Yếu tố kì ảo – một thủ pháp nghệ thuật đặc sắc trong truyện cổ dân gian Việt Nam

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>YÉ'U TO' KÌ ÀO - MOT THÙ PHÀP NGHÉ THUÀT </b>

<b>DÀC SÀC TRONG TRUYÉN CO DAN GIAN VIÉT NAM </b>

• • •
<i>(Qua cùliiu mot sotruyen tieu biéu: </i>

<i>'Tarn Cdm, An Duang Vuang, ChùDong Tu") </i>

<i><b>Nguyen Thi Bich Nga </b></i>

<i>Khoa Tieng Viit va Vdn hoà Viet Nam cho nguài nuàc ngoài </i>
<i>Truàng DH KHXH&NV, DHQG Ha Noi </i>
Truyln co dàn gian cùa bit ki mdt dàn tdc nào cung diu khdng
thilu cài kì ào. Dd là nhiitig ye'u td thàn kì hu ciu, tudng tupng phi
hian thuc di thI hian nhutig udc mo cùa con ngudi. Quan trpng hon,
nò là mdt thù phàp ngha thuàt dàc sic gdp phin tao cho cài ké't thùc
"dep nhu co tfch" làm cho truyen thi vi, hip din. Cd thI vf cài kì ào
nhu ddi cành di càu cbuyen co bay cao bay xa vào biu trdi vàn hpc
cùa ngày mai, va ddi cành iy cii chip chdi trong diu de cùa diia tré khi
dupc nghe bà kl càu chuyén co xua, de rói Idn lan nhd cài kì ào iy ma
nị tham phin làng man trong cudc song diy khdi bui cdng nghiep,
tran ngàp bang dien tu... Cd tbi gpi cài ki ào chinh là chat tho cùa
truyan co dàn gian. Bàn vi vin di này, y kié'n ve yeu td kì ào cùa Cao
<i><b>Huy Dinh rà't dupc quan tàm "Bùt phàp nghe thuàt pho bién à giai </b></i>
<i>dogn ddu là yi'u to' thdn kì. Tiin, But, vgt bau thàn ki, cdc hình thùc </i>
<i>bién hda thdn kì cùa con nguài vd thien nhiin là nhUng lue lugng phù </i>
<i>trg cho nhdn vgt chinh dgt tài hgnh phùc. Phù thùy, ma quy, nhCtng </i>
<i>con vgt va de vgt quài di cùa chùng,,. là nhitng luc lugng thù dich, tàn </i>
<i>àc, ngdn cdn vd hdm hgi nhdn vgt chinh" (1). </i>

Tun bilu vi cài ki ào, chùng tdi mudn di càp den mot so yeu td:

- Yé'u td kì ào ddng vai trd quan trpng trong su phàt trien cùa cdt
tniyén, tbI bien quan dilm tbim mi, giàu chat làng man va de cao Ui
tudng tupng phong phù cùa tàc già dàn gian

- Gdp phin xày dung nhàn vàt vdi ve dep thin kì, phi thudng ed
siic song manh me.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Nhàn vàt kì ào trong Uun có dàn gian ed thI là ngudi, ed thI là
con vàt (dà dupc kì ào hda). E>d là cu già (khdng ed tén cu thI) tu
phuong Ddng tdi bào tén vi sii Thanh Giang, là Róng Vàng giùp An
Duong Vuong xày thành de va giùp lày nd ed thI bin mdt phàt chit
<i>bang Uàm tan giàc Uong An Duang Vuang. Dò là dng But, là con gi </i>
biet ndi tieng ngudi, là dàn ehim se biet nghe theo Idi But nhàt thóc ra
<i>thdc, gao ra gao giùp co Tim ed thdi gian di eboi hdi trong Tàm Cam. </i>

<i>Dò là va chóng Chis Ddng Tu va Tian Dung trong truyan ChùDóngTù </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<i> già da'n tu phuong Dóng là dai dian cùa su Thanh Giang, tue </i>
là sur già cùa lue lupng thin bf mang dilm lànb dén.

Òng But trong Tim Cam chi xuit bien khi nào Tim khóc, ed
nghia là lue Tim làm vào bồn cành bé tàc: bi Cam liy bé't tóm cà, bi
me con (^m gilt Bdng, bi di ghè trdn thdc vdi gao rói bit nhàt...
Nghla là chi khi nào con ngudi cin dupc giùp dd thi But mdi bien ra.
R5 ring óng But là bién thàn cùa udc mo cùa ngudi dàn xua, là ed
dupc phip màu di vupt qua khd khan. Vp chóng Qiù Dóng Tu trong
Uuyan cùng tén truóc day deu là ngudi, Tién Dung là con Vua "là ngpc
cành vàng", Chù Dóng Tu là con ngudi dành cà nghèo dén mùe hai
cha con chung mdt chiéc khd. Thè ma hp liy nhau. Dd chfnh là udc
mo vi tinb yéu tu do vupt qua mpi rào can già dinh va xà bòi. Truyen

<i>dùng lai ị diy thì chi ed mot chù di trén. Dàn gian chua bang Idng vói </i>
uóc mo iy ben phong "thành" cho hp, nghia là thói vào hp thù ành
sàng kì ào, cho hp hoc pbép tién rói dupc tàng gay va non thin. Nhd
gay va ndn thin, chi trong mot dém dóng hoang mpc lén cung dién
long lày. Dd là uóc mo lao ddng ngày mot hieu qua hon, ed cupe song
sung tue hon. Nd tbI bién tinh thin lac quan vi khà nàng lao dóng cài
tao tu nhién, vi nàng suà't lao dóng ki dieu cùa con ngudi. Rd ring neu
khóng ed cài kì ào, truyen sé khdng cdn cài thi vi "có tfch" va chù di
cùa truyen sé bi thu hep di rit nhilu.

Loai nhàn vàt là con vàt nhung dupc kì ào hda nhu con ehim
vàng anh, con gà, dàn ehim se... y nghia nghé thuàt khóng róng rài
nhu nhàn vàt ngudi gin vói thin. Nd chi là phuong tién nghe thuàt
thùc diy có't truyen di theo dung cài mach chù di chung. Khi Tarn tim
bị xuong cà khóng thiy làp tue có con gà nói: "Cho ta nàm thóc, ta
bòi xuong cho." Khi Tim pbài nhàt thdc ra thdc, gao ra gao, làp tue
But cho mot dàn ehim se xudng giùp Tarn... Day cùng là mot dàc
dilm cùa thè' giói truyen có dàn gian: dị là cài thdi con ngudi va thién
nhién hda làn vói nhau, con ngudi the bien mình trong thién nhién va
thién nhian cùng nhu hilu con ngudi, cim mang con ngudi. The cho
nan ta de hilu ed Tim hda thàn vào con ehim vàng anh, vào cày xoan
dào. CThù khóng nhu bay gid, cài thdi cdng nghé bien dai, con ngudi cu
duói thién nhién ra khdi ddi song lồi ngudi, nghia là tu mình ru bó cài
i ngn tu nhién. Dị là dilu tai hai.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<i>Sue sdng cùa tàc phim vàn hpc nàm a chi tié't nghé thuàt. Sue </i>
song cùa truyen có dàn gian là nhd vào càc chi tié't kì ào. Chi tilt ki ào
sé quy dinh chù di truyen va tfnh càcb nhàn vàt. Chi tié't nd thàn làm
bang mdng Rùa, bàn mdt phat ché't bang van tén giàc chfnh là ylu ti
kì ào nbàm thàn thành hda sue manh vù khf Uong toc ngudi Au Lac va

kbàng dinh tinh thin cành giàc, chuin bi chdng giàc ngoai xàm cùa
An Duong Vuong. Càu ndi cùa Rùa Vàng: "Giàc ngói sau lung nhà
vua dị" chfnh là Idi kit tdi danh thép cùa cdng If, cùa nhàn dàn ve
bành dóng vó tinh ma pbàn nude cùa Mi Cbàu. Màu Mi (Tbàu chày
xudng biln, trai àn pbài thành ngpc dà minh cbùmg cho tim Idng Uong
tràng ma bi lùa ddi cùa nàng. Hinh ành dd pbàn nào thanh minh cho su
vó tinh gay tịi àc cùa Mi (Thàu va thi bién tbài dò càm thóng, tbuong
xót, bao dung cùa nhàn dàn ddi vói nàng. Vi sau ngpc trai liy d biln
Dóng dem rùa vói gié'ng nc noi Trpng Thùy tu vàn thì ngpc càng
sàng lén. Dilu dd cùng minh chùng cho tinh yéu dàm say giiJa hp.
Trpng Thùy dà yéu Mi Cbàu thuc su nén y mdi bòi bàn va tu vin. Rị
ràng neu khóng có càc chi tilt ki ào này truyen sé khóng con là m^t
truyen thuyét nùa.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

vàn ludn chi^n tbàng. Hinh nhu ed Tim sau mòi lin hda thàn deu xinh
dep hun! Siu là, ed thi chi tilt này ành hudng tu thuyét luàn bòi cùa
nhà Phàt. Theo tdi, neu ed mupn thì truyen ciii mupn cài vd ma thdi.
Bòi tbuylt luàn bòi nhà Phàt quan rùem con ngudi ta sinh ra phài chiù
dau khó do tdi Idi tu kiép trc rói sau dị mói tim hanh phùc noi Niet
Bàn cuc lac. Ò day lai khàc, ed Tim chet di sdng lai khdng pbài di
chiù khó dau ma là qua trinb di tim su thàt, quyé't tim va giir hanh phùc
noi coi trin va tra thù mot càch sdng pbang vdi cài àc.

Nhu vày, già su ta bó di chi tié't kì ào này thi truyen sé khóng là
<i>truyen Tàm Càm nùà. </i>

Nghian cùu truyln có dàn gian là ngbian cùru ve the giói nhàn vàt
kì ào. u td kì ào nhu là là mot thù phàp, mot phuong tién nghé thuàt
di xày dung nén nhàn vàt, gdp phin cà'u tao nén cdt truyen, gin vói
nói dung làng man cùa truyen.

Di sàu vào tim hilu cài kì ào - nhàn vàt kì ào chùng ta sé tim hilu
dupc nhihig dàc dilm riéng vi phuong dien nghé thuàt xày dung nhàn
vàt, dàc trung vi tbI loai, quan niém tbim mi cùng nhu phuong thùc
phàn ành thè' giói va con ngudi cùa tàc già dàn gian. Né'u tim hilu vi
ylu td kì ào - nhàn vàt ki ào trong truyen có dàn gian mot càcb tóng
thi, có he thdng sé góp phin tim hilu sàu sic hon nhihig già tri quy
bau cùa truyen có dàn gian Viet Nam.

TÀI LIEU THAM KHÀO

<i>1. Cao Huy Dinh (1976), Tim hiéu tién trình vàn hoc dàn gian Viit </i>
<i>Nam, NXB Khoa hpc Xà bịi. Ha Nói. </i>

<i>2. Ha Minh Due (1997) (Chù bién), Li luàn vdn hgc, NXB Ciào due. </i>
<i>3. Phuong Luu, Trin Dinh Su, Nguyén Xuàn Nam (2001), Li luàn </i>

<i>vàn hgc, NXB Giào due. </i>

<i>4. Nhilu tic già (1997), Vdn hgc ddn gian Viet Nam, NXB Giào due. </i>
<i>5. La Chf Qué' (2001) (Chù bién), Vdn hgc dàn gian Viit Nam, </i>

NXB Dai hpc Qudc già Ha Noi.

</div>

<!--links-->