Dự báo phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông tỉnh quảng ngãi đến năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRẦN HOÀI TRUNG

DỰ BÁO PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN THPT
TỈNH QUẢNG NGÃI ĐẾN NĂM 2020

LUẬN VĂN THẠC SỸ GIÁO DỤC HỌC

Đà Nẵng - 2012


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRẦN HOÀI TRUNG

DỰ BÁO PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN THPT
TỈNH QUẢNG NGÃI ĐẾN NĂM 2020
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số:

60.14.05

LUẬN VĂN THẠC SỸ GIÁO DỤC HỌC
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. HÀ NHẬT THĂNG

Đà Nẵng - 2012

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được
ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả luận văn

Trần Hoài Trung


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA DỰ BÁO PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO
VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ...................................................................... 7
1.1.Tổng quan nghiên cứu về dự báo phát triển đội ngũ giáo viên ....................... 7
1.2. Các khái niệm công cụ ................................................................................... 9
1.2.1. Đội ngũ giáo viên THPT ............................................................................ 9
1.2.2. Phát triển giáo viên THPT ........................................................................ 10
1.2.3. Dự báo phát triển đội ngũ giáo viên THPT .............................................. 12
1.3. Tầm quan trọng của việc nghiên cứu dự báo phát triển đội ngũ giáo viên
THPT ................................................................................................................... 13
1.3.1. Vai trò của dự báo giáo dục ..................................................................... 13
1.3.2. Ý nghĩa của việc nghiên cứu dự báo phát triển đội ngũ giáo viên THPT 15
1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến dự báo phát triển đội ngũ giáo viên THPT ... 17
1.4.1. Yếu tố khách quan .................................................................................... 17
1.4.2. Yếu tố chủ quan ...................................................................................... 19
1.5. Nội dung và công thức lập dự báo quy phát triển đội ngũ giáo viên THPT 24

1.5.1. Nội dung lập dự báo ............................................................................... 24
1.5.2. Các cơng thức tính dự báo số lượng giáo viên THPT ............................ 25
1.6. Cơ sở thực tiễn để xây dựng dự báo đội ngũ giáo viên THPT tỉnh Quảng
Ngãi những năm tới .............................................................................................. 28
1.6.1. Đặc điểm về tình hình địa lý, dân cư ...................................................... 28
1.6.2. Đặc điểm về kinh tế- xã hội ................................................................... 29


1.6.3. Định hướng phát triển nguồn nhân lực những năm tới ......................... .31
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC DỰ BÁO PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
GIÁO VIÊN PHỐ THƠNG NĨI CHUNG VÀ THPT NÓI RIÊNG Ở QUẢNG
NGÃI NHỮNG NĂM VỪA QUA ...................................................................... 32
2.1. Thực trạng giáo dục phổ thông và đội ngũ giáo viên THPT ....................... 32
2.1.1. Thực trạng phát triển trường lớp THPT của tỉnh Quảng Ngãi ................ 32
2.1.2. Định hướng phát triển trường lớp tỉnh Quảng Ngãi thời gian tới .. ......... 34
2.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên trung học phổ thông tỉnh Quảng Ngãi.. ......... 36
2.2.1. Cơ cấu chung ........................................................................................... 36
2.2.2. Cơ cấu đội ngũ giáo viên THPT theo bộ môn ........................................ 39
2.3. Thực trạng nhận thức về vai trò của giáo dục THPT và dự báo phát triển đội
ngũ giáo viên ....................................................................................................... 40
2.3.1. Thực trạng nhận thức về ý nghĩa giáo dục THPT là phát triển nguồn
lực lao động có chất lượng cao, có cần làm dự báo đội ngũ giáo viên .............. 40
2.3.2. Thực trạng nhận thức về phát triển giáo dục THPT là góp phần nâng cao
chất lượng nguồn lực lao động nhằm chuyển đổi cơ cấu phát triển KT - XH của
Quảng Ngãi những năm tới ................................................................................. 43
2.3.3. Nhận thức về ý nghĩa tầm quan trọng của việc dự báophát triển đội ngũ
GV THPT để nâng cao hiệu quả, chất lượng giáo dục THPT của tỉnh ............ 44
2.3.4. Nhận thức về dự báo phát triển đội ngũ GV THPT ............................... 45
2.4. Thực trạng những biện pháp và quy trình xây dựng dự báo phát triển đội ngũ
giáo viên THPT Tỉnh Quảng Ngãi ...................................................................... 46

2.4.1. Thực trạng quy hoạch, xây dựng đội ngũ giáo viên THPT ..................... 46
2.4.2. Các kết quả đạt được ............................................................................... 47
2.5. Đánh giá chung về phát triển đội ngũ giáo viên THPT Tỉnh Quảng Ngãi . 48
2.5.1. Mặt mạnh ................................................................................................. 48
2.5.2. Mặt yếu .................................................................................................... 50


2.5.3. Cơ hội ...................................................................................................... 51
2.5.4. Thách thức ............................................................................................... 52
CHƯƠNG 3. DỰ BÁO PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG TỈNH QUẢNG NGÃI VÀ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN ĐẾN
NĂM 2020............................................................................................................ 54
3.1. Dự báo phát triển đội ngũ giáo viên ............................................................ 54
3.1.1. Dự báo sự phát triển dân số ..................................................................... 55
3.1.2. Dự báo sự phát triển số lượng học sinh THPT hàng năm ....................... 55
3.1.3. Dự báo sự phát triển đội ngũ giáo viên THPT tỉnh Quảng Ngãi đến năm
2020 ..................................................................................................................... 62
3.2. Các biện pháp thực hiện dự báo ................................................................... 72
3.2.1. Phân cấp quản lý ngành và quản lý Nhà nước về giáo dục và quản lý đội
ngũ giáo viên ....................................................................................................... 72
3.2.2. Xây dựng quy trình lập dự báo phát triển giáo dục (Đội ngũ giáo viên) 73
3.2.3. Quản lý, quy hoạch mạng lưới trường THPT để phát triển đội ngũ giáo
viên THPT ........................................................................................................... 74
3.2.4. Sử dụng hợp lý cơ sở vật chất, tài chính cho giáo dục THPT và phát triển
đội ngũ giáo viên THPT ...................................................................................... 74
3.2.5. Tổ chức, xây dựng và thực hiện tốt chế độ chính sách đối với đội ngũ nhà
giáo ...................................................................................................................... 76
3.2.6. Quy định rõ công tác luân chuyển đối với đội ngũ nhà giáo
không để ảnh hưởng tới sự ổn định phát triển giáo dục của các trường ........... 77
3.2.7. Quản lý thực hiện tốt chính sách cử tuyển phù hợp với thực tiễn .......... 78

3.2.8. Tổ chức thu hút tiềm năng của xã hội vào quá trình phát triển giáo dục và
giáo viên THPT ................................................................................................... 78
3.3. Khảo nghiệm tính hợp lý của các biện pháp .............................................. 79
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 81


1. Kết luận ........................................................................................................... 81
2. Khuyến nghị .................................................................................................... 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 84
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (BẢN SAO)
PHỤ LỤC.


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CB

Cán bộ

CBQL

Cán bộ quản lý

CD-CT

Công dân- Chính trị

BCH TƯ

Ban chấp hành Trung Ương

CNH-HĐH

Cơng nghiệp hóa- Hiện đại hóa

CSVN

Cộng Sản Việt Nam

ĐKPT

Điều kiện phát triển

ĐNGV

Đội ngũ giáo viên

GD

Giáo dục

GV

Giáo viên

GDQP

Giáo dục quốc phòng

GDĐT, GD& ĐT Giáo dục Đào tạo, Giáo dục và Đào tạo

GDTX

Giáo dục thường xuyên

GVMN

Giáo viên mầm non

HDI

Chỉ số phát triển con người

HĐ NGLL

Hoạt động ngoài giờ lên lớp

HN nghề

Hướng nghiệp nghề

HS

Học sinh

HTCĐ

Học tập cộng đồng

KHTC

Kế hoạch tài chính

KTCN

Kỹ thuật cơng nghiệp

KTNN

Kỹ thuật nơng nghiệp

KTTH- HN

Kỹ thuật tổng hợp- hướng nghiệp

KTXH

Kinh tế xã hội

KT-XH

Kinh tế- xã hội


MG

Mẫu giáo

PT

Phát triển

PTDS

Phát triển dân số

QLGD

Quản lý giáo dục

TBGV

Trung bình giáo viên

TCCB

Tổ chức cán bộ

TH

Tiểu học

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông.

THPTCL

Trung học phổ thông công lập


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Thống kê số lượng học sinh THPT từ 2006 đến 2011 ........................... 33
Bảng 2.2. Dự kiến quy mô dân số trong độ tuổi đi học .......................................... 35
Bảng 2.3. Mạng lưới cơ sở giáo dục phổ thông ..................................................... 36
Bảng 2.4. Đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục phổ thông .......................... 37
Bảng 2.5. Cơ cấu đội ngũ giáo viên theo bộ môn năm học 2011-2012 ................. 40
Bảng 2.6. Cơ cấu đội ngũ GV THPT theo độ tuổi ................................................. 47
Bảng 2.7. Cơ cấu đội ngũ GV THPT theo thành phần dân tộc .............................. 48
Bảng 3.1. Dự báo dân số trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi đến 2020 ......................... 54
Bảng 3.2. Dự báo số lượng học sinh THPT tỉnh Quảng Ngãi 2012-2021 (Cách
tiếp cận 1) ............................................................................................ 56
Bảng 3.3. Bảng số liệu đưa ra để tính tốn theo Quy hoạch, định hướng phát
triển giáo dục của tỉnh ......................................................................... 57
Bảng 3.4. Dự báo số lượng học sinh THPT tỉnh Quảng Ngãi 2012-2020 (Cách
tiếp cận 2) ............................................................................................ 58
Bảng 3.5. Dự báo số lượng học sinh THPT tỉnh Quảng Ngãi 2012-2020 (Cách
tiếp cận 3) ............................................................................................ 59
Bảng 3.6. Tổng hợp số lượng học sinh THPT tỉnh Quảng Ngãi các thời kỳ từ
năm 2012 đến 2020 theo 3 phương án ................................................. 60
Bảng 3.7. Dự báo số lượng học sinh THPT tỉnh Quảng Ngãi 2012-2020 ............. 62
Bảng 3.8. Số lượng giáo viênTHPT đến 2020 (Theo định mức HS/GV) .............. 63
Bảng 3.9. Kết quả dự báo số lượng GV THPT theo định mức GV/lớp ................. 64
Bảng 3.10. Kết quả dự báo nhu cầu GV THPT theo định mức công tác ............... 65
Bảng 3.11. Tổng hợp so sánh 3 phương pháp dự báo số lượng giáo viên THPT
qua các thời kỳ từ 2012-2020 .............................................................. 66
Bảng 3.12. Số lượng GV THPT cần bổ sung hằng năm ........................................ 68

Bảng 3.13. Kết quả tính nhu cầu số lượng GV THPT của từng bộ môn ............... 69
Bảng 3.14. Kết quả dự báo số lượng GV tính theo định mức GV/lớp .................. 70


MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

1.1. Về lý luận
Giáo dục là nền tảng cho sự phát triển kinh tế- xã hội, là công cụ là
động lực cho sự phát triển kinh tế. Hiện nay trên thế giới việc đổi mới giáo
dục đang diễn ra rất mạnh mẽ với quy mơ tồn cầu, hầu hết tại các quốc gia
trên thế giới đều đang hướng tới một nền giáo dục mang tính hiệu quả, thiết
thực và lành mạnh. Hiện nay đại đa số các nước đều công nhận giáo dục là
nhân tố quyết định đối với sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia, mỗi dân
tộc. Do đó, Chính phủ và nhân dân các nước đều đánh giá rất cao vai trị, vị
thế của giáo dục.
Chính vì vai trị của giáo dục đối với sự nghiệp đất nước thời kỳ cơng
nghiệp hố – hiện đại hố mà Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của
Đảng Cộng sản Việt Nam đã nêu rõ: “ Cùng với khoa học và công nghệ, giáo
dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân
lực, bồi dưỡng nhân tài.” [7, tr 107]; Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2, Ban chấp
hành Trung ương Đảng khoá VIII cũng xác định: “Giáo viên là nhân tố quyết
định chất lượng giáo dục và được xã hội tôn vinh. Chăm lo xây dựng đội ngũ
giáo viên tạo được sự chuyển biến về chất lượng giáo dục, đáp ứng được
những yêu cầu mới của đất nước” [1, tr 16] Trên thực tế, chất lượng đội ngũ
giáo viên đã được coi là nhân tố có vai trị chủ đạo, tác động trực tiếp, quyết
định đến nâng cao chất lượng đào tạo để biến mục tiêu chiến lược phát triển
giáo dục của Đảng thành hiện thực, một trong những khâu then chốt là giải
quyết tốt vấn đề đội ngũ giáo viên cả trên hai mặt số lượng và chất lượng.

Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng Cộng sản Việt Nam
(năm 2006) cũng đánh giá rất cao những đóng góp của Giáo dục và Đào tạo
trong 20 năm đổi mới của đất nước và Đại hội đã chỉ rõ : “ trong những năm
tới phải phấn đấu quyết liệt để giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu
thơng qua việc đổi mới tồn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân
lực chất lượng cao, chấn hưng nền giáo dục Việt Nam”
Trong bối cảnh chung sau đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI nghị
quyết đại hội Đảng nêu rõ: “ Đến năm 2020 nước ta phấn đấu trở thành nước
cơng nghiệp”. Thì yêu cầu đầu tiên đối với quản lý vĩ mô và vi mô của hoạt
động giáo dục- đào tạo là cần phải tiến hành công tác dự báo và hoạch định
chiến lược giáo dục- đào tạo. Một chiến lược giáo dục- đào tạo chỉ có thể
đúng, có tính khả thi cao và được cụ thể hoá bằng kế hoạch nếu như chiến
lược đó được xây dựng trên cơ sở khoa học và phù hợp với thực tiễn phát
triển.
1.2. Về thực tiễn
Trong lịch sử từ trước đến nay công tác phát triển đội ngũ giáo viên
được rất nhiều các nhà khoa học, nhà quản lý quan tâm. Do đặc điểm địa lý,
kinh tế- xã hội nên việc phát triển đội ngũ giáo viên và công việc dự báo, quy
hoạch đội ngũ giáo viên ở mỗi tỉnh, thành phố cũng mang những sắc thái
riêng biệt.
Tại tỉnh Quảng Ngãi những năm gần đây đã có sự chuyển biến đáng kể
về phát triển kinh tế. Trước đây Quảng Ngãi là một trong 10 tỉnh thu ngân
sách thấp nhất tồn quốc, thì đến năm 2010 đứng thứ 7 tồn quốc. Bên cạnh
những thành tựu đó, về phát triển giáo dục và đào tạo Quảng Ngãi cũng còn
bộc lộ nhiều yếu kém, bất cập. Một trong những nguyên nhân dẫn đến hạn
chế đó là việc dự báo, phát triển và củng cố đội ngũ giáo viên nói chung và
giáo viên THPT nói riêng chưa được quan tâm đúng mực. Trong một số năm

chúng ta có làm quy hoạch nhưng việc triển khai thực hiện quy hoạch không
giao cho đối tượng cụ thể và khơng có nguồn ngân sách đi kèm .. Có dự báo
quy mơ phát triển giáo dục thì mới dự báo được yêu cầu phát triển đội ngũ
giáo viên cả về số lượng, cơ cấu, chất lượng. Đó là một đòi hỏi tất yếu trong
thực hiện các mục tiêu của giáo dục phổ thông.
Giáo dục trung học phổ thông, bậc học cuối cùng của bậc học phổ
thông là một bộ phận hữu cơ của hệ thống giáo dục phổ thông. Hiện nay giáo
viên THPT đã và đang được đổi mới toàn diện. Do vậy, đội ngũ giáo viên
THPT cũng phải được phát triển để đáp ứng được vị trí, vai trò, nhiệm vụ của
yêu cầu đổi mới sự phát triển của giáo dục THPT trong giai đoạn 2011-2020.
Tại Đại hội Đảng lần thứ XVIII của tỉnh đã ra nghị quyết yêu cầu Tỉnh
uỷ, UBND tỉnh phải xây dựng hai đề án đó là: Quy hoạch phát triển nguồn
nhân lực, Quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở giáo dục, đào tạo và dạy
nghề tỉnh Quảng Ngãi đến 2020. Để thực hiện có hiệu quả 2 đề án trên của
tỉnh thì việc dự báo phát triển đội ngũ giáo viên phổ thơng nói chung, đặc biệt
đội ngũ giáo viên trung học phổ thơng có một tầm quan trọng đặc biệt.
Hiện tại, ở tỉnh Quảng Ngãi chưa có một đề án nào nghiên cứu phát
triển đội ngũ giáo viên THPT để phục vụ cho hai đề án Quy hoạch phát triển
nguồn nhân lực, Quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở giáo dục, đào tạo và
dạy nghề tỉnh Quảng Ngãi đến 2020. Vì những lý do như vậy để đảm bảo
đội ngũ giáo viên THPT trong tỉnh đủ về số lượng, mạnh về chất lượng, phù
hợp với Quy hoạch phát triển nguồn nhân lực, Quy hoạch phát triển mạng
lưới cơ sở giáo dục, đào tạo và dạy nghề tỉnh Quảng Ngãi đến 2020. Do
vậy, tôi định hướng vào nghiên cứu đề tài: “Dự báo phát triển đội ngũ giáo
viên trung học phổ thông tỉnh Quảng Ngãi đến năm 2020” làm đề tài luận
văn Thạc sỹ chuyên ngành Quản lý giáo dục.
2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn xác định biện pháp, quy
trình quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THPT của tỉnh Quảng Ngãi đến
năm 2020 nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục nói chung, THPT nói
riêng một cách vững chắc. Khai thác nguồn lực phục vụ cho sự phát triển kinh
tế - xã hội những thập niên đầu thế kỷ XXI của tỉnh Quảng Ngãi.
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

a) Khách thể nghiên cứu: Phát triển đội ngũ giáo viên THPT của tỉnh
Quảng Ngãi.
b) Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quy hoạch đội ngũ giáo viên THPT
của tỉnh Quảng Ngãi.
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

Đội ngũ thầy cô giáo là lực lượng, là một trong những nhân tố quyết
định chất lượng, hiệu quả giáo dục phổ thơng nói chung, THPT nói riêng. Vì
vậy muốn phát triển giáo dục phổ thơng (THPT) bền vững nhất thiết phải có
dự báo phát triển đội ngũ giáo viên (cả số lượng, cơ cấu, chất lượng) tương
ứng với quá trình phát triển giáo dục THPT. Nếu phân tích xác định được
những yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển giáo dục phổ thông và dự báo
được phương hướng phát triển giáo dục phổ thơng thì sẽ có dự báo được sự
phát triển đội ngũ giáo viên để khỏi bị động trước sự vận động của thực tiễn.
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

- Xác định cơ sở lí luận về dự báo phát triển đội ngũ giáo viên trung
học phổ thơng.
- Phân tích và đánh giá thực trạng của đội ngũ giáo viên THPT và công
tác dự báo phát triển đội ngũ giáo viên THPT của tỉnh Quảng Ngãi từ năm
2001 đến năm 2010.
- Dự báo phương hướng phát triển đội ngũ giáo viên THPT của tỉnh
Quảng Ngãi từ năm 2011 đến năm 2020.

6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận
- Hệ thống hóa các khái niệm, xác định bản chất của những vấn đề
nghiên cứu.
- Phân tích, tổng hợp những vấn đề lí luận về xu thế, dự báo phát triển
giáo dục và phát triển đội ngũ giáo viên.
6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
- Phương pháp trao đổi.
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục.
6.3. Nhóm phương pháp xử lý dữ liệu:
- Sử dụng toán thống kê.
- Sử dụng phần mềm tin học.
7. PHẠM VI NGHIÊN CỨU

- Giới hạn nghiên cứu của đề tài này là: Dự báo số lượng giáo viên từ
năm 2012 đến 2020
- Tập trung nghiên cứu những yếu tố ảnh hưởng tới việc quy hoạch đội
ngũ giáo viên nói chung và quy hoạch đội ngũ giáo viên THPT nói riêng
- Phân tích và đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên THPT và việc dự
báo phương hướng phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông tỉnh
Quảng Ngãi thời gian vừa qua.
- Dự báo phát triển đội ngũ giáo viên THPT của tỉnh Quảng Ngãi từ
năm 2011 đến năm 2020
8. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN

Cấu trúc của luận văn gồm các phần sau đây:
Mở đầu: Những vấn đề chung của đề tài


Chương 1: Cơ sở lí luận của dự báo phát triển đội ngũ giáo viên THPT;
Chương 2: Thực trạng đội ngũ giáo viên trung học phổ thông và việc dự
báo phát triển đội ngũ giáo viên tỉnh Quảng Ngãi hiện nay;
Chương 3: Dự báo phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông
tỉnh Quảng Ngãi từ năm 2011 đến năm 2020.
Kết luận và khuyến nghị.


Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA DỰ BÁO PHÁT TRIỂN
ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu về dự báo phát triển đội ngũ giáo viên
Dự báo là một yếu tố vốn có của con người. Ngay từ khi mới xuất hiện
trên trái đất, con người đã biết tiến hành dự báo để tồn tại và phát triển. Thời
gian gần đây công tác dự báo đang được thực hiện ở nhiều nước, ở nhiều lĩnh
vực khác nhau. Thông thường việc nghiên cứu dự báo là hoạt động của các
viện hàn lâm và các viện nghiên cứu khoa học. Sự phát triển của công tác dự
báo có ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng cao trình độ quản lý một cách
khoa học. Khơng nằm ngồi mục đích đó, dự báo về giáo dục đã được các
nhà giáo dục trong và ngoài nước hết sức quan tâm. Dự báo xu thế phát triển
giáo dục và nhà trường bao gồm: dự báo về vị trí - vai trò - mục tiêu của
GDĐT, phát triển đội ngũ giáo viên và nội dung phương pháp giáo dục,
phương pháp học tập trong nhà trường hiện đại, các loại hình nhà trường, cơ
sở vật chất của nhà trường… Trong đó, dự báo quy mô phát triển đội ngũ giáo
viên là một trong những nội dung được khai thác ở nhiều cấp độ, phạm vi
khác nhau và được ứng dụng trong thực tiễn, làm cơ sở cho việc xây dựng các
chiến lược và các kế hoạch GD ĐT cũng như các chiến lược và kế hoạch khác

có liên quan.
Viện chiến lược và chương trình giáo dục của Bộ GDĐT (nay là Viện
Khoa học giáo dục Việt Nam) năm 2007 đã có cơng trình “Nghiên cứu đánh
giá thực trạng đội ngũ giáo viên Việt Nam” nhằm đánh giá thực trạng đội ngũ
giáo viên và CBQL giáo dục về số lượng, cơ cấu, chất lượng, đào tạo, bồi
dưỡng… Kết quả nghiên cứu đã đưa ra những nhận xét chung về đội ngũ giáo


viên và đề xuất một số kiến nghị cần sửa đổi, hồn thiện hệ thống văn bản
hướng dẫn có liên quan đến các vấn đề đội ngũ, đào tạo, bồi dưỡng giáo viên.
Chuyên ngành quản lý giáo dục cũng đã có một số luận văn tốt nghiệp
thạc sỹ nghiên cứu về vấn đề này. Đề tài “ Dự báo quy mô phát triển đội ngũ
giáo viên THPT của tỉnh Đắc Nơng" Nguyễn Văn Tồn (Huế, 2010) đã tập
trung nghiên cứu các vấn đề dự báo phát triển đội ngũ giáo viên ở tầm vi mô
để phục vụ cho việc xây dựng các chiến lược, kế hoạch giáo dục của Tỉnh
Đắc Nông. Đề tài: “ Quy hoạch giáo dục THPT tỉnh Quảng Bình giai đoạn
2006-2015" của Nguyễn Minh Thanh (Huế, 2006) nêu lên thực trạng cụ thể
của tỉnh và trong đề tài cũng nêu lên một số phương pháp dự báo đội ngũ giáo
viên. Bằng nhiều phương pháp khác nhau, các đề tài trên đã thực hiện việc dự
báo quy mô phát triển đội ngũ giáo viên tỉnh Đắc Nông, Quảng Bình với
nhiều tiêu chí khác nhau như: số lượng học sinh các cấp, nhu cầu đội ngũ giáo
viên cấp THPT, các giải pháp đáp ứng nhu cầu giáo viên THPT… Từ đó, các
luận văn đã đề xuất những ý kiến có giá trị nhất định về mặt lý luận cũng như
thực tiễn và khả thi về mặt quản lý, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý của
các ngành giáo dục tại các địa phương cụ thể.
Tại Quảng Ngãi từ trước tới nay chưa có một đề tài nào về dự báo hoặc
quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THPT cấp tỉnh nào, vừa qua Sở Giáo
dục và Đào tạo có tham gia với tỉnh trong Đề án Quy hoạch phát triển nguồn
nhân lực đến năm đến 2020 và đã được thông qua thành nghị quyết của Tỉnh
uỷ. Hiện tại Sở GDĐT cùng với Viện chiến lược giáo dục Việt Nam đang

hoàn thiện đề án Quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở giáo dục, đào tạo và
dạy nghề tỉnh Quảng Ngãi đến 2020, trong hai đề án này cũng chỉ có một
phần nhỏ nói về cơng tác dự báo, quy hoạch đội ngũ giáo viên THPT.
Nhìn chung, các cơng trình trên đã đóng góp khơng chỉ về lý luận cho
công tác dự báo quy mô phát triển đội ngũ giáo viên THPT mà còn đề xuất


được các biện pháp tích cực, hữu ích trong việc định hướng xây dựng qui
hoạch phát triển giáo dục cho từng địa bàn khác nhau theo cơ cấu vùng miền.
Tuy nhiên, ở tỉnh Quảng ngãi, đến thời điểm này vẫn chưa có một cơng trình
nào nghiên cứu đi sâu vào vấn đề dự báo phát triển đội ngũ giáo viên THPT.
Vì vậy, có thể xem đề tài này là một nghiên cứu mới mẻ, có tính cấp
thiết về mặt lý luận và yêu cầu của công tác quản lý, chỉ đạo cũng như thực
tiễn đặt ra.
1.2. Các khái niệm công cụ
1.2.1. Đội ngũ giáo viên THPT
1.2.1.1. Khái niệm giáo viên
- Theo từ điển Tiếng Việt nhà xuất bản từ điển bách khoa năm 2005 nêu:
Giáo viên là người giảng dạy trong các trường phổ thông. Theo từ điển
Tiếng Việt của Viện ngôn ngữ học, nhà xuất bản Đà Nẵng xuất bản năm 1997
nêu : Giáo viên là người dạy học ở bậc phổ thông hoặc tương đương.
- Trong luật sửa đổi bổ sung một số điều luật của luật giáo dục năm 2009
tại điều 70 nêu rõ khái niệm giáo viên: Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng
dạy, giáo dục trong nhà trường hoặc các cơ sở giáo dục khác.
Như vậy khái niệm giáo viên được hiểu theo nghĩa thông dụng là: Giáo
viên là người giảng dạy trong các cơ sở giáo dục.
1.2.1.2. Khái niệm giáo viên THPT
Tại điều 30 của Điều lệ trường THPT nêu:
Giáo viên trường trung học là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục
trong nhà trường, gồm: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, giáo viên bộ mơn, giáo

viên làm cơng tác Đồn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (bí thư, phó bí thư
hoặc trợ lý thanh niên, cố vấn Đoàn), giáo viên làm tổng phụ trách Đội Thiếu
niên Tiền phong Hồ Chí Minh (đối với trường trung học có cấp tiểu học hoặc
cấp THCS), giáo viên làm công tác tư vấn cho học sinh.


1.2.1.3. Đội ngũ giáo viên THPT
Theo từ điển Tiếng Việt do Viện ngôn ngữ học, xuất bản năm 1997
nêu: Đội ngũ là tập hợp gồm một số đông người cùng chức năng nghề nghiệp,
thành một lược lượng.
Với cách hiểu về đội ngũ như trên thì ta có thể khái qt về khái niệm
đội ngũ giáo viên THPH như sau : Đội ngũ giáo viên THPT là tập hợp gồm
tất cả các giáo viên đang làm nhiệm vụ trong các cơ sở giáo dục gồm: Hiệu
trưởng, Phó Hiệu trưởng, giáo viên bộ mơn, giáo viên làm cơng tác Đồn
thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (bí thư, phó bí thư hoặc trợ lý thanh niên,
cố vấn Đoàn), giáo viên làm tổng phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ
Chí Minh (đối với trường trung học có cấp tiểu học hoặc cấp THCS), giáo
viên làm công tác tư vấn cho học sinh.
Trong nhà trường, bên cạnh đội ngũ các thầy cô giáo cịn có các thành
viên, các lực lượng khác cùng tham gia giáo dục học sinh như: Đoàn TNCS
HCM, Ban đại diện cha mẹ học sinh ... Các lực lượng này cũng có vai trị quan
trọng, khơng thể thiếu trong nhà trường. Song, các hoạt động giáo dục của họ chỉ
có tác dụng hỗ trợ, tạo điều kiện thúc đẩy để hoạt động giảng dạy, giáo dục đạt
chất lượng và hiệu quả cao hơn chứ không thể thay thế được vai trò của các GV.
1.2.2. Phát triển giáo viên THPT
1.2.2.1. Phát triển
Theo từ điển Tiếng Việt của Viện ngôn ngữ học nhà xuất bản Đà Nẵng,
xuất bản năm 2007 nêu : Phát triển là Biến đổi hoặc làm cho biến đổi từ ít
đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp.
Theo GS. VS Phạm Minh Hạc thì: “phát triển được hiểu là sự thay đổi

hay biến đổi tiến bộ, là một phương thức của vận động, hay là q trình diễn
ra có ngun nhân, dưới các hình thức khác nhau như tăng trưởng, tiến hoá,
phân hoá, chuyển đổi, mở rộng, cuối cùng tạo ra biến đổi về chất” [16, tr.43].


1.2.2.2. Phát triển giáo viên
Phát triển giáo viên của một thời kỳ nào đó là số lượng giáo viên cần
thiết nhằm đáp ứng yêu cầu giáo dục của cả ngành, của địa phương, của trường
học trong thời kỳ đó cả về mặt số lượng, chất lượng và cơ cấu trình độ của đội
ngũ. Theo nghĩa rộng, phát triển đội ngũ giáo viên được hiểu là những đặc
trưng về mặt số lượng, chất lượng và cơ cấu đội ngũ xuất phát từ yêu cầu của
ngành giáo dục, của từng địa phương và các đơn vị trường học. Đó là việc mơ
tả sự vận động của quy mô theo hướng phát triển, hợp lý về mặt số lượng, đủ
theo yêu cầu, chất lượng được nâng cao, cơ cấu ngày càng hợp lý. Tuy nhiên
trong đề tài này chúng ta chỉ đi sâu dự báo phân tích về số lượng giáo viên.
Phát triển giáo viên trung học phổ thông thể hiện qua các yếu tố: số
lượng, chất lượng, cơ cấu. Đó cũng chính là nội dung để đưa vào quy hoạch
hay kế hoạch phát triển giáo dục cấp THPT. Số lượng giáo viên bao hàm: số
lượng, tỷ lệ giáo viên / lớp và tỉ lệ học sinh / lớp ở cấp THPT, mức độ đạt
được so với định mức quy định. Chất lượng giáo viên đứng lớp: trình độ được
đào tạo, chất lượng giảng dạy theo xếp loại hàng năm... Cơ cấu đội ngũ giáo
viên: theo bộ môn giảng dạy, theo độ tuổi, theo giới tính, theo dân tộc…
Việc xác định chính xác số lượng giáo viên THPT là hết sức quan
trọng, bởi đó là điều kiện đảm bảo để bố trí trường, lớp, tính tốn các cân đối
thực hiện như: đội ngũ cán bộ giáo viên, tài chính, CSVC (phịng học, phịng
bộ mơn, phịng thí nghiệm, thư viện, sách và thiết bị dạy học...). Xác định quy
mô sai sẽ rất nguy hại cho công tác quản lý, bởi nếu số lượng, cơ cấu giáo
viên môn học thiếu sẽ không đảm bảo chất lượng giáo dục và nếu quá dư thừa
sẽ dẫn đến những lãng phí xã hội.
Nhân tố có tác động gần như quyết định đến việc xây dựng đội ngũ giáo

viên là yếu tố học sinh. Vì vậy, khi tiến hành dự báo phát triển đội ngũ giáo
viên, cần chú ý đến số lượng học sinh phổ thông và những nhân tố ảnh hưởng


như: tình hình dân số và dân số trong độ tuổi (mức tăng, giảm dân số chung,
tình hình di dân và sự phân bố dân số, cơ cấu giới tính, thực hiện phổ cập giáo
dục THCS, việc phân luồng HS sau THCS) và việc quy hoạch mạng lưới
trường lớp của tỉnh giai đoạn 2011-2020 đều có ảnh hưởng nhất định trong
công tác dự báo đội ngũ giáo viên THPT.
Với đề tài này, do nhiều lý do chủ quan và khách quan đối với người
nghiên cứu, nên tôi chỉ nghiên cứu “ Phát triển đội ngũ giáo viên ở mức độ
số lượng”. Nghĩa là tìm hiểu mối quan hệ tương ứng giữa sự phát triển số
lượng học sinh, trường lớp với số lượng giáo viên THPT để đưa ra dự báo số
lượng giáo viên THPT cần đào tạo, chuẩn bị đào tạo.
1.2.3. Dự báo phát triển đội ngũ giáo viên THPT
1.2.3.1. Dự báo
Theo từ điển Tiếng Việt của Viện ngôn ngữ học nhà xuất bản Đà Nẵng,
xuất bản năm 2007 nêu : Dự báo là báo trước về tình hình có nhiều khả năng
có thể xảy ra, dựa trên cơ sở số liệu đã có.
Từ điển Bách khoa Việt Nam khái niệm về dự báo : dự báo là dự kiến,
là tiên đoán về những sự kiện, hiện tượng, trạng thái nào đó có thể hay nhất
định sẽ xẩy ra trong tương lai.
Trên cơ sở phân tích những đặc điểm của đương thời, xác định đúng
đắn những mâu thuẫn, xu thế của thời đại nhà cách mạng Nguyễn Ái Quốc,
trong trường ca “Lịch sử nước ta”, viết tháng 2-1942, dự đoán năm “1945 –
Việt Nam độc lập”. Quả nhiên, đến năm 1945, Cách mạng tháng Tám nổ ra và
thành công. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời, mở ra kỷ nguyên mới
độc lập, tự do cho dân tộc Việt Nam.
Từ những phân tích trên ta có thể nhận định: Dự báo là sự tiên đốn
có căn cứ khoa học mang tính xác suất về mức độ, nội dung các mối quan hệ,

trạng thái, xu hướng phát triển của đối tượng nghiên cứu hoặc là về cách thức
và thời hạn đạt được các mục tiêu nhất định đã đề ra trong tương lai.
1.2.3.2. Dự báo phát triển đội ngũ giáo viên THPT
Trên cơ sở các khái niệm về dự báo, phát triển ta có thể khái quát
chung dự báo phát triển đội ngũ GV THPT : Đó là sự tiên đốn có căn cứ
khoa học mang tính xác suất về số lượng GV THPT cần thiết nhằm đáp ứng
yêu cầu giáo dục của cả ngành, của địa phương, của trường học trong thời kỳ
đó cả về mặt số lượng, chất lượng và cơ cấu trình độ của đội ngũ. Hiểu theo
nghĩa rộng, dự báo phát triển đội ngũ GV THPT được hiểu là những đặc trưng
về mặt số lượng, chất lượng và cơ cấu đội ngũ xuất phát từ yêu cầu của ngành
giáo dục, của từng địa phương và các cơ sở giáo dục có dạy hệ THPT. Đó là
việc mơ tả sự vận động theo hướng phát triển, hợp lý về mặt số lượng, đủ
theo yêu cầu, chất lượng được nâng cao, cơ cấu ngày càng hợp lý.
Việc xác định chính xác giáo viên THPT là hết sức quan trọng vì nó sẽ
đáp ứng yêu cầu của sự phát triển trường, lớp.
Nhân tố có tác động gần như quyết định đến việc xây dựng đội ngũ giáo
viên là yếu tố học sinh và quy hoạch mạng lưới trường lớp. Vì vậy, khi tiến
hành dự báo phát triển đội ngũ giáo viên, cần chú ý đến quy mô số lượng học
sinh phổ thơng và những nhân tố ảnh hưởng như: Tình hình kinh tế xã hội,
tình hình dân số và dân số trong độ tuổi đến trường, … đều có ảnh hưởng đến
dân số học đường, đặc biệt là các lớp đầu cấp học THPT.
1.3. Tầm quan trọng của việc nghiên cứu dự báo phát triển đội ngũ GV
THPT
1.3.1. Vai trò của dự báo giáo dục
Dự báo có vai trị rất quan trọng đối với việc ra quyết định quản lý.
Theo nghĩa chung nhất: quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có chủ đích
vào đối tượng quản lý bằng một hệ thống các biện pháp (tổ chức, giáo dục,

kinh tế...) nhằm đạt được mục tiêu quản lý đề ra, cịn kết quả của hoạt động
quản lý chính là các quyết định quản lý.
Quan sát một sự kiện xảy ra trong giáo dục phải nhiều chiều, chú ý đến
những mối tương tác qua lại giữa sự kiện và các tác nhân trong và ngoài
trường học như người học, người dạy, người quản lý, người tuyển dụng, môi
trường xã hội, văn hố, kinh tế, chính trị... Nếu như trước đây, các nhà nghiên
cứu thường sử dụng các cách tiếp cận và kỹ thật nghiên cứu « đơn giản », thì
ngày nay chuyển qua cách tiếp cận phương pháp «phức hợp», người ta chú ý
nhiều hơn đến các liên hệ có tính con người và xã hội trong các sự kiện, trong
các giải thích kết quả nghiên cứu, người ta chú ý đến «ý nghĩa» (sens) của
hiện tượng hơn là những con số thống kê. Các nhà nghiên cứu hiện đại có
khuynh hướng là tìm cách xâm nhập vào các «hộp đen» trên thực địa để tìm
hiểu sự thực, những sự thực mà lắm khi nếu chỉ dừng lại ở khía cạnh «chính
thức», những gì được thể hiện trên giấy trắng mực đen tại địa bàn nghiên cứu
sẽ rất phiến diện.
Về mặt lý luận: cơ chế ra quyết định quản lý gồm 3 bước:
+ Bước 1: Thu thập thông tin về đối tượng quản lý
+ Bước 2: Xây dựng các mô hình quản lý
+ Bước 3: So sánh, cân nhắc để đưa ra các quyết định quản lý
Trong 3 bước đó, bước thứ hai là khâu cơ bản nhất, bởi vì: q trình đi
đến một quyết định quản lý địi hỏi phải mơ hình hố các mối quan hệ trong
q trình vận động và phát triển của đối tượng quản lý và xét về mặt thời
gian: các mơ hình quản lý đó đều mang ý nghĩa của dự báo và nhờ các mơ
hình dự báo đó mà có thể tăng cường khả năng quản lý một cách khoa học,
thể hiện ở chỗ:
- Giúp chúng ta nhận thức sâu sắc hơn các quy luật khách quan, tránh
được chủ quan duy ý chí.

- Mơ hình hố đề cập một cách tồn diện các mối quan hệ của đối
tượng quản lý.
- Nhờ có các mơ hình quản lý chúng ta định lượng được các mối quan
hệ thông qua các phương pháp khoa học khác nhau: toán học, thống kê, tin
học...
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, công tác dự báo càng vô cùng
quan trọng bởi lẽ các kết quả dự báo sẽ cung cấp cho chúng ta những thông
tin cần thiết nhằm phát hiện và bố trí sử dụng các nguồn lực trong tương lai
một cách có căn cứ thực tế.
Đánh giá chung:
Dự báo là công việc thường ngày không thể thiếu được trong các hoạt
động của xã hội và con người. Dự báo không chỉ tạo cơ sở khoa học cho việc
hoạch định các chính sách, cho việc xây dựng chiến lược phát triển, cho việc
xây dựng các quy hoạch tổng thể mà nó cịn cho phép chúng ta xem xét khả
năng thực hiện kế hoạch và hiệu chỉnh kế hoạch trong tương lai, nó tạo ra tiền
đề cho quy hoạch và lập kế hoạch có căn cứ khoa học.
Dự báo là xác lập những thơng tin có căn cứ khoa học về các trạng thái
của đối tượng dự báo trong tương lai, dự báo chỉ ra những con đường khác
nhau để đạt tới những mục đích ở các thời điểm khác nhau với một mức độ
tin cậy nhất định
1.3.2. Ý nghĩa của việc nghiên cứu dự báo phát triển đội ngũ giáo viên
THPT
Như chúng ta đã biết giáo dục là một loại hình hoạt động cơ bản của xã
hội lồi người nhằm chuyển giao cho các thế hệ kế tiếp những giá trị vật chất
và tinh thần của loài người đã tích lũy được và phát triển trong nhiều năm đã
và đang trở thành nhu cầu không thể thiếu cho mỗi cá nhân và cả cộng đồng
trong các hình thái KT- XH khác nhau. Trong thời đại ngày nay, không có