Ngu canh

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (633.74 KB, 25 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1></div>
(2)<div class='page_container' data-page=2></div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

- Câu “Giờ muộn thế này mà họ chưa ra nhỉ?”

I. KHÁI NIỆM:

1. Tìm hiểu ngữ liệu:

- Câu nói của ai nói với 
ai?

- Câu nói được nói lúc 
nào? ở đâu?

- Họ - chỉ những ai?

- Chưa ra là theo hướng từ 
 đâu đến đâu?

- Muộn là khoảng thời gian 
nào?

+ Nếu đột nhiên nghe 
câu này thì ta không 
thể hiểu được.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

I. KHÁI NIỆM:

1. Tìm hiểu ngữ liệu:

- Đặt câu nĩi vào lời kể của truyện “Hai đứa trẻ”:
- Câu nói của ai nói với

ai?

- Câu nói được nói lúc 
nào? ở đâu?

- Họ - chỉ những ai?

- Chưa ra là theo hướng từ 
 đâu đến đâu?

- Muộn là khoảng thời gian 
nào?

- Chị Tí- người bán hàng nước- chị nói với
những người bạn nghèo: chị em Liên, bác
Siêu bán phở, gia đình bác xẩm.

- Chị nói vào một buổi tối, tại một phố huyện 
nhỏ, trong lúc chờ khách hàng.

 Rộng hơn là bối cảnh xã hội Việt Nam

trước Cách mạng tháng Tám.

- Họ: Mấy người phu gạo, phu xe, mấy
chú lính lệ, người nhà thầy Thừa.

- Lúc chập tối, thấy họ chưa ra ( từ huyện 
ra phố) chị Tí đã cho là muộn

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

I. KHÁI NIỆM:

1. Tìm hiểu ngữ liệu:

- Đặt câu nói vào lời kể của truyện “Hai đứa trẻ”:

+ Câu nói là lời của 
chị Tí. Nói với

những người bạn 
nghèo…

+ Nói ở phố huyện 
nhỏ, vào buổi chiều 
tối, lúc mọi người 
chờ bán hàng…..



Lí do hiểu được:

biết bối cảnh sử

dụng câu nói.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Ngữ cảnh là bối cảnh ngơn ngữ làm cơ

sở cho việc sử dụng từ ngữ và tạo lập

lời nói, đồng thời làm căn cứ để lĩnh hội

thấu đáo lời nói.

2. Khái niệm:

Ngữ cảnh: là bối cảnh ngơn ngữ, mà ở đó:

- Người nói (người viết)

sản sinh lời nói thích ứng.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

1. Nhân vật giao tiếp:

II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:

Xét ví dụ ở mục 1:

- Người nói :

Chị Tí

;

- Người nghe:

chị em Liên, bác Siêu bán phở, gia

đình bác xẩm

.

 Các nhân vật giao tieáp.

Em hiểu như thế nào về 
nhân vật giao tiếp? Quan

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

- Những người tham gia vào hoạt động giao tiếp:
người nói – người nghe (người viết – người đọc)

Ví dụ: Cách nói tế nhị của 
vua Quang Trung

trong “Chiếu cầu hiền”…

1. Nhân vật giao tiếp:

II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:

- Đặc điểm của từng nhân vật giao tiếp (lứa tuổi,
giới tính, nghề nghiệp, địa vị xã hội…)

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

2. Bối cảnh ngồi ngơn ngữ:

II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:

Xét ví dụ ở mục 1:

- Chị nói câu đó ở phố huyện nghèo vào một

buổi tối

 Bối cảnh giao tiếp hẹp.

- Rộng hơn nữa: Câu nói trên diễn ra trong

bối cảnh xã hội Việt Nam trước cách mạng

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

2. Bối cảnh ngoài ngôn ngữ:
a. Bối cảnh giao tiếp rộng:

II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:

- Hoàn cảnh xã hội, lịch sử, địa lí, văn hóa,

phong tục tập qn, thể chế chính trị…

- Văn bản văn học



hồn cảnh sáng tác.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

2. Bối cảnh ngồi ngơn ngữ:
b. Bối cảnh giao tiếp hẹp:

II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:

- Thời gian, địa điểm cụ thể.

- Tình huống giao tiếp cụ thể.



Gắn với việc phát sinh và lĩnh hội lời nói.

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

2. Bối cảnh ngồi ngơn ngữ:
c. Hiện thực được nói tới:

II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:

- Câu nói của chị Tí đề cập đến “mấy người

phu gạo hay phu xe, mấy chú lính lệ trong

huyện hay người nhà thầy Thừa đi gọi chân

tổ tơm.”

 Hiện thực được nói đến.

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

2. Bối cảnh ngồi ngơn ngữ:
c. Hiện thực được nói tới:

II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:

Đối tượng được đề cập tạo nên đề tài

và nghĩa sự việc cho lời nói.

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

- Bao gồm các yếu tố ngơn ngữ cùng có mặt trong 
văn bản, đi trước và đi sau một yếu tố ngơn ngữ 
nào đó mà người tiếp nhận đang tìm hiểu.

Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.

Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

“Câu cá mùa thu” – Nguyễn Khuyến

Văn cảnh là gì?

Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.

Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

“Câu cá mùa thu” – Nguyễn Khuyến

Em hãy đọc bài thơ “Câu 
cá mùa thu” và trả lời câu 
hỏi sau: Theo em từ “cần” 
trong câu “Tựa gối buông 
cần lâu chẳng được” tác 
giả muốn đề cập đến dụng

cụ nào? Tại sao em hiểu 
như thế?

II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:

3. Văn cảnh:

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

Người 
nghe
Người 
đọc
Lời 
đơn thoại
Dạng
nói

Ng

ữ

c nh

ả

Văn

cảnh

Lời 
đối thoại
Dạng
Viết

3. Văn cảnh:

II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:

- Có thể ở dạng nói hoặc viết.

- Có thể là lời đơn thoại hay đối thoại.

- Có thể ở dạng nói hoặc viết.

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

III. VAI TRỊ CỦA NGỮ CẢNH:

- Bối cảnh hẹp:

K

ì thi năm Đinh Dậu( 1897), tồn

quyền Pháp Pơn Đu-me đã cùng vợ đến dự.

- Boái cảnh rộng:

Xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX.



Chi phối cách dùng từ ngữ, phép đối:

Trường Nam thi

lẫn

với trường Hà,

lọng cắm rợp trời >< váy lê quét đất,

quan sứ đến >< mụ đầm ra...



sự lộn xộn, lố bịch, thiếu tôn nghiêm của trường thi.

Ví dụ:

Văn bản

Vịnh Khoa thi hương

(Tú Xương)

1. Đối với người nói (viết) - q trình tạo

lập văn bản:

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

III. VAI TRỊ CỦA NGỮ CẢNH:

- Ngữ cảnh là mơi trường sản sinh ra phát

ngơn (lời nói, câu văn).

- Nó chi phối cả nội dung và hình thức

phát ngơn.

1. Đối với người nói (viết) - q trình tạo

lập văn bản:

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

III. VAI TRÒ CỦA NGỮ CẢNH:

2. Đối với người nghe (đọc) - quá trình

lĩnh hội văn bản:

2. Đối với người nghe (đọc) - quá trình

lĩnh hội văn bản:

- Nhiều lần vào Huế đi thi, qua những vùng cát

Quảng Bình, Quảng Trị.

- Trong bối cảnh xã hội Việt Nam thời Nguyễn:

chế độ phong kiến suy tàn, bộc lộ những trì trệ và

bảo thủ.



Thấy được: sự chán nản của tác giả khi phải tự

hành hạ thân xác để theo đuổi con đường danh lợi

khó khăn, vơ nghĩa; mong tìm một hướng đi mới để

thực hiện lí tưởng của mình.

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

III. VAI TRÒ CỦA NGỮ CẢNH:

Nhờ ngữ cảnh mà lĩnh hội được thông tin,

giải mã được các phát ngôn, hiểu được

các phát ngôn.

2. Đối với người nghe (đọc) - quá trình

lĩnh hội văn bản:

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

* Ghi nhớ:

- Ngữ cảnh là bối cảnh ngôn ngữ làm cơ sở 
cho việc sử dụng từ ngữ và tạo lập lời nói, đồng 
thời làm căn cứ để lĩnh hội thấu đáo lời nói.

- Ngữ cảnh bao gồm: Nhân vật giao tiếp, bối 
cảnh rộng và hẹp, hiện thực được đề cập đến, 
văn cảnh.

- Ngữ cảnh có vai trị quan trọng cả với q 
trình tạo lập và q trình lĩnh hội lời nói.

- Ngữ cảnh bao gồm: Nhân vật giao tiếp, bối

cảnh rộng và hẹp, hiện thực được đề cập đến, 
văn cảnh.

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

Nhân vật giao 
tiếp

Bối cảnh ngồi
ngơn ngữ

Văn cảnh

Các bên tham gia
giao tiếp - có tác
động trực tiếp đến
nội dung - hình
thức của phát
ngơn.

- Bối cảnh giao 
tiếp rộng (bối cảnh
văn hóa xã hội)

-Bối cảnh giao tiếp 
hẹp( bối cảnh tình
huống)

-Hiện thực được 
nói đến (tạo đề tài
và nghĩa sự việc
cho phát ngôn )

Tồn bộ những
yếu tố ngơn ngữ
cùng xuất hiện
trong văn bản, đi
trước hoặc sau
phát ngơn.

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

Đối với người nói

( người viết)

Đối với người nghe

( người đọc)

Ngữ cảnh là cơ sở của

việc dùng từ, đặt câu,

kết hợp từ ngữ để tạo

lập lời nói, câu văn

Ngữ cảnh là căn cứ để

lĩnh hội lời nói, câu văn

theo đúng nội dung, ý

nghĩa, mục đích của nó.

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

Căn cứ vào ngữ cảnh (Hoàn cảnh sáng tác), hãy phân tích những chi tiết
được miêu tả trong hai câu sau: “Tiếng phong hạc phập phồng hơn mươi 
tháng; trông tin quan như trời hạn trông mưa; mùi tinh chiên vấy vá đã 
ba năm, ghét thói mọi như nhà nơng ghét cỏ.

Bữa thấy bòng bong che trắng lốp, muốn tới ăn gan; ngày xem ống

khói chạy đen sì, muốn ra cắn cổ”

Nguyễn Đình Chiểu – “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”

- Tiếng phong hạc: ý nói tin tức từ xa đưa về; thể hiện tâm trạng

rối bời, lo lắng khi nghe tin quân giặc đến.

- Tin chiên: nghĩa là tanh hơi.

- Thói mọi: tiếng gọi khinh bỉ, chỉ quân giặc (mọi rợ).

- Bòng bong: lều vải của kẻ thù.

- Ống khói chạy đen sì: tàu chiến giặc chạy trên sông.

- Tiếng phong hạc: ý nói tin tức từ xa đưa về; thể hiện tâm trạng 
rối bời, lo lắng khi nghe tin quân giặc đến.

- Tin chiên: nghĩa là tanh hôi.

- Thói mọi: tiếng gọi khinh bỉ, chỉ quân giặc (mọi rợ).

- Bòng bong: lều vải của kẻ thù.

- Ống khói chạy đen sì: tàu chiến giặc chạy trên sơng.

III. Luyện tập:

1. Bài tập 1 trang 106:

III. Luyện tập:

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

Bữa thấy bòng bong che trắng lốp, muốn tới ăn gan; ngày xem ống 
khói chạy đen sì, muốn ra cắn cổ”

Nguyễn Đình Chiểu – “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”

- Tin tức về kẻ địch đã có từ 10 tháng nay nhưng 
lệnh quan đánh giặc thì vẫn chưa thấy.

- Trong khi chờ đợi người dân cảm thấy chướng 
tai gai mắt, thấy rõ hình ảnh dơ bẩn của kẻ thù 
và căm ghét chúng mỗi khi thấy bóng dáng tàu 
xe của chúng.

- Tin tức về kẻ địch đã có từ 10 tháng nay nhưng 
lệnh quan đánh giặc thì vẫn chưa thấy.

III. Luyện tập:

1. Bài tập 1 trang 106:

III. Luyện tập:

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

Xác định hiện thực được nói đến trong hai câu thơ sau:

“Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non.”

Ngu canh

<b>I. KHÁI NIỆM:</b>



<b> Lí do hiểu được: </b>

<b>biết bối cảnh sử </b>

<b>dụng câu nói.</b>

<i><b>Ngữ cảnh là bối cảnh ngơn ngữ làm cơ </b></i>

<i><b>sở cho việc sử dụng từ ngữ và tạo lập </b></i>

<i><b>lời nói, đồng thời làm căn cứ để lĩnh hội </b></i>

<i><b>thấu đáo lời nói.</b></i>

<b>2. Khái niệm:</b>

<b>Ngữ cảnh: là bối cảnh ngơn ngữ, mà ở đó:</b>

<i><b>- Người nói (người viết)</b></i>

<i><b>sản sinh lời nói thích ứng. </b></i>

<b>II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:</b>

<b>Xét ví dụ ở mục 1:</b>

<b>- Người nói : </b>

<i><b>Chị Tí</b></i>

<b>; </b>

<b>- Người nghe: </b>

<i><b>chị em Liên, bác Siêu bán phở, gia </b></i>

<i><b>đình bác xẩm</b></i>

<b>.</b>

 Các nhân vật giao tieáp.

<b>II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:</b>

<b>II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:</b>

<b>Xét ví dụ ở mục 1:</b>

<b>- Chị nói câu đó ở phố huyện nghèo vào một </b>

<b>buổi tối</b>

<sub> Bối cảnh giao tiếp hẹp.</sub>

<b>- Rộng hơn nữa: Câu nói trên diễn ra trong </b>

<b>bối cảnh xã hội Việt Nam trước cách mạng </b>

<b>II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:</b>

- Hoàn cảnh xã hội, lịch sử, địa lí, văn hóa,

phong tục tập qn, thể chế chính trị…

- Văn bản văn học



hồn cảnh sáng tác.

<b>II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:</b>

- Thời gian, địa điểm cụ thể.

- Tình huống giao tiếp cụ thể.



Gắn với việc phát sinh và lĩnh hội lời nói.

<b>II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:</b>

<b>- Câu nói của chị Tí đề cập đến “mấy người </b>

<b>phu gạo hay phu xe, mấy chú lính lệ trong </b>

<b>huyện hay người nhà thầy Thừa đi gọi chân </b>

<b>tổ tơm.”</b>

<sub> Hiện thực được nói đến.</sub>

<b>II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:</b>

Đối tượng được đề cập tạo nên đề tài

và nghĩa sự việc cho lời nói.

<b>II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:</b>

Ng

<b>ữ</b>

c nh

<b>ả</b>

<b>Văn </b>

<b>cảnh</b>

<b>II. CÁC NHÂN TỐ CỦA NGỮ CẢNH:</b>

<b>III. VAI TRỊ CỦA NGỮ CẢNH:</b>

<b>- Bối cảnh hẹp:</b>

K

ì thi năm Đinh Dậu( 1897), tồn

quyền Pháp Pơn Đu-me đã cùng vợ đến dự.

<b>- Boái cảnh rộng:</b>

Xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX.

<b> Chi phối cách dùng từ ngữ, phép đối: </b>

<i>Trường Nam thi </i>

<i><b>lẫn</b></i>

<i> với trường Hà, </i>

<i>lọng cắm rợp trời >< váy lê quét đất, </i>

<i>quan sứ đến >< mụ đầm ra...</i>

<i>sự lộn xộn, lố bịch, thiếu tôn nghiêm của trường thi.</i>

<b>Ví dụ:</b>

Văn bản

<i><b>Vịnh Khoa thi hương</b></i>

<b>(Tú Xương)</b>

<b>1. Đối với người nói (viết) - q trình tạo </b>

<b>lập văn bản:</b>