Sử dụng các biện pháp tránh thai ở Hà Nội - Phạm Xuân Đại

Xã h i h c, s 3 - 1992

S d ng các bi n pháp tránh thai
PH M XUÂN

Hà N i

I

Hà N i đã đ t đ c k t qu khá quan trong vi c th c hi n chính sách dân s - k ho ch hóa gia đình: h
th p t l sinh, so v i các t nh thành ph trong c n c thì Hà N i có t l sinh th p và ch đ ng sau thành ph
H Chí Minh. Có đ c k t qu đó, m t ph n là do c quan chuyên trách dân s , các c p các ngành có liên quan
đã tích c c v n đ ng các c p v ch ng s d ng các bi n pháp tránh thai. C n c vào s li u n m 1991 do y
ban dân s - k ho ch hóa gia đình cung c p, nh ng k t qu nghiên c u ph i h p gi a y ban và các c quan:
Vi n Xã h i h c, B nh vi n ph s n Hà N i..., bài vi t này mu n đ c p đ n v n đ : s d ng các bi n pháp
trámh thai, hi u qu c a nó và v n đ đ t ra ti p theo là làm th nào đ nâng cao s ng i s d ng c ng nh
nâng cao hi u qu c a vi c s d ng này.
Hà N i có t i 60% dân c s ng t i các huy n ngo i thành, c ng khơng n m ngồi quy lu t: t l gia t ng
dân s
đô th th p h n so v i nông thôn và t l s d ng các bi n pháp tránh thai đô th cao h n. Khi nghiên
c u v n s d ng bi n pháp tránh thai Hà N i không th không đ c p đ n s khác bi t này. M t khác s d ng
bi n pháp tránh thai ch là m t ph ng pháp đ đ t đ c m c đích h th p t l sinh, cho nên c ng có th t k t
qu mà đánh giá v ph ng pháp đang s d ng.
1 S hi u bi t v k ho ch hóa gia đình
Chính sách dân s - k ho ch hóa gia đình đã đ c nhà n c đ t ra và theo đu i vào kho ng nh ng n m 60,
nh ng nó ch th c s đi vào đ i s ng xã h i sau n m 1975 và ngày càng đ c coi tr ng t khi thành l p y ban
qu c gia dân s và k ho ch hóa gia đình. Do tác đ ng c a l i s ng đơ th , t tr c đó, nh ng ng i dân n i
thành do có trình đ h c v n cao, đã t ý th c đ c v n đ ph i h n ch s con trong gia đình, nh t là nhóm c
dân có ngu n g c xu t thân đơ th . M t s khác khi nh p c vào đã mang theo mơ hình sinh đ nơng thơn nên
s con trung bình c a h c ng ch ít h n m t chút so v i nông thôn. Hi n nay, s dân n i thành Hà N i bi t v
chính sách dân s lên t i 93,4%, n i th p nh t ngo i thành c ng là 87,6%. H bi t r t rõ s con nên có c a các

c p v ch ng và t i sao l i nên có s con nh v y. Ch duy có nhóm ph n
đ tu i 40 - 44 và trên 45 tu i c a
các huy n Gia Lâm, ơng Anh và Sóc S n tr l i là nên có 3, 3 con. Nhóm này đã g n h t đ tu i sinh đ và
c ng chi m t l không nhi u trong nhóm nh ng ph n
đ tu i 15 - 49 tu i có ch ng.
V i câu h i: Làm th nào đ ch sinh m t ho c hai con, ch có 64,2% ng i đ c h i ngo i thành tr l i là
ph i áp d ng bi n pháp tránh thai, còn n i thành v n x p x con s trên 93,4% nh v y ngo i thành gi a
m c tiêu và bi n pháp, s hi u bi t cịn khá xa nhau. Th m chí, có ng i còn l n l n gi a hai v n đ này, ngay
c m t s cán b làm cơng tác chun trách. Có lúc, m c tiêu đ t cho đ c s vòng theo yêu c u đ c coi là
m c tiêu t i th ng, làm cho m t s ng i đ ng ngh a dân s - k ho ch hóa gia đình v i cơng tác đ t vịng.
B ng 1. M c đ hi u bi t c a ng
M cđ
Qu n huy n
Hồn ki m
Gia Lâm
ơng Anh
Sóc S n

i ph n v bi n pháp tránh thai mà mình dang s d ng %

K càng

S qua

Khơng hi u gì

Khơng ý ki n

62, 5
35, 2

37, 9
29, 0

17, 7
53, 6
42, 4
40, 0

5,9
8,0
11,9
30.0

13,9
3,2
7,8
1,0

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Xã h i h c, s 3 - 1992
Nh v y m c đ hi u bi t c a ph n n i thành v bi n pháp tránh thai mà mình đang s d ng là cao h n
h n ph n
ngo i thành. ây là ch a nói ngo i thành v n có nh ng ph n khơng hi u bi t gì v bi n pháp
tránh thai mà mình đang s d ng. Rõ ràng là công tác v n đ ng, tuyên truy n, gi i thích khơng ch địi h i đ i
v i m c tiêu mà c ph ng pháp k ho ch hóa gia đình.
M t đi m d th y là n u h c v n c a ng i ph n càng cao thì m c đ hi u bi t v bi n pháp tránh thai mà
mình đang s d ng m t cách k càng chi m t l càng l n . T i b t k đ a bàn nào s chênh l ch v m c đ
hi u bi t các bi n pháp tránh thai mà mình đang áp d ng gi a ph n có h c v n h t l p 7 và ph n có h c v n

h t l p 10 tr lên c ng t 15% đ n 30% . ây là m t trong nh ng ti n đ cho vi c gi m t l sinh các nhóm
ph n này.
V ngu n hi u bi t các bi n pháp tránh thai, v i s ph n có h c v n cao thì th t là: sách, báo, đài, y t .
ng i thân, cịn v i nhóm ph n có h c v n th p thì ngu n hi u bi t theo th t là: y t , ng i thân, sách báo,
đài. H c v n c a ph n càng cao thì h càng ch đ ng ti p c n v i các ngu n thơng tin phong phú, t đó có
nhi u ph ng án l a ch n đ đi đ n quy t đ nh nh ng vai trò c a y t đ a ph ng là r t to l n và thi t th c. Nó
v a làm cơng tác tuyên truy n v a th c thi nhi m v
đ a ph ng, cho nên đây là c quan không th thi u
trong vi c th c hi n chính sách dân s - k ho ch hóa gia đình c p c s .
2. Thái đ d i v i v n đ k ho ch hóa gia đình.
i v i ba m c tiêu c a chính sách dân s - k ho ch hóa gia đình, m c tiêu chính là gi m t l sinh b ng
cách v n đ ng các c p v ch ng th c hi n m t quy mơ gia đình nh : ch có 1 ho c 2 con. Qua kh o sát, cho
th y đây là v n đ mà các c p v ch ng n i thành tán thành nhi u nh t. Còn ngo i thành thì s con mà
ng i ta tr l i cho r ng "nên có trong đi u ki n hi n nay" là nh sau, chia theo nhóm tu i c a ng i tr l i:
B ng 2. S con nên có theo ý ki n ng

Qu n, huy n
Qu n huy n
20-24
25-29
30-34
35 39
40-44
45+

i tr l i, chia theo nhóm tu i

Hồn ki m

Gia Lâm

1.8
1.96
1.79
1.9
2.05
2.14

1.98
1.88
2.36
2.71
2.97

2.37
2.39
2.74
2.93
3.17

3.21

3.61

ơng Anh

Sóc S n
2.20
2.38
2.50

2.65
3.0
3.33

Nh v y chi quan ni m v s con, hay là "s con nên có" c ng đã có nh ng khác bi t v i m c tiêu mà chính
sách đã đ ra. Quan ni m v s con cịn là m t cái gì đó xa l v i khu v c ngo i thành, không ph i là nhu c u t
thân.
Ph n c n i và ngo i thành Hà N i đ u có quan ni m v tu i k t hơn r t ti n b . Dù có m c th p nh t
thì câu tr l i cho r ng tu i ng i ph n nên k t hôn c ng là 21,5 n i thành và 20, 5 ngo i thành. Nh ng có
m t xu h ng là n u ng i tr l i càng tr thì tu i mà ng i đó cho r ng nên k t hôn càng th p. S chênh l ch
v quan ni m tu i nên k t hôn c a ng i ph n gi a các nhóm h c v n là khơng đáng k . i u này cho th y c
g ng nh m nâng cao tu i k t hôn, gi m b t th i gian ng i ph n tham gia vào q trình sinh đ là r t khó
kh n và k t qu mang l i c ng r t h n ch .

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Xã h i h c, s 3 - 1992

B ng 3: Quan ni m c a ph n v th i đi m nên áp d ng các bi n pháp tránh thai. %

Hồn ki m
Gia Lâm
ơng Anh
Sóc S n

Ch a có
con
1.47
1.6

0
1.0

ã có 1 con

ã có 2 con

78.3
69.6
58.9

ã có 3 con

11.3
17.6
19.8
13.0

51.0

0.98
4.8
0.6
34.0

Không tr
l i
7.9
6.4
20.7

1.0

a s ph n đ c h i đ u cho r ng nên áp d ng bi n pháp tránh thai khi đã có m t con, s này đơ th là
cao nh t, s cịn l i r i vào s ph n cho r ng nên áp d ng bi n pháp tránh thai khi đã có hai con. ây là m t
th c t mà nh ng ng i làm công tác tuyên truy n, v n đ ng th c hi n k ho ch hóa gia đình đ a ph ng nên
l u tâm. Hi n nay, nh t là các vùng nông thôn đã n y sinh tâm lý cho r ng sinh hai con "tiêu chu n" mà ai c ng
đ c h ng, nh v y nên "sinh m t l n cho xong". Ngoài vi c h ng d n nhu c u v s con, các nhà qu n lý
c n kiên quy t v n đ ng, nh t là đ i v i ph n
vùng nông thôn ngo i thành áp d ng bi n pháp tránh thai
ngay t khi h đã có con th nh t, khơng nên đ tâm lý nói trên ng tr , th c ra đó là s chu n b cho b c ti p
theo/sinh con th ba.
Quan ni m v kho ng cách gi i các l n sinh c a ng i tr l i là th p so v i m c tiêu 5 n m mà chính sách
đ ra. B t k
khu v c nào, nhóm tu i, hay v n hóa nào, thì quan ni m v kho ng cách gi a các l n sinh c a
ph n c ng đ u d i 5 n m. N u chúng ta v n đ ng, tuyên truy n nh m nâng cao tu i k t hơn, tu i sinh con
đ u lịng thì kho ng cách gi a các l n sinh c a ph n không th kéo dài nh m c tiêu đ ra. i u này bu c các
nhà qu n lý ph i l a ch n, u tiên m c tiêu ho c gi m b t các tiêu chu n đ ra thì m i có th đ t đ c k t qu
mong mu n.
3. Th c ti n.
ây là c n c đ đánh giá k t qu c a công cu c v n đ ng dân s - k ho ch hóa gia đình
là c s đ đánh giá hai v n đ : hi u bi t và thái đ đã đ c p đ n trên đây:
B ng 4: Chi s b o v T l sinh con th ba tr lên và t l sinh

Hồn ki m
Gia Lâm
ơng Anh

50.0
42.6
41.7

T l sinh con
th 3 tr lên
2.89
13.3
17.0

Sóc S n

38.7

31.0

Ch s b o v

thành ph , c ng

Hà N i - 1991 %
T l sinh
2.02
2.13
2.45
2.87

Do c c u dân s còn tr , nhi u ng i đang đ tu i sinh đ nên dù có h t l sinh con th ba xu ng
m c lý t ng nh qu n Hồn Ki m thì t l sinh c ng cịn m c đ cao. Cho nên m c tiêu chính là h t l
sinh con th ba xu ng m c th p.
V các bi n pháp mà ng i ph n đ c h i đang s d ng ta th y t l ph n
đô th s d ng vịng là ít và
khi v n hóa càng cao, thì t l s d ng thu c càng cao. Trong khi đó, ph n nơng thơn s d ng vòng là ch

y u, nh ng n u v n hóa càng cao thì t l áp d ng bi n pháp tính l ch và xu t tinh ngồi c ng t ng lên. Có
ngh a là khi v n hóa c a ph n t ng lên thì h càng s d ng nh ng bi n pháp địi h i tính ch đ ng cao h n.
Ta có th tham kh o thêm s ph n đ c h i không áp d ng b t k bi n pháp tránh thai nào : Hoàn Ki m:
8,3%, Gia Lâm 15,2%, ơng Anh 15,0%, Sóc S n 32,0% và con s hi n có c a ng i tr l i thì th y: ph n

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Xã h i h c, s 3 - 1992
n i thành khi s p h t tu i sinh đ v n ch có hai con. T i các khu v c ngo i thành, s ph n khi đã b c vào đ
tu i 35 - 39 thì h u nh là có ít nh t ba con, s có 2 con r i vào nh ng tr ng h p cá bi t, hồn c nh gia đình,
s c kho .
Trong n m 1991, Hà N i có t i h n 44.000 tr ng h p n o hút thai. Con s này đ t ra v n đ : hi u qu c a
vi c áp d ng các bi n pháp tránh thai và đ i t ng v n đ ng th c hi n các bi n pháp tránh thai. T tr c t i
nay, chúng ta ch t p trung vào s ph n đã l p gia đình hay nói cách khác là ph n
trong tình tr ng hơn
nhân. S ph n ch a k t hôn chúng ta v n coi ngoài đ i t ng v n đ ng. Nh ng ng i đó chúng ta coi nh h
đã áp d ng các "bi n pháp tránh thai xã h i": nh ng quy ph m đ o đ c, d lu n... đi u ti t hành vi quan h gi i
tính c a h . Nh ng khi đi u ki n xã h i thay đ i, nh ng "bi n pháp tránh thai xã h i” đã gi m tác d ng bu c
chúng ta ph i đ i m i trong quan ni m đ i t ng nào ph i áp d ng các bi n pháp tránh thai. Có nhi u ngu n s
li u, nh ng theo c đốn, khơng th d i 15% các tr ng h p n o hút ngồi hơn nhân. V y có v n đ ng
nh ng ng i ph n ngồi hơn nhân áp d ng các bi n pháp tránh thai khơng? Vì nh v y s làm gi m đ c m t
ph n các tr ng h p n o hút, góp ph n b o v s c kh e ph n .
M t khác c ng cho th y th c đ thu n ti n c a vi c áp d ng bi n pháp tránh thai là ch a cao: không ph i ai
mu n áp d ng vào b t k lúc nào c ng đ u có. i u ki n, m c đ hi u ít và nhu c u s d ng các bi n pháp
tránh thai là ch a cao m i đ i t ng hi n ch m i t p trung vào các đ i t ng đ c xác đ nh đã b c vào hơn
nhân, đã có con... Toàn thành ph Hà N i k c n i thành và ngo i thành s ph n 15 - 49 tu i có ch ng ch
chi m 16,6% so v i dân c và b ng 64% s ph n 15 - 49 tu i. Nh v y, cịn m t s l ng khơng nh ph n
có kh n ng sinh đ ch a đ c cu c v n đ ng k ho ch hóa gia đình chú tr ng đ y đ , mà ch chú tr ng v n
đ ng nâng cao tu i k t hôn, nâng cao tu i sinh con đ u lịng. ây có l là m t trong nh ng nguyên nhân đóng

góp cho các tr ng h p ph i n o hút thai.
Mơ hình gia đình hai con đã là hi n th c khu v c thành th . khu v c nông thôn, đ đ t đ c mơ hình
này ph i địi h i không ch c quan chuyên trách dân s - k ho ch hố gia đình mà t t c các c p chính quy n
đồn th ... cùng ph i quan tâm, góp ph n thúc đ y vi c th c hi n.
B t k m t chính sách, m t cu c v n đ ng nào n u không xu t phát t th c t , t b n thân nhu c u c a cu c
s ng thì nó s b lo i b . Cu c v n đ ng k ho ch hóa gia đình v i m c tiêu gi m t l sinh, nâng cao đ i s ng
c a t ng gia đình đã đ c đơng đ o các t ng l p nhân dân h ng ng. Tuy v y nó v n ch a đ t đ c k t qu
nh mong mu n. Bên c nh nh ng l c c n t bên ngoài, nh ng l c c n t chính b n thân chính sách này c ng đã
d n n y sinh, đòi h i ph i kh c ph c. Trên đ a bàn thành ph Hà N i, ch xét riêng v ph ng pháp đ đ t đ c
m c tiêu c a chính sách này - th c hi n bi n pháp tránh thai - c ng g i lên cho chúng ta nhi u suy ngh đ thúc
đ y chính sách s m đ t đ c k t qu h th p t l sinh.
TÀI II U THAM KH O
- S li u c b n 1991 - y ban dân s và k ho ch hóa gia đình thành ph Hà N i.
- K t qu nghiên c u ph i h p gi a Vi n Xã h i h c v i y ban dân s và k ho ch hóa gia đình thành ph
Hà N i.
- K t qu đi u tra do s ph i h p gi a các c quan công an, t pháp, th ng kê, k ho ch, dân s c a Hà N i
ti n hành tháng 3/1992.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn