Đánh giá tính dễ bị tổn thương của cộng đồng dân cư các xã miền núi huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội trong bối cảnh Biến đổi khí hậu
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (402.04 KB, 15 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
<b>KHOA SAU ĐẠI HỌC </b>
<b>NGUYỄN VĂN DƯƠNG </b>
<b>ĐÁNH GIÁ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG CỦACỘNG ĐỒNG DÂN </b>
<b>CƯ CÁC XÃ MIỀN NÚI HUYỆN BA VÌ,THÀNH PHỐ HÀ NỘI </b>
<b>TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU </b>
<b>LUẬN VĂN THẠC SĨ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU </b>
</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
<b>KHOA SAU ĐẠI HỌC </b>
<b>NGUYỄN VĂN DƯƠNG </b>
<b>ĐÁNH GIÁ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG CỦACỘNG ĐỒNG DÂN </b>
<b>CƯ CÁC XÃ MIỀN NÚI HUYỆN BA VÌ,THÀNH PHỐ HÀ NỘI </b>
<b>TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU </b>
<b>LUẬN VĂN THẠC SĨ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU </b>
Chuyên ngành: BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Mã số: Chương trình đào tạo thí điểm
<i><b>Người hướng dẫn khoa học</b></i><b>: GS. TS Phạm Văn Cự </b>
</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>
<b>LỜI CẢM ƠN </b>
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến PGS.TS Phạm Văn
Cự người đã hướng dẫn tôi rất nhiệt thành và giúp tơi hồn thành luận văn.
Những trao đổi thường xuyên và hướng dẫn chi tiết từ thầy đã chỉ cho tôi những
phương pháp tiếp cận sáng tạo và mang nhiều tính hàn lâm. Thầy cịn là người
ln động viên chia sẻ những lúc khó khăn trong cuộc sống.
Trong suốt q trình nghiên cứu tơi cũng đã nhận được sự giúp đỡ và
động viên rất nhiệt thành từ các thầy cô trong Khoa Sau đại học, trường Đại học
Quốc Gia Hà Nội. Tôi cũng xin cảm ơn chân thành tới các cán bộ ở trung tâm
Quốc tế nghiên cứu biến đổi toàn cầu (ICARGC) và dự án “<i><b>Tác động của biến </b></i>
<i><b>đổi khí hậu đến biến đổi sử dụng đất và thay đổi sinh kế cộng đồng ở đồng </b></i>
<i><b>bằng sông Hồng</b></i><b>” do Danida tài trợ - đã cung cấp số liệu và cùng hướng dẫn tôi </b>
các kĩ thuật trong tính tốn để hồn thành luận văn. Xin trân trọng cảm ơn
những tình cảm và sự giúp đỡ q báu đó.
Cuối cùng tơi xin cảm ơn sự nhiệt tình ủng hộ và giúp đỡ của gia đình tơi,
bạn bè trong suốt q trình học tập và cơng tác cũng như trong q trình thực
hiện luận văn.<i> </i>
<i>Hà Nội, ngày 15 tháng 11 năm 2014 </i>
</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>
<b>MỤC LỤC </b>
<b>Trang </b>
<i><b>MỞ ĐẦU ... 1 </b></i>
1. Tính cấp thiết của đề tài ... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ... 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ... <b>Error! Bookmark not defined. </b>
4. Phạm vi nghiên cứu ... <b>Error! Bookmark not defined. </b>
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứuError! <b>Bookmark </b> <b>not </b>
<b>defined. </b>
<i>5.1. Phương pháp luận ... <b>Error! Bookmark not defined.</b></i>
<i>5.2. Phương pháp nghiên cứu, kỹ thuật sử dụng<b>Error! </b></i> <i><b>Bookmark </b></i> <i><b>not </b></i>
<i><b>defined.</b></i>
6. Các loại số liệu cần thu thập ... <b>Error! Bookmark not defined. </b>
7. Kết cấu chính của Luận văn ... <b>Error! Bookmark not defined. </b>
<i><b>CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ ĐÁNH GIÁ TÍNH </b></i>
<i><b>DỄ BỊ TỔN THƯƠNG ĐỐI VỚI CỘNG ĐỒNG CƯ DÂN MIỀN NÚI ... </b>Error! </i>
<i>Bookmark not defined.</i>
</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>
1.2. Biến đổi khí hậu và sinh kế bền vững ... <b>Error! Bookmark not defined. </b>
<i>1.2.1. Bối cảnh nghiên cứu sinh kế bền vững ... <b>Error! Bookmark not defined.</b></i>
<i>1.2.2. Nghiên cứu sinh kế trong bối cảnh biến đổi khí hậu<b>Error! </b></i> <i><b>Bookmark </b></i>
<i><b>not defined.</b></i>
<i><b>CHƯƠNG 2: CÁC ĐẶC TRƯNG SINH KẾ VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU</b></i>
<i><b> ... </b>Error! Bookmark not defined.</i>
<i><b>Ở 07 XÃ MIỀN NÚI HUYỆN BA VÌ ... </b>Error! Bookmark not defined.</i>
2.1. Các đặc điểm về kinh tế xã hội và đặc trưng về sinh kếError! Bookmark
<b>not defined. </b>
<i>2.1.1. Các đặc điểm về điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội<b>Error! Bookmark </b></i>
<i><b>not defined.</b></i>
<i>2.1.2. Các đặc trưng sinh kế ... <b>Error! Bookmark not defined.</b></i>
2.2. Biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan ở các xã miền núi Ba Vì ... <b>Error! </b>
<b>Bookmark not defined. </b>
<i>2.2.1. Nhiệt độ và nắng nóng ... <b>Error! Bookmark not defined.</b></i>
<i>2.2.2. Lượng mưa và hiện tượng mưa lớn ... <b>Error! Bookmark not defined.</b></i>
2.3. Đánh giá ảnh hưởng của biến đổi khí hậu thông qua phỏng vấn sâuError!
<b>Bookmark not defined. </b>
<i><b>CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP VÀ KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ</b>Error! Bookmark </i>
<i>not defined.</i>
<i><b>TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG ... </b>Error! Bookmark not defined.</i>
3.1. Phương pháp đánh giá các chỉ số tổn thương do biến đổi khí hậu ... <b>Error! </b>
<b>Bookmark not defined. </b>
</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>
<i><b>KẾT LUẬN ... </b>Error! Bookmark not defined.</i>
1. Kết luận về phương pháp luận ... <b>Error! Bookmark not defined. </b>
2. Kết luận về kết quả đạt được trong đánh giá tính dễ bị tổn thương ở các xã
miền núi huyện Ba Vì ... <b>Error! Bookmark not defined. </b>
</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>
<b>DANH MỤC CÁC BẢNG </b>
<i>Trang </i>
Bảng 2.1: Cơ cấu các loại hình sinh kế ở 7 xãError! Bookmark not defined.
Bảng 2.2: Các loại hình trồng trọt và chăn nuôi ở 7 xãError! Bookmark not
<b>defined. </b>
Bảng 2.3: Nhận định của các hộ gia đình về các hiện tượng cực đoan ở xã Tản
Lĩnh ... <b>Error! Bookmark not defined. </b>
Bảng 2.4: Phân bố tỷ lệ (%) các hộ gia đình được điều tra ở Tản Lĩnh theo
nhận định về ảnh hưởng của các hiện tượng thời tiết đến canh tác nông nghiệp
của hộ ... <b>Error! Bookmark not defined. </b>
Bảng 2.5: Phân bố tỷ lệ (%) các hộ gia đình được điều tra theo phương thức
ứng phó với các hiện tượng thời tiết bất thường trong sản xuất nông nghiệp và
chăn nuôi ... <b>Error! Bookmark not defined. </b>
Bảng 3.1: Tổng hợp các chỉ số được đưa vào đánh giá tính VI ... <b>Error! </b>
<b>Bookmark not defined. </b>
Bảng 3.2: Vai trị của các chỉ số trong đánh giá tính tổn thương ... <b>Error! </b>
<b>Bookmark not defined. </b>
</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>
<b>DANH MỤC CÁC HÌNH </b>
<i>Trang </i>
Hình 1.1: Khung sinh kế bền vững của DFID (2001)Error! Bookmark not
<b>defined.</b>
Hình 2.1: Vị trí các xã miền núi Ba Vì ... <b>Error! Bookmark not defined.</b>
Hình 2.2: Biến trình nhiều năm và xu thế nhiệt độ khơng khí trung bình năm
tại trạm Ba Vì ... <b>Error! Bookmark not defined.</b>
Hình 2.3: Biểu đồ phân bố số ngày nắng nóng theo tháng trạm Ba Vì ... <b>Error! </b>
<b>Bookmark not defined.</b>
Hình 2.4: Biểu đồ phân bố số ngày rét đậm theo tháng trạm Ba Vì ... <b>Error! </b>
<b>Bookmark not defined.</b>
Hình 2.5: Phân bố mưa trung bình các tháng trong năm giai đoạn 1970 – 2011
của trạm Ba Vì... <b>Error! Bookmark not defined.</b>
Hình 2.6: Biểu đồ biến đổi lượng mưa theo mùa mưa trạm Ba Vì ... <b>Error! </b>
<b>Bookmark not defined.</b>
Hình 2.7: Biều đồ số ngày mưa lớn trong các tháng trạm Ba Vì ... <b>Error! </b>
<b>Bookmark not defined.</b>
Hình 2.8: Biểu đồ xu hướng biến đổi số ngày mưa lớn giai đoạn 1970-2011
trạm Ba Vì ... <b>Error! Bookmark not defined. </b>
Hình 3.1: Khung phân tích đánh giá mức độ tổn thương ở 07 xã Miền núi ...41
Hình 3.2: Biểu diễn các chỉ số tổn thương ở xã Ba VìError! Bookmark not
<b>defined.</b>
Hình 3.3: Biểu diễn các chỉ số tổn thương ở xã Tản LĩnhError! <b>Bookmark </b>
<b>not defined.</b>
Hình 3.4: Biểu diễn các chỉ số tổn thương của xã Ba TrạiError! <b>Bookmark </b>
<b>not defined.</b>
Hình 3.5: Biểu diễn các chỉ số tổn thương của xã Minh Quang ... <b>Error! </b>
<b>Bookmark not defined.</b>
</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>
Hình 3.7: Biểu diễn các chỉ số tổn thương xã Khánh Thượng ... <b>Error! </b>
<b>Bookmark not defined.</b>
Hình 3.8: Biểu diễn các chỉ số tổn thương xã Yên BàiError! Bookmark not
<b>defined.</b>
Hình 3.9: Bản đồ chỉ số mức độ tổn thương các xã năm 2006 ... <b>Error! </b>
<b>Bookmark not defined.</b>
</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>
<b>DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT </b>
AC Chỉ số khả năng thích ứng
CVCA Phương pháp luận phân tích năng lực và khả năng bị
tổn thương
E Chỉ số mức độ phơi nhiễm
IPCC Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu
</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>
1
<b>MỞ ĐẦU </b>
<b>1. Tính cấp thiết của đề tài </b>
Theo ghi nhận của cơ quan hữu quan, Việt Nam là một trong những quốc
gia chịu ảnh hưởng lớn nhất của hiện tượng khí hậu khắc nghiệt trong hai
mươi năm gần đây (một trong năm nước chịu ảnh hưởng lớn nhất, đứng thứ 3
vào năm 2008). Biến đổi khí hậu đã làm gia tăng các loại hình thiên tai cả về
số lượng, cường độ và mức độ ảnh hưởng. Hậu quả của thiên tai vô cùng lớn:
thiệt hại về người, phá hoại cơ sở hạ tầng, làm ảnh hưởng đến nhiều thành quả
phát triển kinh tế xã hội và gia tăng tình trạng đói nghèo, là một nguy cơ hiện
hữu cho mục tiêu xóa đói giảm nghèo, cho việc thực hiện các mục tiêu thiên
niên kỷ và sự phát triển bền vững của đất nước. Việt Nam có tỷ lệ khoảng
66,4% dân số sinh sống ở vùng nông thôn (Nguồn: UN, 2010b) và nguồn sinh
kế của họ đặc biệt là hộ nghèo chủ yếu từ sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp...
nên cuộc sống của những người dân ở những khu vực này phụ thuộc nhiều
vào khí hậu và điều kiện tự nhiên. Biến đổi khí hậu đặt ra cho họ những thách
thức lớn hơn trong việc xóa đói giảm nghèo và duy trì sinh kế bền vững.
Chính vì vậy đây là nơi dễ bị tổn thương nhất do tác động bởi biến đổi khí
hậu.
Ba Vì là huyện thuộc vùng bán sơn địa, là huyện miền núi nghèo ở phía
Tây Bắc của Thủ đơ Hà Nội với diện tích tự nhiên 430 km2
</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>
2
những bước phát triển đáng kể nhưng chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế
vốn có.
Huyện Ba Vì có 07 xã miền núi: Minh Quang, Khánh Thượng, Ba Vì,
Vân Hịa, n Bài, Tản Lĩnh và Ba Trại, trình độ dân trí của các xã này khơng
đồng đều, đời sống kinh tế cịn gặp nhiều khó khăn, 85% dân số làm nơng
nghiệp và lâm nghiệp. Đây là khu vực có địa hình độ cao, độ dốc lớn, chế độ
thuỷ văn, tài nguyên nước tương đối khó khăn, việc phân bố dân cư không
đồng đều, phát triển kinh tế rất khó khăn bởi ảnh hưởng không nhỏ từ tác động
của môi trường với cơ sở hạ tầng chưa thể đảm bảo một cách tốt nhất để nâng
cao thích ứng và giảm thiểu thiên tai do khí hậu gây ra. Nhìn chung nhân dân
khu vực này có sinh kế sống khơng cao, cơ sở hạ tầng về nhà cửa, phương tiện
đi lại, giao thơng thuỷ lợi cịn gặp nhiều khó khăn nên cũng ảnh hưởng không
nhỏ đến sức khoẻ, đến đời sống văn hoá. Trong những năm gần đây các hiện
tượng thời tiết cực đoan như rét đậm, rét hại, hạn hán, mưa lớn đã ảnh hưởng
trực tiếp đến cộng đồng dân cư thông các hoạt động sản xuất như: giảm năng
suất chăn nuôi, giảm năng suất cây trồng, dịch bệnh, lở đất... với những tổn thất
và thiệt hại không nhỏ về kinh tế, ảnh hưởng trực tiếp đến vấn đề phát triển sản
xuất, xóa đói giảm nghèo, phát triển nơng thơn ở khu vực này.
Trước tình hình đó, nhằm phục vụ cho cơng tác hoạch định chiến lược
phát triển kinh tế của khu vực các xã miền núi huyện Ba Vì, tơi quyết định
chọn đề tài: “<i>Đánh giá tính dễ bị tổn thương của cộng đồng dân cư các xã </i>
<i>miền núi huyện Ba Vì, Thành phố Hà Nội trong bối cảnh biến đổi khí hậu”.</i>
<b>2. Mục tiêu nghiên cứu </b>
</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>
3
<b>TÀI LIỆU THAM KHẢO </b>
<b>Tài liệu tiếng Việt </b>
1. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2008), <i>Chương trình mục tiêu quốc gia </i>
<i>ứng phó với biến đổi khí hậu</i>, Bộ Tài ngun và Mơi trường.
2. IMHEN (2011), <i>Tài liệu hướng dẫn: Đánh giá tác động của biến đổi </i>
<i>khí hậu và xác định giải pháp thích ứng</i>.
3. Lâm Thị Thu Sửu, et al. (2010), <i>Thích ứng với biến đổi khí hậu dựa </i>
<i>vào cộng đồng</i>.
4. Nguyễn Đức Ngữ (2008), <i>Biến đổi khí hậu</i>. Hà Nội, Nhà xuất bản Khoa
học và Kĩ thuật.
5. Oxfam (2009), <i>Báo cáo đánh giá thích ứng với biến đổi khí hậu tại Lào </i>
<i>Cai, Nghệ An, Quảng Trị và Bến Tre</i>. Việt Nam.
6. UNDP (2008), <i>Cuộc chiến chống lại biến đổi khí hậu: Đồn kết nhân </i>
<i>loại trong một thế giới còn chia cách</i>. Báo cáo phát triển con người
2007/2008.
7. Worldbank (2010), <i>Việt Nam chiến đấu với đói nghèo</i>. Báo cáo phát
triển Việt Nam
<b>Tài liệu tiếng Anh </b>
8. Ahammad Helal, (2007), "Consumer Magazine, Department of
Resource Economics and Agriculture in Australia (ABARE)<i>", </i>
<i>Canberra, Australia</i>. 14(1).
</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>
4
of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the
Intergovernmental Panel on Climate Change. UK. 133-171.
10. Eriksen Siri E.H. (2007), <i>Report for Cooperation and Development </i>
<i>Norway (Norad), Global Environmental Change and Human </i>
<i>Security (GECHS)</i>. University of Oslo, Norway.
11. Adger W.N., (1999), "Social Vulnerability to Climate Change and
Extremes in Coastal Vietnam<i>", World Development</i>. 27: p. 249-269.
12. Alex S., Andrew S., and Alex P., (2007), "The Vulnerability of global
cities to climate hazards<i>", Environmental & Urbanization</i>. 19.
13. Armitage D. and Plummer, R., (2010), "Adaptive Capacity and
Environmental Governance<i>", Environmental Management</i>. <b>Verlag </b>
<b>Berlin Heidelberg. </b>
14. Barrett C.B. and Reardon, T., <i>Asset, Activity, and income </i>
<i>diversification among African agriculturalists: some pratical issues</i>, in
<i>Project report to USAID BASIC CRSP</i>. 2000: University of
Wisconsin-Madison Land Tunere Center.
15. CARE (2013), <i>Climate vulnerability and capacity of ethnic minorities </i>
<i>in the northern </i>moutainous<i> region of Vietnam</i>.
16. Chambers Robert and R.Conway, Gordon, <i>Sustainable rural </i>
<i>livelihood: practical concepts for 21st century</i>, in <i>Institute of </i>
<i>Development Study Discussion Paper 296</i>. 1991: Cambridge.
17. DFID (2001), Sustainable<i> livelihoods guidance sheets</i>, ed. D.f.I.
Development.
</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>
5
19. Reardon T. and Taylor, J.E., (1996), "Agrolimatic Shock, Income
Inequality, and Porverty: Evidence from Burkina Faso<i>", World </i>
<i>Development</i>. 24: p. 901-914.
20. Tim Hanstad, Nielsn, Robin, and Brown, Jennifer, <i>Land and </i>
<i>livelihoods: Making land rights real for India's rural poor</i>, in <i>LSP </i>
<i>working paper 12</i>. 2004: Rome: Food and Agirculture Organization
Livelihood Support Program.
21. Fussel H, (2007), "Vulnerability: a generally applicable conceptual
framework for climate change research<i>", Climate Change</i>. <b>75 (3): p. </b>
301–329.
</div>
<!--links-->
