Biện pháp phát triển đội ngũ ttcm trường trung học phổ thông thành phố đà nẵng
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.38 MB, 120 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
UYỄ BÁ
ẢO
B Ệ P ÁP P ÁT TR Ể
TỔ TRƯỞ
TRU
Ộ
Ũ
UYÊ MÔ TRƯỜ
P ỔT Ô
T
P Ố
huyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số:
60.14.05
LUẬ VĂ T
SĨ
gười hướng dẫn khoa học:
à
ÁO DỤ
S.TS. guyễn ức hính
ng - ăm 2013
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng
được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Tác giả luận văn
Nguyễn Bá
ảo
MỤC LỤC
MỞ ẦU ............................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...........................................................2
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................3
5. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ...................................................................3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................4
8. Ý nghĩa đóng góp của luận văn .................................................................5
9. Cấu trúc của luận văn: ...............................................................................5
ƯƠ
1.
TT M TRƯỜ
Ơ SỞ LÝ LUẬ
TRU
ỦA VẤ
P ỔT Ô
Ề P ÁT TR Ể
Ộ
Ũ
.............................................. 6
1.1. VÀI NÉT VỀ LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ........................................ 6
1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI ............................................ 9
1.2.1. Quản lý .................................................................................................9
1.2.2. Quản lý giáo dục ................................................................................10
1.2.3 Quản lý nhà trường .............................................................................11
1.2.4 Tổ trưởng chuyên môn trường học, đội ngũ TTCM...........................12
1.2.5. Năng lực .............................................................................................12
1.3. TRƯỜNG THPT TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC PHỔ THÔNG ..........13
1.3.1. Vị trí trường trung học phổ thơng ......................................................13
1.3.2. Mục tiêu giáo dục của trường trung học phổ thông...........................14
1.3.3. Nhiệm vụ và quyền hạn trường THPT ..............................................14
1.4. YÊU CẦU CƠ BẢN ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ TTCM TRƯỜNG THPT ..........15
1.4.1. Vai trò và đặc điểm lao động của người TTCM trường THPT .........15
1.4.2. Những yêu cầu cơ bản đối với người TTCM trường THPT .............18
1.4.3. Yêu cầu số lượng, chất lượng và cơ cấu đội ngũ TTCM trường
THPT............................................................................................................21
1.5. NỘI DUNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TTCM TRƯỜNG THPT ................22
1.5.1. Phát triển đội ngũ TTCM...................................................................23
1.5.2. Nội dung phát triển đội ngũ TTCM trường THPT ............................24
1.6. NHỮNG YÊU CẦU MỚI VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TTCM THEO
TIẾP CẬN NĂNG LỰC ......................................................................................29
1.6.1. Tạo môi trường để TTCM được hành động ......................................29
1.6.2. Bổ nhiệm, sử dụng trên cơ sở kết quả của hành động .......................29
1.6.3. Đánh giá trên cơ sở kết quả công tác điều hành tổ chuyên môn .......30
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1...........................................................................................
ƯƠ
2. T Ự
TT M Á TRƯỜ
TR
T PT T
Ơ
TÁ
P Ố
P ÁT TR Ể
Ộ
Ũ
............................32
2.1. KHÁI QT TÌNH HÌNH KINH TẾ-XÃ HỘI VÀ GIÁO DỤC THÀNH
PHỐ ĐÀ NẴNG...................................................................................................32
2.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên của thành phố Đà Nẵng ...............32
2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội và phương hướng phát triển trong thời
gian tới .........................................................................................................33
2.1.3. Khái quát tình hình giáo dục thành phố Đà Nẵng .............................36
2.1.4. Tổng quan về giáo dục trung học phổ thông .....................................37
2.2 THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN CÁC
TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ......................................................46
2.2.1 Về số lượng và cơ cấu : ......................................................................46
2.2.2 Về chất lượng đội ngũ.........................................................................48
2.2.3 Đánh giá chung: ..................................................................................54
2.3. THỰC TRẠNG VIỆC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TỔ TRƯỞNG CHUYÊN
MÔN CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ...................................56
2.3.1. Công tác quy hoạch phát triển đội ngũ TTCM ..................................56
2.3.2. Công tác tuyển chọn, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, sử dụng đội ngũ
TTCM ..........................................................................................................58
2.3.3. Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ TTCM.....................................59
2.3.4. Công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá đội ngũ TTCM trường THPT60
2.3.5. Tạo chính sách, môi trường phát triển đội ngũ TTCM......................61
2.3.6. Đánh giá chung điểm mạnh, hạn chế đội ngũ TTCM trường THPT
TP Đà Nẵng .................................................................................................63
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.......................................................................................65
ƯƠ
TRƯỜ
3.
Á
T PT T
BỆ
P ÁP P ÁT TR Ể
P Ố
TRO
Ộ
Ũ TT M
A
O
Á
Ệ
NAY .....................................................................................................................66
3.1. NHỮNG YÊU CẦU CỦA GD-ĐT ĐÀ NẴNG ...........................................66
3.1.1. Mục tiêu của Ngành và yêu cầu đổi mới giáo dục THPT trong giai
đoạn hiện nay ...............................................................................................66
3.1.2. Yêu cầu đối với giáo dục THPT thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn
hiện nay ........................................................................................................67
3.1.3.Nguyên tắc đối với các biện pháp đề xuất ..........................................68
3.2. CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TTCM TRƯỜNG THPT TP
ĐÀ NẴNG............................................................................................................69
3.2.1. Xây dựng và thực hiện tốt quy hoạch phát triển TTCM trường
THPT............................................................................................................69
3.2.2. Cải tiến tổ chức đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ TTCM trường THPT
theo hướng chuẩn hóa ..................................................................................75
3.2.3. Thực hiện quy trình bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, miễn nhiệm đội ngũ
TTCM ..........................................................................................................81
3.2.4. Đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá đối với TTCM
trường THPT ................................................................................................85
3.2.5. Xây dựng chế độ chính sách và tạo mơi trường thuận lợi cho sự
phát triển đội ngũ đội ngũ TTCM trường THPT thành phố Đà Nẵng.........88
3.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC BIỆN PHÁP ..................................................92
3.4. KIỂM CHỨNG TÍNH CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC
BIỆN PHÁP .........................................................................................................93
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3.......................................................................................96
KẾT LUẬ V K UYẾ
DA
MỤ
QUYẾT Ị
P Ụ LỤ .
Á T
Ị ....................................................................97
L ỆU T AM K ẢO ..............................................100
AO Ề T
LUẬ VĂ T
SĨ (BẢ SAO)
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BCH
:
Ban Chấp hành
TTCM
:
Tổ trưởng chuyên mơn
CNH-HĐH
:
Cơng nghiệp hố-Hiện đại hố
GD&ĐT
:
Giáo dục và Đào tạo
GV
:
Giáo viên
HS
:
Học sinh
KT-XH
:
Kinh tế-Xã hội
NXB
:
Nhà xuất bản
QĐ
:
Quyết định
QLGD
:
Quản lý giáo dục
THPT
:
Trung học phổ thông
TP
:
Thành phố
TW
:
Trung ương
CBQL
:
Cán bộ quản lý
DANH MỤC CÁC BẢNG
B
Số bảng
Tên bảng
Trang
Bảng 2.1
Thống kê kết quả hai mặt giáo dục
38
Bảng 2.2
Thống kê kết quả học sinh giỏi cấp quốc gia, quốc tế
39
Bảng 2.3
Kết quả tốt nghiệp của học sinh THPT
39
Bảng 2.4
Tổng hợp cơ sở vật chất trường THPT
41
Bảng 2.5
Ngân sách cho giáo dục thành phố Đà Nẵng
42
Bảng 2.6
Tình hình đội ngũ tổ trưởng chun mơn trường THPT
46
Bảng 2.7
Kết quả trưng cầu ý kiến đánh giá phẩm chất chính trị, đạo
49
đức, lối sống của đội ngũ TTCM trường THPT
Bảng 2.8
Kết quả trưng cầu ý kiến đánh giá về trình độ chun mơn
50
nghiệp vụ của đội ngũ TTCM trường THPT
Bảng 2.9
Kết quả trưng cầu ý kiến đánh giá về kỹ năng năng lực giao
52
tiếp và hoạt động xã hội
Bảng 2.10 Kết quả trưng cầu ý kiến đánh giá về năng lực quản lý, lãnh
53
đạo của đội ngũ TTCM trường THPT
Bảng 2.11 Bảng tổng hợp ý kiến đánh giá phẩm chất, năng lực của đội
54
ngũ TTCM trường THPT
Bảng 3.1
Kết quả khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp
94
phát triển đội ngũ TTCM trường THPT thành phố Đà Nẵng
.......................................................................................................................................
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đánh giá khái quát về đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục trong những
năm qua, Chỉ thị 40-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng nêu rõ: Đội
ngũ nhà giáo, CBQL đã được rèn luyện, thử thách qua q trình giải phóng
dân tộc, xây dựng đất nước, có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành với
sự nghiệp cách mạng, yêu nghề và tận tụy với nghề[5].
Tuy nhiên những hạn chế yếu kém về số lượng, chất lượng, cơ cấu của
đội ngũ nhà giáo và tổ trưởng chuyên môn giáo dục; tinh thần trách nhiệm, ý
thức tổ chức kỷ luật, tính gương mẫu về đạo đức lối sống của một bộ phận
nhà giáo và tổ trưởng chuyên môn giáo dục; công tác đào tạo, bồi dưỡng; cơ
chế quản lý, sử dụng, đánh giá; chế độ chính sách đối với nhà giáo và tổ
trưởng chuyên môn giáo dục, đang đặt đội ngũ nhà giáo, tổ trưởng chuyên
môn trước những yêu cầu cấp thiết phải củng cố về số lượng, cơ cấu, nâng
cao về chất lượng và hiệu quả để có thể đảm đương sứ mệnh trong giai đoạn
phát triển mới của đất nước.
Tình hình trên đòi hỏi phải tăng cường xây dựng, nâng cao chất lượng
đội ngũ nhà giáo và tổ trưởng chuyên môn giáo dục một cách toàn diện. Đây
là nhiệm vụ vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa mang tính chiến lược lâu dài
nhằm thực hiện thành công chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 20112020 và đổi mới “Căn bản, tồn diện” giáo dục Việt Nam.
Với vai trị, trách nhiệm quan trọng như vậy nhưng trên thực tế ở địa bàn
thành phố Đà Nẵng đa số tổ trưởng chuyên môn trường trung học phổ thông
quản lý nhà trường chủ yếu theo kinh nhiệm, còn lúng túng trong việc thực thi
các chức năng quản lý từ đó làm ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng
giáo dục toàn diện. Hơn nữa, trong thời gian qua công tác xây dựng đội ngũ
2
TTCM trường THPT ở thành phố Đà Nẵng mặc dù đạt được kết quả đáng kể,
song vẫn còn nhiều bất cập về số lượng, chất lượng và cơ cấu, chưa giải quyết
hết những mâu thuẫn giữa chất lượng giáo dục địi hỏi ngày càng cao trong
khi trình độ, năng lực của đội ngũ TTCM trường THPT còn hạn chế. Muốn
giải quyết mâu thuẫn này đòi hỏi phải triển khai thực hiện đồng bộ hệ thống
các giải pháp, mà giải pháp quan trọng hàng đầu được nêu trong Chỉ thị số
40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng “Đổi mới, nâng
cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và CBQL” trong đó có tổ trưởng chun
mơn[5,tr 6]. Do vậy, việc phát triển đội ngũ TTCM trường THPT là một trong
những nhiệm vụ quan trọng và bức thiết của ngành giáo dục và đào tạo Đà
Nẵng trong giai đoạn hiện nay.
Thời gian qua, đã có nhiều cơng trình nghiên cứu của các nhà khoa học
giáo dục về vấn đề liên quan đến CBQL, ở những góc độ tiếp cận khác nhau.
Tuy nhiên, ở địa phương chúng tôi vấn đề này chưa được nghiên cứu một
cách khoa học. Để góp phần giải quyết mâu thuẫn nêu trên, chúng tôi chọn đề
tài nghiên cứu “Biện pháp phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên mơn
trường trung học phổ thơng thành phố à
ng”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ TTCM theo tiếp cận năng
lực và trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng đội ngũ TTCM trường THPT
ở TP Đà Nẵng, đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ TTCM trường THPT
theo tiếp cận năng lực nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục đáp
ứng yêu cầu phát triển giáo dục THPT ở TP.Đà Nẵng.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1 Khách thể nghiên cứu:
Đội ngũ TTCM trường THPT TP.Đà Nẵng.
3
3.2 Đối tượng nghiên cứu:
Phát triển đội ngũ TTCM trường THPT của TP.Đà Nẵng.
4.
iả thuyết khoa học
Đội ngũ tổ trưởng chun mơn trường THPT ở TP.Đà Nẵng cịn hạn chế
về chất lượng và cơ cấu. Nếu xây dựng được khung lí luận về phát triển đội
ngũ TTCM theo tiếp cận năng lực, đánh giá được thực trạng đội ngũ TTCM
trên các mặt, từ xây dựng quy hoạch, tuyển dụng, bồi dưỡng, vận dụng các
chính sách tạo động lực thì có thể đề xuất được các biện pháp phát triển đội
ngũ TTCM trường THPT sẽ góp phần nâng cao chất lượng của đội ngũ
TTCM và qua đó nâng cao hiệu quả giáo dục của bậc học này.
5. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Tác giả nghiên cứu đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở 18 trường THPT
công lập trên địa bàn TP.Đà Nẵng.
6. hiệm vụ nghiên cứu
- Xác định cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ TTCM: Nghiên cứu cơ sở
lý luận về quản lý đội ngũ TTCM trường THPT theo tiếp cận năng lực và
những yêu cầu cơ bản đối với đội ngũ TTCM trường THPT trong giai đoạn
hiện nay.
- Khảo sát thực trạng: Xác định những thuận lợi, khó khăn, những mặt
tích cực, hạn chế, những kinh nghiệm rút ra từ thực tế quản lý nhằm phát triển
đội ngũ TTCM trường THPT thành phố Đà Nẵng.
- Đề xuất các biện pháp: Phát triển đội ngũ TTCM trường THPT TP.
Đà Nẵng theo tiếp cận năng lực, đáp ứng yêu cầu giáo dục TP trong thời
gian đến.
- Kiểm chứng: Tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất.
4
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận :
Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đề tài để tổng hợp, hệ thống hóa cơ
sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.
7.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
* Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi :
Tiến hành điều tra bằng phiếu hỏi để khảo sát thực trạng trình độ chun
mơn, nghiệp vụ của đội ngũ tổ trưởng chuyên môn các trường THPT TP.Đà
Nẵng. Đối tượng điều tra là TTCM, hiệu trưởng. Kết quả điều tra được xử lý,
phân tích, so sánh để tìm thơng tin cần thiết theo hướng nghiên cứu đề tài.
* Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động :
Tiến hành nghiên cứu các Đề án, Quyết định, Báo cáo, … của Thành ủy,
UBND TP.Đà Nẵng, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), trường THPT có
liên quan đến cơng tác phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trường trung
học phổ thông.
* Phương pháp tổng kết kinh nghiệm :
Tiến hành sưu tầm, nghiên cứu, phân tích, tổng hợp các kinh nghiệm về
phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trường THPT của các cơ quan, các
cơ sở giáo dục thơng qua đó tìm ra các nhân tố phù hợp để đề xuất các biện
pháp phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn các trường THPT thành phố Đà
Nẵng.
* Phương pháp trò chuyện :
Tiến hành trao đổi với chuyên viên của Sở GD&ĐT, tổ trưởng chuyên
môn trường THPT để thu thập những thông tin cần thiết.
7.3 Phương pháp thống kê toán học
Để xử lý các số liệu, các kết quả nghiên cứu, trên cơ sở đó có nhận định,
đánh giá đúng đắn, chính xác các kết quả nghiên cứu.
5
8. Ý nghĩa đóng góp của luận văn
8.1 Về mặt lý luận
Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ TTCM theo năng
lực trường THPT trong giai đoạn hiện nay.
8.2 Về mặt thực tiễn
Khảo sát, nhận xét thực trạng và đề xuất được các biện pháp phát triển
đội ngũ TTCM theo tiếp cận năng lực trường THPT TP.Đà Nẵng góp phần
nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục THPT thành phố Đà Nẵng.
9. ấu trúc của luận văn:
Luận văn gồm 3 phần
* Phần mở đầu: Giới thiệu khái quát đề tài: lý do chọn đề tài, mục đích,
khách thể, đối tượng nghiên cứu, giả thuyết khoa học, phạm vi đề tài, nhiệm
vụ nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, …
* Phần nội dung: Gồm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề phát triển đội ngũ TTCM trường
THPT.
Chương 2: Thực trạng công tác phát triển đội ngũ TTCM các trường
THPT thành phố Đà Nẵng.
Chương 3: Các biện pháp phát triển đội ngũ TTCM các trường trung học
phổ thông thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn hiện nay.
* Kết luận và khuyến nghị
Tài liệu tham khảo
Phụ lục
6
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
TTCM TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. V
ÉT VỀ LỊ
SỬ
Ê
ỨU VẤ
Ề
Một xã hội hay một đất nước muốn phát triển phải dựa vào ba nguồn lực
chủ yếu: nhân lực, vật lực, tài lực, trong đó nhân lực là nguồn lực có tính chất
quyết định. Điều này đã được thực tế chứng minh, hiện nay các nước có nền
kinh tế phát triển cao như Anh, Pháp, Đức, Mỹ, Nhật, … là những nước có
nguồn nhân lực chất lượng cao hội đủ các yếu tố như phát triển về trí tuệ,
cường tráng về thể chất, phong phú về tâm hồn, trong sáng về đạo đức. Bốn
yếu tố này được tạo nên thông qua các hoạt động văn hóa, y tế, giáo dục-đào
tạo, thể dục-thể thao, trong đó giáo dục-đào tạo là con đường quan trọng nhất
để tạo ra nguồn lực con người – yếu tố cơ bản để phát triển kinh tế-xã hội
(KT-XH).
Ở Việt Nam, từ sau Cách mạng tháng 8 năm 1945 đến nay sự nghiệp
giáo dục luôn được sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội.
Với quan điểm giáo dục là quốc sách hàng đầu, Đảng, Nhà nước ta đã ban
hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, ... về phát triển giáo dục, trong đó hết sức coi
trọng việc xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo, CBQL giáo dục như lời Hồ
Chủ tịch dạy “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, “Muôn việc thành công
hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém” [19,tr 56]. Có thể dẫn ra các văn bản
thể hiện quan điểm trên về vấn đề xây dựng đội ngũ tổ trưởng chuyên môn
giáo dục như sau :
Từ những năm 90 của thế kỷ XX, Quốc hội nước Việt Nam đã ban hành
Luật phổ cập giáo dục tiểu học (1991) và Luật Giáo dục (1998) nay được sửa
đổi là Luật Giáo dục (2005). Bộ GD& ĐT năm 2000 ban hành các văn bản
7
dưới luật như Điều lệ trường mầm non, trường tiểu học vàtrường trung học.
Năm 2011 có Thơng tư 12/2011/TT-BGDĐT ban hành Điều lệ trường trung
học. Đây là những văn bản pháp luật chỉ đạo hoạt động thống nhất của hệ
thống giáo dục quốc dân nước ta, đồng thời là văn bản pháp quy giúp đội ngũ
TTCM thực hiện có hiệu quả công tác quản lý.
Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020, Chính phủ đã chỉ rõ “Đổi mới
căn bản, tồn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại
hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế
quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là
khâu then chốt” và "Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát
triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất
nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam". [7, tr 2].
Kết luận của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành (BCH) Trung ương
(TW) Đảng (khóa VIII) đã nêu một trong năm giải pháp cần tập trung làm tốt
là tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ưong 2 (khóa VIII) là “Xây dựng đội
ngũ nhà giáo và tổ trưởng chuyên môn một cách toàn diện” [11]
Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15 tháng 6 năm 2004 của Ban Bí thư TW
Đảng về việc xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và TTCM
giáo dục tiếp tục nhấn mạnh “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và tổ trưởng chuyên
môn giáo dục được chuẩn hóa, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu; đặc biệt
chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay
nghề của nhà giáo; thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có
hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao nguồn nhân lực, đáp ứng đòi hỏi
ngày càng cao của sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước (CNHHĐH) [5, tr 12].
Từ trước đến nay đã có nhiều tác phẩm, cơng trình nghiên cứu, luận án
tiến sĩ, luận văn thạc sĩ, … có giá trị của các tác giả như GS.VS Phạm Minh
8
Hạc [14, tr42], GS.Nguyễn Ngọc Quang, GS.Đặng Vũ Hoạt, GS.TSKH.Thái
Duy Tuyên, PGS.Hà Thế Ngữ [22, tr 37], PGS.TS.Đặng Quốc Bảo [1],
PGS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc, TS.Trần Kiểm [23, tr51], … đề cập khá sâu về
vấn đề quản lý trường học. Ngoài ra, các luận văn cao học cũng đề cập đến
công tác xây dựng đội ngũ CBQL của các tác giả như Nguyễn Sơn Hà,
Nguyễn Thị Kim Hồng, Dư Văn Đức, …Cho đến nay, theo những tài liệu
chúng tơi có được, vẫn chưa có một cơng trình nào đề cập đến các biện pháp
phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn trường trung học phổ thông TP.Đà
Nẵng một cách hệ thống.
Hơn nữa, năm 1997 Đà Nẵng chính thức trở thành thành phố trực thuộc
Trung ương. Ngành GD&ĐT Đà Nẵng có thêm cơ hội cũng như thách thức
phải vượt qua để phát triển xứng tầm một trung tâm khoa học-giáo dục của
miền Trung và Tây Nguyên như tinh thần Nghị quyết số 33/NQ-TW ngày 17
tháng 02 năm 2005 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển thành phố Đà
Nẵng trong thời kỳ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước là: Mở rộng qui
mô, cơ cấu hợp lý và nâng cao chất lượng giáo dục-đào tạo một cách đồng bộ
để đáp ứng về nguồn nhân lực cao cho thành phố và các tỉnh trong vùng. Để
từng bước đạt được mục tiêu trên, một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà
Ngành đề ra là triển khai thực hiện có hiệu quả Chỉ thị số 40/CT-TW ngày
15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về xây dựng, nâng cao chất
lượng đội ngũ nhà giáo và tổ trưởng chuyên môn giáo dục.
Do vậy, trong khuôn khổ của luận văn này, chúng tôi muốn hệ thống cơ
sở lý luận, khảo sát thực trạng năng lực đội ngũ TTCM trường THPT, để trên
cơ sở đó đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ TTCM trường THPT TP.Đà
Nẵng trong giai đoạn hiện nay. Thiết nghĩ, đây là một hướng nghiên cứu mới
có ý nghĩa cơ bản và cấp thiết.
9
1.2. MỘT SỐ K Á
ỆM Ơ BẢ
ỦA Ề T
1.2.1. Quản lý
Hiện nay, đã có nhiều nhà khoa học đưa ra các khái niệm quản lý theo
những cách tiếp cận với các góc độ khác nhau. Có thể nêu các quan niệmvề
quản lý như sau :
* Tác giả Harold Koontz, Cyril-Odonnel, Heinz Weihriech : “Quản lý là
thiết kế và duy trì một mơi trường mà trong đó các cá nhân làm việc với nhau
trong các nhóm có thể hồn thành các nhiệm vụ và mục tiêu đã định [41, tr
29]
* Tác giả Trần Kiểm cho rằng: “Quản lý là những tác động có định
hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý trong tổ
chức để vận hành tổ chức, nhằm đạt mục đích nhất định” [24, tr 7]
Các khái niệm về quản lý của các tác giả trong và ngoài nước tuy khác
nhau, song chúng ta có thể thống nhất khái niệm quản lý như sau : Quản lý là
hệ thống những tác động hợp quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể
quản lý nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức.
* Các chức năng quản lý
Nhiều nhà khoa học đã đưa ra những quan điểm khác nhau về phân loại
chức năng quản lý, nhưng theo quan điểm quản lý hiện đại thì nền tảng của
vấn đề là bốn chức năng cơ bản: kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.
- Chức năng kế hoạch: là chức năng hoạch định; dự báo, xác định các
mục tiêu phát triển và quyết định những biện pháp tốt nhất để thực hiện mục
tiêu.
- Chức năng tổ chức: đây là quá trình phân phối và sắp xếp nguồn nhân
lực theo những cách thức nhất định để đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu đề
ra.
10
- Chức năng chỉ đạo: là quá trình tác động ảnh hưởng tới hành vi, thái độ
của những người khác nhằm đạt tới mục tiêu với chất lượng cao.
- Chức năng kiểm tra: là quá trình đánh giá và điều chỉnh nhằm đảm bảo
cho các hoạt động đạt tới các mục tiêu của tổ chức.
Bốn chức năng này được xem là bốn cơng đoạn lập thành một chu trình
quản lý. Các chức năng này có quan hệ biện chứng với nhau, đan xen nhau.
1.2.2. Quản lý giáo dục
Quản lý giáo dục là một bộ phận của quản lý xã hội. Hiện nay, các nhà
nghiên cứu lý luận giáo dục đưa ra nhiều quan điểm khác nhau về QLGD:
* Theo tác giả Đặng Quốc Bảo “QLGD theo nghĩa tổng quát là hoạt
động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác giáo
dục thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội” [1, tr17].
* Tác giả Trần Kiểm cho rằng :
- Đối với cấp vĩ mô: “QLGD được hiểu là những tác động tự giác (có ý
thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản
lý đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất đến các cơ sở giáo
dục là nhà trường) nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát
triển Giáo dục và Đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra cho ngành Giáo dục”
[25, tr 36-37].
- Đối với cấp vi mô: “QLGD thực chất là những tác động của chủ thể
quản lý vào quá trình giáo dục nhằm hình thành và phát triển nhân cách học
sinh theo mục tiêu đào tạo của nhà trường” [25,tr 38-39] .
Tóm lại, có nhiều khái niệm về QLGD, song có thể khái quát: QLGD là
hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể
quản lý nhằm tổ chức, điều khiển hoạt động của khách thể quản lý thực hiện
mục tiêu giáo dục đã đề ra. QLGD từ cấp vi mô đến tầng vĩ mô đều hướng tới
11
việc sử dụng có hiệu quả các nguồn lực (đầu vào) dành cho giáo dục để đạt
được những kết quả (đầu ra) có chất lượng cao.
Q trình QLGD là một quá trình diễn ra những tác động quản lý, quá
trình này diễn ra khi có chủ thể quản lý và đối tượng quản lý. QLGD nằm
trong phạm trù quản lý xã hội, nó có các đặc trưngsau: QLGD là loại hình
quản lý nhà nước, QLGD thực chất là quản lý con người, QLGD vừa là khoa
học, vừa là nghệ thuật.
1.2.3 Quản lý nhà trường
Nhà trường là cơ sở GD&ĐT của ngành giáo dục; nơi triển khai thực
hiện mọi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về
GD&ĐT, nơi diễn ra các hoạt động giáo dục, dạy-học của thầy và trị. Quản
lý nhà trường là QLGD ở góc độ hẹp, thực hiện các chức năng quản lý nhà
nước về giáo dục. Quản lý nhà trường bao gồm quản lý giáo viên, quản lý học
sinh (HS), quản lý quá trình dạy học-giáo dục, quản lý cơ sở vật chất trang
thiết bị trường học, quản lý tài chính trường học, quản lý mối quan hệ giữa
nhà trường và cộng đồng. Có thể nêu một vài khái niệm về quản lý nhà trường
của các nhà nghiên cứu giáo dục:
* Theo M-I-Konđakop: “Quản lý nhà trường là hệ thống xã hội sư phạm
chuyên biệt, hệ thống này đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch và
hướng đích của chủ thể quản lý lên tất cả các mặt của đời sống nhà trường, để
đảm bảo sự vận hành tối ưu xã hội-kinh tế và tổ chức sư phạm của quá trình
dạy học và giáo dục thế hệ đang lớn lên” [39, tr 94]
* Theo tác giả Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trường là thực hiện đường
lối giáo dục của Đảng, trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà
trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục
tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ, với từng học sinh” [14].
12
Từ những khái niệm trên, có thể khái quát: Quản lý nhà trường là hệ
thống những tác động hợp quy luật của chủ thể quản lý nhà trường đến khách
thể quản lý nhằm đưa các hoạt động giảng dạy, học tập, giáo dục củanhà
trường đạt tới mục tiêu phát triển giáo dục nhà trường.
1.2.4 Tổ trưởng chuyên môn trường học, đội ngũ TT M
a) Tổ trưởng chuyên môn trường học:
Là người đứng đầu một tổ được tổ chức thành tổ chun mơn theo mơn
học, nhóm mơn học hoặc nhóm các hoạt động ở từng cấp học THCS, THPT.
Mỗi tổ chuyên mơn có tổ trưởng, từ 1 đến 2 tổ phó chịu sự quản lý chỉ đạo
của Hiệu trưởng, do Hiệu trưởng bổ nhiệm trên cơ sở giới thiệu của tổ chuyên
môn và giao nhiệm vụ vào đầu năm học [4, tr 9].
b) Đội ngũ:
theo từ điển tiếng Việt của Viện ngôn ngữ Việt Nam “Đội ngũ là khối
đông người được tập hợp và tổ chức thành một lực lượng” [41, tr 464].
c) Đội ngũ TTCM:
Là những người đứng đầu tổ chuyên môn, do hiệu trưởng bổ nhiệm, chịu
trách nhiệm trước hiệu trưởng về phân phối nguồn lực của tổ, hướng dẫn, điều
hành việc thực hiện các nhiệm vụ của tổ chun mơn theo qui định, góp phần
đưa nhà trường đạt đến các mục tiêu đã đề ra theo kế hoạch.
1.2.5. Năng lực
Hiện nay, khái niệm năng lực đã có nhiều tác giả trong và ngoài nước
định nghĩa rất phong phú với những cách tiếp cận khác nhau:
Từ điển Giáo dục học (2000) [39] đã xác định: “Năng lực là khả năng
được hình thành và phát triển, cho phép con người đạt được thành cơng trong
một hoạt động thể lực, trí lực hoặc nghề nghiệp. Năng lực được thể hiện vào
khả năng thi hành một hoạt động, thực hiện một nhiệm vụ”.
13
Theo Từ điển Tiếng Việt của tác giả Hoàng Phê (2000) thì “ Năng lực là
khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động
nào đó. Phẩm chất tâm lý và sinh lý tạo cho con người khả năng hoàn thành
một hoạt động nào đó với chất lượng cao” [9].
Tác giả Nguyễn Đức Chính cho rằng: “Năng lực là tổng hợp các hoạt
động dựa trên sự huy động và sử dụng một cách có hiệu quả các nguồn kiến
thức, kỹ năng khác nhau (trong nhà trường, xã hội, kinh nghiệm bản thân,
sách báo, đồng nghiệp) để giải quyết vấn đề hoặc có cách ứng xử phù hợp
trong bối cảnh xã hội luôn phát triển” [3].
Như vậy, kiến thức, kỹ năng là cơ sở để hành thành năng lực, năng lực
cần phải được thể hiện trong hành động. Năng lực dựa trên sự tích hợp nhiều
kỹ năng, kiến thức của cá nhân và các nguồn khác, được huy động và sử dụng
để giải quyết tình huống trong nghề nghiệp, chun mơn.
Theo Nguyễn Đức Chính, năng lực TT M là tổng hòa phẩm chất, năng
lực của giáo viên và có năng lực quản lý. Do vậy, TTCM chẳng những là giáo
viên giỏi, thạo nghề mà cịn có năng lực quản lý nhà trường.
1.3. TRƯỜ
T PT TRO
ỆT Ố
ÁO DỤ P Ổ T Ơ
1.3.1. Vị trí trường trung học phổ thông
Điều 2, chương I Điều lệ trường THPT xác định “Trường trung học là cơ
sở giáo dục của bậc trung học, bậc học nối tiếp bậc tiểu học của hệ thống giáo
dục quốc dân nhằm hoàn chỉnh học vấn phổ thơng. Trường trung học có tư
cách pháp nhân và có con dấu riêng ” [4, tr 5].
THPT là cấp học cuối cùng của giáo dục phổ thông là giai đoạn quan
trọng mà HS cần phải tích lũy, chuẩn bị học lên (Đại học, Cao đẳng, Trung
học chuyên nghiệp ) hoặc đi vào cuộc sống xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ở độ
tuổi 15-17, HS THPT có đủ các điều kiện về sinh lý, tâm lý, trí tuệ và thể chất
để phát triển nhân cách toàn diện. Sau khi ra trường, các em có thể trở thành
14
người công dân tốt, người lao động giỏi, người chiến sĩ cách mạng kiên
cường hay không, phần quyết định lớn tùy thuộc ở sự dạy dỗ của nhà trường,
của các thầy, cô giáo.
1.3.2. Mục tiêu giáo dục của trường trung học phổ thông
Điều 27, Luật Giáo dục xác định “Giáo dục trung học phổ thông nhằm
giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả giáo dục trung học cơ sở ,
hồn thiện học vấn phổ thơng và những hiểu biết thơng thường về kỹ thuật và
hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát
triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc
sống lao động” [36].
1.3.3. hiệm vụ và quyền hạn trường T PT
Điều 3, Điều lệ trường Trung học nêu rõ “Trường Trung học có nhiệm
vụ và quyền hạn sau đây :
1. Tổ chức giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác theo mục
tiêu, chương trình giáo dục phổ thơng dành cho cấp THCS và cấp THPT do
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Công khai mục tiêu, nội dung
các hoạt động giáo dục, nguồn lực và tài chính, kết quả đánh giá chất lượng
giáo dục.
2. Quản lý giáo viên, cán bộ, nhân viên theo quy định của pháp luật.
3. Tuyển sinh và tiếp nhận học sinh; vận động học sinh đến trường; quản
lý học sinh theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
4. Thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục trong phạm vi được phân công.
5. Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực cho hoạt động giáo dục.
Phối hợp với gia đình học sinh, tổ chức và cá nhân trong hoạt động giáo dục.
6. Quản lý, sử dụng và bảo quản cơ sở vật chất, trang thiết bị theo quy
định của Nhà nước.
7. Tổ chức cho giáo viên, nhân viên, học sinh tham gia hoạt động xã hội.
15
8. Thực hiện các hoạt động về kiểm định chất lượng giáo dục.
9. Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.
[4, tr1] .
1.4. YÊU ẦU Ơ BẢ
Ố VỚ
Ộ
Ũ TT M TRƯỜ
T PT
1.4.1. Vai trò và đặc điểm lao động của người TTCM trường T PT
* Vai trò của người TTCM trường THPT
Cán bộ QLGD giữ vai trò quan trọng trong việc tổ chức, quản lý, điều
hành các hoạt động giáo dục. Tổ trưởng chuyên mơn trường THPT là giáo
viên, có năng lực quản lý được giáo viên tín nhiệm và Hiệu trưởng bổ nhiệm
theo năm học. TTCM là giáo viên đạt trình độ chuẩn quy định, có kinh
nghiệm trong cơng tác, có phẩm chất chính trị và đạo đức tốt; có trình độ
chun mơn vững vàng; có năng lực quản lý được bồi dưỡng lý luận và
nghiệp vụ QLGD, có sức khỏe, được giáo viên và nhân viên tín nhiệm.
TTCM nhà trường do Hiệu trưởng bổ nhiệm, công nhận là TTCM trường
học, là đại diện cho tổ về mặt pháp lý, có trách nhiệm và thẩm quyền về hành
chính và chun mơn. Trách nhiệm tổ chức và quản lý toàn bộ hoạt động của
tổ chuyên môn theo Điều lệ trường trung học.
TTCM thực hiện công tác do hiệu trưởng phân công; cùng hiệu trưởng
chịu trách nhiệm trước cấp trên về phần việc được giao; điều hành hoạt động
của tổ theo công việc nhiệm vụ cơng việc.
Như vậy, người TTCM trường học có trách nhiệm vô cùng lớn lao.
Trách nhiệm xã hội của người TTCM trường học đòi hỏi với nhiều vai trò:
nhà sư phạm; có phẩm chất của một nhà văn hóa; có phẩm chất của nhà hoạt
động xã hội; có phẩm chất của nhà hành chính; có phẩm chất của nhà quản lý
giáo dục. Vai trò của người TTCM là sự giao thoa của 5 vai trị khác nhau đó.
16
Thành công hay thất bại của một tổ chuyên môn trong nhà trường thuộc trách
nhiệm xã hội của người tổ trưởng chuyên môn trường học.
* Đặc điểm lao động của người TTCM trường THPT
Lao động của người TTCM trường THPT là lao động trí óc, có tính sáng
tạo cao, đây là một loại hoạt động phức tạp do đối tượng tác động quản lý là
con người. Lao động của người TTCM trường là loại lao động tổng hợp.
TTCM trường THPT vừa là nhà quản lý vừa là nhà lãnh đạo, nhà giáo dục,
nhà chuyên môn và cũng là nhà hoạt động xã hội.
Tổ chuyên môn là đơn vị cơ sở mang tính chất nhà nước-xã hội, trực tiếp
làm cơng tác GD&ĐT thế hệ trẻ, trực tiếp tham gia vào mục tiêu “Nâng cao
dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” cho đất nước. Tổ chuyên môn là
một bộ phận hữu cơ của nhà trường, vì mục tiêu giáo dục của nhà trường.
Ngày nay, khoa học trở thành lực lượng tham gia trực tiếp vào lao động
sản xuất. Thông tin trở thành một dạng tài nguyên chiến lược then chốt trong
tương lai. Điều đó đặt ra cho nhà trường phải nhanh chóng đổi mới cơng tác
quản lý, đổi mới cách dạy, cách học để phù hợp với yêu cầu của một xã hội
mới “Xã hội học tập”.
Tổ chức quản lý một tổ trong trường THPT (chủ thể quản lý) phải hiểu
những đặc trưng bản chất của tổ (đối tượng quản lý).
Người TTCM trước hết phải hiểu những đặc trưng bản chất của tổ
chuyên môn. Phải nhận thức một cách đầy đủ những mục tiêu lâu dài, có tính
chất chiến lược của nhà trường, đồng thời phải hình dung cụ thểnhững mục
tiêu trong thời gian nhất định trước mắt của người học, cấp học và phải luôn
gắn việc thực hiện mục tiêu đó với những mục tiêu chung của trường, của địa
phương.
17
Vì vậy, trước hết người tổ trưởng chun mơn trường THPT phải nhận
thức đầy đủ về bản chất quy luật vận hành phát triển, mục tiêu, nhiệm vụ của
nhà trường của xã hội, đánh giá đúng thực trạng nhà trường, điều kiện KTXH địa phương. Người TTCM phải nhận thức đúng đắn về đối tượng và mục
tiêu quản lý là yêu cầu trước tiên đối với TTCM về mặt tri thức quản lý giáo
dục.
Hệ thống giáo dục là một hế thống động, đa dạng và phức tạp nên hoạt
động quản lý cũng đa dạng và phức tạp, nghệ thuật quản lý, chất lượng và
hiệu quả quản lý trước hết và phần lớn phụ thuộc vào việc người quản lý phải
biết lựa chọn vận dụng và thực hiện một cách tối ưu các phương pháp quản lý
giáo dục. Đặc biệt là phương pháp lãnh đạo con người một cách linh hoạt
mềm dẻo, sáng tạo.
Việc quản lý tổ một cách khoa học, hiệu quả đòi hỏi người TTCM phải
nắm vững và quán triệt những nguyên tắc quản lý giáo dục, quản lý nhà
trường, quản lý chuyên môn và công việc khác nhau của công tác quản lý.
Quản lý tổ chuyên môn là quản lý con người. Do đó, vấn đề con người là
vấn đề cốt tử của hoạt động quản lý. Thực chất quản lý là quá trình đạt được
mục tiêu bằng nỗ lực của người khác. Quản lý lao động sư phạm của các thầy,
cô giáo là quản lý một loại hình lao động sư phạm có tính độc lập và tự giác
cao. Vì thế, người TTCM phải là người có phẩm chất chính trị và đạo đức tốt,
hiểu biết sâu sắc về đường lối chủ trương giáo dục của Đảng, Nhà nước, phải
là người biết đồn kết, thương u tơn trọng đồng nghiệp và HS. Có tầm nhìn
rộng và xa trong cơng tác giáo dục, phải ln ln có mục tiêu chiến lược
trong công tác quản lý.
Công tác quản lý của người TTCM trường THPT biểu hiện ở chỗ thực
hiện tốt các chức năng quản lý, đó là: chức năng kế hoạch, chức năng tổ chức,
chức năng chỉ đạo và chức năng kiểm tra đánh giá. Mỗi chức năng quản lý
