Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong hỗ trợ hòa nhập cho trẻ chậm phát triển ngôn ngữ tại trường mầm non ( Ứng dụng phương pháp Công tác xã hội với cá nhân nghiên cứu trên hai trường hợp trẻ chậm phát triển ngôn ngữ Nguyễn M và Lưu T.Đ)

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (236.84 KB, 12 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

---

TẠ THỊ NGỌC BÍCH

VAI TRỊ CỦA NHÂN VIÊN CƠNG TÁC XÃ HỘI

TRONG HỖ TRỢ HÒA NHẬP CHO TRẺ CHẬM

PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ TẠI TRƢỜNG MẦM NON

(Ứng dụng phƣơng pháp Công tác xã hội với cá nhân

nghiên cứu trên hai trƣờng hợp trẻ chậm phát triển

ngôn ngữ Nguyễn M và Lƣu T.Đ)

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

---

TẠ THỊ NGỌC BÍCH

VAI TRỊ CỦA NHÂN VIÊN CƠNG TÁC XÃ HỘI

TRONG HỖ TRỢ HỊA NHẬP CHO TRẺ CHẬM

PHÁT TRIỂN NGƠN NGỮ TẠI TRƢỜNG MẦM NON

(Ứng dụng phƣơng pháp Công tác xã hội với cá nhân

nghiên cứu trên hai trƣờng hợp trẻ chậm phát triển

ngôn ngữ Nguyễn M và Lƣu T.Đ)

Chuyên ngành: Công tác xã hội

Mã số: 60 90 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI

Người hướng dẫn khoa học:

PGS. TS Trần Thu Hƣơng

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

MỤC LỤC

Mục Trang

MỞ ĐẦU 7

1. Lý do lựa chọn vấn đề can thiệp 8

2. Tổng quan về những nghiên cứu, can thiệp liên quan đến đề tài 8

2.1 Tổng quan lịch sử nghiên cứu, can thiệp về trẻ chậm phát triển 
ngôn ngữ trên thế giới

8

2.2 Tổng quan lịch sử nghiên cứu, can thiệp về trẻ chậm phát triển 
ngôn ngữ tại Việt Nam

14

3 Ý nghĩa của vấn đề can thiệp 16

4 Mục đích can thiệp 17

5 Khách thể và vấn đề cần can thiệp 17

5.1 Khách thể can thiệp 17

5.2 Vấn đề cần can thiệp 17

6 Phƣơng pháp can thiệp 17

7 Phạm vi can thiệp 19

7.1 Phạm vi thời gian 19

7.2 Phạm vi không gian 19

7.3 Giới hạn nội dung can thiệp 19

NỘI DUNG CHÍNH 20

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN 20

1.1 Khái niệm công cụ 20

1.1.1 Khái niệm Chậm phát triển ngôn ngữ 20 
1.1.2 Khái niệm Vai trị của Nhân viên Cơng tác xã hội trong hỗ

trợ hòa nhập cho trẻ chậm phát triển ngôn ngữ

20

1.1.3 Sự khác nhau giữa Nhân viên Công tác xã hội với một số ngành 
nghề trong hoạt động can thiệp cho trẻ chậm phát triển ngôn 
ngữ

21

1.1.4 Nhận biết trẻ chậm phát triển ngôn ngữ. Nguyên nhân trẻ chậm 
phát triển ngôn ngữ

22

1.1.4.1 Nhận biết trẻ chậm phát triển ngôn ngữ 22

1.1.4.2 Nguyên nhân trẻ chậm phát triển ngôn ngữ 31

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

1.2.1 Lý thuyết nhận thức – hành vi 32

1.2.2 Lý thuyết học tập xã hội 33

1.2.3 Lý thuyết Công tác xã hội với cá nhân 33

CHƢƠNG 2: CÁC HOẠT ĐỘNG CAN THIỆP 36

2.1 Vài nét về địa bàn can thiệp 36

2.2 Kế hoạch can thiệp 37

2.3 Kết quả can thiệp của bé Nguyễn M 38

2.3.1 Mô tả trường hợp 38

2.3.2 Kết quả sàng lọc 41

2.3.3 Tiến trình thực hiệnhỗ trợ hòa nhập bé Nguyễn M 46

2.3.3.1 Nhân viên Công tác xã hội can thiệp với vai trò là giáo viên 46 
2.3.3.2 Nhân viên Công tác xã hội với vai trò là người kết nối nguồn lực 59

2.4 Kết quả can thiệp của bé Lƣu T.Đ 61

2.4.1 Mô tả trường hợp 61

2.4.2 Kết quả sàng lọc 61
2.4.3 Tiến trình thực hiệnhỗ trợ hòa nhập bé Lưu T.Đ 65 
2.4.3.1 Nhân viên Công tác xã hội can thiệp với vai trò là giáo viên 65 
2.4.3.2 Nhân viên Công tác xã hội với vai trò là người kết nối nguồn lực 77 
2.5 Lý giải lý do sử dụng phƣơng pháp Công tác xã hội với cá 
nhân để can thiệp cho thân chủ 
79 
2.6 Phân tích và đánh giá các kỹ năng Cơng tác xã hội đã ứng dụng 79

2.7 Mối liên hệ giữa kiến thức, lý thuyết, phƣơng pháp ứng dụng 
và kiến thức thực tế trong quá trình can thiệp. 
80 
2.8 Những thuận lợi, khó khăn trong q trình can thiệp 81

2.8.1 Những thuận lợi trong quá trình can thiệp 81 
2.8.2 Những khó khăn trong quá trình can thiệp 82 
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 84

KẾT LUẬN 84

KHUYẾN NGHỊ 85

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 
- CPTNN: Chậm phát triển ngôn ngữ

- CTXH: Công tác xã hội

- NV CTXH: Nhân viên Công tác xã hội
- GV : Giáo viên

- MN: Mầm non

- ABA (Applied Behevior Analysis): Ứng dụng phân tích hành vi

- CARS (Childhood Autism Rating Scale): Bảng đánh giá mức độ tự kỷ ở trẻ em
- DSM (Diagnostic and Statical Manual of Mental Disorders): Sổ tay chẩn đoán và

thống kê các rối loạn tâm thần

- DENVER (Denver Developmental Screening Test): Trắc nghiệm Đánh giá sự phát
triển tâm lý - vận động cho trẻ nhỏ

- ICD (Internetional Classification of Diseases): Bảng phân loại bệnh quốc tế

- TTK: Trẻ tự kỷ

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1: Các giai đoạn phát triển ngôn ngữ của trẻ (từ 0 – 6 tuổi)

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn với đề tài: “Vai trị của nhân viên Cơng tác xã hội trong
hỗ trợ hồ nhập cho trẻ chậm phát triển ngơn ngữ tại trường mầm non (Ứng dụng phương
pháp Công tác xã hội với cá nhân nghiên cứu trên hai trường hợp trẻ chậm phát triển
ngôn ngữ Nguyễn M và Lưu T.Đ)” là cơng trình nghiên cứu của cá nhân tơi. Những kết
quả nghiên cứu là hoàn toàn trung thực, phù hợp với đề tài nghiên cứu của tôi.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên cho tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến PGS.TS Trần Thu Hương là
người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tơi trong suốt q trình nghiên cứu và hồn thành
luận văn với đề tài : “Vai trò của nhân viên Cơng tác xã hội trong hỗ trợ hồ nhập cho trẻ
chậm phát triển ngôn ngữ tại trường Mầm non (Ứng dụng phương pháp Công tác xã hội
với cá nhân nghiên cứu trên hai trường hợp trẻ chậm phát triển ngôn ngữ Nguyễn M và
Lưu T.Đ)” .

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới các thầy cô trong khoa Xã hội học,
đặc biệt là các thầy cô bộ môn Công tác xã hội, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân
Văn đã đào tạo, cung cấp những kiến thức, phương pháp, kỹ năng để tôi có thể hồn
thành nghiên cứu của mình một cách thuận lợi nhất.

Tôi xin chân thành cảm ơn tới Ban quản lý Trung tâm Nắng Mai và ban giám hiệu
trường Mầm non Kid’s Color cùng toàn thể các cô giáo đã tạo điều kiện cho tôi được

tham gia trực tiếp vào các hoạt động học tập cùng thân chủ của mình để thực hiện quá
trình can thiệp trong thời gian 1 năm học.

Do kiến thức và kỹ năng còn hạn chế nên luận văn sẽ cịn những thiếu sót. Rất kính
mong các thầy cơ, các bạn độc giả đóng góp ý kiến để luận văn của tơi hồn chỉnh hơn.

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

MỞ ĐẦU 
1. Lý do lựa chọn vấn đề can thiệp

Nhắc đến nhóm trẻ chậm phát triển ngơn ngữ (CPTNN) hầu hết các bậc phụ huynh
cũng như đa số mọi người đều có những hiểu lầm rằng những đứa trẻ này bị bệnh tự kỷ.
Bởi lẽ những trẻ CPTNN cũng có nhiều điểm tương đồng với trẻ tự kỷ. Hay nói một cách
khác, việc CPTNN ở trẻ có thể chỉ là một biểu hiện nhỏ trong tập hợp các dấu hiệu của
hội chứng tự kỷ.

Hiện nay số lượng trẻ CPTNN ngày một tăng nhanh (trong đó có cả nhóm trẻ
CPTNN tự kỷ và một tỷ lệ rất nhỏ trẻ CPTNN thông thường), đặc biệt là ở các thành phố
lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh… Tại các Trung tâm, các trường chuyên biệt dạy trẻ tự kỷ
(TTK) có một số lượng khơng ít những trẻ CPTNN đang được trị liệu ngôn ngữ với
chương trình can thiệp chuyên biệt.

Theo thống kê của Vụ giáo dục Mầm non – Bộ Giáo Dục & Đào Tạo (GD & ĐT)
cho thấy tỷ lệ trẻ khuyết tật tham gia giáo dục hòa nhập chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ so với
tổng số trẻ cùng lứa tuổi. Thực tế cho thấy rằng trẻ CPTNN khi được nhận vào mơi
trường học hịa nhập cịn gặp nhiều khó khăn trong việc giao tiếp, nhận thức hay các kỹ
năng xã hội khác… Bên cạnh những khó khăn mang tính chủ quan là xuất phát từ chính
bản thân trẻ có rất nhiều những nguyên nhân khách quan khác từ mơi trường giáo dục
hịa nhập. Việc thiếu giáo viên chuyên môn hỗ trợ cho trẻ CPTNN hòa nhập tại các
trường mầm non (MN) là một trong những nguyên nhân khách quan đó.

Tại một số cơ sở giáo dục chuyên biệt đã cung cấp thêm mảng dịch vụ giáo viên
(GV) hỗ trợ trẻ CPTNN tại các trường MN nhưng con số này còn khá eo hẹp. Và hầu như
GV hỗ trợ đều gặp cản trở từ môi trường làm việc không chuyên biệt này. Những GV
làm công việc hỗ trợ trẻ CPTNN học hồ nhập khơng chỉ cần kiến thức chun mơn mà
cịn cần có những kỹ năng mềm khác để vừa hỗ trợ trẻ học tập vừa không làm ảnh hưởng
tới cơng việc của các GV trong trường hịa nhập.

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

chuyên biệt hay các trường khuyết tật vị trí, vai trị của những NV CTXH chưa thực sự
được chú ý và phát huy hết hiệu quả. “Thực ra, đây là một vị trí góp phần quan trọng vào
việc gắn kết các mối quan hệ của các thành viên trong gia đình trẻ với nhau, và trẻ với cơ
sở trị liệu. Nói một cách khác, người nhân viên xã hội chính là người liên kết và thống
nhất các quan điểm , tạo nên sự thơng hiểu lẫn nhau” [2, tr.105]. Ngồi ra, ở mỗi một vị
trí khác nhau thì NV CTXH sẽ đóng những vai trò khác nhau và giúp đem lại lợi ích cao
nhất cho thân chủ của mình.

Trong điều kiện thực tế ở nước ta việc trị liệu, hỗ trợ TTK nói chung và trẻ
CPTNN hòa nhập nói riêng , NV CTXH thường giữ vai trò vừa là một GV chuyên biệt
vừa là người hỗ trợ trẻ và gia đình trẻ.

Xuất phát từ thực tế trên, tác giả xin chọn đề tài nghiên cứu “ Vai trị của nhân 
viên Cơng tác xã hội trong hỗ trợ hòa nhập cho trẻ chậm phát triển ngôn ngữ tại 
trường mầm non” để thấy được vai trò của NV CTXH khi làm việc với trẻ CPTNN tại
trường mầm non.

2. Tổng quan về những nghiên cứu, can thiệp liên quan đến đề tài

2.1 Tổng quan lịch sử nghiên cứu, can thiệp về trẻ chậm phát triển ngôn ngữ 
trên thế giới

Theo Saussure, hoạt động lời nói của cá nhân bao gồm năng lực ngơn ngữ và ngôn

ngữ như hệ thống. Cả hai yếu tố này đều được hiện thực hóa trong lời nói. Nói cách khác,
lời nói là “hành vi hiện thực hóa năng lực của cá nhân nhờ các điều kiện xã hội, tức nhờ 
ngôn ngữ và ngôn ngữ trong nghĩa rộng của từ này (tức là hoạt động lời nói) nếu tách 
riêng ra là khơng thể hiểu được, bởi vì nó có tính khơng đồng nhất” [11, tr.12 – 13].

Khả năng giao tiếp bằng ngôn ngữ khiến con người khác các lồi động vật khác.
Ngơn ngữ nói giúp con người trùn đạt thơng tin, biểu đạt cảm xúc và biểu thị các mối
quan hệ xã hội; đồng thời, nó cung cấp cho con người phương tiện tổ chức tư duy, trí
nhớ, cho phép hình thành nên những ranh giới phức tạp của lí trí và giúp con người suy
ngẫm về những sự kiện diễn ra trong quá khứ, tương lai và mang tính giả thuyết, hơn là
giữ chúng trong hiện tại.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Tài liệu tham khảo bằng Tiếng Việt

1. Đại học Thăng Long (2007), Bài giảng Công tác xã hội, NXB Đại học
Sư Phạm

2. Đại học Sư phạm, Nhập Môn Công tác xã hội, NXB ĐHQGHN

3. Nguyễn Văn Đồng (2011), Tâm lý học giao tiếp, NXB Chính trị - hành
chính

4. Ngơ Xn Điệp (2009), Luận án tiến sĩ Tâm lý học Nghiên cứu nhận 
thức của trẻ tự kỷ tại Thành phố Hồ Chí Minh

5. Lê Khanh (2004), Trẻ tự kỷ những thiên thần bất hạnh, NXB Phụ Nữ
6. Lê Thu Hương và Lê Thị Ánh Tuyết (2005), Hướng dẫn thực hiện

Chương trình chăm sóc giáo dục Mầm non mẫu giáo, Bộ Giáo dục và

Đào tạo, Hà Nội

7. Nguyễn Thị Bùi Thành (2007), Biện pháp rèn luyện kỹ năng giao tiếp 
cho Trẻ tự kỷ qua hoạt động vui chơi ở trường mẫu giáo hòa nhập tại 
Hà Nội, ĐH Sư phạm Hà Nội

8. Trần Thị Lệ Thu, Đại cương giáo dục đặc biệt cho Trẻ chậm phát triển 
trí tuệ, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội

9. Trần Hữu Luyến (2010), Những bình diện tâm lý ngôn ngữ học, NXB
ĐHQGHN

10 Bệnh viện Nhi Trung ương (2004), Hướng dẫn thực hành Denver II, Bộ Y
tế, Hà Nội

11. Bệnh viện Bạch Mai và Viện bảo vệ sức khoẻ trẻ em, Tài liệu hướng dẫn 
dạy trẻ tự kỷ

12 Tổ chức giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (2002), Hiểu và 
đáp ứng nhu cầu giáo dục đặc biệt trong lớp hịa nhập, NXB Chính trị
Quốc gia

13 Trung tâm tật học, Viện khoa học giáo dục (2000), Dạy học hòa nhập trẻ 
khuyết tật, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội

14 Trung tâm tật học, Viện khoa học giáo dục (2001), Cộng đồng và giáo dục 
hịa nhập”, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội

15 Save the Children (2004), Áp dụng quyền trẻ em vào nhà trường, NXB
Chính trị Quốc gia

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

Tài liệu tham khảo bằng Tiếng Anh

17. Beitchman JH , Nair, Clegg, Patel PG, ( 1986 ), Tỷ lệ rối loạn lời nói và ngơn 
ngữ ở trẻ mẫu giáo 5 tuổi ở vùng Ottawa-Carleton,tr.98 – 110 .

18. Houzel, D.,Emmanuelli, M., Moggio, F.(2000), Dictionnaire de la 
psychopathologie de l’enfant et de l’adolescent, Paris : PUF

19. Hull, Mielke, Timmons and Willeford, J. A. (1971), The National Speech 
and Hearing Survey: Preliminary results. ASHA, Vol 3, p.g 501- 509.

20. Ishikawa, A., Kajii, N., Sakuma, N., & Saitoh, Y. (1983), The natural history 
of speech retarded children, Research and clinical center for child 
development Annual Report, p.g: 57- 61.

21. Kail, M. & Fayol, M. (2003), L’Acquisition du langage. Le langage en 
émergence de la naissance à trois ans, 2eédition, PUF, p.g. 268 – 293.

22. Marcelli, D. (2009), Enfance et psychopathologie. Collection Les âges de la 
vie, 8ème édition, Elsevier Massion, p.g 137 – 158.

23. Rutter, M. & Taylor (2002), E., Child and Adolescent Psychiatry, 4th Edition,
Blackwell Publishing, p.g 664 – 681.

24. Silva, PA, Justin C., McGee, R., Williams, SM (1984), Some developmental 
and behavioural characteristics of seven year old children with delayed 
speech development, p.g 147-154

25. Shriberg, L.D., Tomblin, J.B., & McSweeny, J.L. (1999), Prevalence of

Speech Delay in 6-Year-Old Children and Comorbidity with language 
Impairment, Journal of Speech, Language, and Hearing Research, Vol. 42,
p.g. 1461-1481

26. St.Louis, Ruscello & Lundeen, C. (1992), Communication disorders in 
students, Rockville, MD: ASHA.

27. Stromswold, K. 1998. Genetics of spoken language disorders Human 
Biology, Vol 70, p.g 297-324.23.Rutter, M. & Taylor (2002), E., Child and 
Adolescent Psychiatry, 4th Edition, Blackwell Publishing, p.g 664 – 681.

Tài liệu tham khảo trực tuyến

28. Anh Đào, những nhầm lẫn về trẻ tự kỷ,
2/4/2013

</div>