Nghiên cứu ảnh hưởng của thức ăn và mật độ ươn nuôi tới tỉ lệ sống và mức độ tăng trưởng của cá bống tượng ương từ giai đoạn cá hương lên cá giống

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
---------

---------

TR N CÔNG KHÔI

NGHIÊN C U NH HƯ NG C A TH C ĂN VÀ M T ð
NUÔI T I T L S NG VÀ T C ð

ƯƠNG

TĂNG TRƯ NG C A CÁ

B NG TƯ NG (Oxyeleotris marmoratus Bleeker) ƯƠNG T
GIAI ðO N CÁ HƯƠNG LÊN CÁ GI NG

LU N VĂN TH C SĨ NƠNG NGHI P

Chun ngành: Ni tr ng thu s n
Mã s : 60.62.70
Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. Nguy n Văn Quy n

HÀ N I - 2008
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………i


M CL C
M C L C ...................................................................................................................ii
L i Cam ðoan ............................................................................................................ iv

L i C m Ơn ................................................................................................................. v
DANH M C CÁC T

VI T T T ................................................................................ vi

DANH M C CÁC B NG ...........................................................................................viii
DANH M C CÁC HÌNH............................................................................................... ix
PH N I : M ð U ....................................................................................................... 10
PH N II: T NG QUAN TÀI LI U ............................................................................. 13
2.1. ð c ñi m phân lo i, sinh h c, sinh s n c a cá B ng tư ng ............................... 13
2.1.1. ð c ñi m phân lo i.......................................................................................... 13
2.1.2. ð c ñi m sinh h c- sinh s n............................................................................ 15
2.2. Tình hình nghiên c u v s n xu t gi ng và ni cá B ng tư ng....................... 19
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong nư c .................................................................... 19
2.2.2. Tình hình nghiên c u nư c ngoài.................................................................... 20
PH N 3 : PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ................................................................ 24
3.1. Phương pháp ti p c n ......................................................................................... 24
3.2. ð i tư ng, th i gian và ñ a ñi m nghiên c u..................................................... 24
3.3. Phương pháp b trí thí nghi m ........................................................................... 24
3.3.1. Ch n v t li u nghiên c u................................................................................. 24
3.3.2. Thí nghi m xác ñ nh kh u ph n TATS ........................................................... 26
3.3.3. Thí nghi m xác đ nh nh hư ng c a m t ñ và th c ăn t i t c ñ sinh trư ng
và t l s ng c a cá B ng tư ng................................................................................ 27
3.3.4. Phương pháp chăm sóc- qu n lý cá thí nghi m............................................... 28
3..4. Phương pháp xác ñ nh các ch tiêu.................................................................... 30
3.4.1. Các y u t môi trư ng ..................................................................................... 30

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………ii

3.4.2 Các ch tiêu tăng trư ng ................................................................................... 30
3.5. Phương pháp phân tích và s lý s li u.............................................................. 31
PH N IV: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N........................................... 33
4.1. M t s y u t mơi trư ng c a h th ng thí nghi m ........................................... 33
4.2. K t qu xác ñ nh kh u ph n ăn cho th c ăn tươi s ng (TATS) c a cá B ng
tư ng.......................................................................................................................... 35
4.3. nh hư ng c a m t ñ và th c ăn t i t c ñ tăng trư ng theo chi u dài c a cá
B ng tư ng ................................................................................................................ 36
4.3.1. M i tương quan gi a chi u dài và kh i lư ng cá th c a cá B ng tư ng…..37
4.3.2. nh hư ng c a m t ñ t i tăng trư ng chi u dài (Lt) .................................... 37
4.3.3. nh hư ng c a th c ăn t i tăng trư ng chi u dài (Lt).................................... 40
4.3.4. nh hư ng c a m t ñ và th c ăn t i tăng trư ng chi u dài (Lt)................... 42
4.4. nh hư ng c a m t ñ và th c ăn t i t c ñ tăng trư ng theo kh i lư ng c a cá
B ng tư ng ................................................................................................................ 43
4.4.1. nh hư ng c a m t ñ t i tăng trư ng kh i lư ng......................................... 43
4.4.2. nh hư ng c a th c ăn t i tăng trư ng kh i lư ng ........................................ 45
4.4.3. nh hư ng c a m t ñ và th c ăn t i tăng trư ng kh i lư ng ....................... 47
4.5. nh hư ng c a m t đ ni và th c ăn t i t l s ng........................................ 49
4.5.1. nh hư ng c a m t ñ .................................................................................... 50
4.5.2. nh hư ng c a th c ăn ................................................................................... 51
4.5.3. nh hư ng c a th c ăn và m t ñ ................................................................... 52
4.6. Sơ b ñánh giá hi u qu kinh t c a các công th c ương nuôi .......................... 53
PH N V: K T LU N VÀ ð XU T ......................................................................... 55
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................. 57
PH L C .................................................................................................................. 64

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………iii


L i Cam ðoan

Tơi xin cam đoan r ng, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là trung
th c và chưa ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tơi xin cam đoan r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn này ñã ñư c
c m ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn ñ u ñư c ch rõ ngu n g c.

Tác gi

Tr n Công Khôi

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………iv


L i C m Ơn

ð hoàn thành lu n văn, tơi đã nh n đư c s giúp đ q báu c a nhi u cá nhân và
cơ quan, ban ngành.
Trư c h t, tôi xin g i l i c m ơn sâu s c ñ n Ti n sĩ Nguy n Văn Quy n, ngư i
th y ñã ñ nh hư ng và t n tâm hư ng d n đ tơi hồn thành t t đ tài này.
Ti p đ n, tơi xin bày t lịng bi t ơn ñ n ban lãnh ñ o Vi n Nghiên C u Ni tr ng
Thu s n 1, Phịng ñào t o và quan h qu c t - Vi n Nghiên c u Nuôi tr ng Thu S n
1, Ban giám hi u và Khoa sau ñ i h c trư ng đ i h c Nơng Nghi p 1 Hà N i đã ln
t o m i đi u ki n đ tơi hồn thành t t khố h c này.
Tơi cũng xin bày t lịng bi t ơn c a mình đ n t p th cán b cơng nhân viên Trung
Tâm gi ng thu đ c s n t nh Nam ð nh.
Con xin g i l i c m ơn ñ n b m , ngư i đã có cơng sinh thành, giáo dư ng đ
con có đư c như ngày hơm nay. Anh xin c m ơn em- ngư i v luôn bi t chia s .
Cu i cùng tôi xin g i l i c m ơn ñ n các b n và ñ ng nghi p, nh ng ngư i ñã ln
đ ng viên, giúp đ và c vũ tơi r t nhi u trong su t quá trình h c t p.
Hà N i, ngày tháng năm 2008

Tác gi

Tr n Công Khôi

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………v


DANH M C CÁC T

VI T T T

ANOVA

Phân tích phương sai

CBT

Cá B ng tư ng

CT1

Công th c 1

CT2

Công th c 2

CT3

Công th c 3

CT4

Công th c 4

ctv

C ng tác viên

DO

Oxy hồ tan

HUFA

Highly unsaturated fatty acid

L(%)

T c đ tăng trư ng % theo chi u dài .

Li/L

Chi u dài ru t/Chi u dài thân

LSD0,05
Lt

Least Significant Diffrence-d u hi u sai khác nh nh t
Chi u dài thân tiêu chu n

Ltb1

Chi u dài cá (cm) trung bình t i th i đi m T1

Ltb2:

Chi u dài cá (cm) trung bình t i th i ñi m T2

Ltbc

chi u dài cá (cm) trung bình t i th i đi m cu i thí nghi m.

Ltbđ
M1

Chi u dài cá (cm) trung bình t i th i đi m đ u thí nghi m.
M t ñ 80con/m2

M2

M t ñ 100con/m2

M3

M t ñ 120con/m2

Mð

M tñ

pH

ð pH

TA

Th c ăn

TATS

Th c ăn tươi s ng

TG

Th i gian

TLS

T l s ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………vi


To

Nhi t đ

ToKK

Nhi t đ khơng khí

Ton
W

Nhi t đ nư c

W(%)

T c ñ tăng trư ng % theo kh i lư ng .

Wtb
Wtb1

Kh i lư ng trung bình
Kh lư ng cá (gr) trung bình t i th i đi m T1.

Wtb2

Kh i lư ng cá (gr) trung bình t i th i ñi m T2

Wtbc

kh i lư ng c a cá (gr) trung bình t i th i đi m cu i thí nghi m

Wtbđ

kh i lư ng c a cá (gr) trung bình t i th i đi m ñ u thí nghi m.

Kh i lư ng thân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………vii


DANH M C CÁC B NG
Tên b ng……………………….………………...……………..…………….Trang
B ng 2.1: Tên g i cá b ng tư ng

m t s qu c gia và vùng lãnh th ..................... 14

B ng 3.1: Lư ng th c ăn cho ăn hàng ngày trong thí nghi m xác đ nh v kh u ph n
ăn ............................................................................................................................... 26
B ng 4.1: Các y u t mơi trư ng trong thí nghi m.................................................. 33
B ng 4.2: Lư ng tiêu th TATS c a cá B ng tư ng (M i/cá/ngày) ........................ 35
B ng 4.3: nh hư ng c a m t đ ni t i tăng trư ng chi u dài ............................. 38
B ng 4.4: nh hư ng c a th c ăn t i tăng trư ng chi u dài .................................... 40
B ng 4.5: nh hư ng c a m t ñ và th c ăn t i tăng trư ng chi u dài ................... 42
B ng 4.6:Tăng trư ng (L%) theo m t ñ và th c ăn ................................................ 43
B ng 4.7: SGR (%/ngày) theo m t ñ và th c ăn ..................................................... 43
B ng 4.8: Tăng trư ngkh i lư ng(gr/con) theo m t ñ ............................................ 44
B ng 4.9: Tăng trư ng kh i lư ng(gr/con) theo th c ăn .......................................... 45
B ng 4.10: Tăng trư ng kh i lư ng theo th c ăn và m t ñ .................................... 47
B ng 4.11: Tăng trư ng kh i lư ng(W%) theo th c ăn và m t ñ ........................... 48
B ng 4.12: Tăng trư ng kh i lư ng (SGR) theo th c ăn và m t ñ ......................... 49
B ng 4.13: T l s ng c a cá B ng tư ng

các m t ñ khác nhau ......................... 50

B ng 4.14: T l s ng c a cá B ng tư ng theo th c ăn............................................ 51
B ng 4.15: T l s ng c a cá B ng tư ng theo m t ñ và th c ăn........................... 52

B ng 4.16: Giá thành cá gi ng c a các lơ thí nghi m............................................... 53

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………viii


DANH M C CÁC HÌNH
Tên hình……………………………….…………………..…………….Trang

Hình 2.1 : Hình d ng ngoài c a cá B ng tư ng .................................................. 14
Hình 2.2: B n đ phân b c a cá B ng tư ng .......................................................... 16
Hình 2.3: Cá B ng tư ng đ trong t nhân t o ......................................................... 18
Hình 3.1:Sơ đ chu n b nư c cho thí nghi m.......................................................... 25
Hình 3.2: Sơ đ m t c t b l c nư c theo chi u th ng ñ ng .................................... 25
Hình 3.3: Sơ đ b trí thí nghi m nh hư ng c a m t ñ và th c ăn t i t c ñ sinh
trư ng và t l s ng c a cá B ng tư ng.................................................................... 28
Hình 4.1: ðư ng bi u di n KP TATS c a cá B ng tư ng theo m t đ .................... 36
Hình 4.2: ðư ng bi u di n tương quan Lt- P c a cá B ng tư ng ………………...37
Hình 4.3: ðư ng bi u di n nh hư ng c a m t ñ t i Lt ......................................... 39
Hình 4.4: ð th bi u di n nh hư ng c a m t ñ t i L(%) và SGR(Lt).................. 39
Hình 4.5: ðư ng bi u di n nh hư ng c a th c ăn t i Lt......................................... 41
Hình 4.6: ð th bi u di n nh hư ng c a th c ăn t i L(%) và SGR ....................... 42
Hình 4.7: Bi u th W (%) và SGR(W)

các m t ñ khác nhau ............................... 45

Hình 4.8: ðư ng bi u di n tăng trư ng kh i lư ng c a cá B ng tư ng

các m t đ

khác nhau................................................................................................................... 45

Hình 4.9: ðư ng bi u di n kh i lư ng cá
Hình 4.10:Bi u th W(%) và SGR(w)

các công th c ăn khác nhau ................ 46

các công th c th c ăn khác nhau............... 47

Hình 4.11: Bi u th t l s ng c a cá B ng tư ng

các m t ñ khác nhau ............. 51

Hình 4.12: Bi u th t l s ng c a cá B ng tư ng theo th c ăn................................ 52

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………ix


PH N I : M

ð U

Cá B ng tư ng (Oxyeleotris marmorata Bleeker) thu c h Eleotridae ñư c
xem là lồi cá có giá tr kinh t

m t s qu c gia c a Châu Á. Cá B ng tư ng

thư ng đư c ni trong bè trên sơng hay h ch a, đư c ni trong ao hay eo ngách
m t s nư c như Thái Lan, Vi t Nam, Malaysia và Campuchia (Suwansart, 1979,
đư c trích d n b i Cheah, 1994; Jee, 1980; Lương et al., 2005). Tuy nhiên ngu n
cung c p cá gi ng (>20g) cho các ao hay bè nuôi hi n nay ph n l n là t đánh b t
ngồi t nhiên m c dù s c sinh s n và t l n c a tr ng cá B ng tư ng khá cao, k

thu t s n xu t gi ng nhân t o đã thành cơng t nh ng năm 1980 (Tavarutmaneegul
& Lin, 1988). Vi c tìm ki m phương pháp ương nuôi hi u qu là c n thi t v i mong
mu n phát tri n ngh nuôi cá B ng tư ng.
Cá B ng tư ng (Oxyeleotris marmoratus Bleeker) là loài cá c n nhi t đ i, có
kích thư c l n nh t trong các loài thu c h cá B ng, th t cá thơm ngon, ít xương và
có giá tr kinh t cao.
Cá B ng tư ng là lồi cá đang đư c th trư ng th gi i ưa thích. Do hi u q a
kinh t cao, trong nh ng năm g n ñây nhân dân ñã và ñang phát tri n ni gi ng cá
này trong ao, đìa, l ng...Ngh ni cá bè trên các sơng, kênh, h đã phát tri n kh p
các t nh ðBSCL nh t là An Giang, ð ng Tháp, Ti n Giang, C n Thơ, Sóc Trăng và
vùng h Tr An.
T i mi n B c, phong trào chuy n ñ i cơ c u kinh t , nh t là chuy n ñ i vùng
ru ng trũng c y lúa không hi u qu sang ni thu s n đang phát tri n r ng kh p.
Nhi u d án chuy n ñ i mang tính cơng nghi p và đư c đ u tư l n ñang ñư c th c
hi n. ð phong trào chuy n ñ i và các d án ñ t m c tiêu thu nh p t 70- 120 tri u
đ ng/ha/năm, c n ph i có các đ i tư ng ni m i, có giá tr kinh t cao và có kh
năng s n xu t mang tính hàng hố. T nh ng đi u ki n th c t c a phong trào nuôi
thu s n, nh m t o ñi u ki n ch ñ ng v con gi ng ph c v cho nhu c u nuôi thu
s n cho nông ngư dân, vi c đa d ng hố thành ph n loài và s n xu t gi ng các loài
thu ñ c s n trong ñi u ki n nhân t o v i s lư ng l n tr thành yêu c u b c thi t.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………10


Cá B ng tư ng ñư c nh p vào mi n B c t nh ng năm 90 c a th k trư c và
t n t i ñư c trong ñi u ki n s ng c a mi n B c. Cá có th đ t nhiên trong ao
nhưng t l s ng lên ñ n cá gi ng r t th p, thư ng < 1% do ñi u ki n s ng c a u
th r t kh t khe. Chính vì v y, dù ñã có m t 10 năm t i mi n B c nhưng cá B ng
tư ng v n ch là đ i tư ng ni th nghi m, chưa phát tri n thành ni đ i trà đư c.
Ngun nhân ch y u là khơng ch đ ng đư c con gi ng.

Cá B ng tư ng ñã ñư c sinh s n nhân t o thành công t i Nam ð nh năm 2000,
t i H i Phòng năm 2006. Tuy nhiên, khâu k thu t ương nuôi cá hương- cá gi ng
c n ñư c nghiên c u, b sung và hoàn thi n.
ð hoàn thi n quy trình ương gi ng, góp ph n nâng cao hi u qu trong s n xu t
nhân t o gi ng cá B ng tư ng, chúng tôi ti n hnh nghiờn c u ủ ti:
Nghiên cứu ảnh h-ởng cđa th c ăn và m t đ ương ni tới tỷ lệ sống và tốc
độ tăng tr-ởng của cá Bống t-ợng (Oxyeleotris marmoratus Bleeker) -ơng từ giai
đoạn cá h-ơng lên cá giống
M c tiờu nghiờn c u:
M c tiờu chung:
Góp ph n hồn thi n quy trình s n xu t gi ng cá B ng tư ng trong ñi u ki n
nhân t o

mi n B c

M c tiêu c th :
- ðánh giá ñư c nh hư ng c a m t đ ương ni và th c ăn t i t l s ng và
t c ñ tăng trư ng c a cá B ng tư ng giai ño n t cá hương lên cá gi ng
- Tìm ra đư c cơng th c ni phù h p v i t p tính và đi u ki n sinh trư ng c a
cá B ng tư ng trong ñi u ki n mi n B c
N i dung nghiên c u:
1. Nghiên c u l a ch n Công th c th c ăn và m t đ ni phù h p:

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………11


2. So sánh hi u qu c a các công th c ương ni, t đó tìm ra cơng th c
ương nuôi phù h p

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………12

PH N II: T NG QUAN TÀI LI U
2.1. ð c ñi m phân lo i, sinh h c, sinh s n c a cá B ng tư ng
2.1.1. ð c ñi m phân lo i
- H th ng phân lo i [66]
Kingdom: Animalia Linnaeus, 1758 - animals
Subkingdom: Bilateria (Hatschek, 1888) Cavalier-Smith, 1983 - bilaterians
Branch: Deuterostomia Grobben, 1908 - deuterostomes
Infrakingdom: Chordonia (Haeckel, 1874) Cavalier-Smith, 1998
Phylum: Chordata Bateson, 1885 - chordates
Subphylum: Vertebrata Cuvier, 1812 - vertebrates
Infraphylum: Gnathostomata auct. - jawed vertebrates
Superclass: Osteichthyes Huxley, 1880 - bony fishes
Class: Actinopterygii Cope 1887 - ray-finned fishes
Order: Perciformes - perch-like fishes
Family: Eleotridae
Genus: Oxyeleotris Allen & Boeseman, 1982
Species: marmoratus
Scientific Name: Oxyeleotris marmoratus (Bleeker, 1852)

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………13


Hình 2.1 : Hình d ng ngồi c a cá B ng tư ng
(Oxyeleotris marmoratus Bleeker 1852)
- Tên g i cá B ng tư ng

m t s qu c gia

B ng 2.1: Tên g i cá b ng tư ng
Tên
Trey Damrei
Trey Damrey
Bakutut
Pa boo
Pa bou
Goby
Belantuk
Soon hock
Marble goby
Pla boo jak
Marble goby
Marbled sleeper
Cá Bong Cá
B ng tư ng

Ngôn ng
Khmer
Khmer
Malay
Laotian
Laotian
English
Malay
Cantonese
English
Thai
English
English

Vietnamese
Vietnamese

m t s qu c gia và vùng lãnh th
Qu c gia
Cambodia
Cambodia
Indonesia
Lao People's Dem
Lao People's Dem
Malaysia
Malaysia
Singapore
Taiwan
Thailand
United Kingdom
United Kingdom
Viet Nam
Viet Nam

- ð c ñi m phân lo i:

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………14

TLTK
47
51
54
52
19

26
42
60
39
24
29
51
65
35


Các vi và tia vi
Tia vi A I,9 (vi h u môn)
Tia vi ID VI (vi lưng)
Tia vi IID I,9-10 (vi lưng)
Tia vi P 17-19 (vi ng c)
Tia vi VI,5 (vi b ng)
2.1.2. ð c ñi m sinh h c- sinh s n
ð c đi m v hình thái
Cá có thân hình kh e, d p bên v phía sau, ñ u r ng và d p, mõm b ng. Mi ng
hư ng lên trên ch r ng và sâu, mơi dư i l i. Cá có m t r ng n m

lưng bên. V y

cá r t nh , vây lưng có hai ph n, vây ng c r t phát tri n và n m cao, vây b ng cũng
r t phát tri n và n m

m t dư i c a thân và trư c vây ng c, vây đi dài và trịn.

Lúc tươi, thân cá có màu nâu ñ n màu g ch, ñ nh ñ u ñen. M t b ng nh t, lưng và

hai bên có ch m đen, các v y có màu nâu nh t và các ch m đen khơng đ u. [05].
N u trơng bên ngồi thì cá B ng tư ng gi ng v i nh ng loài cá b ng khác,
nh t là trong th i kỳ còn nh . Nhưng chúng có đ c đi m khơng th nh m l n ñư c
trong h nhà b ng là dư i đi có hình ch V màu ñen. Căn c vào ñ c ñi m ñó mà
chúng ta có th phân bi t đư c lồi cá b ng tư ng và cá b ng khác
ð c ñi m phân b

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………15


Hình 2.2: B n đ phân b c a cá B ng tư ng[38]
( Ngu n:world Fish Center)
Cá B ng tư ng là m t trong nh ng lồi có kích thư c l n nh t trong h
B ng[59], là lồi đ c trưng cho vùng nhi t đ i. Chúng phân b t vĩ tuy n 23° N 18° S. Chúng phân b r ng rãi các nư c thu c ðông Nam châu Á như Campuchia,
Lào, Thái lan, Indonesia, Malaysia và Vi t nam [51].

Vi t nam, cá đư c tìm th y

các lưu v c thu c h th ng sông C u long, sông Vàm C và sông ð ng Nai [06].
Cá B ng tư ng có t p tính s ng đáy, ho t ñ ng nhi u v ñêm, ban ngày thư ng vùi
mình xu ng bùn, đ c bi t khi g p nguy hi m chúng có th chúi xu ng sâu đ n 1m
l p bùn đáy và có th s ng

đó hàng ch c gi . Ngồi t nhiên, cá đư c tìm th y

các sơng, su i, đ m l y, h ch a và kênh r ch[52].

Vi t nam, cá thư ng ñư c

khai thác, ñánh b t t nhiên. S n lư ng khai thác t nhiên hàng năm khá l n. Theo

th ng kê, s n lư ng khai thác

các t nh Nam b , Nam trung b và Tây Nguyên

kho ng 40 t n/năm [05] .
Cá s ng thích h p

mơi trư ng nư c không b nhi m phèn, pH > 7, song

chúng có th ch u đ ng pH=5.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………16


+ Nhi t đ thích h p nh t cho cá phát tri n 26-32 đ C, cá cũng có th ch u
ñ ng nhi t ñ nư c 15-41,5 ñ C.
+ Cá s ng

nư c ng t, song có th ch u ñ ng ñ n ñ mu i 15‰.

+ Cá c n có dư ng khí trên 3mg/l, song cá có th ch u đ ng

mơi trư ng

dư ng khí th p vì cá có cơ quan hơ h p ph .
Trong ao, cá ưa s ng n

ven b , nh ng nơi có hang h c, rong c và th c v t

th y sinh thư ng ñ ng làm giá ñ .

ð c ñi m dinh dư ng- sinh trư ng
Cá B ng tư ng là lồi cá d đi n hình, có tính ăn thiên v đ ng v t [04] . Phân
tích chi u dài ru t và chi u dài thân cho th y t l Li/L = 0,5 nên mang ñ c tính c a
cá ăn đ ng v t [45]. Chúng ăn cá nh , tơm, cơn trùng thu sinh, đ ng v t thâm m m
và cua. Cá B ng tư ng ăn m nh v ñêm, nư c l n ăn m nh hơn nư c ròng, cá b ng
tư ng thích ăn tép, cá tươi, khơng thích ăn v t ươn th i. Tuy nhiên, khác v i cá lóc,
cá B ng tư ng khơng ch đ ng b t m i mà ch rình m i. Ngồi ra khi ni trong
l ng, ao cá ăn đư c các th c ăn ch bi n [06].
So v i các lồi cá khác, cá B ng tư ng có ñ tăng trư ng ch m, ñ c bi t là
giai ño n dư i 100g, t 100g tr lên t c ñ tăng trư ng c a cá khá hơn.

giai ño n

t cá b t ñ n cá gi ng, cá ph i m t th i gian là 2-3 tháng m i ñ t ñư c chi u dài
kho ng 3-4 cm. T cá gi ng, đ có th đ t đư c kích c 100 g/con cho vi c nuôi bè,
cá c n 4-5 tháng n a. Trong t nhiên, nh ng cá con còn s ng sót sau khi n ph i
c n kho ng 1 năm đ có th đ t c t 100-300 g/con. ð có đư c cá thương ph m
t 400 g/con tr lên, cá gi ng có tr ng lư ng 100 g/con c n th i gian nuôi trong t
5-8 tháng, ni trong bè t 5-6 tháng [06].
ð c đi m sinh s n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………17


Hình 2.3: Cá B ng tư ng đ trong t nhân t o[61]
- CBT sinh s n l n ñ u sau 9-12 tháng tu i. Mùa sinh s n t nhiên kéo dài t
tháng 3-11, t p trung t tháng 5-8. M c sinh s n c a cá B ng tư ng 20.000-200.000
tr ng/kg cá cái [61] . C cá 150g có s tr ng nhi u nh t 27.000, c cá 250g có
58.700, c cá 350g có 76.000 tr ng. Cá tái phát d c sau kho ng 30 ngày . Tr ng cá
có d ng hình qu lê, tr ng dính. Bãi đ c a cá n m

ven b và sâu trong nư c nơi

có cây c th y sinh hay các g c thân cây chìm trong nư c.
- Trong đi u ki n nhi t ñ 26-30oC; tr ng cá B ng tư ng sau khi đ 25-26 gi
th n , lúc này có chi u dài 2,5-3mm.
- Sau khi n m t ngày, chi u dài cá ñ t 3,8mm, cá chuy n đ ng th ng đ ng và
t t bng mình chìm xu ng đáy.
+ Cá n sau 2 ngày, chi u dài 3,8-4mm, m t có s c t đen. Xu t hi n vi ng c,
cá v n ñ ng th ng ñ ng.
+ Cá 3 ngày dài 4-4,2mm, túi nỗn hồng tiêu bi n.
+ Cá 12 ngày đã xu t hi n ñ y ñ vây.
+ Cá 18 ngày tu i hình thành v y và có hình dáng c a cá trư ng thành.
+ Cá 30 ngày tu i dài kho ng 13mm.
+ Cá 45 ngày tu i dài kho ng 21 mm.
+ Cá 60 ngày tu i dài kho ng 30mm.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………18


+ Cá 75 ngày tu i dài kho ng 41mm.
+ Cá 90 ngày tu i dài kho ng 53mm.
Tuy s c sinh s n cao nhưng trong ñi u ki n t nhiên có nhi u đ ch h i nên cá
b hao h t nhi u[03].
2.2. Tình hình nghiên c u v s n xu t gi ng và ni cá B ng tư ng
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong nư c
T i Vi t Nam, t nh ng năm 1990, m t s tr i gi ng thu s n

mi n Nam ñã

cho ñ và ương thành công gi ng cá B ng tư ng. Tr i cá gi ng ð ng Tháp năm
1993 ñã ti m hành ương t cá b t lên cá hương, sau 30 ngày ñ t t l s ng 12%.
Vi c cho đ cá B ng tư ng khơng khó, nhưng vi c ương thành cá gi ng là khâu
khó, trong ñó có m t s y u t

nh hư ng t i hi u qu ương nuôi như m t ñ , th c

ăn [01].
Năm 1998, Trung tâm khuy n ngư Trung ương ñã nh p gi ng cá B ng tư ng
t mi n Nam ra nuôi

mi n B c ( H i Phòng, Nam ð nh). K t qu nuôi m i ch

d ng th nghi m, chưa nhân r ng thành đ i trà đư c. Thơng qua sinh s n t nhiên
và thích nghi d n v i môi trư ng m i, cá B ng tư ng v n t n t i đư c

mơi trư ng

mi n B c. Năm 2000, Trung tâm gi ng thu ñ c s n Nam ð nh ñã cho sinh s n
nhân t o thành công gi ng cá B ng tư ng. Năm 2006, Trung tâm gi ng thu s n
H i Phịng cũng chính th c nhân nuôi thành công gi ng cá B ng tư ng [02]. Tuy
nhiên, m c đ thành cơng c a c hai Trung tâm đ u th p. Cơng tác nhân gi ng m i
ch đ t m c đích lưu gi gi ng, do k t qu ương nuôi th p, ngun nhân chính là
chưa tìm đư c cơng th c ương ni thích h p.
Kh năng l a ch n m i và ăn m i s ng c a cá B ng tư ng gi ng ñã ñư c kh o
sát. K t qu cho th y cá B ng tư ng thích l a ch n con m i có kích c chi u cao
thân nh hơn và ph n ng ch m ñ i v i v t b t m i. Ngoài ra m t ñ con m i cũng
nh hư ng ñ n lư ng m i tiêu th m i ngày. Cá B ng tư ng càng l n, nhu c u m i
càng cao [08].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………19


Dương T n L c (2001), Nguy n M nh Hùng và Ph m Văn Khánh (2003) ñã ñ
ngh s d ng tép rong hay cá c t nh , ho c trùn ch cho cá B ng tư ng ăn. Tuy
nhiên, cho ñ n hi n nay v n chưa có k t qu báo cáo chính th c v m c đ thành
cơng c a hình th c ương ni này [03], [07].
2.2.2. Tình hình nghiên c u nư c ngoài
Cá B ng tư ng (Oxyeleotris marmorata Bleeker) thu c h Eleotridae đư c xem
là lồi cá có giá tr kinh t

m t s qu c gia c a Châu Á. Cá B ng tư ng thư ng

ñư c nuôi trong bè trên sông hay h ch a, ñư c nuôi trong ao hay eo ngách

m t

s nư c như Thái Lan, Vi t Nam, Malaysia và Campuchia [23] . Tuy nhiên, ngu n
cung c p cá gi ng (>20g) cho các ao hay bè nuôi hi n nay ph n l n là t đánh b t
ngồi t nhiên m c dù s c sinh s n và t l n c a tr ng cá B ng tư ng khá cao.
Cá B ng tư ng ñư c cho đ nhân t o thành cơng t i ðài Loan năm 1973 [39] .
Malyasia, cá B ng tư ng là lồi có giá tr . Nó đư c cho đ và ương ni thành
cơng trong đi u ki n nhân t o[22], [56], [11], [61] . Tuy nhiên, t l ch t c a u
trùng cao. ðó là do h n ch c a c mi ng và đ hồn thi n c a b máy tiêu hố[40],
[55]. M c dù cá B ng tư ng ñã ñư c cho ñ c t nhiên và nhân t o nhưng v n có
nhi u c g ng đư c th c hi n trong ương nuôi cá b t ñ nâng cao ch t lư ng cá
gi ng [49], [60], [61]. Nghiên c u trên cá B ng tư ng ñư c ñưa ra b i Hiranwat,
Silikun and Buawpun, Pasukdee and Sirikun, Viputhanumas và CTV, và
Tawaratmanikul và CTV [31], [58], [48], [63], [62]. Trư c đó, chưa có m t nghiên
c u nào nghiên c u v ương nuôi cá B ng tư ng [17]. Vi c tìm ki m phương pháp

ương nuôi hi u qu là c n thi t v i mong mu n phát tri n ngh nuôi cá B ng tư ng.
Dinh dư ng c a cá gi ng B ng tư ng là m t trong nh ng khâu quan tr ng quy t
ñ nh s thành công c a ương cá B ng tư ng đ t đ n kích c th ni trong ao hay
bè. M i lồi cá khác nhau có nhu c u dinh dư ng khác nhau trong giai ño n phát
tri n s m. Vi c nghiên c u, tìm hi u v h tiêu hố và s phát tri n c a h tiêu hoá
c a cá B ng tư ng r t quan tr ng, làm ti n ñ cho các nghiên c u ti p theo. S phát
tri n c a h th ng tiêu hoá c a cá B ng tư ng di n ra t ngày th 2 ñ n ngày th 35

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………20


sau khi đ thì hồn thi n.

u trùng s d ng nỗn hồng 4-5 ngày sau khi n . Tuy

nhiên, chúng có th dinh dư ng ngồi 2 ngày sau khi cá n [12]. Nh ng thông tin
v s phát tri n c a cá t giai đo n nỗn hồng đ n s phát tri n c a h tiêu hố, c
mi ng và tính ăn là c n thi t cho vi c nuôi và qu n lý cá trong ương ni. Nó ch ra
r ng giai đo n ni u trùng b t đ u khi q trình tiêu hố nỗn hồng hồn thi n.
N um ts

u trùng không ăn trong th i gian này, chúng tr nên yêú và th m chí là

ch t [36], [32], [28]. Trong đi u ki n khơng có th c ăn, u trùng ch có th t n t i
trong kho ng 70- 130h sau khi n [15]. T l s ng c a u trùng ñư c xác ñ nh b i
tác ñ ng h u cơ gi a các y u t môi trư ng như nhi t ñ , vi c cung c p th c ăn phù
h p v i ñ c ñi m c th c a t ng loài, tr ng và c

u trùng, nỗn hồng và ch t

lư ng nỗn hồng, kh năng tái h p th , th i ñi m dinh dư ng ngoài và các m i
quan h dinh dư ng [20], [43].

u trùng có th dùng m t ph n nỗn hồng cho

nhi u ho t đ ng. S phát tri n c mi ng r t quan tr ng trong giai ño n dinh dư ng
ñ u c a u trùng ñ i v i vi c b t m i s ng. M i quan h gi a c mi ng
dinh dư ng ñ u tiên c a nhi u lồi cá và c m i đư c d n ch ng

giai đo n

m t s lồi cá

nuôi [57], [44], [30], [27]. Th c ăn, k thu t cho ăn, t n su t cho ăn và kh u ph n
ăn trong ngày là r t quan tr ng trong ương nuôi gi ng cá B ng tư ng. Nó đ c bi t
quan tr ng trong giai đo n hồn thi n h th ng tiêu hố c a cá vì t n su t dinh
dư ng ph thu c vào th i gian tiêu hoá th c ăn [53].
Dinh dư ng và nhu c u dinh dư ng c a u trùng và gi ng cá B ng tư ng chưa
ñư c nghiên c u nhi u [16].

cá B ng tư ng (O. marmoratus), phân tích th c ăn

trong ng tiêu hóa c a cá gi ng cho th y vào ngày th hai sau khi n , cá b t ñã ăn
th c v t phù du v i t n su t xu t hi n t 95%

ngày th 2, lên 100% vào ngày th

3. B t ñ u t ngày th 5 thì t n su t xu t hi n c a t o đã gi m xu ng cịn 20% sau
đó thì đư c thay th b i đ ng v t phù du

ngày th 7[41]. Cá gi ng B ng tư ng

trong sinh s n nhân t o tr i qua 02 giai ño n phát tri n. Trong giai đo n 1, cá có
chi u dài trung bình là 0,4cm; c mi ng 0,1mm v i th c ăn ñ u tiên là s k t h p
gi a tr ng gà làm nhuy n và Rotifer s ng. T l s ng c a giai ño n này t 7- 55%,
trung bình là 20%. Sang giai đo n 2, cá ăn Moina.sp; u trùng Mu i và cá xay t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………21


ngày th 30-60. T l s ng giai ño n này t 60- 90%, kích thư c cơ th t 2,43,8cm. T c ñ sinh trư ng c a cá

giai ño n này t l ngh ch v i m t đ ni [61].

T c đ sinh trư ng và t l s ng c a u trùng và cá gi ng ph thu c vào các y u t
môi trư ng, vi c cung c p th c ăn.

u trùng và cá gi ng b hao h t nhi u khi th c

ăn cung c p không phù h p[33]. Ngu n th c ăn cung c p trong giai ño n cá gi ng
là y u t

quan tr ng nâng cao t c ñ

sinh trư ng và t

l s ng. Thumronk

Amornsakun, Wasan Sriwatana và Uraiwan Chamnanwech (2003) khi nghiên c u
v dinh dư ng c a u trùng cá B ng tư ng ñã ch ra r ng u trùng t

3-18 ngày

tu i (chi u dài t 0,31- 0,41cm) ch ăn Rotifer; t 21- 27 ngày tu i ( chi u di t
0.44- 0.65 cm) ăn Rotifer v Artemia; t 30- 45 ngày tu i (chiêù dài t 0.692.15cm) ch ăn Moina[16]. Dinh dư ng

các loài cá khác khơng gi ng v y. Trong

giai đo n phát tri n s m, cá nư c ng t thư ng s d ng Rotifer, Artemia hay Moina
làm th c ăn lúc ban ñ u.

giai ño n sau, cá gi ng thư ng ăn cá, tôm, nhuy n th

băm nh hay th c ăn nhân t o d ng viên. M t đi u rõ ràng là các lồi cá khác nhau
có yêu c u v k thu t chăm sóc khác nhau. Abol- Munafi và CTV (2002) ñã
nghiên c u s

nh hư ng c a các l ai th c ăn khác nhau và môi trư ng ương khác

nhau lên t l tăng trư ng và t l s ng c a u trùng cá b ng tư ng, k t qu cho th y
t l s ng và t l tăng trư ng cao nh t

nghi m th c ñư c cho ăn u trùng

copepods trong môi trư ng nư c xanh (0.14mm*ngày^1 và 43.20%).

u trùng

ñư c cho ăn t o Spirulina, luân trùng, th c ăn nhân t o và trùng tiêm mao cho t l
tăng trư ng th p nh t và t l s ng cao nh t. T l s ng c a cá b t ñư c c i thi n

ñáng k khi cá ñư c cho ăn các lo i th c ăn khác nhau trong môi trư ng ương nư c
xanh [14].
Năm 2004, đã có nh ng thơng tin v vi c s d ng cá B c ñ u ñ ương cá B ng
tư ng, và m t s tác gi ñã tìm th y cá và tép chi m ña s trong d dày c a cá B ng
tư ng [64], [52], [41].
Tóm l i, có nhi u nghiên c u cơ b n v cá B ng tư ng. ðó là các nghiên c u
v đ c đi m phân lo i, sinh h c, sinh s n c a cá B ng tư ng. K thu t sinh s n
nhân t o và ương nuôi cá hương gi ng cũng ñã ñư c m t s tác gi nghiên c u. Các

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………22


tác gi ñã nghiên c u v c mi ng c a u trùng, v s phát tri n c a tuy n tiêu hoá,
v th c ăn c a u trùng. Các tài li u nghiên c u v dinh dư ng c a cá B ng tư ng
ch y u nghiên c u các ñ c ñi m dinh dư ng mà chưa nghiên c u sâu v
hư ng c a các lo i th c ăn t i đ i s ng c a cá. Có nhi u y u t

nh

nh hư ng tr c ti p

hay gián ti p ñ n ñ i s ng c a cá B ng tư ng trong s n xu t gi ng nhân t o nhưng
chưa ñư c nghiên c u. T các nghiên c u trên; qua th c ti n s n xu t, chúng tôi
th y r ng đ có th đưa cá B ng tư ng tr thành đ i tư ng hàng hố có giá tr kinh
t cao, c n ph i t p trung nghiên c u khâu s n xu t gi ng mà then ch t là nghiên
c u nh hư ng c a các y u t t i ñ i s ng c a cá B ng tư ng giai ño n t cá b t
lên cá gi ng. Trong khn kh gi i h n c a đ tài, chúng tôi ch t p trung nghiên
c u nh hư ng c a th c ăn và m t ñ t i sinh trư ng và t l s ng c a cá B ng
tư ng giai ño n ương t hương lên gi ng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………23


PH N 3 : PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
3.1. Phương pháp ti p c n
- Thông qua tài li u .
- B ng các phương pháp thí nghi m tr c ti p
3.2. ð i tư ng, th i gian và ñ a ñi m nghiên c u
- ð i tư ng nghiên c u: Cá B ng tư ng (Oxyeleotris marmoratus Bleeker)
giai ño n t hương lên gi ng.
- Th i gian nghiên c u: T tháng 01/2008- tháng 10/2008
- ð a ñi m nghiên c u: Trung tâm gi ng thu ñ c s n t nh Nam ð nh
3.3. Phương pháp b trí thí nghi m
3.3.1. Ch n v t li u nghiên c u
- V t li u nghiên c u:
+ Cá B ng tư ng ñư c nh p t Trung tâm gi ng thu ñ c s n Phư c Long – xã
Phư c Long- Qu n 9- Thành ph H Chí Minh qua cơng ty TNHH M nh Cư ngNam ð nh, đư c thu n hoá t i Trung tâm gi ng thu ñ c s n Nam ð nh. Ch n cá
có kích c > 1cm, hình d ng bình thư ng, không d t t, màu s c tươi sáng, s c
kho t t đ đưa vào ni thí nghi m
- ði u ki n nghiên c u:
+ Môi trư ng thí nghi m:
* Thí nghi m xác đ nh kh u ph n th c ăn tươi s ng (TATS) c a cá B ng
tư ng: S d ng 09 b kính có th tích 0,12m3 làm d ng c thí nghi m.
* Thí nghi m xác đ nh nh hư ng c a m t đ ni và th c ăn t i t l s ng và
t c ñ sinh trư ng c a cá B ng tư ng: S d ng 36 b xi măng có th tích 2m3 làm
d ng c thí nghi m.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………24

* T t c các b thí nghi m đư c ñ t trong nhà, ánh sáng ñư c l y qua các t m
nh a trong, ñư c trang b đá b t s c khí .
* Ngu n nư c ni thí nghi m đư c l c qua h th ng l c cơ h c; ñ m b o
nư c trong, gi m thi u thành ph n và s lư ng sinh v t có trong nư c. Các thí
nghi m đư c s d ng chung m t ngu n nư c.
Sơ ñ chu n b nư c ph c v thí nghi m:
Nư c t
nhiên

Ao
l ng

B l c

B
ch a

B
ni

Hình 3.1:Sơ đ chu n b nư c cho thí nghi m
C u t o c a b l c:
T ng nư c cao 1m
L p cát m n dày 30cm
L p than ho t tính dày 05cm
L p cát vàng dày 50cm
L p đá 8-10 dày 15cm
T ng thốt nư c dày 20cm
Hình 3.2: Sơ ñ m t c t b l c nư c theo chi u th ng ñ ng
+ Các d ng c ph c v cho nghiên c u

B xi măng(1*2*0.8)m3 : 36 cái
B kính (0,4*0,6*0,5)m3: 10 cái
Qu s c khí: 72 qu
B Test ki m tra các y u t mơi trư ng: Oxy hồ tan, pH...
Nhi t k thu ngân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………25