Vai trò của thống kê và những vấn đề đặt ra đối với hoạt động thống kê trong quản lý các cơ quan thư viện-thông tin

Nghiïn cûáu - Trao àưíi

VAI TRÔ CA THƯËNG KÏ VÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀƯËI VÚÁI HOẨT ÀƯÅNG
THƯËNG KÏ TRONG QUẪN L CẤC CÚ QUAN THÛ VIÏÅN-THƯNG TIN
PGS TS Nguỵn Thõ Lan Thanh

Trûúâng Àẩi hổc Vùn hốa Hâ Nưåi
Tốm tùỉt: Nhêën mẩnh vai trô ca thưëng kï vâ vêën àïì nhêån thûác trong quẫn l hoẩt àưång
thû viïån-thưng tin. Nïu mưåt sưë ngun nhên kịm hậm hiïåu quẫ ca hoẩt àưång thưëng kï
trong cấc cú quan thû viïån-thưng tin. Àùåt ra u cêìu vâ giẫi phấp nêng cao hiïåu quẫ hoẩt
àưång thưëng kï trong cấc cú quan thû viïån-thưng tin.
Tûâ khốa: Thưëng kï; thû viïån-thưng tin; quẫn l hoẩt àöång thû viïån-thöng tin.
The role of statistics and statistical issues in managing library and information institutions
Summary: Underlines the role of statistics and cognition in managing library and
information activities; discuss some reasons affecting effectiveness of statistical activity in
library and information institutions; sets forth some requirements and solutions to enhance
effectiveness of statistical activity in these institutions.
Keywords: Statistics; library - information; management of library - information activity.
1. Vai trô ca thưëng kï vâ vêën àïì
nhêån thûác trong quẫn l hoẩt àưång thû
viïån-thưng tin
Hiïån nay cố rêët nhiïìu àõnh nghơa vïì thưëng
kï. Dûúái àêy xin nïu mưåt sưë khấi niïåm cú bẫn:
- “Thưëng kï lâ hïå thưëng cấc phûúng phấp
dng àïí thu thêåp, xûã l vâ phên tđch cấc con
sưë (mùåt lûúång) ca nhûäng hiïån tûúång sưë lúán àïí
tịm hiïíu bẫn chêët vâ tđnh quy låt vưën cố ca
chng (mùåt chêët) trong àiïìu kiïån thúâi gian vâ
khưng gian c thïí” [3].
- “Thưëng kï àûúåc hiïíu theo hai nghơa:
Nghơa thûá nhêët: Thưëng kï lâ nhûäng con sưë

àûúåc ghi chếp àïí phẫn ấnh cấc hiïån tûúång
kinh tïë, xậ hưåi, tûå nhiïn vâ k thåt. Theo
nghơa thûá hai: Thưëng kï àûúåc hiïíu lâ hïå thưëng
cấc phûúng phấp ghi chếp, thu thêåp, phên tđch
cấc con sưë vïì cấc hiïån tûúång kinh tïë, xậ hưåi,
tûå nhiïn vâ k thåt àïí tịm hiïíu hay phẫn ấnh
bẫn chêët, tđnh quy låt ca cấc hiïån tûúång
àố”[2].
- “Thưëng kï” cố 2 nghơa: Nghơa thưng
thûúâng lâ thu thêåp sưë liïåu; nghơa rưång lâ mưåt
12

mưn khoa hổc vïì bưë trđ, hoẩch àõnh cấc quan
sất vâ thđ nghiïåm; thu thêåp vâ phên tđch cấc sưë
liïåu vâ rt ra kïët lån vïì cấc sưë liïåu àậ phên
tđch. Do àố, thưëng kï àûúåc coi lâ mưåt cưng c
ca nghiïn cûáu khoa hổc, quẫn l kinh tïë vâ
quẫn l xậ hưåi” [4].
Tưíng húåp cấc àõnh nghơa trïn cố thïí hiïíu
thưëng kï mưåt cấch chung nhêët: lâ mưåt hïå thưëng
cấc phûúng phấp: thu thêåp, xûã l vâ phên tđch
cấc sưë liùồu vùỡ ửởi tỷỳồng nghiùn cỷỏu nhựỗm phuồc
vuồ cho quaỏ trịnh phên tđch, dûå àoấn vâ àïì ra
cấc quët àõnh quẫn l trong àiïìu kiïån thúâi
gian vâ khưng gian nhêët àõnh. Nhû vêåy, vïì bẫn
chêët thưëng kï lâ thu thêåp, xûã l vâ cung cêëp cấc
sưë liïåu cho quấ trịnh quẫn l. Do àố, vai trô ca
thưëng kï lâ vư cng to lúán àûúåc coi “lâ mưåt
trong nhûäng cưng c quẫn l vơ mư quan trổng,
cung cêëp cấc thưng tin thưëng kï trung thûåc,

khấch quan, chđnh xấc, àêìy à, kõp thúâi trong
viïåc àấnh giấ, dûå bấo tịnh hịnh, hoẩch àõnh
chiïën lûúåc, chđnh sấch, xêy dûång kïë hoẩch phất
triïín kinh tïë - xậ hưåi vâ àấp ûáng nhu cêìu thưng
tin thưëng kï ca cấc tưí chûác, cấ nhên” [1].
Chđnh vị thưëng kï cố vai trô quan trổng nhû
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 4/2014


Nghiïn cûáu - Trao àưíi
vêåy nïn àậ tûâ lêu Àẫng vâ Nhâ nûúác ta rêët quan
têm àïën vêën àïì nây. Àiïìu àố thïí hiïån qua hâng
loẩt cấc vùn bẫn phấp quy nhû låt, nghõ àõnh,
chó thõ, quy àõnh vïì thưëng kï… vâ gêìn àêy
nhêët lâ cấc vùn bẫn sûãa àưíi Luờồt Thửởng kù
nhựỗm bửớ sung nhỷọng nửồi dung cờỡn thiùởt cho
ph húåp vúái giai àoẩn hiïån nay.
Àưëi vúái lơnh vûåc thû viïån-thưng tin, lâ mưåt
bưå phêån ca thưëng kï chung, thưëng kï trong
lơnh vûåc thû viïån-thưng tin cng àûúåc hiïíu lâ
hïå thưëng cấc phûúng phấp nhû thu thêåp, xûã l
vâ phên tđch cấc àưëi tûúång nghiïn cûáu (bao
gưìm: vưën tâi liïåu, sưë lûúång ngûúâi dng tin, sưë
lûúång sấch trïn mưåt ngûúâi dng tin, sưë lûúång
ngûúâi dng tin mâ mưåt ngûúâi caỏn bửồ thỷ viùồn
phaói phuồc vuồ, ) nhựỗm phuồc vuồ cho quấ trịnh
quẫn l cấc cú quan thû viïån-thưng tin trong
nhûäng àiïìu kiïån thúâi gian vâ khưng gian c
thïí. Àưìng thúâi, thưëng kï trong lơnh vûåc thû
viïån-thưng tin cng khưng nựỗm ngoaõi sỷồ quan

tờm cuóa caỏc cờởp laọnh aồo. Cuồ thïí, ngoâi cấc
quët àõnh, quy chïë vïì cưng tấc thưëng kï, vïì
biïíu mêỵu bấo cấo thưëng kï cng nhû cấc chó
tiïu cêìn thưëng kï trong lơnh vûåc thû viïån mâ
cấc cú quan quẫn l nhâ nûúác phưí biïën àïën
cấc thû viïån vâ cú quan thưng tin (vđ d, ngây
21/12/2012, Bưå vùn hốa Thïí thao vâ Du lõch
àậ ra quët àõnh sưë 5139/QÀ-BVHTT&DL
Ban hânh hïå thưëng chó tiïu thưëng kï ngânh
Vùn hốa, Thïí thao vâ Du lõch trong àố cố cấc
chó tiïu vïì cưng tấc thû viïån) thị cấc kiïën thûác
vïì thưëng kï cng àậ àûúåc àûa vâo giẫng
dẩy trong cưng tấc quẫn l cấc cú quan thû
viïån-thưng tin vâ trong chûúng trịnh giẫng
dẩy cho sinh viïn chun ngânh thû
viïån-thưng tin. Nhúâ àố, hâng nùm cấc sưë liïåu
vïì tịnh hịnh hoẩt àưång ca cấc cú quan thû
viïån- thưng tin àậ àûúåc thưëng kï tûúng àưëi
àêìy à, àẫm bẫo cung cêëp thưng tin cho cú
quan quẫn l cêëp trïn nùỉm bùỉt mưåt cấch kõp thúâi
gốp phêìn tùng cûúâng hiïåu lûåc quẫn l nhâ nûúác.
Mùåc d àậ nhêån thûác àûúåc têìm quan trổng
ca cưng tấc thưëng kï song úã nhiïìu thû viïån,
nhiïìu lc vêỵn chûa thûåc sûå quan têm, ch
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 4/2014

àïën vêën àïì nây. Chđnh vị vêåy dêỵn àïën tịnh
trẩng, trong mưåt sưë bấo cấo hoẩt àưång ca cú
quan thû viïån-thưng tin, phêìn bấo cấo thưëng
kï cấc sưë liïåu trịnh bây chûa àûúåc àêìy à,

chđnh xấc (vđ d, trong bẫn bấo cấo hoẩt àưång
ca cú quan thû viïån tẩi mưåt tónh A phêìn bấo
cấo thưëng kï nïu sưë lûúång cấn bưå ca thû viïån
lâ 25 ngûúâi nhûng trong phờỡn baỏo caỏo bựỗng
vựn xuửi thũ laồi thùớ hiùồn cố 30 cấn bưå hóåc
trong mưåt bẫn bấo cấo khấc sưë lûúång bẫn sấch
lẩi nhêìm vúái àêìu sấch…). Nhû vêåy, trong mưåt
vùn bẫn cng lâ mưåt sưë liïåu àậ cho thêëy sûå sai
lïåch, khưng chđnh xấc vïì con sưë. Hún nûäa,
trong mưåt sưë bấo cấo thưëng kï ca cấc thû
viïån thay vị cấc sưë liïåu thưëng kï c thïí cêìn cố
àïí àấnh giấ kïët quẫ cưng viïåc thị cấc thû viïån
nây lẩi chó nïu rêët chung chung nhûäng cưng
viïåc àậ lâm àûúåc,…
Tịnh trẩng nây cố thïí xët phất tûâ nhiïìu
ngun nhên. Thûá nhêët, trong cấc thû viïån vâ
cú quan thưng tin, cấn bưå chõu trấch nhiïåm
thưëng kï chûa cêín thêån, chu àấo trong viïåc thu
thêåp cấc sưë liïåu mưåt cấch chđnh xấc (nhêët lâ
àưëi vúái cấc thû viïån truìn thưëng phẫi thu thêåp
sưë liïåu mưåt cấch th cưng). Nối mưåt cấch
khấc, cấc hoẩt àưång thưëng kï vâ bấo cấo àûúåc
cấc cú quan thû viïån-thưng tin thûåc hiïån
thûúâng xun song đt chõu trấch nhiïåm vïì tđnh
chđnh xấc ca sưë liïåu.
Thûá hai, trong cấc vùn bẫn, biïíu mêỵu thưëng
kï tûâ cấc cú quan quẫn l cêëp trïn àậ khưng
chó rộ vâ quy àõnh cấch hiïíu cấc thåt ngûä,
khấi niïåm cng nhû cấc àún võ tđnh toấn thưëng
kï mưåt cấch thưëng nhêët.

Thûá ba, cấc biïíu mêỵu thưëng kï vâ bấo cấo
àûúåc ban hânh tûâ lêu hiïån chûa àûúåc cêåp
nhêåt…
Cố thïí nối, cấc ngun nhên trïn tuy chûa
àêìy à, song àậ gêy nhûäng ẫnh hûúãng khưng
nhỗ àïën hiïåu quẫ ca thưëng kï. Vúái cấc sưë liïåu
khưng chđnh xấc sệ lâm cho viïåc tiïën hânh
tưíng kïët, àấnh giấ, dûå bấo vâ xêy dûång kïë
hoẩch chiïën lûúåc cho toân ngânh trong mưåt
13


Nghiïn cûáu - Trao àưíi
thúâi gian dâi lâ khưng chđnh xấc. Vêën àïì àùåt
ra úã àêy lâ, cêìn nhêån thûác tưët hún nûäa vai trô
ca thưëng kï àïí khùỉc phc nhûäng tưìn tẩi nïu
trïn cng nhû cêìn xấc àõnh rộ u cêìu vâ giẫi
phấp àưëi vúái cưng tấc thưëng kï trong thúâi gian
túái àïí cố thïí cố àûúåc cấc sưë liïåu chđnh xấc vâ
àấng tin cêåy trong cấc bấo cấo thưëng kï ca
cấc cú quan thû viïån-thưng tin.
2. u cêìu àưëi vúái hoẩt àưång thưëng kï
trong quẫn l cấc cú quan thû viïån-thưng tin
Nhû trïn àậ nïu, vai trô ca thưëng kï lâ rêët
quan trổng vâ chûa bao giúâ lẩi cố sûå àôi hỗi
cao vúái con sưë thưëng kï nhû hiïån nay. Búãi
vêåy, trûúác àôi hỗi ca giai àoẩn phất triïín
múái, hoẩt àưång thưëng kï trong lơnh vûåc thû
viïån-thưng tin phẫi àẩt àûúåc nhûäng u cêìu
nhêët àõnh. Trong khi chúâ àúåi cấc tiïu chđ tûâ phđa

cấc cú quan quẫn l vâ cấc cú quan nghiïn cûáu,
tấc giẫ xin nïu ba u cêìu cú bẫn sau:
- Sưë liïåu thưëng kï phẫi phẫn ấnh àûúåc
mùåt lûúång vâ chêët ca cấc hoẩt àưång thû
viïån-thưng tin.
- Sưë liïåu phẫi àẫm bẫo àêìy à vâ chđnh xấc.
- Phûúng phấp tđnh toấn thưëng kï phẫi
thưëng nhêët.
3. Giaói phaỏp nhựỗm nờng cao hiùồu quaó
hoaồt ửồng thửởng kù trong cấc cú quan thû
viïån- thưng tin
Àïí hoẩt àưång thưëng kï trong cấc cú quan
thû viïån-thưng tin àẩt àûúåc cấc u cêìu nïu
trïn, chùỉc chùỉn cấc cú quan thû viïån-thưng tin
phẫi tịm cho mịnh cấc giẫi phấp ph húåp.
Chng tưi àïì xët mưåt sưë giẫi phấp nhû sau:
Thûá nhêët, nêng cao nhêån thûác vïì têìm quan
trổng ca cưng tấc thưëng kï vâ tđnh chun
nghiïåp trong tđnh toấn cấc chó tiïu thưëng kï
cho cấn bưå thû viïån-thưng tin, nhêët lâ cấc cấn
bưå chõu trấch nhiïåm thưëng kï cấc sưë liïåu úã cấc
thû viïån truìn thưëng. Búãi úã cấc thû viïån nây
vêỵn phẫi tiïën hânh thu thêåp, tưíng húåp vâ phên
tđch thưëng kï cấc sưë liïåu mưåt cấch th cưng
qua sưí sấch....
14

Thûá hai, trong Ban lậnh àẩo ca cấc cú
quan thû viïån- thưng tin phẫi cố ngûúâi kiïím
tra thûúâng xun cưng tấc thưëng kï vâ chõu

trấch nhiïåm trûúác cú quan vïì tđnh chđnh xấc
ca cấc sưë liïåu trong vùn bẫn bấo cấo thưëng
kï. Àiïìu nây sệ cho phếp àẫm bẫo sûå thưëng
nhêët ca cấc sưë liïåu cng nhû thïí thûác trịnh
bây theo àng mêỵu bấo cấo thưëng kï ca cấc
cú quan quẫn l cêëp trïn.
Thûá ba, cấc cú quan thû viïån-thưng tin cấc
cêëp cêìn àẫm bẫo thûåc hiïån thưëng kï thưëng
nhêët cấc chó tiïu thưëng kï mâ cấc cú quan
quẫn l cêëp trïn ban hânh.
Thûá tû, cấc cú quan thû viïån-thưng tin cưng
bưë cưng khai cấc sưë liïåu thưëng kï ca mịnh
trïn cấc phûúng tiïån thưng tin àẩi chng, trïn
Internet vâ trïn cấc website (nïëu cố) ca thû
viïån, cú quan thưng tin. Cố thïí nối àêy lâ cấc
thưng tin rêët cêìn thiïët àïí mổi ngûúâi cố thïí biïët
àûúåc tịnh hịnh hoẩt àưång, nhûäng cưng viïåc mâ
cấc cú quan nây àậ lâm, tûâ àố nêng cao têìm
ẫnh hûúãng ca cấc cú quan thû viïån-thưng tin
vâ thu ht àưng àẫo cấc lûåc lûúång xậ hưåi tham
gia vâo quẫn l cưng tấc thû viïån-thưng tin.
4. Mưåt sưë khuën nghõ
Àïí cố thïí thûåc hiïån tưët cấc hoẩt àưång thưëng
kï, cấc cú quan thû viïån-thưng tin rêët cêìn sûå
chó àẩo, hûúáng dêỵn ca cấc cú quan quẫn l
Nhâ nûúác vâ cấc cú quan thû viïån-thưng tin
àêìu ngânh. Chđnh vị vêåy, tấc giẫ bâi viïët xin
khuën nghõ mưåt vâi àiïím sau:
- Cêìn ban hânh lẩi cấc biïíu mêỵu thưëng kï,
bấo cấo;

- Biïn soẩn vùn bẫn hûúáng dêỵn cấch thu
thêåp sưë liïåu vâ phûúng phấp tđnh cấc chó tiïu
thưëng kï;
- Tưí chûác cấc lúáp têåp hën ngùỉn hẩn cho
cấc cấn bưå lâm cưng tấc thưëng kï, bấo cấo
trong cấc cú quan thû viïån-thưng tin.
- Cấc cú quan thû viïån-thưng tin thûåc hiïån
nghiïm chónh lưå trịnh thưëng kï cấc chó tiïu vïì
thû viïån trong thúâi gian hai nùm (2014-2015)
THƯNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 4/2014


Nghiïn cûáu - Trao àưíi
mâ Bưå Vùn hốa Thïí thao vâ Du lõch àậ àïì ra
trong quët àõnh sưë 5139 /QÀ-BVHTT&DL.
C thïí lâ cấc chó tiïu sau:
* Mûác àưå àấp ûáng ca thû viïån cưng cưång
àưëi vúái nhu cêìu ngûúâi sûã dng: Àêy lâ chó tiïu
phẫn ấnh, àấnh giấ khẫ nùng àấp ûáng ca thû
viïån àưëi vúái nhu cêìu ngûúâi sûã dng, bao gưìm
nhûäng nưåi dung sau:
+ Sưë thû viïån àûúåc thânh lêåp múái trong
nùm (thû viïån cêëp huån, xậ);
+ Sưë bẫn sấch trong thû viïån cưng
cưång/tónh/thânh phưë;
+ Sưë ngûúâi dên/thû viïån cưng
cưång/tónh/thânh phưë;
+ Website ca thû viïån.
* Ngìn nhên lûåc thû viïån: Àêy lâ chó tiïu
àấnh giấ nùng lûåc, mûác àưå phất triïín ca àưåi ng

cấn bưå thû viïån, bao gưìm:
+ Thưëng kï sưë lûúång cấn bưå lâm cưng tấc
thû viïån;
+ Trịnh àưå nùng lûåc cấn bưå thû viïån;
+ Lơnh vûåc àâo tẩo cấn bưå thû viïån:
Chun ngânh thû viïån vâ chun ngânh
khấc.
* Kinh phđ cêëp cho thû viïån/nùm: Àêy lâ
chó tiïu phẫn ấnh, àấnh giấ mûác àưå àêìu tû ca
Nhâ nûúác cho hoẩt àưång thû viïån bao gưìm

kinh phđ àûúåc cêëp hâng nùm phc v cưng tấc
thû viïån [6].
Kïët lån
Nhêån thûác tưët vai trô ca thưëng kï vâ viïåc
triïín khai cưng tấc thưëng kï mưåt cấch bâi bẫn
theo àng quy àõnh ca ngânh, àẫm bẫo tđnh
chđnh xấc ca sưë liïåu lâ u cêìu cêëp bấch àùåt
ra hiïån nay àưëi vúái cấc cú quan thû viïån-thưng
tin. Chó trïn cú súã ca cấc sưë liïåu thưëng kï
chđnh xấc, àêìy à vâ kõp thúâi, cấc cú quan múái
cố thïí quẫn l tưët hoẩt àưång ca cú quan mịnh
cng nhû gip cấc cú quan quẫn l Nhâ nûúác
trong viïåc phên tđch, àấnh giấ àng àùỉn thûåc
trẩng vâ cố cấc quët sấch khẫ thi cho sûå phất
triïín ca ngânh nghïì trong tûúng lai.
Vúái viïåc thûåc hiïån tưët cấc u cêìu nïu trïn,
chùỉc chùỉn cấc cú quan thû viïån-thưng tin sệ
àẫm bẫo khùèng àõnh tưët hún vai trô ca thưëng
kï thû viïån-thưng tin, àng nhû bâ Krupskaia

àậ viïët: “Thưëng kï thû viïån rêët cêìn thiïët àïí
Nhâ nûúác biïët àûúåc thû viïån phc v nhên dên
àậ àûúåc àêìy à theo kïë hoẩch chûa? côn nhiïìu
hay bao nhiïu cưng nhên, nưng dên vâ trễ em
chûa àûúåc thû viïån phc v. Têët cẫ nhûäng
àiïìu àố Nhâ nûúác cêìn phẫi biïët àïí thêëy rộ vâ
cố àõnh hûúáng hưỵ trúå kõp thúâi” [5].

Tâi liïåu tham khẫo
1. Bấch khoa toân thû múã.
2. Nguỵn Hoâng Oanh (Ch biïn), Nguỵn Vùn
Thẩch (2005). Giấo trịnh L thuët thưëng kï:
Dng trong cấc Trûúâng Trung hổc chun nghiïåp Hâ
Nưåi. H.: Hâ Nưåi, tr. 8
3. Hâ Vùn Sún (2004). Giấo trịnh L thuët thưëng
kï: ÛÁng dng trong quẫn trõ vâ kinh tïë(Statistics for
management and economics. H: Thưëng kï, 2004.
tr. 1
4. Ngư Thõ Thån (Ch biïn), Phẩm vùn Hng,

Nguỵn Hûäu Ngoan (2006). Giấo trịnh ngun l
thưëng kï kinh tïë: Dng cho sinh viïn cấc ngânh kinh
tïë, kïë toấn, kinh doanh vâ quẫn trõ kinh doanh. H: Àẩi
hổc Nưng nghiïåp, tr. 7
5. Krupskaia N.K (1957). Vïì sûå nghiïåp thû viïån.
M, tr. 274 (bẫn tiïëng Nga)
6. Quët àõnh sưë 5139 /QÀ-BVHTT&DL ngây
21/12/2012 ca Bưå vùn hốa Thïí thao vâ Du lõch vïì
viïåc Ban hânh hïå thưëng chó tiïu thưëng kï ngânh Vùn
hốa, Thïí thao vâ Du lõch

(Ngây Tôa soẩn nhêån àûúåc bâi: 10-2-2014; Ngây phẫn biïån
àấnh giấ: 04-5-2014; Ngây chêëp nhêån àùng: 08-6-2014).
THƯNG TIN vâ TÛ LIÏÅU - 4/2014

15