Bài giảng: Đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ

BÀI III
ĐƯỜNG LỐI KHÁNG CHIẾN CHỐNG
THỰC DÂN PHÁP
VÀ ĐẾ QUỐC MỸ XÂM LƯỢC (1945-1975


I. ĐƯỜNG LỐI XÂY DỰNG, BẢO VỆ CHÍNH QUYỀN
CÁCH MẠNG VÀ KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN
PHÁP XÂM LƯỢC (1945-1954)
1. Những chủ trương xây dựng và bảo vệ chính quyền cách mạng thời kỳ
1945-1946
a) Những căn cứ để Đảng đề ra đường lối "Kháng chiến kiến quốc" bảo vệ,
xây dựng và phát triển chính quyền nhân dân.
- Về chính trị:
+ Sau khi chiến tranh thế giới lần thứ hai kết thúc, phong trào cách mạng thế
giới đã có bước phát triển mạnh mẽ, con đường XHCN được nhiều dân tộc lựa
chọn.
+ Chủ nghĩa đế quốc đang tìm mọi cách củng cố lại vị thế của chúng. Mỹ đã trở
thành nước mạnh nhất trong phe đế quốc chủ nghĩa. Pháp đang ra sức khôi phục
lại sự thống trị của chúng ở các nước vốn là thuộc địa của Pháp và ngày
23/9/1945 chúng đã nổ súng xâm lược nước ta lần thứ 2.
+ Cách mạng Việt Nam phải đối phó cùng một lúc với nhiều kẻ thù cực kỳ phản
động trong điều kiện bị bao vây bốn phía.
+ Hệ thống chính quyền mới được thiết lập ở cả 4 cấp: Trung ương, tỉnh, huyện,
xã cịn non yếu. Khối đại đồn kết tồn dân được củng cố và phát triển.
+ Đảng Cộng sản, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giành được sự tín nhiệm lớn trong
quần chúng và được các tầng lớp nhân dân tin tưởng, ủng hộ.


- Về kinh tế:
+ Sản xuất đình đốn (cả nơng nghiệp và cơng

nghiệp)
+ Tài chính kiệt quệ, giá cả leo thang, nạn đói
gay gắt.
- Văn hố - xã hội:
+ 95% dân số mù chữ
+ Các tệ nạn xã hội còn rất nặng nề (giáo trình
trang 81-82.)


b) Nội dung cơ bản của chủ trương bảo vệ,
xây dựng, phát triển chính quyền cách
mạng.
- Nội dung này được thể hiện:
+ Trong nghị quyết của nhiều hội nghị, trong
các chỉ thị, sắc lệnh mà tập trung nhất là chỉ
thị "Kháng chiến kiến quốc" ngày 25/11/1945.
+ Năm vấn đề chủ yếu mà Đảng chủ trương
tập trung giải quyết để bảo vệ và phát triển
thành quả của cách mạng là:


* Xác định tính chất của cách mạng Việt Nam lúc này vẫn
là dân tộc giải phóng. Do đó khẩu hiệu hành động của
chúng ta lúc này là: Dân tộc trên hết, Tổ quốc trên hết.
* Xác định kẻ thù chính của cách mạng Việt Nam lúc này là
thực dân Pháp xâm lược, phải tập trung ngọn lửa đấu tranh
vào chúng.
* Tập trung giải quyết những vấn đề cấp bách là: Diệt giặc
đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm. Đẩy mạnh tăng gia sản xuất,
xây dựng nền tài chính quốc gia, cải thiện đời sống nhân

dân.
* Củng cố và tăng cường khối đại đồn kết dân tộc, củng cố
chính quyền cách mạng, tích cực xây dựng và phát triển lực
lượng vũ trang.
* Thi hành chính sách ngoại giao theo phương châm: thêm
bạn bớt thù, mềm dẻo nhưng cương quyết.
(đọc giáo trình trang 82-84)


c) Thắng lợi và kinh nghiệm của việc thực hiện chủ trương kháng
chiến kiến quốc thời kỳ 1945-1946

- Những thắng lợi:
+ Đưa cách mạng Việt Nam vượt qua tình thế hiểm nghèo "ngàn
cân treo sợi tóc", bảo vệ được nền độc lập dân tộc và chính
quyền cách mạng.
+ Đã xây dựng được nền móng ban đầu cho chế độ mới, chuẩn
bị được những cơ sở cần thiết để tiến hành kháng chiến chống
thực dân Pháp sau này.
- Kinh nghiệm:
+ Xây dựng và phát huy được sức mạnh đoàn kết dân tộc, dựa
vào dân để xây dựng và bảo vệ những thành quả của cách mạng.
+ Triệt để lợi dụng mâu thuẫn trong nội bộ kẻ thù, phân hố kẻ
thù, có đối sách cụ thể với từng kẻ thù, phục vụ cho sự nghiệp
cách mạng.
+ Tích cực, chủ động xây dựng thực lực của cách mạng. Đây là
yếu tố căn bản và quyết định cho thắng lợi của cách mạng trong
bất kỳ tình huống nào.
(đọc giáo trình trang 84-85)

2. Đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược và
xây dựng chế độ dân chủ nhân dân (1946 - 1954)
a) Đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, lâu dài, dựa vào sức
mình là chính của Đảng.

- Với dã tâm cướp bằng được nước ta, thực dân Pháp đã đơn
phương xé bỏ những điều ước đã ký với ta và liên tiếp gây ra
nhiều vụ đổ máu ngày càng nghiêm trọng (Hải Phòng và Lạng
Sơn - 20/11/1946; Yên Ninh, Hàng Bún - 17/12/1946). Đặc biệt
ngày 18/12/1946 chúng đã gửi tối hậu thư địi tước vũ khí của
lực lượng tự vệ của ta ở Hà Nội và giao cho chúng quyền kiểm
sốt trật tự, an ninh ở thủ đơ Hà Nội.
- Phân tích tình hình lúc này Đảng ta thấy khả năng hồ hỗn là
khơng cịn bởi tiếp tục nhân nhượng sẽ mất nước, trở lại cuộc
đời làm nô lệ cho thực dân Pháp. Vì vậy Đảng và nhân dân ta
buộc phải đứng lên cầm vũ khí chống lại thực dân Pháp xâm
lược. Đêm 19/12/1946 cuộc kháng chiến toàn quốc của nhân dân
ta đã bùng nổ.


- Đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp xâm
lược của Đảng được thể hiện qua 3 văn kiện chủ
yếu:
+ Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch
Hồ Chí Minh ngày 19/12/1946.
+ Chỉ thị tồn quốc kháng chiến của Trung ương
Đảng ngày 22-12-1946.
+ Tác phẩm kháng chiến nhất định thắng lợi của
đồng chí Trường Chinh, xuất bản đầu năm 1947.

Các văn kiện này đã nêu lên nội dung cơ bản của
đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp của
Đảng ta là: Chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn
diện, lâu dài, dựa vào sức mình là chính. Đường lối
xác định:


+ Mục đích kháng chiến là: "Đánh thực dân Pháp phản
động xâm lược; giành thống nhất và độc lập".
+ Nhiệm vụ cuộc kháng chiến là: "Hồn thành nhiệm vụ
giải phóng dân tộc, mở rộng và củng cố chế độ cộng hồ
dân chủ; phát triển nền dân chủ mới.
+ Tính chất: Tính chất dân tộc giải phóng và dân chủ mới.
+ Phương châm kháng chiến: Toàn dân, toàn diện, lâu dài,
dựa vào sức mình là chính.
* Tồn dân: thể hiện về mặt lực lượng kháng chiến.
* Tồn diện: là hình thức của cuộc kháng chiến
* Lâu ài và dựa vào sức mình là chính: cách thức tiến hành
kháng chiến.
+ Triển vọng của kháng chiến: sẽ giành được thắng lợi và
sau đó đưa đất nước đi lên CNXH.
(Đọc giáo trình trang 88-92)


- Kết quả thực hiện đường lối giai đoạn 1946 - 1950
+ Về quân sự:
* Đánh bại chiến lược "Đánh nhanh thắng nhanh" của thực dân Pháp, phá thế bao vây
của kẻ thù đối với cách mạng Việt Nam.
* Lực lượng quân đội ta trưởng thành cả về số lượng và chất lượng.
+ Về chính trị:

* Hệ thống chính quyền các cấp tiếp tục được xây dựng và hoàn thiện, đã hồn thành
tốt nhiệm vụ của một chính quyền của dân, do dân và vì dân.
* Số lượng Đảng viên và cơ sở Đảng phát triển mạnh; Khối đại đoàn kết toàn dân
được mở rộng và tăng cường.
+ Về văn hoá - xã hội:
* Sự nghiệp giáo dục nâng cao dân trí tiếp tục thu được nhiều kết quả tốt đẹp;
* Phong trào xây dựng đời sống văn hoá mới được phát động rộng khắp.
+ Về kinh tế:
* Thực hiện có kết quả chủ chương phát triển sản xuất, tự cấp, tự túc, đảm bảo đời
sống của nhân dân;
* Thực hiện một bước cách mạng ruộng đất, bước đầu đã chia 113.000 hecta ruộng
đất của đế quốc, việt gian; ruộng đất vắng chủ cho nông dân.
+ Về đối ngoại:
* Khối đoàn kết chiến đấu Việt Nam - Lào - Cam phu chia được củng cố và phát triển.
* Đầu năm 1950, Trung Quốc, Liên Xơ và của nước XHCN chính thức công nhận và
đặt quan hệ ngoại giao với nước ta.
Đọc giáo trình (trang 92-93)


b. Phát triển đường lối theo phương hướng: Hoàn
thành giải phóng dân tộc, phát triển chế độ dân
chủ nhân dân, tiến lên CNXH. (1951-1954)
- Đường lối này thể hiện trong nhiều văn kiện nhưng
tập trung nhất là ở Chính cương của Đảng lao động
Việt Nam được Đại Hội II (2-1951) thơng qua với
những nội dung chủ yếu:
+ Xác định tính chất xã hội Việt Nam: Có 3 tính
chất:
* Dân chủ nhân dân
* Một phần thuộc địa

* Nửa phong kiến.


+ Đối tượng cần đánh đổ của cách mạng :
* Đối tượng chính: chủ nghĩa đế quốc xâm lược cụ thể là Đế Quốc
Pháp và can thiệp Mỹ.
* Đối tượng phụ: Là phong kiến, cụ thể là phong kiến phản động.
+ Nhiệm vụ của cách mạng:
* Đánh đuổi bọn đế quốc xâm lược giành độc lập, thống nhất.
* Xoá bỏ di tích phong kiến và nửa phong kiến, làm cho người cày có
ruộng.
+ Động lực của cách mạng: Xác định có 4 giai cấp gồm cơng nhân,
nơng dân, tiểu tư sản, tư sản dân tộc.
Ngồi ra cịn có những thân sĩ yêu nước và tiến bộ.
+ Về triển vọng của cách mạng: Nhất định sẽ tiến lên CNXH. Q
trình đó là lâu dài và trải qua ba giai đoạn:
* Giai đoạn thứ nhất: Hồn thành giải phóng dân tộc.
* Giai đoạn thứ hai: Xố bỏ những tàn tích phong kiến và nửa phong
kiến, thực hiện người cây có ruộng
* Phát triển kĩ nghệ, hoàn chỉnh chế độ dân chủ nhân dân
* Giai đoạn ba: Xây dựng cơ sở cho CNXH, tiến lên thực hiện CNXH


+ Về vai trò lãnh đạo cách mạng: Do giai cấp
công nhân lãnh đạo thông qua Đảng Lao động
Việt Nam- Đảng của giai cấp công nhân và
nhân dân lao động.
+ Quan hệ quốc tế:
* Việt Nam đứng về phe hoà bình và dân chủ
* Ra sức tranh thủ sự giúp đỡ của Trung Quốc,

Liên Xô và các nước XHCN, nhân dân tiến bộ
thế giới.
+ Tăng cường đoàn kết chiến đấu với Lào và
Cam Phu Chia.


3. Kết quả, ý nghĩa và nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng

.

chiến chống thực dân Pháp xâm lược

a. Kết quả: (Đọc giáo trình Trang 98-100)
- Đánh bại cuộc chiến tranh xâm lược lần thứ hai của Thực dân Pháp và sự can thiệp của Đế quốc Mỹ.
- Giải phóng miền Bắc, tạo điều kiện đưa miền Bắc đi lên CNXH.
b. Ý nghĩa lịch sử:
- Đối với Việt Nam:
+ Chứng minh sức mạnh to lớn của dân tộc Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản.
+ Tăng thêm uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.
- Đối với thế giới:
+ Đem lại niềm tin cho các dân tộc bị áp bức trên thế giới, cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới
phát triển.
+ Mở rộng địa bàn tăng lên lực lượng cho CNXH và cách mạng thế giới.
c. Nguyên nhân thắng lợi: (Đọc giáo trình trang 101)
- Sự lãnh đạo đúng đắn sáng suốt của Đảng Cộng sản và của chủ tịch Hồ Chí Minh.
- Có khối liên minh phối hợp chiến đấu giữa cách mạng ba nước Đông Dương, sự giúp đỡ của cách mạng
thế giới
- Sự đoàn kết, chiến đấu hi sinh của tồn thể dân tộc Việt Nam.
- Có lực lượng vũ trang anh hùng với 3 thứ qn
- Có chính quyền dân chủ nhân dân

d. Bài học Lịch sử: (đọc giáo trình trang 102)
•
- Phải có đường lối kháng chiến đúng đắn phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
• - Kết hợp và giải quyết đúng đắn nhiệm vụ chống đế quốc với chống phong kiến và xây dựng chế độ dân
chủ nhân dân, trong đó phải xác định đúng vị trí của từng nhiệm vụ để tập trung lực lượng giải quyết.
• + Khơng ngừng tăng cường năng lực và nâng cao sức chiến đấu của Đảng hiệu lực lãnh đạo của Đảng
trong điều kiện chiến tranh.


II. ĐƯỜNG LỐI KHÁNH CHIẾN CHỐNG MỸ,
CỨU NƯỚC (1954 -1975).
1. Những căn cứ để Đảng đề ra đường lối.
- Tình hình thế giới:
+ Phong trào cách mạng thế giới mà nòng cốt là hệ thống
XHCN phát triển mạnh, liên tục tiến công vào chủ nghĩa đế
quốc buộc chúng phải đối phó ở khắp nơi. Tuy nhiên trong
nội bộ phong trào cách mạng thế giới cũng có những bất
đồng ngày càng sâu sắc (Trung Quốc và Liên XÔ)
+ Đế quốc Mỹ trở thành tên đế quốc đầu sỏ, có tiềm lực
kinh tế và quân sự rất to lớn. Chúng đã đưa ra chiến lược
toàn cầu mới nhằm cứu vãn sự suy yếu của Chủ nghĩa đế
quốc (kế hoạch Mác- San) và đàn áp phong trào cách mạng
thế giới: Đế quốc Mỹ chọn Việt Nam làm với thí nghiệm
học thuyết này.
+ Xu thế hồ hỗn giữa các nước lớn trên thế giới xuất hiện
và ngày càng phát triển.


- Tình hình Việt Nam.
+ Sau khi Hiệp định Giơ- ne - vơ được ký kết, cách

mạng Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh
đạo đã trở thành lá cờ đầu của phong trào giải phóng
dân tộc, là tiền đồn của phe XHCN ở phía Đơng,
Việt Nam là nơi hội tụ các mâu thuẫn của thời đại.
+ Miền Bắc được giải phóng và tiến lên CNXH, cịn
miền Nam tạm thời nằm dưới ách thống trị của đế
quốc Mỹ và tay sai. Sự nghiệp thống nhất đất nước
của nhân dân ta gặp khó khăn to lớn.
+ Các nguồn lực phục vụ cho sự nghiệp xây dựng
CNXH ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất nước
nhà còn rất hạn hẹp.


2. Nội dung đường lối giai đoạn 1954-1964.
a. Hoàn cảnh lịch sử:
- Đế quốc Mỹ đã thay Pháp vào xâm lược miền Nam Việt
Nam.
- Lực lượng cách mạng miền Nam nhỏ bé, chủ yếu là về
chính trị.
b. Nội dung chủ yếu
Được thể hiện trong các nghị quyết, chỉ thị
- NQ Hội nghị Trung ương lần thứ 6 (7-1954)
- Nghị Quyết Bộ chính trị (9-1954)
- Đề cương cách mạng miền Nam (8-1956)
- Nghị quyết Hội Nghị Trung ương lần thứ 13 (12-1957)
- Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 15 (1-1959)
- Nghị quyết Đại hội III (9-1960)
(Đọc giáo trình trang 104-109)
Các nghị quyết này đã đề ra và giải quyết những vấn đề chủ
yếu sau:

+ Đẩy mạnh đấu tranh chính trị để giữ gìn những thành quả
cách mạng mà nhân dân ta giành được trong kháng chiến
chống Pháp đồng thời tập hợp, rèn luyện quần chúng để
chuẩn bị cho tổng tuyển cử thống nhất đất nước bằng con
đường hồ bình như hiệp định Giơ-ne-vơ qui định. (19541956).
+ Khi khả năng thống nhất đất nước bằng con đường hồ
bình khơng cịn nữa Đảng chủ trương phải tăng cường lực
lượng chính trị, lực lượng vũ trang, xây dựng căn cứ địa và
tiến hành đấu tranh giành chính quyền bằng con đường bạo
lực (1957-1964)
+ Xác định đúng đắn vị trí, vai trị và mối quan hệ giữa cách
mạng hai miền
+ Đường lối đúng đắn của Đảng thời kỳ này đã góp phần
đánh bại hai chiến lược quan trọng là "chiến tranh đơn
phương" và "chiến tranh đặc biệt" của đế quốc Mĩ và tay sai


3. Nội dung đường lối chống Mỹ trên cả
nước 1965-1975.
a. Hoàn cảnh lịch sử
- Đế quốc Mỹ chuyển sang thực hiện chiến
lược mới “Chiến tranh cục bộ’’trực tiếp đưa
quân Mỹ vào xâm lược miền Nam đồng thời
gây chiến tranh phá hoại ác liệt miền Bắc
- Thế và lực của cách mạng miền Nam được
tăng cường mạnh mẽ sau khi đánh bại chiến
lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ và tay
sai.

- Tình hình quốc tế có nhiều biến động.


b. Nội dung chính của đường lối.
Được thể hiện trong các nghị quyết sau:
- Nghị quyết Hội Nghị Trung ương lần thứ 11 (31965) và lần thứ 12 (12-1965)
- Hội nghị lần thứ 13 (1-1967)
- Hội nghị lần thứ 14 (1-1968)
- Nghị quyết Trung ương lần thứ 18 (1-1970)
- Hội nghị lần thứ 21 (7-1973)
- Nghị quyết Hội nghị Bộ chính trị mở rộng (8-121974 đến 7-1-1975). Các nghị quyết trên tập trung
chủ yếu giải quyết những vấn đề sau:


+ Nêu lên và khẳng định quyết tâm đánh Mỹ và thắng
Mỹ của nhân dân ta. Coi đây là nhiệm vụ thiêng liêng
của mỗi người Việt Nam.
+ Đề ra phương châm chiến lược: kháng chiến lâu
dài, dựa vào sức mình là chính, càng đánh càng
mạnh; tập trung lực lượng mở những cuộc tiến công
lớn, giành thắng lợi quyết định trong thời gian tương
đối ngắn.
+ Tư tưởng chỉ đạo đối với miền Nam: Giữ vững và
phát triển thế tiến công, kiên quyết tiến công, liên tục
tiến công, kết hợp đấu tranh quân sự với đấu tranh
chính trị; Thực hiện 3 mũi giáp công, đánh địch trên
cả 3 vùng chiến lược. Coi đấu tranh quân sự có tác
dụng quyết định trực tiếp và giữ một vị trí ngày càng
quan trọng.

+ Tư tưởng chỉ đạo đối với miền Bắc:
* Chuyển hướng xây dựng miền Bắc từ thời bình sang thời
chiến bảo đảm để miền Bắc làm tròn nhiệm vụ hậu phương
lớn cho cách mạng cả nước.
* Trực tiếp chiến đấu chống lại chiến tranh phá hoại của đế
quốc Mỹ và sẵn sàng đánh bại chúng khi chúng liều lĩnh tấn
công ra miền Bắc + Quan hệ giữa cách mạng 2 miền: Tiến
hành đồng thời 2 chiến lược để đánh bại cuộc chiến tranh
xâm lược của đế quốc Mỹ, giải phóng miền Nam, thống
nhất đất nước.
- Đường lối kháng chiến chống Mỹ cứu nước trong giai đoạn
này đã góp phần đánh bại 2 chiến lược quan trọng của đế
quốc Mỹ là: chiến lược "chiến tranh cục bộ" đưa quân Mỹ
trực tiếp vào xâm lược nước ta, đồng thời gây chiến tranh
phá hoại miền Bắc; chiến lược "Việt Nam hoá" chiến tranh;
giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, đưa cả nước đi
lên CNXH.
• (Đọc giáo trình trang 110-115)


3. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm của cuộc
kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
a) Nguyên nhân thắng lợi
- Có sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam
- Có sự chiến đấu, hy sinh của quân đội và nhân dân ta
- Có sự vững mạnh của miền Bắc xã hội chủ nghĩa
- Có tình đồn kết chiến đấu giữa 3 nước anh em Việt Nam - Lào Cămpuchia.
- Có sự ủng hộ của các nước XHCN và nhân loại tiến bộ
(Đọc giáo trình trang 118-119)

• b) Ý nghĩa lịch sử (đọc giáo trình trang 115-117)
• - Đối với Việt Nam:
• + Quét sạch quân xâm lược ra khỏi nước ta, đem lại hồ bình, độc lập và
thống nhất cho đất nước.
• + Góp phần quan trọng nâng cao uy tín của Đảng Cộng sản Việt Nam và dân
tộc Việt Nam trên trường quốc tế.
• - Đối với thế giới:
• + Góp phần làm suy yếu trận địa của chủ nghĩa đế quốc.
• + Cổ vũ các dân tộc đứng lên đấu tranh vì độc lập dân tộc, dân chủ, tự do và
hồ bình, phát triển.


c) Bài học kinh nghiệm
- Phải quán triệt và thực hiện đúng đắn đường lối
giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và CNXH.
- Luôn tin tưởng vào sức mạnh của dân tộc ta
trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển
đất nước.
- Phải thực hiện chiến tranh nhân dân và phải có
phương pháp tác chiến đúng đắn, khoa học.
- Phải có đội ngũ cán bộ có lý tưởng cách mạng
vững vàng, có năng lực tổ chức, chiến đấu giỏi.
(đọc giáo trình trang 119-120)