Cách ứng xử của trẻ vị thành niên đối với cha mẹ trong quá trình giao tiếp: phân tích từ một khảo sát thực địa

NghiSn ciiu
Gia dtinh vii Gidi
S6 5 -2012

Cdch lifng xur cua tre vj ihdnh nien do) v6l cha m@ trong
qud trinh giao tiep: phdn tich tir mot khao sat thirc dja
Trirong Thj Thu Thuy, Trln Thj Thanh Loan
Vien Gia dmh vd Gidi

Tom t^t: Bai vie't phSn tfch thUc trang cdch iJtng xii cua tre vi
thdnh nien doi vdi cha me minh qua cu6c khao sat nho tai Bflc
Ninh. K§'t qua phan tich cho thfi'y h^u h§'t tre vi thanh nien dUdc
phong van co mot mo hinh iing xii chung la vang Idi bo me,
phuong thiJc giao tiep mot chieu til bo' me den con cai vin la pho
bien Tuy nhifin, trong boi canh xa hoi hien dai, khong chi ban
than tre vi thanh nien, ma chinh gia dinh co tre vi thanh nien
cung dang phai trai qua giai doan thach thiic: thieu hut trong
ki^n thiic, nhan thiic cua cac bSic cha me ve tam sinh Iy liia tuoi
vi thanh nien, khoang each th^ hfi, quj thdi gian it oi danh cho
con cai, nhu c^u boi dSp kie'n thiic vd kJ nSng song cua tre vi
thanh nien, nhu cau thfi' hien tu duy doc lap cua tre vi thanh
nifin,... Hi^u nhflng suy nghi, mong muo'n cua tre co thfi' giiip Ikm
giam mau thuin va xung dot vfi' loi sShg, suy nghi, hanh vi, gia
tri vk ve ca niem tin giiia tre vi th&nh nifin vk cac bSc cha me,
Tii khoa: Vi thanh nien; TJTng xii cua tre vi thanh nien; Quan he
cha me con cai; Gia dinh

1. Gidi thieu
Phan u'ch v^ "cai tOi" ciia tre Vifit Nam, D6 Long cho rang mOt diJa Ire
Viet Nam vira m6i ra ddi la da b ngay trong pham vi giao tiep khep kin vd'n

76

NghlAn cijru Gia dlnh vk Oidt. Quyin 22, s«>6, tr. 77-87

mang nflng quan h0 huytft thrfng, n6 dm;c gi^o due tCr khi tftp nbi d^ tir
ximg minh v& gpi nguM khdc bfing vj irl vk vai m^ n6 c6 trong quan he
tirong dtig. DSng sau nh&ng vj trf vk vai xung hd ciia diia tre 1^ nhihig quy
t k , quy phym cDa h^nh vi ihig xix vfln hrta tucjng iJng. nghia \k. trong giao
titfp vdi nhOng thSnh vifin trong gia dlnh cung nhir ngoii hg h&ng, diia ir6
d6 phAi ling xii diing v6i vj ih^ da du^c quy djnh trong quan hfi vdi cdc dtfi
tirpng "ngoiii n6". Ki ck trong cdc m5i quan he giao tififp xa hOi ihl ngirdi
Vi$l vfin thudng Iflfy danh i£r chl quan h$ hp hing nhu c6, chii, bdc,.. d^
thay cho d^i lir nhfln xung - mO thiic iing x^ trong gia dinh dupc md rdng
dtfn pham vi to&n xS hpi nky da dupc trao truyfin lu nhifin cho diia trd. Nhu
vfiy, "cdi tdi" cOa diia trd bj tan bitfn vko cdc quan hfi huytft thdng, quan hfi
xd hpi, nfin bi che khutft vk lu md di, ft khi chiing bpc Id t^t cd ban sfic cua
chfnh minh. Ngiy nay. diia tr^ Vifit Nam da cd xu hudng tu chu. lu lap, tu
tin, ddm tu th^ hi^n minh, tu khdng dinh minh trong tu duy va trong hdnh
ddng, dd Id nhihig dflu hifiu cOa mdt chu th^ cd ^ thiic cao hon v^ "cdi tdi"
ban than minh so vdi truy6n Ihdng (Dd Long. 2001).
Vi thdnh nifin Id mdt giai doan khdc bifit v^ tflm sinh 1^ trong qud u-inh
phdt tri^n cua mdt diia tre d^ trd thdnh mdt ngudn Idn trudng thdnh. Wi mat
tflm ly, chdng cd nhung thay ddi thdt thu£mg, dfi vui, di budn, dfi n6i loan.
di roi vdo trang thdi cd dem. sdu mudn vd cd, dfi bi tdc ddng bcri cdc nhdn
td bfin ngodi, ndi chung Id di rdi loan cam xilc khi gap phai nhQng vudng
mflc trong qud trinh giao tifi'p vdi ngubi khdc. Vfly didu g] dang xay ra
trong tucmg tdc giiia cha me vd U^ vi thdnh nifin hifin nay? Bdi vift dudi
ddy phan tfch thuc U^ng cdch iing xit ciia irc vi thdnh nifin dd'i vdi cha me
minh qua cudc khao sdt thuc dja trong pham vi d^ tdi cdp Bd nam 20112012 cua phdng Nghifin cihi vi Tre em. Vifin Gia dmh vd Gidi. Tu lifiu

phan tfch Id ndi dung 12 cudc phdng vdn sdu vd 8 thao ludn nhdm tre vi
thdnh nifin b mdt phudng vd mdt xa cua tinh Bflc Ninh.
2. Lfng xuT cua tri vj thanh nien trong giao tiep vdi cha me
Thuc trang
Giao tifip mdt chidu cha me - con cdi Id xu hudng ndi bdt trong khao
sdt thuc te' ndy. Vflng Idi cha me da trd thdnh chudn muc ihig \ii cua mdt
ngudi con ngoan trong lu duy cua tih vi thdnh nifin. Vdi c h u ^ muc da
dupc xa hdi hda mdt cdch tu nhifin vdo suy nghT vd nhfln thiic ciia tre tCr
ta'm bfi, da phdn cdc tre vi thdnh nifin diu rat sp mang cdi tifi'ng "con hu",
mac dCi trong nhi^u trudng hpp, ban thdn tre khdng ddng y, khdng tan
thdnh. khdng thfch thii, tham chi ca khi thd'y cha me ndi khdng diing thi
tre vdn nghe Idi cha me.


TrUdng Thj Thu Thuy & Trfin Thj Tiianh Loan

79

H: C^c em dfnh f}ghJa \h§ ndo /d m^t ngt/di con ngoan?
TL: Con ngoan Id tCr lOc minh bifit suy nghT khflng 6i bfi m? bufln vi minh, B6 m?
bdo gi thl nghe.
TL: Ngudi con ngoan Id ngirdri tflt, bidt quan tdm mpi ngirffi, chdm chf. Id ngudi tfit
trong xd hfli.
TL: Phdi bIdt yfiu thuang btf me, khi b(S me bufln ndn chia sd cCing, vd khi bfi m?
mdng minh thi khflng ndn gidn dfii, vl bfi m? chf mufin tfit cho minh thfli, cfi gdng
hpc tdp d^ theo nguy§n vpng cOa bfi me.
(TLN nam vi thdnh nl6n, phudng Kinh Bdc, thdnh phfl Bdc Ninh)
H: Nhimg lOc b6m^ khdng dOng thi ldm thSndo?
TL Thi chju thfli vi bfi me Idn tudi hon minh, bfi me cfl kinh nghidm ndn lufln nghT
Id minh dung.

(TLN nff vj thdnh nidn, xS Kim Chdn, Bac Ninh)
Quan nifim phdn Idm con phai nghe Idi cha me, cha me lam gi cung chi
vl mud'n td't dep cho con cdi, tr^ con chua bifit di^u gl tdt/xdu cho minh,..
hiu nhu da ddp tat nhiing phdn iing y^u dl cua iri vi thanh nien trudc
nhihig mdu thudn trong giao tie'p vdi cha me.
H: Khi minh co m$u thuSn v(W b6 me, phan iing cOa minh thS nao?
TL: Vdn cai lai nhung chd Idm gi fiupc. Cai khflng dupc Jal Idn glucmg ngoi.
TL: Tiic mudn khoe, v§n phdi nghe Icfi bfi me. Nghi bfi me khflng hl^u minh.
H: Sau do c6 trao dSi lai vdi b6 me khdng?
TL: Minh phai chju thfll, minh Id con chd Idm gi duoc, bfi me nghT bfi me Idn nhldu
kinh nghifim thl nfll minh phdi nghe. Mufin bfi me hi^u minh bfi me cung khflng
nghe, minh khflng bifit Idm thfi ndo.

(TLN nif vj thdnh nifin, xa Kim Chan, Bac Ninh)
Tre vi thanh nifin cd nhu cdu chia se tam tu rdt Idn, nhu cdu nay xudt
hifin b hdu het cac chii dfi hpc tap. vui choi, sd Ihich, each dn mac. sinh ly
Ilia tudi, sinh hoat gia dinh. v.v.. Tuy nhifin, d mdi chu d^. each iing xii cua
tre vi thanh nifin vdi ndi dung trao d6i, chla se hay phuong phdp giao tifi'p
cua cha me lai khdc nhau.
Thai dp chflp nhdn, lin tudng va ldm theo y kifin cua cha me cua tre vi
thanh nien th^ hien kha ro rfit xung quanh cdc vdn d^ trong hpc tap. Cung
CO mflu thudn xay ra trong qua trinh giao tie'p giu'a cha me va tre d chu d^
ndy, song vl hdu hfi't cac em y thiic dupc mong mud'n cua cha me mud'n


80

Nghltn cUu Qia dtnh v i Oldl. Quytfn 22. sA' 5, tr. 77-87

con cdi hpc gidi di thi dd dai hpc. cd cdng vi$c dn dinh. "hpc d^ dm vdo
thfln", nhifiu cm vdng Idi vd hfi lire hpc t^p d^ ddp iing ky vpng ciia cha
mc, vl sp cha m? budn Idng; chfnh vl ihtf, nhttng mflu thudn ntfu cd xay ra
thudng dupc hda gidi nhanh chdng vd ft d^ lai su dm tic trong Idng tre vj
thdnh nifin.
H.VShQc h6nh chOng ta nghe Idl khuySn td ai?
Tdt cd: Bfi m?.
TL: VI bfi m? sinh ra minh mongfildutfit cho minh. Ban bd c6 ban tfit o6 b^n khflng tfiL
TL: Hpc tfit 6i Idn Idn cfl cflng dn vide Idm.
TL: Hpc i i dm vdo thdn.
(TLN na vi thdnh mdn. xd Kim Chdn, Bdc Ninh)
Su phdn khdng 6 tr^ xud't hifin nhi^u hon trong qud trinh ih^ hifin nhu
cdu vui choi gidi tri. tinh cdm cd nhdn. cdch fln mflc/hlnh ihiic b^ ngodi
(nhu nhudm tdc. cat tdc theo mdt. trang jAuc, trang di^m...). Dac biet. khi
nay sinh tinh cam vdi ngudi khdc gidi hoflc khi cd su tdn thuong tinh cam
cd nhdn thl phdn Idn ca nam vd nfl vi thdnh nien d^u lua chpn cdch khdng
trao ddi vdi cha me.
H: C6 vSn dS gl trong cu^ s6ng chdu cim thSy khd nfl/ chuyen v(sib6m^ khdng?
TL: Khfl nfli chuydn vdi bfi mp Id vdn dd vui choi \n nfli vdn dd vui choi bfi me chdu
bdo khflng dupc di choi nhldu, phdi chu tdm vdo hpc.
(PVS nam vj thdnh nidn. 14 tufii. xfl Kim Chdn, Bdc Ninh)
TL: Khi em thich m^t ngudi thi chuy^ d6 em nghT khflng tflt ndn khflng ndi. Sp
mp mdng. Thudng bfi me em hay Idng di khi ndi chuyen vd tmh cam Nfli chuydn
hpc tdp cua em thl bfi mp rdt Idng nghe, cfln nhihig chuydn em hoi vdn dd gi W
bfi mp khflng quan tdm.
(PVS nQ vi thdnh mdn, 16 tufii. xa Kim Chdn. Bdc Ninh)
H: Cd b^n nio qui b^n nam kh6c khdng? Khi dd ch6u cd k4 vdi ai kt)dng?
TL: Khflng k^ cho ai
TL: Nfli vdi me,
TL: Thfi 16 vfli ban than nhdt

TL: Nfli vdi ban thi ban gflpy cho, khflng thi me nfli ranh con niit mui yfiu duong
gl, Bdo vdi ban thfln tfit hon,
(TLN nff vi thdnh nidn, xa Kim Chdn, Bac Ninh)


Trittftig Thi Thu Thuy & Trdn Thi Thanh Loan

11

Khi c(5 nhu cSu tim hidu Icie'n ihiic, nang cao nhan thiJc vi giai tfnh va
sinh 1^ Ilia tufii, dfii tuong Ai tl^ chia s6 vii th6a man nhttng thac mac tuy
c6 huAig vi cha me, song ban b* vh internet v4n chiSm mi the'hon!
H: Cd lin nio minh hdi vSn dili
thi chiu tim hi4u d ^§u?

nhi ti6mf khdng trim klidng? NSuli/llm hiiu

TL: ChSu cht h6i mst siS vi viSc hpc hanh, vi^c gia dinh cUn vif c li nhj chSu l\f
lim tOi iSy, khing dSm hdi han bS me vi thii nhSt chSu ngai, Ihii hai tam sinh iy cSa
minh Ichfing tigt \6 di/pc,
TL: ChSu tim hi^u d sach b4o hay hS thSng inlenel 6 nha anh chau, nha chSu kinh
t^ kam nan chua mua duoc, chl dll nufti anh em chau hgc thoi.
TL: Chau thudng trao ddi vi» nguOi ban than nhSt Chau khSng dam tam su vai b5
me vi ap luc trong cing viSc cua bO me chau da nhilu, nSu nOi v l Sp luc cOa minh
S ngoai nita bi me chau se thSy ap luc nang hon nan chau khOng k l
(PVS nam vj thanh nian, 17 ludi, xa Kim Chan, Bac Ninh)
TL Chac la internet va ban ba cO anh hucfng nhigu hon so vOi bd me. Vi thOng tin
Iran intemet c6 nhidu didu hap d§n va thu hot trd con hon bd me. Bd me thudng chl
ndi nhOng didu gian dj, cOn ban be thi an mac, choi bdi thu hut hon, hap din hon,

(PVS nif vj thanh nian, 16 ludi, xa Kim Chan, Bac Ninh)
Thuc trang trfin da dugc nhidu nghiSn ciiu Ichac tdng Icet. Vi du nhu
u-ong Didu tra Qufic gia ve Vi thanh nien va Thanh niSn Viet Nam Idn thii
2 nam 2009 (SAVY 2), cac dii lieu phan tfch cho thiy 6 cac chi dd: tufii
day thi, Icinh nguyet. mfing linh, mang thai hay KHHGD va cac bien phap
tranh thai, tinh due, tinh yeu va hfin nhan thl vi thanh nien va thanh nien
nghe nhidu nha't tCt tivi, tie'p dd la 20% nghe ttr radio, 10% til sach/bao hay
intemet. Chii y la ty Ie thanh thidu nien bidt thfing tin vd tinh due tir internet cao hon han ty Ie bidt vd 4 chi dd cdn lai qua intemet (Tfing cue Dan
sd-KHHGD va cac co quan khac, 2010: 119). Viec tre vi thanh nien tfch
cue thu thap cac thfing lin vd siic ichoe sinh san, cdc kie'n thiic ve tinh due
tren cac phuong tien thfing tin dai chiing cfin thd hien mfii lien he ydu giOa
cha me va con cai, cung nhu vai trd mfi nhat cia gia dlnh trong viec giao
due vi thanh nien nhQng ky nang c^n thidt trong Ilnh vuc nay.
Hoac nhu kdt qua phan tich sfi Ueu didu u-a Gia dinh Viet Nam 2006
cho thdy, dfii vfii nhom tre tir 15 ddn 17 tufii, ban be van la dfii tuong chfnh
de chiing tim ddn tam sir vd chuyen yeu duong, con cac bac cha me noi
chung gitt vj trf kha khiem tfi'n trong su tin cay cua con: ''nhin chung, con
cai thucmg chon ban be la ngufii tam sir, chidm 63,4% ngufii tra Icri, tidp


8C

NghlAn cdru QIa dlnh vd 0161. Quyin 22, ttf 5, tr. 77-87

theo td nguiri ihdn trong gia dlnh 8,4%. rdi dtfn me 7.7% vd cutfi cCing Id
cha vdi i;^ 1$ rdt thdp 1.3%... NguM m? b nhOng gia dlnh thdnh thi, c6 mac
stfng cao hon thudng Id ngu&i dU(;ft: con chpn d^ ldm su. Ngui^c lai, ngu&i
cha 6 n&ng ihdn vd b nhChig gia dlnh c6 miJc stfng thdp hon lai duoc con
cdi tin tu6ng hon. mdc d£i v6\ t^ 1? rtfl ihtfp" (Trdn Thj Vdn Anh vd c^ng
si;. 2011:23-24).

Nguydn nhdn
Nhffng nguyfin nhdn ddn dtfn thuc irang trfin d9 du^c cdc nhd nghifin
cihi d^ cap dtfn. vf du nhu su cdch bi^l thtf hfi, mdu thudn gitta khd ning
ciia lr6 vj thdnh nifin vdi k^ vpng cua cha me, cha mc vd ilnh hay ctf ^ ha
thdp 16ng lu irpng ciia tr6 bAng l&i n6i. hdnh ddng... (Phan Thi Mai Huong
chu bifin, 2(X)7). Hodc vdi mdi chO dfi cu th^ Id siic khde sinh san vd tinh
due tutfi vj thdnh nifin thl nhu trong mdi nghifin cihi vfi phu nfl vd gia dinh
dd cho rdng: da .s6 cdc bdc phu huynh hifin nay su hi^u bi^l vi gidi Unh vd
tinh due cQng h^t sflc ngh^o ndn... vd vdi con chdu, cdc bdc cha me lai
cdng khdng bao gid dd ddng dfi'n chuyfin ilnh due vl nhu thtf Id "vg dudng
cho huou chay", "vdn di cdm ky trong gido due gia dlnh" (Nguyfin Linh
Khitfu. 2003).
DDc kfi't tfl tu lifiu phdng vdn ci^a khao sdt ndy thdy bdt Ifin mdt thuc tfi
rdng: da stf ede bdc cha me dang bfif ldc vfi phuong phdp gido due dtfi vdi
nhflng dfla con trong dd tutfi "lii con khdng ra U^ eon, ngu£n Idn chua
thdnh nguCrt Idn" nay. Hon nfla, irong mdt stf chu di giao tifi'p. cdc bdc cha
me it tao dupc su tin tudng noi ire khi gidi thich/giai quytft vdn dfi cflng tre.
khifi^n tr6 khdng "ldm phuc khdu phuc" vd d&n dfi'n thdi dd phan khdng dtfi
vdi Idi ndi. hdnh vi, thdi dd cua cha me. hodc tre se di tim ddl tupng khdc d^
tdm su vi vdn dfi cua ban thdn. Nhflng cdch flng xfl trfin cua ire cd nguyfin
nhdn do nhifiu bdc cha me vdn hi^u khd chung chung vi tdm 1^ Ifla tutfi vj
Ihdnh nifin; cdch thflc ndi chuyfin cua cha me thudng difin ra theo ki^u dp
dat, mfinh Ifinh. giai thfch khdng Ihd'u ddo, can ke; cd thdi dd "phu ddu" khi
con cdi di cdp dfi'n chuyfin yfiu duong; su lang Irdnh cua cdc bdc cha me v^
cdc vflji dfi dupc coi Id tfi' nhi. hode khdng cd sir chu ddng "ddn ddu" md
thudng td khi ire hoi thl cha me mH: Cich thdc b6 m? ndi nhir thS nio?
TL' Nira dua nCra thdt,
TL: B6 me chdu n6i nhidu qud ndn chdu qudn hdt.
TL: Btf chdu cho chdu dgc sdch vd sflc kh6e thi c6, tu6i day thi thi khOng.

(TLN nam vj ttidnh nidn phi/cmg Kinh Bac, thdnh phd Bac Ninh)


Tri^cfng Thj Thu Thuy & Trfin Th} Thanh Loan

83

TL; So sdnh vdi ban hpc cCing vd hay so bl minh vdi btf m? ngdy xua.
TL: Cfl ndi vfi vdn dd gi Id lai k^ chuyen ngdy xi/a. LOc chira bidt thl td md nhung
b6 me cfl nhdc &\ nhdc lai Id chdn.
(TLN no vi thdnh nidn. xd Kim Chan, Bdc Ninh)
H: Cdc vdn dd Wm sinh ly b6 cd hay ndi chuyen i(hdng?
TL: Btf chdu cd n6i
TL: Chdu thSy idc ddy n6i khdn khdn thi chdu miS hfii btf chdu. Bd me chdu chf ndi
vd tinh ban thOi, Tinh ydu thl ifla tu6i chOng chdu chua diroc n6i ddn. Btf me khuydn
khdng dfloc ydu di/ong vd vdn vi bdy gid btf me chT mutfn con hoc hdnh thOi.
(PVS nam vj thdnh nifin, 17 tutfi, xd Kim Chdn. Bdc Ninh)
H: Btf m^ c6 bao gid ndi tuSi ndy khdng di/t?c ySu dtiang khdng?
TL: C6, WS me cdm.
TL: Btf me bdo tre con chfla dfin tutfi khdng di/pc dua ddi vd van,
TL: Chf cam thdi. Cam Id cdm.
(TLN nfl vj thanh nidn, xa Kim Chan, Bac Ninh)

Giai doan tre budc \'ao dd tutfi vi thdnh nifin Id mdt giai doan khd khan
trong quan he gia dlnh dtfi v ^ ca cha me va con cdi. Vi tSm ly, hanh vi, tre
vi thanh nifin bdt ddu mud'n chung to su ddc lap nhdn thflc cua minh, Ididng
mutfn phu thudc nhi^u vdo cha me, ndi cdch khac, chflng mutfn khang dinh
"cai tdi" cd nhan. Tuy nhifin, thuc tfi^ cho thay qua trinh de tre khdng dinh
ban thdn la khdng h^ dfi dang; cac bdc cha me chua thuc su chdp nhSn tre
nhu mdt cd the ddc lap rifing bifit vdi minh, van cd khuynh hudng bao bpc,

ap dat, ra Ifinh, tham chf dung bao lire d^ tre ldm theo mong mud'n cua hp,
chfl khdng phai mong mutfn cua ue. Dfla ire ddn "ddng kin" canh eua chia
se vdi cha me minh. bdi chung khdng tim thdy su dtfng cam, thdng cam,
giai thfch, ehi ddn dang lin cay va di dfin nhan dinh rdng. cha me "khdng
hi^u dupc tam ly cua con cdi. khdng bifi'l eon dang edn gl, mutfn gl" (PVS
nfl vj thanh nifin, 16 tutfi. xa Kim Chan, Bdc Ninh).
Mong muon cua tre
Cudc khao sat tai Bdc Ninh cho thd'y cd su da dang trong each thflc tre
v| thanh nifin ung phd vdi cdc vd'n d^ phdi sinh trong giao tifi'p gifla cha me
va con cai. Bfin canh mdt stf tre chpn giai phap im lang khi cha me cd y
kifin khac minh, quat mdng, bat tre vang Icri thl mdt stf tre cd tranh luSn lai
de bay to f kien va mong mud'n cua ban thdn (va thudng bi coi la "cai" cha


84

Nghltn ci>u QIa dlnh v l GIdl, Quyjn 22, .6' 5, Ir. 77-B7

m?); cfi trd nhfin Ihi^c ducjfc r&ng "mufin bfimc hidu minh thl minh nen hidu
btf m? nhidu hon, ndu minh Ithfing hidu bfi me thl bfi m? cung khfing thd
hidu dupc minh, minh ndn quan tfim ddn bfi m? nhidu hon" (PVS nS vi
thfinh nien. 16 tufii, xi Kim Chdn, B^c Ninh): Ihfim chf cfi t r i suy nghi rSl
chQng chac: "Bfi me ndn bidt suy xdt, con cdi ndn thfing cam vfii btf me,
mtfi ngufii nhufing nhin nhau mfit fl. Con cfii cfi Ifim v i ^ sai btf me nen
suy xdt xem nguydn nhfin tai sao ntf lai Ifim nhu IhC. Vf du con cfii ddnh
nhau l(hfing thd ti; nhien nd ddnh nhau din;ic. phfii cfi nhidu nguyen nhfin.
Ndu dtJa ddy ddnh con minh tiatfic mfi nfi mufin nfii vfii bfi me, nfi ngai
dfinh tir xCr thfii. Bfi m? hay bdo mfiy nghjch ngcm, nghe chung nfi xili, lilc
dfi con cdi biic xdc, nfi cfii, mfi cfii bfi me lai dang buc minh ndn chac chfin
sc iihfing bao gifi nghe nfi. N«n dd sau mfit Ihfii gian sd giai quydt" {PVS

ntt vj thfinh nidn, 14 tufii, phufing Kinh Bdc. thfinh phfi Bac Ninh).
Thfing didp mfi hfiu hdt trd vj thfinh ni4n irong cufie khao sfit nfiy mufin
giri gdm qua cfic cfich ling phfi trdn Ifi cfic bfic cha me hay Ifin iipng vfi ldng
nghe J kidn/lfim sir ciia trd, cfi kidn ihiic dd hidu tfim \f Ire hon, dfinh thfii
gian dd chia se vfi phfin Ifch IhSu dfio cfic vin dd trd mutfn llm hidu, nhu
vfiy, cha me cfi Ihd trd thfinh "ngufii ban Ifin" dfing lin cfiy dtfi vfii tre.
TL: Ndu cha me Ifi nhOng ngutf ban cOa em thi em se Ifim sir duoc nhidu hon, ndi
that I6ng hon. Em sd thdy Ihofii mfii hon vfi cudc sdng y nghia hon.
(PVS no vj thfinh nifin, 16 tudi, xd Kim Chfin, Bdc Ninh)
TL: Bd me nfin ldng nghe.
TL; Bd me nfin dfit vfio hofin cdnh cOa minh dd suy nghi.
TL: Bd me nfin tim hidu thfing tn vd dfic didm vd ludi nfiy.
TL: ThuOng xuyfin chia sd viji minh.

TL: Mudn bd m? em hidu dOng hon, aung tido vfi minh nhu minh bd lam, IXS me cdn
nghT minh lOn rdi, dd cho minh tu do theo y cua minh, khOng nfin cdm dofin qufi.
TL: Em mong mudn bd me em quan tfim ddn em hon. Bd me chttolam vific. Dfinh
cho em nhidu thOi gian hon.
TL:Khiconc4ivabdmecdy kidn khfic nhau, bd me nfin phfin tich cho chung em
hidu chij khfing nfin dp dfit.
(TLN nil vi thfinh nifin, xa Kim Chfin, Bac Ninh)
Ngay ca trong vfin dd nhay cam Ifi giao due gidi tinh, khi cac sfi lieu
thfing kS cho tha'y u-e thuong llm ddn cdc dfii tuong khac nhu ban be, tivi,
intemet (Tfing ciic Dfin sfi'-KHHGD va cac co quan khac, 2010), ngliia Ifi


Tri^rfng Thj Thu Thuy & Trfin Thj Thanh Loan

85

ttfn tai mdt spi day giao tifi'p md nhai giiia cha m? vd con cdi. Vfi v&n di
ndy thl tii vi thdnh nifin vdn cd mong mutfn cha me trd thdnh didm tim
hi^u ddu tifin, mutfn cha me cdi md han, idm 1^ hem di chdng cd thtf htft e
ngai vd lo sp khi gidi bdy nhQng ban khoan khd ndi ciia minh.
H: Kjgfi (hiJt cua b6 m? cung cSp c/io minh vS gidn tinh so via m^ng th! d ddu t6t han?
Tdt cd: lit btf me vdn ttft hon.
TL: Vi btf me sd t§n tinh chi bdo minh hon c6n Irdn mang chl n6i so so thdi.
H: Cd khi ndo minh cim th&y kiSn thdc b^n bd treo d6i bi sai khdng?
TL: Chdc Id c6. Nhimg md sai hay khflng thl khflng bidt.
(TLN nd vi thdnh nifin. xd Kim Chdn, Bdc Ninh)

Dang tifi'c Id vific gido due tinh due. siJc khoe sinh san trong gia dlnh
hifin nay gap khd khdn do nhifiu nguyfin nhdn: "Mdi mat. md'i giao tifi^p ndy
bj han chtf bdi cam gidc xdu htf hay sudfi dat uong giao titfp eiia ca hai phia
trong vific ndi chuyfin vfi tinh due. Mat khdc. dudng nhu nd cd xu hudng
ngay cang phdt tritfn vd ecri md hon bcri su bOng ntf thdng tin lifin quan dtfn
tinh due. hodc nhiing hinh anh thue itf vfi cac hdu qua c6a hoat ddng tinh
due trfin cac phuong lifin thdng tin dai chiing. hay trong cdng dtfng... Hon
nfla, cho du nhu cdu gido due tinh due, siic khoe sinh san ed tang Ifin d mdt
bfl phan btf me, nhung su tang Ifin nay bi han chtf Wri ytfu ttf kitfn thiic eua
ho, cae bac bo me cho rdng ndi chuyfin v^ tinh due se khuytfn khich cac em
sdm cd quan hfi tinh due, va su ihitfu kifi^n thiic ciaa btf me vi vdn de nay la
nhiing rao can lam han chfi'miic dd va chi^u sau trong giao tifi'p" (Trinh Van
Tliang, 2004. Ddn lai lu Dang Bi'eh Thuy, 2011).
3. Ket luan
Cupc khao sdt lai Bdc Ninh cho thdy phai chang ed biic tudng vd hinh
da nay sinh tir ehi'nh su khdng ddp iing dupc mong mutfn. ky vpng v^ nhan
thiic, thai dd, hanh vi giiia cha me vdi ire vj thanh nifin trong xa hdi hifin dai
nay? Cha me dat nhitfu hy vpng, mong udc vdo con cai, ngupe lai, tre vj
thanh nifin cung udc mutfn nhi^u di^u lit phfa cha me minh; nhung giiia hai

t>Sn lai cd ft difi'm giao nhau, khdng dfi tim dupc sir chia se, thdng cam va
i^dng cam vdi nhau, vi vay, mau thuin va xung ddt la khdng th^ uanh khdi.
Hdu hfi't tre vi thdnh nifin f thiic dupc nhu thfi' nao Id ngudi eon ngoan,
song tre cung mong mud'n dupc khang dinh "cai tdi" ban th^ va dupc cha
me ihfira nhan. Difiu nay gay nfin mdu thuin trong chfnh suy nghi va hanh
•^ong cua tre. Tre dupc day rdng cai lai cha me Id hu, nhung uong vd van


e«

NghfAn cUu Ola dlnh v* GIdl. QuyJn 22, stf 5, tr. 77-87

cdc Ilnh hud'ng giao titfp thudng ngdy xdy ra, tre vdn cdi d^ khang dinh cdi
" I f cOa minh, vd dudng nhu, phdn Idn nhQng diia tr^ vj thdnh nifin se vdn
phdi chiu Ihua uy quy^n cua cha me bdi quan nifim "cd khdng dn mutfi cd
uon. con cdi cha m? irflm dudng con hu"!
Nhu vdy, vdn dfi d ddy Id Idm sao d^ cha me vd eon cdi lim dupc nhi^u
didm giao ihoa. cOng chia ai dupe nhifiu gid trj vd muc dfch stfng md vdn
tdn trpng "cdi Idi" cOa phfa bfin kia?.
Tinh uang cdc b^c cha m? "coi thudng" khd ndng nhdn ihiie eiJa tie,
eho rdng trS vj thdnh nifin vdn Id lr& eon khdng bifi'l gl u-ong cdc vdn di xa
hdi vd cutfc stfng gia dlnh, ddc bifil Id thdi dtf ldng trdnh hodc giai Ihi'ch
khdng ddng, khdng ihdu ddo nhQng vdn dfi trong gido due gidi tfnh. tinh
due vd siic khde sinh sdn Id mdt sai ldm vdn dang litfp didn. Nhifiu cudn
sdch cd y nghTa gido due eao dupe xudi ban. cdc hdi thao, chuyfin dfi vi
chu di ndy dupc ttf ehiic song da dO ddp ting nhu cdu cua cha me vd ue vj
thdnh nifin chua. hifiu qua eiJa nd nhu thtf ndo. pham vi tdc ddng cua nd
dtfn ddu so vdi nhQng ngutfn thdng lin khdc ludn sdn sdng chd ddn tre lim
hidu 24/24h chi vdi mdt ihao ldc click chudt mdy tfnh? Vdy ihl khi ma cdc
bdc cha me vdn cdn chua xdc dinh dirpc phuong phdp gido due ciia minh

nhu thtf ndo Id vCra du ldc dung "'ve dudng". ldm sao dfi khdng "ve dudng
eho hupu chay sai" thl tre vj thdnh nifin khdng chd dpi dupc. chiing phai
lim cdch dfi' bifi'l, dil tu chiing thdy hoang mang vfi dd lin cdy ciia thdng lin
tim dupe vdn edn hon bj chfi Id "khdng bitfl gl"!
Thuc ttf hifin nay khdng chi Id tifi'ng chudng bdo ddng vfi su btf tdc trong
phuong phdp gido due eCia cha me ddl vdi tre vi ihdnh nifin, md cdn Id vdn
dfi cdc nhu cdu llm hidu kifi'n thiie vd ky ndng sd'ng cua ue da dupc ddp
ling diing vd ddy du tdi dau?B
Tdi lifiu Iham khdu .
Tdng cue Dan sd-KHHGD. Tflng cue Thting kc. ADB. 2010. Dieu ira qudc gia
ve Vi ihdnh ni^n vd Thanh nifn \ 'let Nam iJn ihd hai.
Dff lifiu phdng vdn sfiu vd thao lufln nh6m tre vi thdnh nifin. Khao sdt thuc dja ciia
Dfi l^i edp Bfl phdng Nghifin cihi vfi Tre em nam 20U-20I2. thuc hifin tai Bie
Ninh.
Dfl Long. 2011. Su hinh ihknh "cdi tdi" d ire Viet Nam dudi tac dflng ciia van hda.
Trong: Tie em. van hda. gido due. Ky yfi'u Hfli thao Viet - Phap vi iSm IJ
hoc. Odette Lescarret. Le Khanh & H.Ricaud ddng chu bien. 2001. Nxb.Thfi
gidi. Hd Nfli.
Nguyen Linh Khifi'u. 2003. Nghien ciiu phu nd gidi vd gia dtnh. Nxh Khoa hoc


TrUdng THJ Thu Thuy & Trfin Thj Thanh Loan

87

Xa hfli. Hd Nfli.
Phan Thi Mai Hucfng chii bifin. 2007. Cdch I'fng phd ciia ire v/ thdnh niin vdi
hodn cdnh khd khdn. NxU KHXH. Hd Nfli.
Sn TTii van Anh. Nguyfin HOu Minh vd Hd Thj Minh Khuong. 20U. "Quan h?
cha me vd con cdi chira trudng thdnh". TYong: Bd Vftn hfla. Thd thao vd Du

lich. Vifin Gia dinh vi Gidi. UNICEF Vi^t Nam. 2011. Cdc md'i quan hi
trong gia dinh Viil Nam (M^l sd kit qud phdn tich sdu Dieu tra Gia dinh
Viil Nam 2006.
Trinh Van Thdng. 2004. Giao tifi'p gida bfl' m? vd vj thdnh nien vfi linh due; Nfli
dung, rdo cdn vd nhflng d^ng co giao tifip. Nxb Y hpc. Hil NOi. Trfch lai t£r
Dang Etch Thuy. 2011. Thuyi't minh D4 idi cdp Bd ndm 2011-2012: Md'i
quan hi cha me - con cdi v/ ihdnk niin giai doan 2011-2020: Nhung vd'n d^
cdn quan ldm.

r