Tài liệu SỰ BIẾN ĐỔI CHẤT LƯỢNG NƯỚC TRONG TẦNG CHỨA NƯỚC doc

Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005

75
S BIN I CHT LNG NC TRONG TNG CHA NC
PLEISTOCEN TRUNG-THNG  NG BNG SÔNG CU LONG

THE VARIATION OF QUALITY IN THE
MIDDLE-UPPER PLEISTOCENE - MEKONG DELTA


ng Uyên Thanh và Nguyn Vit K

Khoa K thut a cht & Du khí, i hc Bách khoa Tp. H Chí Minh, Vit Nam
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


TÓM TT

S bin đi cht lng nc nói chung trong khu vc nghiên cu rt phc tp, c v không gian và
thi gian. Thông thng, cht lng nc bao gm rt nhiu yu t đ đánh giá nh hàm lng các
ion, các cht keo, các hp cht có mt trong nc… trong đó tng khoáng hoá là ch tiêu c bn nht
và quan trng nht đ đánh giá cht lng nc vì đây là ch tiêu dùng đ đánh giá cht lng nc
tng quát nht. Kt qu phân tích s bin đi tng khoáng hoá theo thi gian sau đây da trên lot d
liu quan trc ca mng quan trc đng thái nc di đt  BSCL t nm 1995 đn 2004.

ABSTRACT

The variation of groundwater quality is very complicated and can be easily changed with time and
space, especially in Mekong Delta. In general, groundwater quality depends on many factors such as
ions, colloids, etc… among of which TDS factor is the most important one since it can show an
overview about the groundwater quality. The analytical results of the variation of TDS in time in this

paper is based on the latest monitoring data (1995-2004) of the Middle-Upper Pleistocene in Mekong
Delta – Vietnam.

1. GII THIU CU TRÚC TNG CHA
NC (TCN)

TCN có din phân b rng rãi, chim hu ht
din tích đng bng. Phn ln b ph bi các
trm tích tr hn. Din l ca TCN trong vùng
nghiên cu rt hn ch (khu vc T giác Long
Xuyên), ch yu l ra  NB.
TCN có dng lòng cho hi nghiêng v phía
ông Nam. B dày TCN không đu (40-80m),
mng  phn rìa và tng dn  phn trung tâm
đng bng.
 sâu mái nông  gn vùng xut l
(0-20m), có khuynh hng tng dn v phía
trung tâm và sâu nht  Bn Tre(120m).

2. KHÁI QUÁT C IM THU HOÁ
c đim thu hoá ca TCN có th phân
thành 3 vùng c bn:
̇ Vùng có tng khoáng hoá M(g/l)<1: phân
b phn ln  trung tâm đng bng (Cn
Th, Sóc Trng, Bc Liêu, Cà Mau, Trà
Vinh, An Giang); khonh nh  Tây Bc
tnh Long An và di hp quanh vùng l.
Tng din tích khong 18.000km
2
, nc có

loi hình hoá hc ch yu là HCO
3
-Cl-Na-
Mg.
̇ Vùng có tng khoáng hoá 1<M(g/l)<3: phân
b thành di hp t Rch Si vòng lên Tân
Châu, dc theo sông Hu và đn Cu
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005

76
Ngang. Din tích khong 2.500km
2
và loi
hình hoá hc ca nc là Cl-HCO
3
-Na.
̇ Vùng có tng khoáng hoá M(g/l) >3: chim
phn ln khu vc vc Bc sông tin và An
Giang. Tng din tích khong 18.500km
2
,
nc có loi hình hoá hc ch yu là Cl-Na.
Ti các vùng nh ng Tháp Mi, Cn
Th, nc có hàm lng SO
4
2-
khá cao so vi
khu vc xung quanh. Du hiu các ion kim loi,
các hp cht nit có ghi nhn đc nhng mang
tính cc b vi hàm lng cao hn tiêu chun

không đáng k.
3. C S VÀ NGUYÊN TC ÁNH GIÁ
̇ Ngun d liu s dng: s bin đi cht
lng nc theo thi gian ca TCN đc
đánh giá trên h thng s liu ca mng
quan tr
c quc gia t nm 1995 đn 2004.
̇ Tính toán và xác lp xu hng mc đ
bin đi: giá tr dùng đ đánh giá là đ thay
đi trung bình nm ca hàm lng và đc
gi là mc đ bin đi. T đó phân chia
đc 7 xu hng bin đi nh sau: tng
mnh, tng va, tng nh, n đnh, gim
nh, gim va và gim mnh.
̇ Xây dng thang phân chia xu hng bin
đi: các giá tr gii hn đc thit lp theo
nguyên tc sau: tính đ chênh lch hàm
lng ca các đi lng cn đánh giá, biu
din đ chênh lch này trên biu đ và xác
đnh đc 7 khong giá tr tp trung đim
nhiu nht, mi khong giá tr đc quy
đnh cho mt xu hng bin đi đc trình
bày trong bng 1 sau:
Bng 1: Thang phân chia xu hng và mc đ
bin đi cht lng nc
Thang phân chia xu hng và mc đ
bin đi (hàm lng/nm)
Tng Gim
i
lng

đánh giá
Mnh Va Nh
n
đnh
Nh Va Mnh
 tng
khoáng
hoá (g/l)
>1
0,5÷
1
0,1 ÷
0,5
-0,1÷
0,1
-0,5 ÷
-0,1
-0,5 ÷
-1
<-1
4. ÁNH GIÁ S BIN I CHT
LNG NC
Cht lng nc đc đánh giá thông qua đ
tng khoáng hoá.
Xu hng bin đi tng khoáng hoá nói riêng
và cht lng nc nói chung ti các trm quan
trc đc th hin trên hình 1.
Kt qu tính toán cho thy s bin đi cht
lng nc trong toàn vùng có các mc đ bin
đi theo th t u th nh sau:

̇ Mc đ n đnh chim u th, đc xác
đnh 17/26 trm quan trc.
̇ Mc đ tng nh, xác đnh ti 4/26 trm.
̇ Mc đ tng va, xác đnh ti 3/26 trm.
̇ M
c đ tng mnh, ch xác đnh 1 trm
ti Sóc Trng.
̇ Mc đ gim nh, cng ch xác đnh ti 1
trm  Lai Vung.
Hình 1: S đ xu hng bin đi tng khoáng
hoá
4.1. Xu hng tng
Phân b ch yu dc theo b bin t Sóc
Trng đn Bc Liêu, khu vc trung tâm BSCL
(t Tuyên Nhn đn Long H) và mt khonh
nh  An Giang)
Ti Sóc Trng là khu vc ghi nhn đc s
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005

77
bin đi rõ nét nht vi đc đim bin đi cht
lng nh sau (hình 2).
Hình 2: Bin đi cht lng nc ti Sóc Trng
c đim bin đi cht lng nc c th
nh sau:
̇ Tng khoáng hoá nm 1995 ch có 9,7g/l
nhng đã có xu hng tng mnh t nm
2002 đn nay vi hàm lng đt đn
25,9g/l.
̇ Mc đ bin đi ca các ion chính đu tng

mnh, riêng ch có ion HCO
3
-
là tng va.
Xu hng này chng t tác nhân gây ra s
bin đi xy ra vi cng đ khá ln. Ti đây có
th là do quá trình dch chuyn ranh mn do
hot đng khai thác nc mnh ti nhà máy
nc Sóc Trng làm h thp mc nc rt
mnh, điu này có th thy đc trên hình 3.

Hình 3:  th quan trc mc nc nhiu nm
ti Sóc Trng
Mc đ th hin ca xu hng này gim dn
ti nhà máy nc Sóc trng do cách xa ranh mn
 phía Nam hn mc dù gn trung tâm khai thác
hn.
Các vùng th hin xu hng tng còn li, ch
yu thuc Bc sông Tin. Vùng này không có
tim nng nc nht ln cho các hot đng khai
thác vì hu nh nc ch
 yu là mn-l nhng
theo tài liu quan trc vn cho thy s h thp
mc nc đáng k qua hàng lot các s đ h
thp mc nc nhiu nm. Nh vy s bin đi
cht lng nc khu vc này li do nh hng
ca hot đng khai thác tp trung ca Tp.HCM
và các khu vc lân cn.
4.2. Xu hng n đnh
Xu hng này chim u th nht  BSCL,

kéo dài t Long An, ng Tháp qua Cn Th
đn mi Cà Mau và ven bin Trà Vinh. Xu
hng này th hin  c vùng phân b nc mn
và nc nht. Xu hng này có 2 kiu:
Kiu n đnh vi tng khoáng hoá và hàm
lng các ion vn n đnh qua các nm, ghi
nhn đc  Trà Vinh (hình 4) và trung tâm bán
đo Cà Mau.

Hình 4: Bin đi cht lng nc ti Trà Vinh
Kt qu này hoàn toàn hp lý vì theo các t
s phân loi ngun gc nc di đt ca Xulin
ti đây cho thy nc có ngun gc thm c.
ng thi hot đng khai thác nc ti đây cha
nhiu nên nc đc cách ly tt và tác đng do
nh hng các hot đng khai thác cha ghi
nhn đc.
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005

78
Kiu tng khoáng hoá n đnh vi hàm lng
các ion chính li bin đi theo chu k nhiu
nm, ghi nhn đc  Bc Cn Th và An
Giang.
S bin đi cht lng nc theo xu hng
này đc đc trng ti Long Xuyên (hình 5).


Hình 5: Bin đi cht lng nc
ti Long Xuyên

Nc trong khu vc này phn ln là nc
nht và đc khai thác s dng cho sinh hot và
sn xut. Tuy nhiên theo đ th quan trc mc
nc (hình 6) cho thy đ h thp mc nc
không đáng k so vi các khu vc lân cn trong
vùng. ng thi s gia tng hàm lng HCO
3
-

và SO
4
2-
(hình 5) và cu trúc ca TCN cng nh
cu trúc ca sông Hu (hình 7) cho thy đây là
du hiu ca s b cp t nc sông Hu cho
TCN mc dù vi cng đ nh.

Hình 6:  th quan trc mc nc nhiu nm
ti Long Xuyên

Hình 7: Cu trúc gia TCN và sông Hu
Nh vy, đ h thp mc nc có th to nên
tr lng cun theo cho TCN.
4.3. Xu hng gim
Xu hng này đc ghi nhn duy nht ti Lai
Vung. Tng khoáng hoá gim t 3,2 còn 1,16g/l.
Hot đng khai thác nc trên toàn BSCL nói
chung và khu vc lân cn nói riêng đã làm cho
mc nc có khuynh hng gim và hin ti đã
h thp hn 1m so vi nm 1991. Kt qu

 ca
vic h thp mc nc này kéo theo lng nc
có tng khoáng hoá thp hn  xung quanh đn
thay th hoc hoà tan vi nc ti đây.
5. CÁC YU T CHÍNH GÂY S BIN
I CHT LNG NC
Qua vic phân tích s bin đi cht lng
nc ca tng Pleistocen trung-thng 
BSCL theo thi gian cho thy nguyên nhân
ch yu nht và th hin rõ nét nh
t là nh
hng ca hot đng khai thác nc di đt
vi cng đ ln nh hin nay trong vùng
nghiên cu và các khu vc lân cn. Mc nc
ngày càng h thp mnh, t đó dn đn s bin
đi cht lng nc trong vùng theo 2 xu
hng: xâm nhp mn và b cp nc nht vào
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005

79
TCN. Các yu t khác nh: đa hình, đa cht,
kin to… cha ghi nhn đc du hiu biu
hin rõ nét, có th do thi gian quan trc còn hn
ch.
6. KT LUN
Tóm li cht lng nc có biu hin xu
hng n đnh là ch yu. Xu hng tng biu
hin  các vùng nh hng ca hot đng khai
thác nc tp trung. Riêng ti khu vc Lai
Vung, cht lng nc bin đi theo chiu

hng có li. Mc dù  vùng phân b nc
nht, bin đi ca tng khoáng hoá có xu hng
tng đi n đnh nhng không có ngha là các
hot đng khai thác nc không làm nh hng
đn cht lng nc ti đây nên cng cn phi
có bin pháp đ bo v ngun nc này đ có
th s
 dng ngun tài nguyên quý giá này có
hiu qu nht.
TÀI LIU THAM KHO
1. Nguyn Huy Dng; Trn Vn Khoáng và
nnk. Kt qu phân chia đa tng N-Q và
nghiên cu cu trúc đa cht đng bng Nam
B. Cc đa cht và khoáng sn Vit Nam.
(2003).
2. V Vn Nghi; Trn Hng Phú; ng Hu
n; Bùi Th nh; Bùi Trn Vng; oàn
Ngc Ton. Nc di đt đng bng Nam
B. B công nghip - Cc đa cht và
khoáng sn Vit Nam (1998).
3. Liên đoàn CTV-CCT Min Nam. D
liu quan trc nc di đt t 1995-2004
ca mng quan trc quc gia đng thái nc
di đt  ng Bng Sông Cu Long.