SLB bai 1 benh nguyen, benh sinh

KháI niệm về
bệnh nguyên và bệnh sinh
PGS.TS. Hũa Bỡnh
Bộ môn Miễn dịch - Sinh lý bệnh
Trờng Đại học Y Hµ Néi


Mục tiêu
1. Trình bày được mối quan hệ giữa nguyên
nhân và điều kiện gây bÖnh; quy luật nhân quả
giữa nguyên nhõn v điều kiện.
2. Trỡnh by c vai trò của bệnh nguyên
trong quá trình bệnh sinh; vai trò của
cơ thể đối với quá trình bệnh sinh.
3. Gii thớch s hỡnh thành vịng xoắn bệnh lý và
ý nghĩa thực tiễn.
4. Trình bày những cách kết thúc của quá trình
bệnh sinh.
 


KháI niệm về bệnh nguyên
Bệnh nguyên học là môn học nghiên cứu về nguyên
nhân gây bệnh và các điều kiện ảnh hởng tới nguyên
nhân trong phát sinh bệnh.


KháI niệm về bệnh nguyên
Bệnh nguyên học là môn học nghiên cứu về nguyên
nhân gây bệnh và các điều kiện ảnh hởng tới nguyên
nhân trong phát sinh bệnh.

Vai trò về lý luận: nâng cao hiểu biết về bản chất, ph
ơng thức xâm nhập, cơ chế tác động, mối quan hệ giữa
các yếu tố làm bệnh phát sinh để có phơng hớng nghiên
cứu và hành động.


Cấu trúc HIV


Cơ chế xâm nhiễm vào tế bào của HIV


KháI niệm về bệnh nguyên
Bệnh nguyên học là môn học nghiên cứu về nguyên
nhân gây bệnh và các điều kiện ảnh hởng tới nguyên
nhân trong phát sinh bệnh.
Vai trò về lý luận: nâng cao hiểu biết về bản chất, ph
ơng thức xâm nhập, cơ chế tác động, mối quan hệ giữa
các yếu tố làm bệnh phát sinh để có phơng hớng nghiên
cứu và hành động.
Vai trò về thực tiễn: biết rõ nguyên nhân và các điều
kiện gây bệnh thì đề ra đợc các biện pháp phòng bệnh
và trị bệnh có hiƯu qu¶.


KháI niệm về bệnh nguyên
Quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện gây bệnh
Nguyên nhân:
- Yếu tố quyết định gây ra bệnh, bệnh không tự nhiên
sinh ra mà phải có nguyên nhân.

-Quyết định tính đặc hiệu của bệnh.
(vi khun lao gây ra bệnh lao, Hansen gây ra bệnh phong, HIV gây ra AIDS).


KháI niệm về bệnh nguyên
Quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện gây bệnh
Nguyên nhân: - Yếu tố quyết định gây ra bệnh, bệnh
không tự nhiên sinh ra mà phải có nguyên nhân.
- Quyết định tính đặc hiệu của bệnh.
Điều kiện: Yếu tố tạo thuận lợi cho nguyên nhân phát huy
t¸c dơng.


KháI niệm về bệnh nguyên
Quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện gây bệnh
Nguyên nhân: - Yếu tố quyết định gây ra bệnh, bệnh
không tự nhiên sinh ra mà phải có nguyên nhân.
- Quyết định tính đặc hiệu của bệnh.
Điều kiện: Yếu tố tạo thuận lợi cho nguyên nhân phát huy
tác dụng.
Lu ý: nguyên nhân của bệnh này lại đóng vai trò là điều
kiện của bệnh kia và ngợc lại (dinh dưỡng thiếu thốn là nguyên nhân
của bệnh suy dinh dưỡng, nhưng lại là điều kiện gây ra bệnh lao).

 


KháI niệm về bệnh nguyên
Quy luật nhân quả giữa nguyên nhân và điều kiện
- Mỗi bệnh (hậu quả) đều có nguyên nhân: Nguyên nhân

có trớc, bệnh có sau.
-

Có nguyên nhân, nhng không phải bao giờ cũng có hậu

quả (bệnh).
- Một nguyên nhân có thể gây ra nhiều hậu quả (nhiều
bệnh) kh¸c nhau (Vi khuẩn lao gây ra những thể bệnh khác nhau ở
phổi, thận, màng bụng, màng não, cột sống, khp)
-

Một bệnh (hậu quả) có thể do nhiều nguyên nhân g©y

ra (Lỵ có thể do amip hoặc do shigella đều có các triệu chứng lâm sàng


KháI niệm về bệnh nguyên
Xếp loại các yếu tố bệnh nguyên
- Nguyên nhân bên ngoài:
+ Cơ học, lý học;
+ Hoá học;
+ Sinh học;
+ Yếu tố xà hội
- Nguyên nhân bên trong:
+ Ỹu tè di trun;
+ Ỹu tè thĨ t¹ng.


KháI niệm về bệnh sinh
Bệnh sinh học là môn học nghiên cứu quy luật phát sinh,

phát triển, kết thúc của bÖnh.


KháI niệm về bệnh sinh
Bệnh sinh học là môn học nghiên cứu quy luật phát sinh,
phát triển, kết thúc của bệnh.
ý nghĩa của bệnh sinh:
Hiểu đợc quy luật diễn biến của bệnh, ngời thầy thuốc
chủ động ngăn chặn đợc những diễn biến xấu của bệnh
(biến chứng), hạn chế các tác hại do bệnh gây ra (di
chứng).



KháI niệm về bệnh sinh
Vai trò của bệnh nguyên trong quá trình bệnh sinh
- Bệnh nguyên chỉ là tác nhân mở màn cho bệnh sinh
(bệnh nguyên có trớc, bệnh sinh cã sau):Bỏng sẽ diễn biến
nhiều ngày, nhiều tuần, mặc dù yếu tố gây bỏng (lửa, điện) chỉ có mặt rất
ngắn.

- Bệnh nguyên tồn tại trong suốt quá trình bệnh sinh
{Bnh nhiễm các chất độc thuộc loại này. Người thầy thuốc vừa phải tìm
cách trung hồ, loại trừ chất độc (loại trừ bệnh nguyên), vừa phải điều trị
các diễn biến xấu và các biến chứng của bệnh (điều trị bệnh sinh) }


KháI niệm về bệnh sinh
Vai trò của bệnh nguyên trong quá trình bệnh sinh
-Bệnh nguyên quyết định tính chất của bệnh sinh, phụ

thuộc vào: số lợng, cờng độ, độc lực, đờng xâm nhập,
thời gian tác dụng của bệnh nguyên.
VD:dũng in có cường độ mạnh gây bệnh tồn thân và cấp diễn
(ngừng tim, ngừng thở), cịn dịng điện có cường độ yếu có thể gây bỏng
tại chỗ.
Vi khuẩn lao vào phổi gây bệnh phổi (mạn), vào màng não gây bệnh
màng não (cấp), bệnh cảnh lâm sàng và mức độ nguy hiểm có khác
nhau; Cùng một nồng độ, (hơi độc, bụi...), cùng nơi tiếp xúc, nếu thời


KháI niệm về bệnh sinh
Vai trò của cơ thể đối với quá trình bệnh sinh
- Phản ứng tính của cơ thể:
+ Những yếu tố bên trong: thần kinh, tâm thần,
nội tiÕt, ti, giíi ..


KháI niệm về bệnh sinh
Vai trò của cơ thể đối với quá trình bệnh sinh
- Phản ứng tính của cơ thể:
+ Những yếu tố bên trong: thần kinh, tâm thần,
nội tiết, tuổi, giới ..
+ Những yếu tố bên ngoài: yếu tố môi trờng (đất,
nớc, không khí ..), yếu tố xà hội (đời sống kinh tế, chế độ
xà hội, trình độ văn hoá ..).


KháI niệm về bệnh sinh
Vai trò của cơ thể đối với quá trình bệnh sinh
(tiếp)

- ảnh hởng qua lại giữa toàn thân và tại chỗ trong bệnh
sinh:
+ Trạng thái sức khoẻ ảnh hởng đến sự phát sinh,
phát triển và kết thúc của bệnh;
+ Tổn thơng tại chỗ có ảnh nhất định đến toàn
thân (Mt bnh ti ch (vớ d au răng), với một cường độ nhất định
nào đó sẽ gây ra đau đớn, mất ngủ, mệt mỏi, sốt, do vậy ảnh hưởng tới


Vòng xoắn bệnh lý
Vòng xoắn bệnh lý là:
- Quá trình bệnh lý diễn ra qua rất nhiều khâu (các
khâu này đều theo một trình tự nhất định và liên quan
chặt chÏ víi nhau);


Vòng xoắn bệnh lý
Vòng xoắn bệnh lý là:
- Quá trình bệnh lý diễn ra qua rất nhiều khâu (các
khâu này đều theo một trình tự nhất định và liên quan
chặt chẽ với nhau);
- Khâu trớc là tiền đề làm xuất hiện các khâu sau;


Vòng xoắn bệnh lý
Vòng xoắn bệnh lý là:
- Quá trình bệnh lý diễn ra qua rất nhiều khâu (các
khâu này đều theo một trình tự nhất định và liên quan
chặt chẽ với nhau);
- Khâu trớc là tiền đề làm xuất hiện các khâu sau;

- Khâu sau có thể tác động ngợc trở lại các khâu trớc và
làm cho các khâu trớc nặng thêm lên.


Vòng xoắn bệnh lý
Vòng xoắn bệnh lý là:
- Quá trình bệnh lý diễn ra qua rất nhiều khâu (các
khâu này đều theo một trình tự nhất định và liên quan
chặt chẽ với nhau);
- Khâu trớc là tiền đề làm xuất hiện các khâu sau;
- Khâu sau có thể tác động ngợc trở lại các khâu trớc và
làm cho các khâu trớc nặng thêm lên.
---> Hình thành trạng thái tự duy trì, tự phát triển của
quá trình bệnh lý.


Cơ chế bệnh sinh của tiêu
chảy
Tổn thơngRối loạn
thực thể tiết
dịch

Rối loạn
hấp thu
Thiếu vitamin
Thiếu đạm
Thiếu sắt
Thiếu canci
Suy dinh dỡng
Thiếu máu

Còi xơng

Rối loạn
co bóp

Tiêu chảy
Mạn
Cấp
Mất nớc
KLTHoàn
giảm
Giảm
huyết áp

Máu cô

Mất
muối
Rối loạn
ch/hóa

Nhiễm
toan

Thoát
GiÃn mạch
huyết t
ơng
Trụy tim mạch
Nhiễm độc thần