Tổ chức kế toán quản trị chi phí, giá thành sản phẩm trong dn thuộc ngành giống cây trồng vn

L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s
li u trong lu n án là trung th c. Nh"ng k$t qu& trong lu n án chưa t(ng đư)c
cơng b trong b+t c m,t cơng trình nào khác.
Tác gi& lu n án

Nguy n Qu c Th ng


L I C M ƠN

Tác gi& xin bày t- s

bi$t ơn sâu s/c t0i PGS.TS. Ph4m Th5 Gái,

PGS.TS. Nguy7n Năng Phúc : ngư;i hư0ng d=n khoa h>c, ñã nhi t tình
hư0ng d=n tác gi& hồn thành lu n án.
Tác gi& xin trân tr>ng cám ơn s h@ tr) quí báu trong quá trình thu th p
tài li u, thu th p phi$u ñiCu tra, ph-ng v+n c a các nhà qu&n lý, k$ toán c a
hi p h,i thương m4i gi ng cây trFng Vi t Nam, công ty cH phIn gi ng cây
trFng Thái Bình, cơng ty cH phIn gi ng cây trFng Trung Ương, công ty cH
phIn gi ng cây trFng Ngh An…; Tác gi& cũng c&m ơn các đFng nghi p
trong khoa k$ tốn, các nhà qu&n lý, các k$ tốn trong các cơng ty thu,c
ngành gi ng cây trFng, B, Tài chính, B, Nơng nghi p và Phát triPn nơng thơn
đã h@ tr) tìm ki$m tài li u cũng như góp ý cho tác gi& sRa ch"a lu n án.
Cu i cùng, Tác gi& mu n bày t- c&m ơn b mT, v) và con ñã ñ,ng
viên, giúp ñU tác gi& trong su t quá trình nghiên c u và hoàn thành Lu n án.

Nguy n Qu c Th ng

M CL C
Trang
Trang phW bìa

ii

L;i cam đoan

iii

L;i c&m ơn

iv

MWc lWc

v

Danh mWc ch" vi$t t/t

vii

Danh mWc b&ng, sơ ñF, biPu ñF

ix

MZ ð\U

1

CHƯƠNG

CƠ SZ LÝ LUbN Vc Td CHeC Kg TOÁN QUkN

1.

TRm CHI PHÍ, GIÁ THÀNH SkN PHqM TRONG
DOANH NGHIrP

1.1.

Khái ni m, nguyên t/c và nhi m vW tH ch c k$ tốn

8

qu&n tr5 chi phí giá thành s&n phsm
1.2.

N,i dung vC tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá thành

10

s&n phsm trong doanh nghi p
1.3.

Kinh nghi m tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí c a m,t

51

s nư0c trên th$ gi0i và bài h>c v n dWng x vi t nam
CHƯƠNG

THzC TR{NG Td CHeC Kg TOÁN QUkN TRm

2.

CHI PHÍ VÀ GIÁ THÀNH TRONG DOANH

57

NGHIrP THU|C NGÀNH GI}NG CÂY TR€NG
VIrT NAM
2.1.

THng quan vC các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây

57

trFng Vi t nam
2.2.

Th c tr4ng tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí s&n xu+t và
giá thành s&n phsm c a các doanh nghi p thu,c ngành

70


gi ng cây trông Vi t nam
2.3.

ðánh giá th c tr4ng tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí

91

s&n xu+t và giá thành s&n phsm c a các doanh nghi p
thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam
CHƯƠNG

NGUYÊN T„C VÀ GIkI PHÁP Td CHeC Kg

3.

TOÁN QUkN TRm CHI PHÍ SkN XU†T, GIÁ

96

THÀNH SkN PHqM TRONG CÁC DOANH
NGHIrP THU|C NGÀNH GI}NG CÂY TR€NG
VIrT NAM
3.1.

S cIn thi$t và nguyên t/c hồn thi n tH ch c k$ tốn

96

qu&n tr5 chi phí s&n xu+t, giá thành s&n phsm trong các
doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t nam
3.2.

Gi&i pháp hồn thi n tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí

99

s&n xu+t và giá thành s&n phsm trong các doanh nghi p
thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t nam
3.3.

ðiCu ki n th c hi n các gi&i pháp hồn thi n tH ch c

134

k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá thành s&n phsm trong các
doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t nam
KgT LUbN

138

DANH M‰C CƠNG TRÌNH NGHIÊN CeU CŒA

140

TÁC GIk
TÀI LIrU THAM KHkO

141

BkNG BI•U : PH‰ L‰C

147:171

DANH M C CH
Ch vi"t t t
AFTA

VI T T T

ð$y ñ& ti"ng Vi't
Khu v c m u d5ch t do

ð$y ñ& ti"ng Anh
ASEAN Free Trade Area

ASEAN
BHXH

B&o hiPm xã h,i

BHYT

B&o hiPm y t$

BVTV

B&o v th c v t

DN

Doanh nghi p

CPNVLTT

Chi phí ngun v t li u tr c
ti$p

CPNCTT

Chi phí nhân cơng tr c ti$p

CNH:HðH

Cơng nghi p hố : hi n đ4i hố

CPSXC

Chi phí s&n xu+t chung

CPSX

Chi phí s&n xu+t

CVP

Chi phí – Kh i lư)ng – L)i

Cost – Volumne – Profit

nhu n
IAS

Chusn m c k$ toán qu c t$

International Accounting
Standard

KTTC

K$ toán tài chính

KTQT

K$ tốn qu&n tr5

HTX

H)p tác xã

NVL

Ngun v t li u

PX

Phân xưxng

SPDD

S&n phsm dx dang

SP

S&n phsm


SXC

S&n xu+t chung

SX

S&n xu+t

SXKD

S&n xu+t kinh doanh

SXNN

S&n xu+t nông nghi p

TK

Tài kho&n

TSCð

Tài s&n c đ5nh

tr

Trang

VAS

Chusn m c k$ tốn Vi t Nam

Vietnamese Accounting
Standard

XHCN

Xã h,i ch nghĩa

WTO

TH ch c thương m4i th$ gi0i

World Trade Organization


DANH M C B NG, SƠ ð,, BI-U ð,
B/ng

Trang

B&ng 1.1

Phân tích điPm hồ v n

48

B&ng 1.2

Báo cáo s&n xu+t theo phương pháp bình quân

147

B&ng 1.3

Báo cáo s&n xu+t theo phương pháp nh p trư0c xu+t trư0c

148

B&ng 2.1

Phi$u xu+t kho

B&ng 2.2

B&ng phân bH v t li u công cW dWng cW

149

B&ng 2.3

SH chi ti$t chi phí nguyên v t li u tr c ti$p

150

B&ng 2.4

B&ng phân bH tiCn lương và b&o hiPm xã h,i

151

B&ng 2.5

SH chi ti$t chi phí nhân cơng tr c ti$p

153

B&ng 2.6

B&ng phân bH kh+u hao

154

B&ng 2.7

SH chi ti$t chi phí s&n xu+t chung

155

B&ng 2.8

SH chi ti$t tài kho&n 154

156

B&ng 2.9

B&ng tHng h)p chi phí s&n xu+t

157

B&ng 2.10

Báo cáo giá thành s&n xu+t s&n phsm

158

B&ng 3.1

Phân lo4i chi phí theo cách ng xR chi phí

105

B&ng 3.2

M=u phi$u xu+t kho theo h4n m c

112

B&ng 3.3

M=u phi$u xu+t kho

112

B&ng 3.4a

Thanh toán theo phương th c khoán s&n phsm

113

B&ng 3.4b

Phi$u theo dõi lao đ,ng đ i v0i cơng nhân s&n xu+t tr c ti$p 113

B&ng 3.5

ð5nh m c chi phí nguyên v t li u tr c ti$p

116

B&ng 3.6

D toán chi phí nguyên v t li u tr c ti$p

121

B&ng 3.7

B&ng tHng h)p k$ ho4ch chi phí s&n xu+t năm 2009

121

B&ng 3.8

SH đ5nh m c và d tốn chi phí s&n xu+t

127

B&ng 3.9

SH chi ti$t chi phí nguyên v t li u tr c ti$p

128

B&ng 3.10

SH chi ti$t chi phí làm ñ+t chusn b5 s&n xu+t

128

83


B&ng 3.11

SH chi ti$t chi phí nhân cơng tr c ti$p

129

B&ng 3.12

SH chi ti$t chi phí s&n xu+t chung

129

B&ng 3.13

SH chi ti$t chi phí s&n xu+t kinh doanh dx dang

130

B&ng 3.14

Th— tính giá thành s&n phsm

131

B&ng 3.15

Báo cáo trách nhi m c a trung tâm chi phí

159

B&ng 3.16

Báo cáo trách nhi m c a trung tâm kinh doanh

159

B&ng 3.17

Báo cáo trách nhi m c a trung tâm ñIu tư

160

B&ng 3.18

Báo cáo chi phí s&n xu+t

161

B&ng 3.19

Báo cáo chi phí s&n xu+t theo phương pháp bình qn

161

B&ng 3.20

Báo cáo chi phí s&n xu+t theo phương pháp nh p trư0c :

162

xu+t trư0c
B&ng 3.21

Báo cáo giá thành s&n phsm

164

B&ng 3.22

Báo cáo k$t qu& ho4t đ,ng kinh doanh (d4ng theo bi$n phí)

165

Sơ đ3
Sơ đF 1.1

Giá thành s&n xu+t toàn b, c a s&n phsm

26

Sơ ñF 1.2

Giá thành s&n xu+t theo bi$n phí

27

Sơ ñF 1.3

Giá thành có phân bH h)p lý chi phí c đ5nh

28

Sơ ñF 1.4

Giá thành toàn b, c a s&n phsm tiêu thW

29

Sơ đF 1.5

Q trình t p h)p chi phí theo cơng vi c

37

Sơ đF 1.6

Chi phí s&n xu+t đư)c t p h)p theo t(ng phân xưxng

42

Sơ ñF 2.1

TH ch c b, máy qu&n lý trong doanh nghi p thu,c ngành

64

gi ng cây trFng Vi t Nam
Sơ ñF 2.2

TH ch c b, máy k$ toán trong doanh nghi p thu,c ngành

66

gi ng cây trFng Vi t Nam
Sơ ñF 3.1

TH ch c b, máy k$ toán qu&n tr5 t4i các doanh nghi p thu,c

100

ngành gi ng cây trFng Vi t Nam
Sơ ñF 3.2

K$ tốn xác đ5nh chi phí s&n phsm theo cơng vi c

107

Sơ đF 3.3

K$ tốn xác đ5nh chi phí s&n phsm theo q trình s&n xu+t

108

ð3 th4
ðF th5 1.1

Bi$n phí tš l

19

ðF th5 1.2

Bi$n phí tš l d4ng so sánh

19

ðF th5 1.3

Bi$n phí c+p b c

20

ðF th5 1.4

ð5nh phí b/t bu,c

21

ðF th5 1.5

ð5nh phí khơng b/t bu,c

21

ðF th5 1.6

BiPu di7n chi phí h@n h)p theo phương pháp đF th5 phân tán

23

So sánh cơ c+u giá tr5 s&n xu+t nông nghi p năm 1990 và

60

Bi5u ñ3
BiPu ñF 2.1

2005

M6 ð7U
1. TÍNH C;P THI T C=A ð> TÀI

Trong nh"ng năm gIn ñây, các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng
Vi t Nam đã có nh"ng bư0c phát triPn m4nh m›, góp phIn khơng nh- vào cơng
cu,c phát triPn kinh t$ xã h,i, ñ&m b&o an ninh lương th c qu c gia. Tuy nhiên,
trong ñiCu ki n Vi t Nam chính th c trx thành thành viên th 150 (Tháng 11/2006)
c a tH ch c thương m4i th$ gi0i (WTO) ñem l4i r+t nhiCu cơ h,i nhưng cũng nhiCu
thách th c cho các doanh nghi p Vi t Nam nói chung và các doanh nghi p thu,c
ngành gi ng cây trFng nói riêng. Các doanh nghi p khơng cịn đư)c s b&o h, c a
Nhà nư0c vC thu$, vC tr) c+p, ưu ñãi khác và c4nh tranh ñang trx thành ñ,ng l c
thúc ñsy s phát triPn c a nCn kinh t$ nói chung và doanh nghi p nói riêng, điCu đó
đžt ra cho cơng tác qu&n lý kinh t$ tài chính là m,t yêu cIu b c xúc. Hàng lo4t
chính sách ch$ đ, qu&n lý kinh t$ tài chính cIn ph&i sRa đHi, bH sung, thay th$ cho
phù h)p v0i nCn kinh t$ h,i nh p kinh t$ qu c t$. Trong điCu ki n đó, tH ch c k$
tốn qu&n tr5 nói chung, tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá thành s&n phsm nói
riêng m,t cách khoa h>c, h)p lý cho các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng
Vi t Nam có ý nghĩa vC mžt th c ti7n.
TH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí s&n xu+t, giá thành s&n phsm là khâu quan
tr>ng trong công tác qu&n lý kinh t$ tài chính c a doanh nghi p. Trong ñiCu ki n
nCn kinh t$ th5 trư;ng và h,i nh p kinh t$ qu c t$ ñP c4nh tranh và t4o l)i th$ trong
kinh doanh thì vi c tính ñúng, tính ñ và k5p th;i các y$u t ñIu vào, giá thành s&n
phsm có ý nghĩa to l0n trong vi c ñ5nh giá bán s&n phsm và xác ñ5nh hi u qu& s&n
xu+t kinh doanh c a các doanh nghi p ngành gi ng cây trFng.
VC mžt lý lu n, tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí s&n xu+t, giá thành s&n phsm
ñã ñư)c th(a nh n x Vi t Nam. Tuy nhiên còn khá m0i m—, mžt khác trong ñiCu
ki n nCn kinh t$ th5 trư;ng và h,i nh p kinh t$ qu c t$, tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi
phí s&n xu+t giá thành s&n phsm cIn ph&i đư)c bH sung và hồn thi n cho phù h)p
v0i yêu cIu qu&n tr5 doanh nghi p và thơng l k$ tốn qu c t$.
Xu+t phát t( v+n ñC lý lu n và th c ti7n, tác gi& lu n án ch>n nghiên c u ñC

tài: “T ch c k toán qu n tr chi phí, giá thành s n ph m trong doanh nghi p


thu c ngành gi ng cây tr#ng Vi t Nam”.
Thông qua vi c th c hi n ñC tài, nghiên c u sinh mong mu n ñưa ra phương
hư0ng và các gi&i pháp nh m hoàn thi n tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá thành
s&n phsm trong doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam.
2. TANG QUAN

Các v+n đC vC k$ tốn qu&n tr5 nói chung, k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá thành
nói riêng đư)c các tác gi& Vi t Nam b/t ñIu nghiên c u t( ñIu nh"ng năm 1990.
Sau ñây là tHng quan m,t s tài li u chính như sau:
Tác gi& Nguy7n Vi t (năm 1995) ñã nghiên c u “V+n đC hồn thi n k$ tốn
Vi t Nam” trong lu n án tác gi& đã trình bày phương hư0ng và gi&i pháp xây d ng
h th ng k$ tốn tài chính và k$ tốn qu&n tr5 trong các doanh nghi p Vi t Nam, tuy
nhiên nh"ng ñC xu+t vC k$ tốn qu&n tr5 trong cơng trình này là nh"ng đC xu+t mang
tính cơ b&n nh+t c a h th ng k$ toán qu&n tr5, trong b i c&nh k$ tốn qu&n tr5 b/t
đIu đư)c nghiên c u t4i Vi t Nam. Tác gi& Ph4m Văn Dư)c (năm 1997) ñã nghiên
c u vC “phương hư0ng xây d ng n,i dung và tH ch c v n dWng k$ toán qu&n tr5 vào
các doanh nghi p Vi t Nam”. Trong cơng trình này, tác gi& đã có nh"ng nghiên c u
cW thP và ñC xu+t các bi n pháp ng dWng k$ toán qu&n tr5 vào th c ti7n trong các
doanh nghi p Vi t Nam, tuy nhiên nh"ng nghiên c u này cịn mang tính ch+t chung
cho t+t c& các lo4i hình doanh nghi p, trong khi tính linh ho4t c a k$ toán qu&n tr5
l4i r+t cao, phW thu,c vào ñžc ñiPm ho4t ñ,ng kinh doanh c a t(ng ngành. ð$n đIu
nh"ng năm 2000, đã có nhiCu nghiên c u vC m,t s v+n ñC cW thP c a k$ toán qu&n
tr5, hožc nghiên c u k$ toán qu&n tr5 áp dWng riêng cho các doanh nghi p kinh
doanh d5ch vW và doanh nghi p s&n xu+t. Tác gi& Ph4m Quang (năm 2002) nghiên
c u vC “phương hư0ng xây d ng h th ng báo cáo k$ toán qu&n tr5 và tH ch c v n
dWng vào các doanh nghi p Vi t Nam”, tác gi& TrIn Văn Dung (năm 2002) nghiên
c u vC “TH ch c k$ toán qu&n tr5 và giá thành trong doanh nghi p s&n xu+t x Vi t

Nam”, tác gi& Lê ð c Tồn (năm 2002) nghiên c u vC “k$ tốn qu&n tr5 và phân
tích chi phí s&n xu+t trong ngành s&n xu+t công nghi p x Vi t Nam”, tác gi& Giang
Th5 Xuy$n (năm 2002) nghiên c u vC “tH ch c k$ tốn qu&n tr5 và phân tích kinh
doanh trong doanh nghi p Nhà nư0c”. Có m,t s cơng trình nghiên c u ng dWng


k$ toán qu&n tr5 trong các ngành cW thP, như tác gi& Ph4m Th5 Kim Vân (năm 2002)
nghiên c u vC “tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí và k$t qu& kinh doanh x các doanh
nghi p kinh doanh du l5ch”, tác gi& Nguy7n Văn B&o (năm 2002) v0i lu n án
“nghiên c u hoàn thi n cơ ch$ qu&n lý tài chính và k$ tốn qu&n tr5 trong doanh
nghi p nhà nư0c vC xây d ng”, tác gi& Nguy7n Th5 H ng Nga (năm 2004) nghiên
c u “hồn thi n tH ch c k$ tốn qu&n tr5 trong các doanh nghi p dIu khí Vi t Nam”,
tác gi& Dương Th5 Mai Hà Trâm (năm 2004) nghiên c u “xây d ng h th ng k$
toán qu&n tr5 trong các doanh nghi p D t Vi t Nam”, tác gi& Nguy7n Thanh Quí
(năm 2004) nghiên c u “xây d ng h th ng thông tin kinh t$ phWc vW qu&n tr5 doanh
nghi p kinh doanh bưu chính vi7n thông”, tác gi& Ph4m Th5 Thuš (năm 2007)
nghiên c u “xây d ng mơ hình k$ tốn qu&n tr5 chi phí cho các doanh nghi p s&n
xu+t dư)c phsm Vi t Nam”, tác gi& TrIn Văn H)i (2007) nghiên c u “tH ch c k$
tốn qu&n tr5 chi phí s&n xu+t và tính giá thành s&n phsm trong các doanh nghi p
khai thác than”, tác gi& Văn Th5 Thái Thu (2008) nghiên c u “Hoàn thi n tH ch c
k$ tốn qu&n tr5 chi phí, doanh thu, k$t qu& kinh doanh trong các doanh nghi p kinh
doanh khách s4n x Vi t Nam”, tác gi& Huỳnh L)i (2008) nghiên c u “Xây d ng k$
toán qu&n tr5 trong doanh nghi p s&n xu+t x Vi t Nam”. Trong các công trình này,
các tác gi& đã h th ng các n,i dung cơ b&n c a h th ng k$ toán qu&n tr5 và đC xu+t
phương hư0ng ng dWng k$ tốn qu&n tr5 vào các ngành cW thP theo ph4m vi nghiên
c u c a các ñC tài. Mžc dù v y, t+t c& các cơng trình nghiên c u vC k$ tốn qu&n tr5
đã cơng b đCu chưa nghiên c u chuyên sâu vC h th ng k$ toán qu&n tr5 chi phí,
giá thành s&n phsm áp dWng cho các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t
Nam, trong khi ngành gi ng cây trFng là ngành đang r+t cIn nh"ng thơng tin k$
tốn qu&n chi phí, giá thành s&n phsm và vi c v n dWng t( nh"ng lý thuy$t cơ b&n

vào th c ti7n ho4t ñ,ng kinh doanh c a ngành trong nh"ng hoàn c&nh kinh t$ –
pháp lý cW thP khơng ph&i là đơn gi&n. Bên c4nh đó, các lu n án đã cơng b chưa đi
sâu nghiên c u vC l5ch sR hình thành và phát triPn c a k$ toán qu&n tr5 trên góc đ,
m i quan h gi"a n,i dung c a h th ng k$ tốn qu&n tr5 v0i mơi trư;ng kinh doanh
c a các doanh nghi p. Hơn n"a, mžc dù các lu n án ñã nghiên c u vC kinh nghi m
ng dWng k$ toán qu&n tr5 t4i m,t s n0c trờn th$ gi0i tuy nhiờn chÔ x m c ñ, khái


qt nh+t vC k$ tốn qu&n tr5, chưa đi sâu nghiên c u vC vi c v n dWng cW thP t(ng
phương pháp k$ toán qu&n tr5 x t(ng nCn kinh t$ và h th ng qu&n lý v0i các m c
đ, phát triPn khác nhau, đP t( đó rút ra nh"ng bài h>c kinh nhi m trong vi c xây
d ng mơ hình k$ tốn qu&n tr5 chi phí cho phù h)p v0i ñiCu ki n phát triPn kinh t$
và h th ng qu&n lý c a Vi t Nam.
Chính vì v y, các v+n đC mà lu n án cIn t p trung nghiên c u là tH ch c k$
tốn qu&n tr5 chi phí, giá thành s&n phsm áp dWng riêng cho các doanh nghi p thu,c
ngành gi ng cây trFng Vi t Nam trên cơ sx nghiên c u tH ch c k$ toán qu&n tr5 chi
phí c a m,t s nư0c trên th$ gi0i g/n liCn v0i các b i c&nh kinh t$ cW thP, kinh
nghi m v n dWng các phương pháp k$ toán qu&n tr5 chi phí, giá thành trong các nCn
kinh t$ khác nhau, ñžc bi t là các nCn kinh t$ có tính ch+t tương đFng v0i nCn kinh
t$ Vi t Nam.
3. M C ðÍCH VÀ PHCM VI NGHIÊN CEU

3.1. MFc đích nghiên cIu
Cùng v0i vi c h th ng hố và phát triPn lý lu n chung vC h th ng k$ tốn
qu&n tr5 chi phí, giá thành s&n phsm phWc vW có hi u qu& cho qu&n tr5 n,i b, doanh
nghi p, lu n án s› phân tích đánh giá th c tr4ng h th ng k$ toán chi phí, giá thành
s&n phsm trong các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam, t( đó ñưa
ra phương hư0ng, gi&i pháp ñP xây d ng, hoàn thi n tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi
phí, giá thành s&n phsm trong các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t
Nam theo hư0ng h th ng k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá thành s&n phsm hi n đ4i đP

có thP cung c+p các thơng tin h"u ích cho các nhà qu&n tr5 doanh nghi p trong vi c
ra các quy$t ñ5nh kinh doanh.
3.2. PhJm vi nghiên cIu
Trong nCn kinh t$ th5 trư;ng, các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng
Vi t Nam hi n nay ngoài vi c ti$n hành các ho4t ñ,ng s&n xu+t và tiêu thW s&n phsm
(cây gi ng, h4t gi ng, con gi ng, v t nuôi…) c a doanh nghi p mình mà cịn ti$n
hành kinh doanh s&n phsm, hàng hoá c a các doanh nghi p trong và ngoài nư0c
khác. Tuy nhiên lu n án khơng đC c p đ$n các ho4t đ,ng kinh doanh ủú m chÔ t p
trung nghiờn c u v tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí s&n xu+t, giá thành s&n phsm


cho các ho4t ñ,ng s&n xu+t s&n phsm ch y$u (h4t gi ng) c a chính b&n thân các
doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam.
Lu n án s› nghiên c u tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí s&n xu+t, giá thành
s&n phsm phù h)p, linh ho4t cho các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng quy
mô l0n và quy mô nh- v v(a thu,c cỏc tÔnh miCn b/c v miCn trung Vi t nam. Tác
gi& ñã l a ch>n nghiên c u kh&o sát tr c ti$p t4i ba doanh nghi p điPn hình đ4i di n
cho ba khu v c s&n xu+t cây gi ng và quy mô doanh nghi p. (Công ty cH phIn
gi ng cây trFng Trung ương đóng t4i đ5a bàn Hà N,i đ4i di n cho doanh nghi p quy
mô l0n và khu v c s&n xu+t gi ng cây rau, c , qu& ng/n ngày; Cơng ty cH phIn
gi ng cây trFng Thái Bình đóng t4i đ5a bàn Thái Bình đ4i di n cho doanh nghi p
quy mô l0n và khu v c s&n xu+t gi ng lúa; Công ty cH phIn gi ng cây trFng Ngh
An đóng t4i đ5a bàn Ngh An đ4i di n cho doanh nghi p quy mô nh- và khu v c
s&n xu+t gi ng cây dài ngày, cây lâm nghi p)
4. ðMI TƯONG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CEU

4.1. ð i tưRng nghiên cIu
ðP ñ4t ñư)c mWc tiêu nghiên c u, lu n án cIn ph&i nghiên c u các v+n ñC sau:
: Cơ sx lý lu n vC tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí s&n xu+t, giá thành s&n
phsm

: Th c ti7n v n dWng tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí x m,t s qu c gia trên
th$ gi0i và kh& năng v n dWng kinh nghi m vào Vi t Nam.
: Th c tr4ng tH ch c k$ toán qu&n tr5 chi phí s&n xu+t, giá thành s&n phsm
trong các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam.
: TH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí s&n xu+t, giá thành s&n phsm phù h)p và
v n dWng có hi u qu& trong các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t
Nam.
4.2. Phương pháp nghiên cIu
Phương pháp ñư)c sR dWng xuyên su t trong lu n án là phương pháp lu n
duy v t bi n ch ng c a ch nghĩa duy v t l5ch sR. Lu n án trình bày, phân tích,
đánh giá các v+n ñC trong m i quan h gi"a các s v t hi n tư)ng và tính l5ch sR
c a chúng. M,t s phương pháp cW thP ñư)c sR dWng trong khi th c hi n lu n án,


bao gFm:
Thu th p nghiên c u các tài li u th c+p như sách, niên giám th ng kê, t4p
chí, báo cáo c a ngành, doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng, các website c a
các doanh nghi p, c a các B, ngành có liên quan.
Phương pháp tham kh&o ý ki$n c a các chuyên gia, các nhà qu&n lý trong
lĩnh v c k$ toán qu&n tr5 thu,c các cơ quan qu&n lý nhà nư0c và các doanh nghi p
ngành gi ng cây trFng.
Phương pháp phân tích, tHng h)p, phân lo4i đP h th ng hố khái quát các
v+n ñC lý lu n vC tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá thành s&n phsm.
Phương pháp ñiCu tra th ng kê ñP nghiên c u h th ng k$ tốn chi phí giá
thành trong các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam. Tác gi& ñã
ti$n hành kh&o sát tr c ti$p m,t s doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t
Nam, bao gFm công ty cH phIn gi ng cây trFng Trung Ương, công ty cH phIn gi ng
cây trFng Thái Bình, cơng ty cH phIn gi ng cây trFng Ngh An. Bên c4nh đó trong
năm 2007, tác gi& ñã gRi phi$u ñiCu tra t0i 40 doanh nghi p thu,c hi p h,i thương
m4i gi ng cây trFng Vi t Nam và ñã nh n ñư)c 19 phi$u tr& l;i, ñ4t 47,5% (phW lWc

1, 2, 3). Tác gi& cũng sR dWng k$t qu& ñiCu tra t4i m,t s nư0c trong khu v c và th$
gi0i, ñP t( đó đC xu+t phương hư0ng, gi&i pháp tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá
thành s&n phsm cho các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam.
5. ðÓNG GÓP C=A LUWN ÁN

Nh ng ñóng góp m i v m t h c thu t, lý lu n
Lu n án nghiên c u kh& năng áp dWng tri$t lý qu&n tr5 chi phí d a trên ho4t
đ,ng (Activity based costing: ABC) và k$ tốn mWc tiêu c a nh"ng nư0c phát triPn
như M§, Pháp ñó là m,t trong nh"ng phương pháp qu&n tr5 chi phí và tính giá thành
hi n đ4i đã đư)c sR dWng r,ng rãi trên th$ gi0i, nhưng hIu như chưa áp dWng t4i
Vi t Nam, ñP xây d ng h th ng thơng tin k$ tốn qu&n chi phí và tính giá thành s&n
phsm h"u ích phWc vW cho qu&n tr5 doanh nghi p.
K$t qu& nghiên c u cho th+y tH ch c k$ tốn qu&n tr5 và tính giá thành s&n
phsm hi n ñ4i k$t h)p v0i h th ng k$ tốn qu&n tr5 chi phí và tính giá thành truyCn
th ng ñã sR dWng trong các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam có


tác dWng nâng cao kh& năng xR lý và cung c+p thơng tin trong vi c ra quy$t đ5nh
ng/n h4n và dài h4n c a doanh nghi p. Mơ hình k$t h)p này có thP sR dWng đP tăng
cư;ng qu&n tr5 doanh nghi p trong các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng
Vi t Nam trong th;i gian t0i.
Nh ng phát hi n, ñ xu t m i rút ra ñư c t! k#t qu% nghiên c'u, kh%o sát
c*a lu n án
T( k$t qu& nghiên c u và kh&o sát, lu n án ñưa ra m,t s ñC xu+t tH ch c k$
tốn qu&n tr5 chi phí và tính giá thành s&n phsm nh m tăng cư;ng qu&n tr5 doanh
nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam, bao gFm:
: V n dWng các phương pháp hi n đ4i đP tách chi phí h@n h)p thành bi$n phí
và đ5nh phí nh m tăng cư;ng kiPm sốt chi phí, h4 giá thành s&n phsm.
: Thi$t l p h th ng báo cáo k$ toán qu&n tr5 m0i phù h)p v0i ñžc ñiPm kinh
doanh c a các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam, bH sung cho h

th ng báo cáo k$ toán ti chớnh hi n nay nh"ng chÔ tiờu quan tr>ng nh m đánh giá
chính xác hi u qu& sR dWng v n đIu tư.
: TH ch c mơ hình k$ tốn qu&n tr5 chi phí và tính giá thành s&n phsm theo
kiPu k$t h)p ba b, ph n (b, ph n d tốn, b, ph n phân tích, b, ph n tư v+n và ra
quy$t ñ5nh) nh m tăng quyCn t ch và trách nhi m cao c a t(ng b, ph n và c+p
qu&n tr5 trong môi trư;ng c4nh tranh toàn cIu hi n nay.
6. NYI DUNG VÀ BM C C C=A LUWN ÁN

Ngồi phIn mx đIu và k$t lu n, lu n án ñư)c chia thành ba chương:
Chương 1: Cơ sx lý lu n vC tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá thành s&n
phsm trong doanh nghi p
Chương 2: Th c tr4ng tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá thành s&n phsm
trong các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam
Chương 3: Nguyên t/c và gi&i pháp tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá
thành s&n phsm trong các doanh nghi p thu,c ngành gi ng cây trFng Vi t Nam


CHƯƠNG 1
CƠ S6 LÝ LUWN V> TA CHEC K TOÁN QU N TR] CHI PHÍ, GIÁ
THÀNH S N PH^M TRONG DOANH NGHI_P
1.1. KHÁI NI_M, NGUYÊN T C VÀ NHI_M V

TA CHEC K

TỐN QU N

TR] CHI PHÍ GIÁ THÀNH S N PH^M

K$ toán qu&n tr5, vC b&n ch+t là m,t b, ph n c+u thành không thP tách r;i c a
h th ng k$ tốn, vì đCu làm nhi m vW tH ch c h th ng thông tin kinh t$ trong

doanh nghi p. TH ch c k$ toán qu&n tr5 là m,t trong hai nhánh chính c a tH ch c k$
tốn trong doanh nghi p nhưng nó khác v0i k$ tốn tài chính x ch@ khơng mang
tính pháp l nh, chính vì v y tuỳ thu,c vào t(ng điCu ki n cW thP c a t(ng doanh
nghi p (quy mơ và ph4m vi ho4t đ,ng, mơi trư;ng s&n xu+t kinh doanh, thP ch$
qu&n lý kinh t$ tài chính, đžc ñiPm s&n xu+t kinh doanh, trình ñ, qu&n lý, năng l c
và trình đ, c a đ,i ngũ k$ tốn hi n có, tình hình trang b5 và ng dWng trang thi$t b5
k§ thu t tính tốn trong doanh nghi p…) s› có cách tH ch c k$ tốn qu&n tr5 nói
chung và tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí giá thành s&n phsm nói riêng sao cho phù
h)p v0i doanh nghi p mình.
TH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí giá thành s&n phsm là m,t trong nh"ng n,i
dung cơ b&n và quan tr>ng c a tH ch c k$ toán qu&n tr5 doanh nghi p, vi c th c
hi n tH ch c k$ toán qu&n tr5 chi phí giá thành s&n phsm ph&i gi&i quy$t đư)c nh"ng
u cIu đžt ra vC cung c+p thơng tin k$ tốn, đó là: thơng tin đư)c cung c+p ph&i
phù h)p, ñFng b,, k5p th;i, linh ho4t, rõ ràng, khách quan, hi u qu& vC chi phí và
giá thành s&n phsm trong doanh nghi p cho các ñ i tư)ng sR dWng thông tin. Thông
qua vi c v n dWng mơ hình tH ch c b, máy k$ tốn qu&n tr5, tH ch c trang b5
phương ti n, trang thi$t b5 đP thu th p, xR lý thơng tin, tH ch c v n dWng các
phương pháp chung c a k$ tốn, phương pháp k§ thu t nghi p vW cơ b&n trong k$
toán qu&n tr5 và tH ch c cung c+p thơng tin k$ tốn phWc vW cho các ch c năng qu&n
tr5 doanh nghi p. Vì v y có thP hiPu: T, ch'c k# tốn qu%n tr- chi phí, giá thành s%n
ph0m trong các doanh nghi p là ho2t ñ3ng ch* quan c*a doanh nghi p trong vi c
s4p x#p, b6 trí nhân s8 và v n d9ng các phương pháp chung, phương pháp k; thu t


ñ c trưng c*a k# toán qu%n tr- nhgiá thành s%n ph0m cho các nhà qu%n tr- doanh nghi p nhhi n các ch'c năng qu%n tr-.
TH ch c k$ toán qu&n tr5 chi phí giá thành s&n phsm là cơng vi c n,i b, c a
doanh nghi p. Song ñP k$ tốn qu&n tr5 th c hi n đư)c đIy ñ ch c năng, nhi m vW
và phát huy h$t vai trị c a nó trong qu&n tr5 doanh nghi p thì vi c tH ch c k$ tốn

qu&n tr5 chi phí giá thành s&n phsm ph&i tuân th các nguyên t/c sau ñây:
Th nh+t, Ph&i phù h)p v0i ñžc ñiPm vC tH ch c qu&n lý, m c ñ, phân c+p
qu&n lý kinh t$ tài chính, quy trình cơng ngh và lo4i hình s&n xu+t kinh doanh c a
doanh nghi p.
Th hai, Ph&i căn c vào ñžc ñiPm và yêu cIu c a nCn kinh t$ th5 trư;ng ñ i
v0i t(ng doanh nghi p ñP xác ñ5nh nh"ng n,i dung k$ tốn qu&n tr5 chi phí, giá
thành s&n phsm phù h)p v0i t(ng lo4i hình doanh nghi p.
Th ba, Ph&i đ&m b&o cung c+p thơng tin m,t cách nhanh chóng, k5p th;i,
phù h)p, đFng b,, linh ho4t v0i u cIu ra quy$t ñ5nh kinh doanh c a t(ng c+p qu&n
tr5 trong n,i b, doanh nghi p, cũng như vi c ủiCu chÔnh k5p th;i nh"ng bi n phỏp
qu&n lý và kiPm so4t ho4t ñ,ng s&n xu+t kinh doanh c a doanh nghi p.
Th tư, Ph&i ñ&m b&o phù h)p v0i u cIu trình đ, qu&n lý c a t(ng doanh
nghi p. ðFng th;i ph&i tính đ$n xu hư0ng phát triPn c a cơng tác qu&n lý và trình
đ, qu&n lý c a t(ng doanh nghi p.
Th năm, Ph&i tuân th nguyên t/c ti$t ki m và hi u qu&. Ti$t ki m và hi u
qu& là nguyên t/c c a tH ch c k$ tốn nói chung và tH ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí
giá thành s&n phsm nói riêng. Th c hi n nguyên t/c này ph&i đ&m b&o tH ch c k$
tốn qu&n tr5 chi phí giá thành s&n phsm m,t cách khoa h>c và h)p lý, th c hi n t t
nh+t các ch c năng, nhi m vW c a k$ toán qu&n tr5 v0i chi phí h4ch tốn ti$t ki m
nh+t.
Th sáu, Ph&i có s k$t h)p hài hồ v0i h th ng k$ tốn tài chính doanh
nghi p, tránh s trùng lžp gi"a k$ toán qu&n tr5 và k$ toán tài chính.
MWc tiêu cơ b&n c a k$ tốn qu&n tr5 chi phí giá thành là cung c+p nh"ng


thơng tin vC chi phí, giá thành c a đơn v5 cho nh"ng ngư;i ra quy$t ñ5nh qu&n lý,
trong vi c l p k$ ho4ch và giám sát các ho4t ñ,ng ñó. ðP ñ4t ñư)c mWc tiêu này, tH
ch c k$ tốn qu&n tr5 chi phí giá thành ph&i th c hi n t t các nhi m vW sau:
M,t là, tH ch c h)p lý b, máy k$ toán qu&n tr5 x ñơn v5 ñP th c hi n đư)c
tồn b, cơng vi c k$ tốn c a đơn v5 v0i s phân công, phân nhi m rõ ràng cho

t(ng b, ph n, t(ng ngư;i trong b, máy k$ toán.
Hai là, tH ch c thu th p, xR lý thơng tin, s li u k$ tốn theo ph4m vi, n,i
dung k$ tốn qu&n tr5 c a đơn v5 xác ñ5nh theo t(ng th;i kỳ.
Ba là, tH ch c kiPm tra, giám sát các ñ5nh m c, tiêu chusn, d tốn.
B n là, tH ch c cung c+p thơng tin theo yêu cIu qu&n tr5 n,i b, c a ñơn v5
b ng báo cáo k$ toán qu&n tr5.
Năm là, tH ch c phân tích thơng tin phWc vW cho u cIu l p k$ ho4ch và ra
quy$t ñ5nh c a Ban lãnh ñ4o doanh nghi p.
1.2. NYI DUNG V> TA CHEC K TỐN QU N TR] CHI PHÍ, GIÁ THÀNH S N
PH^M TRONG DOANH NGHI_P

1.2.1. Ta chIc k" toán qu/n tr4 chi phí giá thành s/n phgm theo chIc năng c&a
thơng tin k" tốn
N$u xét dư0i góc đ, ch c năng, n,i dung tH ch c k$ toán qu&n tr5 chi phí giá
thành s&n phsm bao gFm:
T, ch'c thu nh n thông tin:
TH ch c thu nh n thông tin là cơng vi c khxi đIu c a tồn b, quy trình k$
tốn qu&n tr5 chi phí, có ý nghĩa h$t s c quan tr>ng ñ i v0i vi c ra quy$t ñ5nh c a
các nhà qu&n tr5 doanh nghi p. Thông tin phWc vW cho vi c ra quy$t ñ5nh s&n xu+t
kinh doanh c a các nhà qu&n tr5 doanh nghi p khụng chÔ l thụng tin quỏ kh mà
cịn bao gFm c& thơng tin d đốn trong tương lai, vì v y vi c thu nh n thơng tin
c a k$ toán qu&n tr5 bao gFm hai b, ph n:
M,t là, thu nh n thông tin th c hi n quá kh : b, ph n này th c ch+t là đư)c
th c hi n thơng qua k$ toỏn chi ti$t, chi ti$t hoỏ cỏc chÔ tiờu c a k$ tốn tài chính.
Vì v y, khi th c hi n n,i dung này địi h-i ph&i tn th nh"ng nguyên t/c, chusn


m c cơ b&n c a k$ toán.
Hai là, thu nh n thơng tin tương lai: k$ tốn qu&n tr5 thu nh n và cung c+p
thông tin tương lai b ng cách xây d ng k$ ho4ch chi phí, giá thành ñFng th;i xây

d ng h th ng ñ5nh m c chi phí, d tốn chi phí s&n xu+t kinh doanh, giúp cho kh&
năng d đốn tương lai và kh& năng điCu hành s&n xu+t kinh doanh có hi u qu& cao
cho các nhà qu&n tr5.
Trên cơ sx h th ng thông tin quá kh và h th ng thông tin d đốn tương
lai, k$ tốn qu&n tr5 phân lo4i, l a ch>n, tHng h)p, cung c+p thông tin phù h)p cho
vi c ra quy$t ñ5nh k5p th;i c a các nhà qu&n tr5 doanh nghi p trong vi c chÔ ủ4o
ho4t ủ,ng s&n xu+t kinh doanh m,t cỏch hi u qu& nh+t.
T, ch'c phân tích thơng tin:
V0i nguFn s li u thông tin vC quá kh , thông tin d ủoỏn tng lai, k$ toỏn
qu&n tr5 khụng chÔ d(ng l4i x vi c cung c+p các thơng tin đó cho các nhà qu&n tr5
mà còn ph&i th c hi n vi c phân lo4i, phân tích, đánh giá, nêu ñư)c các ý ki$n ñC
xu+t, tư v+n cho các nhà qu&n tr5 trong vi c ra quy$t ñ5nh. ðây là cơng đo4n quan
tr>ng nh+t c a h th ng thơng tin, nó s› quy$t đ5nh đ$n ch+t lư)ng đIu ra c a m,t
h th ng. N$u thơng tin đư)c xR lý t t, thì các thơng tin đIu ra s› là nh"ng thơng tin
h"u ích là cơ sx quan tr>ng giúp cho các nhà qu&n tr5 doanh nghi p có ñư)c nh"ng
quy$t ñ5nh ñúng ñ/n, phù h)p. Ngư)c l4i, n$u thơng tin khơng đư)c xR lý chính xác
thì thơng tin đIu ra khơng nh"ng khơng giúp ích cho các nhà qu&n tr5 doanh nghi p
ñưa ra các quy$t ñ5nh ñúng ñ/n, phù h)p mà có thP d=n ñ$n các quy$t ñ5nh ñưa ra
không phù h)p, sai lIm gây h u qu& nghiêm tr>ng.
TH ch c phân tích thơng tin q kh : căn c vào thơng tin q kh đã thu
th p đư)c, k$ tốn ti$n hành so sánh, phân tích tình hình th c hi n k$ ho4ch, th c
hi n d tốn chi phí s&n xu+t kinh doanh. Thơng qua đó có thP xác đ5nh đư)c t(ng
nhân t &nh hưxng, t( đó nhà qu&n tr5 đưa ra các gi&i pháp kh/c phWc nh"ng tFn t4i,
khai thác kh& năng tiCm tàng ñP sR dWng các nguFn l c c a doanh nghi p có hi u
qu& hơn.
TH ch c phân tích thơng tin tương lai: k$ tốn qu&n tr5 ñžc bi t quan tâm t0i


vi c phân tích m i quan h chi phí : kh i lư)ng : l)i nhu n, phân tích ñiPm hoà v n
ñP tư v+n cho các nhà qu&n tr5 doanh nghi p trong vi c ra quy$t ñ5nh ng/n h4n như

quy$t ñ5nh ti$p tWc hay ng(ng s&n xu+t m,t b, ph n nào đó, t s&n xu+t hay mua
ngồi..
Cung c p thơng tin k# tốn cho nhà qu%n tr- doanh nghi p:
Vi c ra quy$t ủ5nh ủP chÔ ñ4o s&n xu+t kinh doanh thu,c quyCn c a các nhà
qu&n tr5 doanh nghi p. Tuy nhiên, h> cIn ph&i tham kh&o các ý ki$n khác nhau đã
đư)c trình bày trong báo cáo k$ toán qu&n tr5 và các t; trình vC phương án kinh
doanh c a các b, ph n qu&n lý, tư v+n trong doanh nghi p. Vì v y vi c l a ch>n
phương án ñúng hay khơng đúng phW thu,c nhiCu vào q trình thu nh n, xR lý và
cung c+p thơng tin k$ tốn c a k$ toán qu&n tr5 cùng v0i vi c nh n th c, d đốn, tư
duy chi$n lư)c c a các nhà qu&n tr5 doanh nghi p.
1.2.2. Ta chIc k" tốn qu/n tr4 chi phí giá thành s/n phgm theo chu trình c&a
thơng tin k" tốn
N$u xét theo chu trình c a thơng tin k$ tốn thì n,i dung tH ch c k$ tốn
qu&n tr5 chi phí gFm các n,i dung sau:
T, ch'c ch'ng t! k# tốn chi phí:
Ngồi vi c sR dWng nh"ng thông tin vC nh"ng nghi p vW kinh t$ phát sinh đã
hồn thành và ph&n ánh trên ch ng t( k$ tốn mang tính b/t bu,c, có tính pháp lý
cao đP th c hi n vi c thu nh n thông tin quá kh , k$ tốn qu&n tr5 chi phí cIn ph&i
sR dWng r,ng rãi các ch ng t( n,i b, mang tính hư0ng d=n. Doanh nghi p cIn cW
thP hoá h th ng ch ng t( hư0ng d=n, ch>n l>c, bH sung, mã hoá chi phớ, sRa ủHi
cỏc chÔ tiờu trờn ch ng t( cho phù h)p v0i n,i dung k$ toán qu&n tr5, thi$t k$ m,t s
ch ng t( k$ toán cIn thi$t đP ph&n ánh các n,i dung thơng tin thích h)p theo yêu
cIu c a qu&n tr5 doanh nghi p, phWc vW cho vi c thu nh n, xR lý và cung c+p thơng
tin cho vi c đánh giá tình hình th c hi n ñ5nh m c, k$ ho4ch và d toán cũng như
phWc vW cho vi c l p ñ5nh m c, k$ ho4ch và d toán m0i.
T, ch'c h th6ng tài kho%n chi phí:
ðP có đư)c s li u m,t cỏch chi ti$t, tÔ mÔ phWc vW cho qu&n tr5 doanh


nghi p, k$ toán qu&n tr5 d a trên cơ sx h th ng tài kho&n riêng (mx các tài kho&n

chi ti$t c+p 2, c+p 3, c+p 4…ñP chi ti$t hố các tài kho&n c a k$ tốn tài chính n$u
sR dWng chung h th ng tài kho&n) ñP tH ch c ph&n ánh ghi chép h4ch tốn chi phí
s&n xu+t, tính tốn giá phí, giá thành đP thu th p các thông tin cIn thi$t cho vi c
kiPm tra, kiPm sốt chi phí phWc vW cho vi c phân tích d báo và cho vi c ra các
quy$t đ5nh kinh doanh.
T, ch'c h th6ng s, k# toán:
H th ng sH k$ tốn, đžc bi t là các sH chi ti$t cIn thi$t k$ m=u sH v0i s
lư)ng, ch ng lo4i, cỏc chÔ tiờu cIn ph&n ỏnh phự h)p theo u cIu qu&n tr5 và trình
đ, trang thi$t b5 cơng ngh xR lý thông tin t4i doanh nghi p, các sH k$ toỏn cIn ph&n
ỏnh theo nhiCu chÔ tiờu phự h)p v0i các yêu cIu qu&n lý khác nhau ñP có thơng tin
h"u ích sR dWng trên báo cáo k$ tốn qu&n tr5 đžc thù đP có thP tHng h)p theo nhiCu
yêu cIu khác nhau. ch©ng h4n các sH k$ tốn ph&n ánh chi phí s&n xu+t kinh doanh
v(a đ&m b&o cung c+p thơng tin vC chi phí theo cơng dWng hay theo m i quan h chi
phí v0i kh i lư)ng ho4t ñ,ng… ñFng th;i phWc vW cho vi c l p báo cáo kiPm sốt,
đánh giá t(ng b, ph n.
T, ch'c h th6ng báo cáo:
Trên cơ sx thông tin ñã t p h)p trong n,i b, doanh nghi p, thi$t l p h th ng
báo cáo k$ toán qu&n tr5 ñP phWc vW cho các nhà qu&n tr5 doanh nghi p như: báo cáo
chi phí theo trung tâm trách nhi m; báo cáo chi phí theo cơng đo4n; d tốn s&n
xu+t; d tốn chi phí và cung ng nguyên li u, v t li u tr c ti$p…Như v y ngoi
cỏc chÔ tiờu vC tiCn t , bỏo cáo k$ tốn qu&n tr5 cịn sR dWng r,ng rãi các thư0c ño vC
hi n v t, th;i gian lao ñ,ng. ðFng th;i ngoài tHng h)p cân ñ i s li u t( các sH sách
k$ toán, k$ toán qu&n tr5 cịn sR dWng k§ thu t th ng kê, phng phỏp toỏnủP
phõn tớch cỏc chÔ tiờu th c hi n mWc tiêu qu&n tr5 doanh nghi p, giúp cho các nhà
qu&n tr5 doanh nghi p ra quy$t ñ5nh ñúng ñ/n, hi u qu& hơn.
1.2.3. Ta chIc k" toán qu/n tr4 chi phí, giá thành s/n phgm theo nli dung công
vi'c


1.2.3.1. Chi phí, phân loJi chi phí

Q trình s&n xu+t kinh doanh là quá trình mà doanh nghi p ph&i thư;ng
xun đIu tư các lo4i chi phí khác nhau đP ñ4t ñư)c mWc ñích là t4o ra kh i lư)ng
s&n phsm, lao vW hožc kh i lư)ng công vi c phù h)p v0i nhi m vW s&n xu+t ñã xác
ñ5nh và th c hi n. Th c ch+t ho4t ñ,ng s&n xu+t kinh doanh c a doanh nghi p là s
v n ñ,ng, k$t h)p, tiêu dùng và chuyPn ñHi các y$u t tư li u lao ñ,ng, ñ i tư)ng
lao ñ,ng và s c lao ñ,ng ñP t4o ra k$t qu& cu i cùng c a ho4t ñ,ng s&n xu+t. Q
trình v n đ,ng c a chu kỳ s&n xu+t kinh doanh có thP khái quát thành ba giai ño4n:
T – H ......... SX ......... H’ – T’ [3, tr. 55]
Giai ño4n (T : H) chusn b5 các y$u t s&n xu+t, ñây là giai ño4n mua s/m, d
tr" các y$u t tư li u lao ñ,ng, ñ i tư)ng lao ñ,ng và s c lao ñ,ng.
Giai ño4n (H....SX....H’) v n ñ,ng, bi$n ñHi các y$u t ñIu vào ñP trx thành
các s&n phsm, lao d5ch vW theo các mWc tiêu ñã ñ5nh.
Giai ño4n (H’ – T’) th c hi n giá tr5 và giá tr5 sR dWng c a s&n phsm, lao
d5ch vW thơng qua q trình trao ñHi.
Quá trình s&n xu+t kinh doanh c a doanh nghi p ñư)c th c hi n liên tWc và
lžp ñi lžp l4i khơng ng(ng và điPm khxi đIu c a m@i q trình s&n xu+t đCu ph&i có
v n đó là v t tư, lao ñ,ng, tiCn v n và k$t thúc m@i quá trình s&n xu+t kinh doanh
cũng là v n đó là tiCn, các kho&n ph&i thu, tài s&n khác.
Như v y, chi phí ho4t đ,ng c a doanh nghi p phát sinh trong t+t c& các giai
ño4n c a quỏ trỡnh s&n xu+t, tuy nhiờn chÔ cỏc chi phí phát sinh trong giai đo4n bi$n
đHi các y$u t ñIu vào ñP trx thành các s&n phsm, lao d5ch vW m0i đư)c g>i là chi
phí s&n xu+t:
Chi phí s&n xu+t ñư)c ñ5nh nghĩa theo nhiCu phương di n khác nhau. Chi phí
có thP nhìn nh n m,t cách tr(u tư)ng chính là biPu hi n b ng tiCn nh"ng hao phí
lao đ,ng s ng và lao đ,ng q kh phát sinh trong q trình ho4t đ,ng s&n xu+t
kinh doanh; hožc là nh"ng phí tHn ch ng minh b ng nh"ng ch ng c nh+t ñ5nh phát
sinh trong quá trình s&n xu+t kinh doanh; hožc là nh"ng phí tHn ư0c tính th c hi n
các phương án s&n xu+t kinh doanh.

Theo quan điPm k$ tốn tài chính thì chi phí ñư)c ñ5nh nghĩa như sau: “Chi
phí s%n xu t là biCu hi n bhố mà doanh nghi p đã bE ra trong q trình s%n xu t kinh doanh trong m3t thGi
kỳ nh t ñ-nh” [16, tr.287 ]. Theo quan điPm này, chi phí ph&i đư)c ghi nh n theo
nguyên t/c phù h)p gi"a chi phí v0i thu nh p, chÔ ủ)c xỏc ủ5nh trờn bỡnh di n
chung là toàn doanh nghi p và g/n v0i kỳ h4ch tốn. Cịn theo quan điPm k$ tốn
qu&n tr5 thì chi phí đư)c hiPu như sau: “Chi phí có thP là dịng phí tHn th c t$ g/n
liCn v0i ho4t ñ,ng hàng ngày khi tH ch c th c hi n, kiPm tra, ra quy$t đ5nh, chi phí
có thP là dịng phí tHn ư0c tính đP th c hi n d án, nh"ng l)i ích m+t đi do l a ch>n
phương án, hy sinh cơ h,i kinh doanh” [47, tr.17]. Như v y khi nh n th c chi phí
trong k$ tốn qu&n tr5 chúng ta cIn chú ý đ$n s l a ch>n, so sánh theo mWc đích
cơng dWng, môi trư;ng kinh doanh hơn là chú tr>ng vào ch ng c : ch ng t(.
M,t trong nh"ng thông tin quan tr>ng ñ i v0i các nhà qu&n lý doanh nghi p
là thơng tin vC chi phí, vì m@i khi chi phí tăng thêm s› có &nh hưxng tr c ti$p t0i l)i
nhu n. Do đó các nhà qu&n lý cIn ph&i kiPm sốt chžt ch› chi phí c a doanh nghi p.
ðP qu&n lý đư)c chi phí, cIn thi$t ph&i làm rõ các cách phân lo4i chi phí khác nhau
trong k$ tốn qu&n tr5, vì m@i cách phân lo4i chi phí đCu cung c+p nh"ng thơng tin
dư0i nhiCu góc đ, đP các nhà qu&n tr5 ra các quy$t ñ5nh thích h)p.
Phân lo4i chi phí là s phân chia chi phí thành các lo4i khác nhau theo m,t
tiêu th c nh+t đ5nh nào đó, v0i mWc đích nh m cung c+p các thông tin chi ti$t, cW
thP k5p th;i phWc vW theo yêu cIu qu&n tr5 và các quy$t ñ5nh kinh t$ phù h)p. Tuỳ
theo mWc ñích yêu cIu trong t(ng lo4i hình doanh nghi p, t(ng th;i kỳ, t(ng u
cIu qu&n tr5 khác nhau mà chi phí đư)c phân lo4i theo các tiêu th c khác nhau.
Lu n án s› trình bày m,t s tiêu th c phân lo4i chi phí như sau;
M3t là, phân lo2i chi phí theo tính ch t kinh t#, n3i dung kinh t# ban đLu c*a
chi phí
ðžc điPm c a cách phân lo4i này là căn c vào tính ch+t, n,i dung kinh t$
c a chi phí đP t p h)p, s/p x$p nh"ng chi phí có cùng tính ch+t, n,i dung vào m,t
y$u t chi phí mà khơng phân bi t chi phí đó phát sinh x đâu và nơi ch5u chi phí.

Theo cách phân lo4i này, tồn b, chi phí c a doanh nghi p ñư)c chia thành năm
y$u t :
Y$u t chi phí nguyên li u, v t li u: bao gFm toàn b, giá tr5 nguyên v t li u
chính, v t li u phW, phW tùng thay th$, công cW dWng cW sR dWng vào s&n xu+t kinh
doanh (lo4i tr( giá tr5 v t li u dùng không h$t nh p l4i kho và ph$ li u thu hFi).
Y$u t chi phí nhân cơng: các kho&n tiCn lương chính, lương phW, phW c+p
theo lương ph&i tr& cho ngư;i lao đ,ng và các kho&n trích theo lương như kinh phí
cơng đồn, b&o hiPm xã h,i, b&o hiPm y t$ c a ngư;i lao đ,ng.
Y$u t chi phí kh+u hao tài s&n c ñ5nh: y$u t này bao gFm kh+u hao c a t+t
c& tài s&n c ñ5nh dùng vào ho4t ñ,ng s&n xu+t kinh doanh trong kỳ.
Y$u t chi phí d5ch vW mua ngồi: y$u t này bao gFm giá d5ch vW mua t(
bên ngoài cung c+p cho ho4t ñ,ng s&n xu+t kinh doanh c a doanh nghi p như chi
phí đi n nư0c, b&o hiPm tài s&n, th nhà, đ+t canh tác, phương ti n....
Y$u t chi phí khác b ng tiCn: y$u t này bao gFm t+t c& các chi phí khác
b ng tiCn chưa ph&n ánh x các y$u t khác dùng vào ho4t ñ,ng s&n xu+t kinh doanh
trong kỳ.
Phân lo4i theo tiêu th c này có tác dWng cho bi$t nh"ng chi phí nào đã dùng
vào quá trình s&n xu+t s&n phsm và tš tr>ng c a t(ng lo4i đó trong tHng chi phí.
ðiCu này có ý nghĩa vơ cùng quan tr>ng trong vi c xây d ng đ5nh m c, l p d tốn
và kiPm tra d tốn trong q trình s&n xu+t. Ngồi ra còn là tài li u quan tr>ng
dùng làm căn c ñP xác ñ5nh ñ5nh m c tiêu hao v t ch+t và tính thu nh p qu c dân
theo t(ng ngành và là căn c ñP l p báo cáo chi phí s&n xu+t theo y$u t .
Hai là, phân lo2i chi phí theo ch'c năng ho2t đ3ng
ðžc điPm c a cách phân lo4i này là căn c vào ch c năng ho4t đ,ng c a chi
phí, mWc đích sR dWng c a chi phí, nơi phát sinh và ch5u chi phí đP s/p x$p nh"ng
chi phí có cùng công dWng vào m,t kho&n mWc. Theo cách phân lo4i này tồn b, chi
phí c a doanh nghi p đư)c chia thành hai lo4i:
Chi phí s&n xu+t: là tồn b, chi phí có liên quan đ$n vi c ch$ t4o s&n phsm
hožc cung c+p lao vW, d5ch vW phWc vW q trình s&n xu+t trong m,t kỳ nh+t đ5nh.