Bài giảng: Các hình thức cộng đồng tộc người trong lịch sử nhân loại và ở Việt Nam

BÀI 4
CÁC HÌNH THỨC CỘNG ĐỒNG
TỘC NGƯỜI
TRONG LỊCH SỬ NHÂN LOẠI VÀ Ở
VIỆT NAM
Thượng úy Hồ Quốc Phú
05/14/21

1


I. CÁC HÌNH THỨC CỘNG ĐỒNG TỘC NGƯỜI TRONG
LỊCH SỬ
II. CÁC HÌNH THỨC CỘNG ĐỒNG TỘC NGƯỜI Ở VIỆT
NAM

05/14/21

2


I. CÁC HÌNH THỨC CỘNG ĐỒNG TỘC NGƯỜI TRONG LỊCH SỬ
1. Khái niệm Cộng đồng tộc người
2. Các tiêu chí xác định Cộng đồng tộc người
3. Các hình thức cộng đồng tộc người trong lịch sử

05/14/21

3

I. CÁC HÌNH THỨC CỘNG ĐỒNG TỘC NGƯỜI TRONG LỊCH SỬ
1. Khái niệm Cộng đồng tộc người
Cộng đồng tộc người là một tập đồn người được
hình thành trong những điều kiện lịch sử nhất định,
gắn bó với nhau bởi các quan hệ xã hội trên các
lĩnh vực nguồn gốc, ngôn ngữ, lãnh thổ, kinh tế,
văn hóa, tâm lý theo những đặc trưng, tiêu chí
chung nhất định.
05/14/21

4


I. CÁC HÌNH THỨC CỘNG ĐỒNG TỘC NGƯỜI TRONG LỊCH SỬ
2. Các tiêu chí xác định Cộng đồng tộc người
- Ngôn ngữ
- Lãnh thổ tộc người
- Cơ sở kinh tế tộc người
- Văn hóa tộc người
- Ý thức tự giác tộc người
05/14/21

5


2. Các tiêu chí xác định cộng đồng tộc người
a. Ngôn ngữ tộc người
- Là dấu hiệu cơ bản, tiêu chí đặc trưng quan trọng nhất
để xác định tộc người
- Mỗi tộc người thường có một ngơn ngữ riêng do tộc

người đó sáng tạo ra gọi là ngơn ngữ tộc người.
- Ngôn ngữ là đặc trưng quan trọng để phân biệt tộc
người. Vì:
+ Ngơn ngữ là phương tiện giao tiếp căn bản nhất của
con người
+ Ngơn ngữ có vai trị quan trọng trong nghiên cứu lịch
sử phát triển của tộc người
+ Thông qua việc sử dụng ngôn ngữ mà các thành viên
trong tộc người phân biệt ra nhau, người ta xác định
được cá nhân thuộc tộc người nào.
05/14/21

6


2. Các tiêu chí xác định cộng đồng tộc người

- Ngôn ngữ là một phạm trù lịch sử nên việc sử dụng
ngơn ngữ tộc người cũng có mấy trường hợp sau:
+ Ngôn ngữ tộc người là tiếng mẹ đẻ: do chính tộc
người đó sáng tạo ra
+ Sử dụng ngơn ngữ khác làm ngơn ngữ tộc người
+ Một tộc người nói nhiều ngôn ngữ

05/14/21

7


2. Các tiêu chí xác định cộng đồng tộc người

b. Lãnh thổ tộc người
- Là tiêu chí bắt buộc cho sự xuất hiện tộc người, mỗi một tộc người
đều có một lãnh thổ ban đầu
- Là khu vực địa lý mà tộc người cư trú ổn định, là điều kiện để xuất
hiện tộc người.
- Lãnh thổ tộc người từ chỗ là phương tiện sinh sống đã trở thành cơ
sở phát triển của tộc người về mọi mặt
- Cùng với sự phát triển của tộc người, ý thức về lãnh thổ tộc người
ngày càng sâu sắc, nhất là khi con người bước vào xã hội có giai
cấp.

05/14/21

8


2. Các tiêu chí xác định cộng đồng tộc người

- Lãnh thổ tộc người là một phạm trù lịch sử nên có nhiều
biến động:
+ Sự mở rộng lãnh thổ tộc người
+ Sự thu hẹp lãnh thổ tộc người
+ Sự bảo lưu lãnh thổ tộc người
+ Sự trở lại lãnh thổ tộc người
+ Sự ra đi không trở lại
05/14/21

9

2. Các tiêu chí xác định cộng đồng tộc người
c. Cơ sở kinh tế tộc người
- Đây là điều kiện đảm bảo cho sự cố kết, tồn tại và phát triển
của một tộc người
- Mỗi một tộc người có một kiểu sinh hoạt kinh tế chung, tạo ra
cơ sở kinh tế chung
+ Có cách ứng xủ giống nhau trong sinh hoạt kinh tế
+ Tạo ra sự đặc quyền về kinh tế trên một vùng lãnh thổ nhất
định.
- Sự thay đổi các mối quan hệ kinh tế làm thay đổi các hình thái
kinh tế-xã hội và dẫn đến sự ra đời các loại hình cộng đồng
tộc người mới.

05/14/21

10


2. Các tiêu chí xác định cộng đồng tộc người
d. Văn hóa tộc người
- Là dấu hiệu đặc trưng quan trọng nhất để phân biệt tộc
người
- Văn hóa tộc người là toàn bộ các giá trị vật chất và tinh
thần do tộc người đó sáng tạo ra trong lịch sử
- Mỗi tộc người có bản sắc văn hóa riêng tạo ra sự cố kết
chặt chẽ giữa các thành viên trong tộc người
- Nếu đánh mất bản sắc văn hóa thì tộc người đó khơng
cịn tồn tại nữa.
05/14/21

11


2. Các tiêu chí xác định cộng đồng tộc người
e. Ý thức tự giác tộc người
- Tổng hòa các yếu tố ngôn ngữ, lãnh thổ, các đặc trưng sinh
hoạt văn hóa, cơ sở kinh tế tạo thành một hiện tượng xã hội,
gọi là ý thức tự giác tộc người.
- Đây là việc tự xác định thành phần, nguồn gốc của tộc người
mình. Là yếu tố tiềm thức, ẩn chứa trong mỗi con người.
- Ý thức tự giác tộc người được hình thành lâu dài trong lịch sử
phát triển tộc người, hình thành ở mỗi cá nhân từ nhỏ trong
mơi trường gia đình, xã hội...
- Đóng vai trị quan trọng trong việc xác định tộc thuộc của con
người. (mình thuộc về tộc người này chứ không thuộc về tộc
người khác), nếu mất nó thì tộc người khơng cịn tồn tại

05/14/21

12


2. Các tiêu chí xác định cộng đồng tộc người

* Đối với Việt Nam: Sử dụng 3 tiêu chí
- Ngơn ngữ
- Văn hóa
- Ý thức tự giác tộc người.

05/14/21

13


I. CÁC HÌNH THỨC CỘNG ĐỒNG TỘC NGƯỜI TRONG LỊCH SỬ
3. Các hình thức cộng đồng tộc người trong lịch sử
- Thị tộc
- Bộ lạc
- Bộ tộc
- Dân tộc

05/14/21

14


II. CÁC HÌNH THỨC CỘNG ĐỒNG TỘC NGƯỜI Ở VIỆT NAM
Việt nam cũng đã tồn tại các hình thức cộng đồng
tộc người
-Thị tộc
-Bộ lạc
-Bộ tộc
-Dân tộc

05/14/21

15