:

Al2O3 + 2NaOH  2NaAlO2 + H2O

natri aluminat
Al2O3 + 2OH-  2AlO2- + H2O

2. øng dông

- Dạng oxit ngậm nớc là thành phần chủ yếu
của quặng boxit (Al2O3.2H2O) dùng để sản

xuÊt nh«m.

- Dạng oxit khan, có cấu tạo tinh thể là đá
quý: Corinđum, hồng ngọc,saphia...

- Bét nh«m oxit dïng trong c«ng nghiƯp sản
xuất xúc tác cho tổng hợp hữu cơ.

GV biểu diƠn thÝ nghiƯm chøng minh tÝnh
l-ìng tÝnh cđa Al(OH)3.

HS viết phơng trình phản ứng ở dạng phân
tử và ion thu gọn.

GV thông báo Al(OH)3 dễ bị phân huỷ

thành Al2O3.

GV bổ xung thêm: Nhôm hiđroxit thể hiện
tính bazơ trội hơn tính axit. Do có tính axit
nên nhôm hiđroxit còn có tên là axit

aluminic. Axit aluminic là axit rất yếu, yếu
hơn axit cacbonic.

II- Al(OH)3

- Nhôm hiđroxit (Al(OH)3) là chất rắn, màu

trắng, kết tủa ở dạng keo.

- Al(OH)3 là hiđroxit lỡng tính.

Al(OH)3 + 3HCl  AlCl3 + 3H2O

Al(OH)3 + 3H+  Al3+ + 3H2O

Al(OH)3 + NaOH  NaAlO2 + 2H2O

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

GV giới thiệu về phèn chua và phèn nhôm
GV đặt câu hỏi: giải thích tại sao ngời ta
dùng phèn chua lm trong nc?

HS giải thích trên cơ sở sự thuỷ phân muối.

III- Nhôm sunfat

- Muối nhôm sunfat khan tan trong nớc toả
nhiệt (bị hiđrat hoá.)

- Phèn chua, công thøc :
K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O,

hay viÕt gän lµ : KAl(SO4)2.12H2O.

- Phèn chua đợc dùng trong ngành thuộc da,
công nghiệp giấy, cht cm mu trong

ngành nhuộm vải, chất làm trong níc,...
- PhÌn nh«m: Thay ion K+ b»ng Li+, Na+ hay

NH4
GV thùc hiƯn thÝ nghiƯm nhËn biÕt ion Al3+

HS viÕt ph¬ng tr×nh ion thu gän. IV-NhËn biÕt ion Al

Cho từ từ dung dịch NaOH đến d vào dung
dịch thí nghiệm, nếu thấy có kết tủa keo
xuất hiện rồi tan trong NaOH d thì chứng tỏ
có ion Al3+.

Al  3OH   Al(OH) 

 

  

3 2

Al(OH) OH (d ) AlO + 2H2O

VI. Củng cố: GV dùng bài tập 3,4 trong SGK để củng cố.
Dặn dò: BTVN 6 trang 129 SGK Cỏc bi tp khỏc:

1) Điều chế nhôm từ quặng bôxit( Al2O3.nH2O có lẫn Fe2O3 và SiO2)

2) iu ch AlCl3; Al(OH)3; NaAlO2 từ NaCl; H2O; Al(điều kiện có đủ)

3) Trộn dung dịch chứa a mol AlCl3 với dung dịch chứa b mol NaOH. Để thu đợc kết tủa thì

cÇn cã tØ lƯ: A. a : b=1 : 4 B. a : b < 1 : 4 C.a : b=1 : 5 D.a : b>1:4

4) Cho 200 ml dung dịch AlCl3 1,5M tác dụng với V lit dung dịch NaOH 0,5M, lỵng kÕt tđa

thu đợc là 15,6 gam. Giá trị lớn nhất của V là: A.1,2 B.1,8 C.2,4 D.2

5) Cho 60 ml dung dÞch NaOH 1.5 M vào 50 ml dung dịch AlCl3 0.5 M. Khối lỵng kÕt tđa

thu đợc là: A. 1,95 gam B.0,78 gam C. 2,34 gam D. 3,9 gam

6) Đốt nóng một hỗn hợp gồm Al và 16 gam Fe2O3 (trong điều kiện khơng có khơng khí)

đến khi phản ứng xảy ra hồn toàn, thu được hỗn hợp rắn X. Cho X tác dụng vừa đủ với V
ml dung dịch NaOH 1M sinh ra 3,36 lít H2 (ở đktc). Giá trị của V là

A. 100 B. 150 C. 200 D. 300

TiÕt 48

Ngµy soạn:...

Bài 29: Luyện tập

Tính chất của Nhôm và hợp chất của nhôm

I. Mục tiêu bài học:

1. Kiến thức:

- Củng cè kiÕn thøc vỊ tÝnh chÊt vËt lÝ, ho¸ häc của nhôm và một số hợp chất quan
trọng của nhôm.

2. Kỹ năng:

- Rèn luyện kĩ năng giải bài tập về nhôm và một số hợp chất quan trọng của nhôm.

II. Chuẩn bị: Bài tập và câu hỏi trắc nghiệm về nhôm và hợp chất của nhôm.

III. Phng phỏp: m thoại, hoạt động nhóm,..

IV Tỉ chøc

1.ổn định lớp. 2. Kiểm tra bài cũ : không

V. Néi dung

Hoạt động của thầy và trò Nội dung

GV chia lớp thành các nhóm sau đó cho mỗi

nhóm nhắc lại kiến thức về nhơm và hợp
chất của nhơm.

Nhãm 1: Nh¾c lại các kiến thức về nhôm
Nhóm 2: Nhắc lại các kiến thức về hợp chất

I-Kiến thức cần nhớ

1. Nhôm

a) Vị trí trong bảng tuần hoàn

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

của nhôm. Nhôm là kim loại nhẹ (D = 2,7g/cm3),

dẫn điện, dẫn nhiệt tốt, dẻo.
c) Tính chất hoá học

Nhôm là kim loại có tính khử mạnh (chỉ
sau kim loại kiềm và kiỊm thỉ)

Al  Al3+ + 3e

Trªn thực tế, nhôm không tác dụng với O2

của không khí và không tác dụng với nớc là
do có màng oxit bảo vệ.

Nhôm bị phá huỷ trong môi trờng kiềm.

2. Hợp chất của nhôm

a) Nhôm oxit

Nhôm oxit là oxit lỡng tính : vừa tan
trong dung dịch axit, vừa tan trong dung
dịch kiềm mạnh.

b) Nhôm hiđroxit

Nhôm hiđroxit là hiđroxit lìng tÝnh, võa
tan trong dung dÞch axit, võa tan trong dung
dịch kiềm mạnh.

c) Nhôm sunfat

Phèn chua : K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O

Phèn nhôm : M2SO4.Al2(SO4)3.24H2O (M+

là Na+ ; Li+ ; N

H)
GV cho HS làm các bài tập trong SGK

Đáp án B. II-Bài tập:1. Nhôm bền trong môi trờng không khí
và níc lµ do

A. nhơm là kim loại kém hoạt động.

B. có màng oxit Al2O3 bền vững bảo vệ.

C. cã màng hiđroxit Al(OH)3 bền vững bảo

vệ.

D. nhụm cú tớnh th ng vi khụng khớ v
nc.

Đáp án D. 2. Nhôm không tan trong dung dịch nào

sau đây ?

A. HCl B. H2SO4

C. NaHSO4 D. NH3

Híng dÉn:

Al + NaOH + H2O NaAlO2 + 3/2H2

Al2O3 + 2NaOH 2NaAlO2 + H2O

Sè mol H2 = 0,6 mol

Sè mol Al=2/3.0,06=0,4 mol
mAl=27.0,4= 10,8 gam

mAl2O3=20,4 gam

Đáp án B

3. Cho 31,2 g hỗn hợp bột Al và Al2O3 tác

dng vi dung dch NaOH d thu đợc
13,44 lít H2 ở đktc. Khối lng tng cht

trong hỗn hợp ban đầu lần lợt lµ
A. 16,2 g vµ 15 g.

B. 10,8 g vµ 20,4 g.
C. 6,4 g vµ 24,8 g.
D. 11,2 g vµ 20 g.
Híng dÉn:

a) Dïng níc

b) Dïng dung dÞch Na2CO3

c) Dïng H2O.

4. Chỉ dùng thêm một hố chất, hãy phân
biệt các chất trong những dãy sau và viết
ph-ơng trình hố học để giải thích.

a) Al, Mg, Ca, Na.

b) Các dung dịch NaCl, CaCl2, AlCl3.

c) Các chất bột CaO, MgO, Al2O3.

a) Hiện tợng: có kết tủa
phơng trình:

AlCl3+3NH3+3H2O Al(OH)3+3NH4Cl

b) Hiện tợng: có kết tủa keo trắng sau đó kết

5. Viết phơng trình hố học để giải thích
các hiện tợng xy ra khi:

a) cho dung dịch NH3 d vào ddịch AlCl3.

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

tđa tan dÇn.

AlCl3+3NaOH Al(OH)3+3NaCl

Al(OH)3 + NaOH NaAlO2 + 2H2O

c) Hiện tợng: Không có kết tđa.
d) HiƯn tỵng: Cã kÕt tđa:

NaAlO2 +CO2+ H2O Al(OH)3+ NaHCO3

e) Hiện tợng: Có kết tủa sau đó kết tủa tan.
NaAlO2 +HCl+ H2O Al(OH)3+ NaCl

Al(OH)3 3HCl AlCl3 + 3H2O

dung dịch AlCl3.

c) cho từ từ dung dịch Al2(SO4)3 vào dung

dịch NaOH và ngợc lại.

d) sục từ từ khí CO2 vào dung dịch NaAlO2.

e) cho t t đến d dung dịch HCl vào dung
dịch NaAlO2.

Dặn dò: BTVN bài 6 trang 132
Các bài tập khác

Tiết 49

Ngày soạn:...

Bài 29: Luyện tập

Tính chất của Nhôm và hợp chất của nhôm

(Tiếp theo)
I. Mục tiêu bài học:

1. KiÕn thøc:

- Cđng cè kiÕn thøc vỊ tÝnh chÊt vật lí, hoá học của nhôm và một số hợp chất quan
trọng của nhôm.

2. Kỹ năng:

- Rèn luyện kĩ năng giải bài tập về nhôm và một số hợp chất quan trọng của nhôm.

II. Chuẩn bị: Bài tập và câu hỏi trắc nghiệm về nhôm và hợp chất của nh«m.

III. Phơng pháp: Đàm thoại, hoạt động nhóm,..

IV Tỉ chøc

1.ổn định lớp. 2. Kiểm tra bài cũ : khơng

V. Néi dung

Hoạt động của thầy và trị Nội dung

Sè mol AlCl3 = 0,3 mol

Sè mol kÕt tña Al(OH)3=0,2 mol

AlCl3 + 3NaOH Al(OH)3 + 3NaCl

0,3 mol 0,9 mol 0,3 mol

Al(OH)3 + NaOH NaAlO2 + H2O

0,1 mol 0,1 mol

Sè mol NaOH =1 mol VddNaOH=2 M

1) Cho 200 ml dung dÞch AlCl3 1,5M t¸c

dụng với V lit dung dịch NaOH 0,5M, lợng
kết tủa thu đợc là 15,6 gam. Giá trị lớn nhất
của V là:

A.1,2 B.1,8 C.2,4 D.2

Sè mol NaOH = 0,09 mol
Sè mol AlCl3 = 0,025 mol

AlCl3 + 3NaOH Al(OH)3 + 3NaCl

0,025 mol 0,075 mol 0,025 mol
Al(OH)3 + NaOH NaAlO2 + H2O

0,015 mol 0,015 mol
Sè mol kÕt tđa = 0,01 mol
Khèi lỵng kÕt tđa =0,78 gam.

2) Cho 60 ml dung dÞch NaOH 1.5 M vào
50 ml dung dịch AlCl3 0.5 M. Khối lợng kÕt

tủa thu đợc là:

A. 1,95 gam B.0,78 gam

C. 2,34 gam D. 3,9 gam

Híng dÉn:

Al + NaOH + H2O NaAlO2 + 3/2H2

Al2O3 + 2NaOH 2NaAlO2 + H2O

Sè mol H2 = 0,6 mol

Sè mol Al=2/3.0,06=0,4 mol
mAl=27.0,4= 10,8 gam

mAl2O3=20,4 gam Đáp án B

3) 31,2 gam hỗn hợp Al v Alà 2O3 t¸c dụng

với dung dịch NaOH dư được 0,6 mol H2.

% khối lượng Al l :à

A. 36,54% B. 25,96%
C. 34,61% D. 51,92%
Na + H2O NaOH + 1/2H2

x mol x mol 0,5x mol

Al + NaOH + H2O NaAlO2 + 3/2H2

2x mol x mol 1,5x mol
Sè mol H2 = 2x= 0,2 mol

4) Cho hỗn hợp 2 kim loại Na v Al (tà ỉ lệ
mol 1:2) v o là ượng nước dư, thu được 4,48

lít H2 (đktc) v còng là ại chất rắn cã khối

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

Số mol Al d =x=0,1 mol

mchất rắn còn lại =27.0,1=2,7 gam

A. 2,7 gam B. 5,4 gam
C. 7,7 gam D. 8,1 gam

Một số bài tập khác:

1) Mt dung dch cha x mol KAlO2 tác dụng với dung dịch chứa y mol HCl. Điều kiện để

sau phản ứng thu đợc lợng kết tủa lớn nhất là:A. x > y B.

2) Hoà tan a gam hỗn hợp Al và Mg trong dung dịch HCl loãng, d thu đợc 1568 cm3 khớ

(đktc). Nếu cũng cho a gam hỗn hợp trên tác dụng với NaOH d thì sau phản ứng còn lại 0,6g
chất rắn. Thành phần phần trăm của hỗn hợp 2 kim loại là:

A. 57,45% v 42,55% B. 57% và 43% C. 56,5% và 43,5% D. Kết quả khác
3) Ngời ta dùng quặng boxit để sản xuất nhôm. Hàm lợng Al2O3 trong quặng là 40%. Biết

hiệu suất quá trình sản xuất là 90%. Để có đợc 4 tấn nhơm nguyên chất cần dùng bao nhiêu
tấn quặng boxit?

A. 22,970 tÊn B. 20,972 tÊn C. 21,97 tÊn D. 22,792 tÊn

4) §Ĩ phân biệt các dung dịch: AlNH4(SO4)2, NaOH, KHSO4, BaCl2, ngời ta có thể dùng

hoá chất nào trong những hoá chất sau:

A. dd Na2CO3 hoặc dd CuSO4 B. Giấy q tÝm

C. Khơng dùng thêm hố chất nào khác D. Tất cả đều đúng

5) Trong một loại quặng boxit có 50% nhơm oxit. Nhơm luyện từ quặng oxit đó cịn chứa
1,5% tạp chất. Hiệu suất phản ứng là 100%. Lợng nhôm thu đợc khi luyện 0,5 tấn quặng
boxit là bao nhiêu?

A. 134,338kg B. 130,38kg C. 136,386kg D. 150,50kg

6) Hãy chọn phơng pháp hoá học nào trong các phơng pháp sau để nhận biết mỗi kim loại
Na, Ca và Al trong một hỗn hợp (theo trình tự tiến hành)?

A. Dùng H2O, lọc, dùng Na2CO3 B. Dùng H2SO4 đặc, nguội, dùng H2O

C. Dïng H2O, läc, dïng phenolphtaleinD. Dïng H2O, lọc, dùng quỳ tím

7) Để phân biệt các dung dịch hoá chất riêng biệt NaCl, CaCl2, AlCl3 ngời ta có thể dùng

những hoá chất nào trong các hoá chất sau:

A. Dïng NaOH d vµ dd AgNO3 B. Dïng NaOH d vµ dd Na2CO3

C. Dïng H2SO4 vµ dd AgNO3 D. Dùng dung dịch NaOH d và dung dịch NH3

Tiết 50

Ngày soạn:...

Bài 30: Thực hành

tính chất của natri, magie, nhôm và hợp chất của chúng

I. Mục tiêu bài học:

1. Kiến thức:

- Hiểu các hiện tợng xảy ra trong các thí nghiệm.
2. Kỹ năng:

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

II. Chuẩn bị:

Dng cụ: ống nghiệm, giá để ống nghiệm, cốc thuỷ tinh, đèn cồn,...
Hố chất:

- Kim lo¹i Na, Mg, Al

- Dung dịch: NaOH, AlCl3; NH3 ; HCl, phenolphtalein...

HS chuẩn bị các nội dung thực hành theo yêu cầu của GV.

III. Phơng ph¸p: ThÝ nghiƯm

IV Tỉ chøc

1.ổn định lớp.

2. Kiểm tra sự chuẩn bị của các nhóm.

V. Nội dung

Hoạt động của thầy và trò Nội dung

Hoạt động 1: Công việc trớc khi thực hành
GV nêu mục tiêu, yêu cầu của tiết thực
hành, các lu ý cần thiết khi thực hiện thí
nghiệm.

Hoạt động 2 tiến hành thí nghiệm 1: So sánh khả năng phản ứng của Na, Mg, Al với nớc
Thực hiện thí nghiệm nh trong SGK.

GV chú ý nhắc HS lấy mẩu Na nhỏ.

- Phản ứng Na + H2O: cho phenolphtalein

vào dung dịch có màu hồng

- Phản ứng Mg + H2O: cho phenolphtalein

vào dung dịch không chuyển màu, khi đun
nóng dung dịch có màu hồng

- Phản ứng Al + H2O: cho phenolphtalein

vào dung dịch không có màu hồng kể cả khi
đun nóng.

Thí nghiệm 1 : So sánh khả năng phản ứng

của Na, Mg, Al víi níc

Hoạt động 3: Tiến hành thí nghiệm 2
GV cho học sinh thực hiện thí nghiệm.
HS làm thí nghiệm, giải thích hiện tợng và
viết phơng trình.

GV có thể lu ý về cách bảo quản đồ dùng
bng nhụm trong i sng.

Thí nghiệm 2 : Nhôm tác dơng víi dung dÞch
kiỊm

Rót 2 -3 ml dung dịch NaOH lỗng vào ống
nghiệm và bỏ vào đó một mẩu nhơm. Đun
nóng nhẹ để phản ứng xảy ra mạnh hơn. Quan
sát bọt khí thốt ra. Viết phơng trình hố học
của các phản ứng.

Hoạt động 4: Tiến hành thí nghiệm 3
Trớc hết GV cho HS làm thí nghiệm điều
chế Al(OH)3

Sau đó làm các thí nghiệm chứng minh tính
lỡng tính của Al(OH)3

ThÝ nghiƯm 3 : Kh¶ năng phản ứng của 
Al(OH)3 với dung dịch NaOH và víi dung

dÞch H2SO4 lo·ng

Hoạt động 5: Cơng việc sau buổi thực hành
HS thu dọn phịng thí nghiệm.

HS viÕt b¶n têng tr×nh.

Dặn dị: ơn tập để kiểm tra 1 tiết

TiÕt 51

Ngày soạn:...

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

I. Mục tiêu bài học:

Kiểm tra các kiến thức về: