luận văn thạc sĩ tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” ở trung đoàn bộ binh 82, quân khu 2

3
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hoạt động huấn luyện chiến sĩ mới diễn ra với cường độ cao, đòi hỏi sự
hao tổn rất lớn về thể lực và trí lực. Trong q trình huấn luyện, chiến sĩ mới
khơng những phải chấp hành nghiêm đường lối, chủ trương của Đảng, chính
sách, pháp luật của Nhà nước mà cịn phải tn thủ nghiêm chỉnh Điều lệnh,
Điều lệ Quân đội và các quy định của đơn vị. Hơn nữa, hoạt động huấn luyện
là quá trình giáo dục, bồi dưỡng họ trở thành người quân nhân có đầy đủ phẩm
chất, năng lực đáp ứng với yêu cầu của hoạt động quân sự.
Thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” là nội dung kiểm tra rất quan trọng trong
chương trình huấn luyện chiến sĩ mới trong toàn quân hiện nay. Huấn luyện và
thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” giúp chiến sĩ không những nâng cao trình độ kỹ,
chiến thuật mà cịn rèn luyện bản lĩnh tâm lý trước những điều kiện khó khăn
của hoạt động quân sự. Đặc biệt trong huấn luyện chiến sĩ mới, kết quả thực
hành kiểm tra “3 tiếng nổ” của chiến sĩ là một nội dung rất quan trọng trong
đánh giá kết quả huấn luyện của cá nhân và đơn vị. Tuy nhiên, đây là nội dung
khó đạt được kết quả cao, dễ xẩy ra mất an tồn. Vì vậy, để đảm bảo kết quả cao
trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” đòi hỏi chiến sĩ mới cần cố gắng, nỗ lực
cao nhất, thực hiện nghiêm qui trình, thao tác, kỹ chiến thuật.
Thời gian qua, các đơn vị trong Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2 đặc
biệt coi trọng huấn luyện và thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ”, coi đây là nội dung
cốt lõi quyết định kết quả chương trình huấn luyện chiến sĩ mới. Tuy nhiên,
trong quá trình thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” vẫn có những chiến sĩ mới nảy
sinh tâm trạng tiêu cực, ảnh hưởng không tốt đến kết quả thực hành kiểm tra
“3 tiếng nổ”. Vì vậy, việc nghiên cứu làm rõ tâm trạng của chiến sĩ mới trong
thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” có ý nghĩa quan trọng và là vấn đề cần thiết,
đòi hỏi các ngành khoa học trong đó có tâm lý học quan tâm, nghiên cứu để
có biện pháp khắc phục kịp thời.
Trong những năm qua đã có một số cơng trình nghiên cứu về tâm trạng,
tâm trạng của quân nhân trong thực hiện nhiệm vụ. Song cho đến nay, vẫn

4
chưa có cơng trình nào nghiên cứu có hệ thống, chuyên sâu về tâm trạng của
chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ”. Vì vậy, đề tài luận văn
nghiên cứu “Tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng
nổ” ở Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2” có ý nghĩa lý luận và thực tiễn
sâu sắc, góp phần trực tiếp nâng cao chất lượng huấn luyện chiến sĩ mới ở
Trung đoàn bộ binh 82, Qn khu 2.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
* Các nghiên cứu ở nước ngoài về tâm trạng
Dựa trên thế giới quan, phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện
chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử, đặc biệt là những luận điểm về con người,
hoạt động, quan hệ xã hội của con người. Tâm lý học Mác xít đã luận giải
khoa học quá trình nảy sinh, hình thành tâm trạng cũng như biện pháp tác
động, định hướng, điều chỉnh hiện tượng tâm lý phức tạp này.
Dựa trên luận điểm nổi tiếng của C.Mác về bản chất con người “Trong
tính hiện thực của nó, bản chất con người là tổng hoà tất cả các quan hệ xã hội”
[18, tr.752-782]. Thơng qua các cơng trình nghiên cứu, các nhà tâm lý học Mác
xít khẳng định: trong hệ thống các quan hệ xã hội ấy làm nảy sinh ra các hiện
tượng tâm lý xã hội đa dạng phong phú, trong đó có hiện tượng tâm trạng xã hội.
Khi bàn về các yếu tố ảnh hưởng đến tâm trạng A.G. Kơvaliốp cho
rằng: Hồn cảnh sinh sống, việc tổ chức lao động, mối quan hệ qua lại lẫn
nhau giữa các thành viên trong tập thể, tình trạng sức khoẻ của con người có
ảnh hưởng rất lớn đến sự hình thành cũng như tính chất của tâm trạng xã hội
[13, tr.119.]. Cịn theo D.I. Đu-nhi-len-cơ trong cuốn “Quản lý các quá trình
xã hội trong xã hội xã hội chủ nghĩa” cho rằng, điều kiện lao động, tốc độ và
nhịp độ công tác, ánh sáng nơi làm việc, nhiệt độ, độ ẩm và khơng khí trong
sạch ở trụ sở là các yếu tốt có tác động, ảnh hưởng đến tâm trạng của các
thành viên và tập thể” [5, tr.188].

5
Các cơng trình nghiên cứu của các nhà tâm lý học Xơ Viết A.X. Punhi,
A.X. Êgơrốp… cho rằng: “Có thể làm thay đổi tâm trạng của các vận động
viên thể dục thể thao trước khi thi đấu từ tâm trạng lo âu, xao xuyến, lãnh
đạm… khơng có lợi cho kết quả thi đấu chuyển thành tâm trạng phấn khởi, tin
tưởng, quyết tâm thi đấu thắng lợi, bằng cách làm cho họ nhận thức rõ ý nghĩa
quan trọng của cuộc thi đấu, giá trị và tác dụng xã hội to lớn của kết quả thi
đấu, sự tin yêu và quý mến của mọi người đối với từng vận động viên đạt
thắng lợi; tiền đồ rộng lớn của họ trên con đường rèn luyện để phát triển
không ngừng tài nghệ của từng người” [6, tr. 46-47].
D.I. Đu-nhi-len-cơ cho rằng tâm trạng tích cực có ảnh hưởng đặc biệt
đến con người, do đó người lãnh đạo phải có khả năng làm chủ tâm trạng của
mình: “Nếu khơng biết làm chủ tâm trạng của mình, thì khơng thể làm lãnh
đạo [5]. Ơng cịn cho rằng: “Dù bị bệnh hoặc khó chịu, nhưng khơng bao giờ
nhà lãnh đạo để cho những người chung quanh biết, tôi sẵn sàng sa thải một
cách không thương tiếc những nhà giáo dù giỏi đến đâu nhưng nếu anh ta để
cho những người chung quanh biết được tâm trạng khó chịu của mình và để
cho các tập thể buồn lây… Dù tâm trạng riêng thế nào, dù gia đình có ra sao
chăng nữa, khi đến làm việc, người lãnh đạo vẫn phải phấn khởi luôn ngẩng
cao đầu, bắt tay anh em thật chặt, cười niềm nở với mọi người” [5].
Nghiên cứu về cơ chế của sự hình thành tâm trạng xã hội, bằng các
cơng trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn các nhà tâm lý học V.I. Lêbêđép,
B.D. Parưgin, Daniel Goleman đều cho rằng: lây lan là một trong những cơ
chế tâm lý có vai trị quyết định đối với việc hình thành tâm trạng xã hội [14].
Trong lĩnh vực hoạt động quân sự, nhà tâm lý học quân sự Xô Viết
A.Ph Sram-tren-cô khi nghiên cứu về ảnh hưởng của người chỉ huy tới tâm
trạng của người chiến sĩ đã cho rằng: “Để làm tâm trạng của người cấp dưới
được phấn chấn, người chỉ huy phải luôn tỏ ra u đời, có tâm trạng sảng khối

6
và đầy nghị lực” [21, tr.215]. Ông cũng nhấn mạnh: “Truyền thống chiến đấu và
các nghi thức quân sự có tác động tích cực đến cán bộ, chiến sĩ, đến tinh thần
hồ hợp các tập thể qn nhân… Do đó, những truyền thống chiến đấu và nghi
thức quân sự phải được bảo vệ, cần được tuyên truyền rộng khắp và phát triển
lên. Những người mới được bổ sung cần tìm hiểu những truyền thống chiến đấu
của phân đội, binh đội để xây dựng lòng tự hào và mong muốn trở thành người
kế tục xứng đáng với những truyền thống ấy” [21].
* Các nghiên cứu trong nước về tâm trạng
Đến nay đã có nhiều cơng trình nghiên cứu vấn đề tâm trạng ở trong
nước, tiêu biểu như:
Cơng trình nghiên cứu “Tác động của những biến đổi kinh tế - xã hội
đến nhận thức chính trị tư tưởng của cán bộ quân đội và một số vấn đề đổi
mới công tác tư tưởng, tổ chức trong quân đội hiện nay” (1996) đã chỉ ra:
“Những biến đổi kinh tế - xã hội và theo đó là những biến đổi cơ cấu xã hội giai cấp ở nước ta hiện nay tất yếu có ảnh hưởng đến nhận thức chính trị, tư
tưởng, tâm lý của đội ngũ sĩ quan và chiến sĩ trong quân đội ta” [27, tr.7].
Các tác giả: Nguyễn Đình Chỉnh [4], Hà Ngân Dung [5, tr.46-47] trong
các cơng trình nghiên cứu đã đề cấp đến các yếu tố bên ngoài và các yếu tố bên
trong tác động đến sự hình thành tâm trạng xã hội. Các yếu tố bên ngoài được
các tác giả đề cập đến đó là: những hiện thực vật chất, những giá trị đạo đức,
những yêu cầu của xã hội… đang tồn tại khách quan; còn các yếu tố bên trong
như nhu cầu, lợi ích, giá trị, thái độ với các giá trị, chuẩn mực, yêu cầu xã hội.
Nghiên cứu về “Tâm trạng của nông dân về vấn đề đất đai” tác giả Hiếu
Minh cho rằng: Các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về vấn đề
khốn hộ gia đình, về ban hành luật đất đai có ảnh hưởng rất lớn đến tâm
trạng của người nơng dân” [19, tr.5-7].
Tác giả Đỗ Long đưa ra khái niệm về tâm trạng tộc người, phân tích
thực trạng tâm trạng của cư dân Tây Nam Bộ về tình đồn kết tộc người tại

7
địa phương này và chỉ ra những yếu tố tâm lý tác động đến tâm trạng của họ
cũng như những kiến nghị với Đảng, Nhà nước trong việc xây dựng và củng
cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc [17].
Ngoài ra, có nhiều bài viết của các tác giả được đăng tải trên các sách,
các tạp chí như: Nguyễn Phúc Ân [1], Vũ Dũng [8], Lê Thi [30], Hoàn Kim
[12] Phạm Đình Chi [3], Lê Kim Việt [37]. Các cơng trình trên đã luận giả
nhiều khía cạnh về bản chất, vai trò, biểu hiện, nguyên nhân và biện pháp
khắc phục tâm trạng tiêu cực, xây dựng tâm trạng tích cực trong các cộng
đồng người ở các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội.
Trong lĩnh vực quân sự, các nhà tâm lý học quân sự Việt Nam đã có
những bài viết, những cơng trình đăng tải trên các tạp chí, các sách:
Trong bài “Tâm trạng tập thể quân nhân”, tác giả Hồng Đình Châu
đã đưa ra khái niệm, vai trị, phân tích đặc điểm và đề xuất những biện
pháp cơ bản để điều khiển tâm trạng của tập thể quân nhân trong các giai
đoạn chiến đấu [2].
Nghiên cứu về “Tâm trạng hoảng loạn của người lính trong chiến tranh
hiện đại và biện pháp khắc phục”, tác giả Đinh Văn Học đã đưa ra quan niệm
về tâm trạng hoảng loạn, các mức độ biểu hiện và những biện pháp để ngăn
chặn và khắc phục tâm trạng hoảng loạn cho người lính trong chiến đấu [10].
Trong bài “Tâm trạng chính trị của quần chúng và ảnh hưởng của nó
đến hoạt động của hệ thống chính trị hiện nay”, xây dựng hệ thống chính trị
theo tư tưởng Hồ Chí Minh, tác giả Đỗ Mạnh Tơn đã phân tích làm rõ ảnh
hưởng tâm trạng chính trị của quần chúng, các giai đoạn hình thành và biểu
hiện cũng như những biện pháp nhằm tạo ra tâm trạng chính trị tích cực trong
quần chúng đối với hệ thống chính trị của nước ta hiện nay [33].
Luận án “Nghiên cứu tâm trạng của Bộ đội Công binh làm nhiệm vụ dị
tìm, xử lý bom mìn - vật nổ”, tác giả Phạm Danh Quý đã đi sâu làm rõ cơ sở lý

luận và thực tiễn, thực trạng cũng như đề ra biện pháp xây dựng tâm trạng tích
cực cho bộ đội cơng binh khi làm nhiệm vụ dị tìm, xử lý bom mìn - vật nổ [22].


8
Tổng hợp các cơng trình nghiên cứu của các nhà khoa học trong và
ngoài nước về nguồn gốc và những yếu tố tác động, ảnh hưởng đến sự hình
thành tâm trạng, có thể nhận thấy các tác giả đã tập trung nghiên cứu vào các
hướng chủ yếu sau:
- Hướng vào xác định nguồn gốc, bản chất của tâm trạng.
- Tập trung làm rõ những yếu tố bên trong như: quan điểm sống của cá
nhân, kiến thức, kinh nghiệm của con người và các yếu tố bên ngoài như: điều
kiện sinh hoạt vật chất, tinh thần của xã hội, tính chất của hoạt động; những
yêu cầu chuẩn mực đòi hỏi của xã hội. Tuy nhiên, khi xem xét những yếu tố
này, các tác giả cũng chưa luận giả sâu sắc và rõ ràng trong từng mơi trường,
hồn cảnh cụ thể.
- Các tác giả cũng đã đề cập đến một số vấn đề có tính quy luật của sự
nảy sinh, hình thành tâm trạng xã hội, đưa ra các biện pháp nhằm ngăn chặn
tâm trạng tiêu cực đồng thời xây dựng tâm trạng tích cực trong từng cộng
đồng người cụ thể.
Như vậy, qua nghiên cứu chúng tôi thấy, vấn đề tâm trạng từ lâu đã
được các nhà hoạt động chính trị, khoa học quan tâm với những đối tượng,
phạm vi nghiên cứu và hệ thống các biện pháp nhằm mục đích khác nhau.
Tuy nhiên, dưới góc độ tâm lý học cho đến nay ở nước ta chưa có cơng trình
nào đi nghiên cứu một cách đầy đủ, có hệ thống về tâm trạng của chiến sĩ mới
trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ”. Nhưng những cơng trình nghiên cứu
trên đây là những cơ sở lý luận quan trọng giúp chúng tôi kế thừa, bổ sung,
hồn chỉnh thêm nhằm góp phần xây dựng tâm trạng tích cực cho chiến sĩ
mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” ở Trung đoàn bộ binh 82, Quân
khu 2 hiện nay.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu
Luận giải cơ sở lý luận, thực tiễn và đề xuất biện pháp tâm lý - xã hội
xây dựng tâm trạng tích cực cho chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3
tiếng nổ” ở Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2 hiện nay.


9
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ lý luận về tâm trạng, tiêu chí, biểu hiện và những yếu tố ảnh
hưởng đến tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” ở
Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2.
- Đánh giá thực trạng tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm
tra “3 tiếng nổ” ở Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2 hiện nay và nguyên
nhân của thực trạng đó.
- Đề xuất biện pháp tâm lý - xã hội xây dựng tâm trạng tích cực cho
chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” ở Trung đoàn bộ binh 82,
Quân khu 2 hiện nay.
4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu: Cán bộ, chiến sĩ mới ở Trung đoàn bộ binh 82,
Quân khu 2.
Đối tượng nghiên cứu: Biểu hiện tâm trạng của chiến sĩ mới trong
thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ”.
Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu tâm trạng của
chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” ở Trung đoàn bộ binh 82,
Quân khu 2, tập trung ở 3 tiểu đoàn bộ binh của Trung đoàn: tiểu đoàn 4, tiểu
đoàn 5 và tiểu đoàn 6 (đây là những tiểu đoàn huấn luyện chiến sĩ mới theo
các năm). Số liệu sử dụng từ năm 2016 đến nay.
5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động huấn luyện và thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” cho chiến sĩ

mới là một hoạt động quân sự đặc thù, mang tính kỷ luật chặt chẽ, nghiêm
minh và diễn ra với cường độ cao cả về trí lực và thể lực. Tâm trạng của chiến
sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” được biểu hiện ở 3 mặt: nhận
thức, thái độ, hành động.
Tâm trạng của chiến sĩ mới Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2 trong
thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” (được đánh giá theo 3 mặt: nhận thức, thái độ,
hành động) ở mức khá, tuy nhiên khơng đồng đều nhau, trong đó mặt nhận
thức được đánh giá cao hơn mặt thái độ và mặt hành động.


10
Có thể xây dựng tâm trạng tích cực cho chiến sĩ mới ở Trung đoàn bộ
binh 82, Quân khu 2 trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” nếu làm rõ được
những biểu hiện, các yếu tố ảnh hưởng và nguyên nhân của thực trạng.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận
Đề tài dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng ta về vấn đề chiến tranh và
quân đội, về vai trò của nhân tố chính trị, tinh thần, tâm lý của quân đội
trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và mối quan hệ biện chứng giữa yếu tố
con người và vũ khí, trang bị trong chiến tranh. Luận văn tuân thủ các
nguyên tắc, phương pháp luận và cách tiếp cận của tâm lý học hoạt động,
đặc biệt là nguyên tắc quyết định luận duy vật các hiện tượng tâm lý,
nguyên tắc thống nhất giữa tâm lý, ý thức và hoạt động, nguyên tắc tiếp
cận hoạt động - nhân cách...
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Sử dụng các phương pháp phân tích,
tổng hợp, khái qt hóa, hệ thống hóa các nguồn tài liệu nhằm khai thác hiệu
quả các nguồn thông tin thu được. Các tài liệu được khai thác phục vụ nghiên
cứu gồm: Các tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí

Minh; các văn kiện, nghị quyết của Đảng Cộng sản Việt Nam, Chỉ thị, Nghị
quyết của Quân ủy Trung ương, Bộ Tổng tham mưu; các cơng trình nghiên cứu
về tâm lý học; các tác phẩm về tâm lý học có liên quan đến đề tài…
Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Dùng để đánh giá thực trạng tâm
trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” ở Trung đoàn bộ
binh 82, Quân khu 2 hiện nay, bao gồm: Phương pháp quan sát; phương pháp
trao đổi, trò chuyện, phỏng vấn; phương pháp phân tích kết quả hoạt động;
phương pháp chuyên gia; phương pháp điều tra xã hội học và phương pháp xử
lý số liệu bằng thống kê toán học.


11
7. Ý nghĩa của đề tài
Ý nghĩa về lý luận
Đề tài góp phần bổ sung và phát triển lý luận về tâm trạng của chiến sĩ
mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” ở Trung đoàn bộ binh 82, Quân
khu 2. Góp phần làm phong phú kiến thức tâm lý học xã hội, tâm lý học
lãnh đạo - quản lý, tâm lý học sư phạm và tâm lý học quân sự ở nước ta
hiện nay.
Ý nghĩa về thực tiễn
Lãnh đạo, chỉ huy các cấp ở Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2 và các
đơn vị huấn luyện chiến sĩ mới trong tồn qn có thể tham khảo, vận dụng
linh hoạt, sáng tạo một số biện pháp, kết quả nghiên cứu trong luận văn, góp
phần nâng cao chất lượng trong huấn luyện nói chung và thực hành kiểm tra
“3 tiếng nổ” nói riêng.
8. Kết cấu của luận văn
Luận văn gồm: Mở đầu, 2 chương (5 tiết), kết luận, kiến nghị, danh
mục tài liệu tham khảo và phụ lục.

12
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÂM TRẠNG CỦA CHIẾN SĨ MỚI
TRONG THỰC HÀNH KIỂM TRA “3 TIẾNG NỔ”
Ở TRUNG ĐOÀN BỘ BINH 82, QUÂN KHU 2

1.1. Các khái niệm cơ bản
Để hiểu rõ về tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3
tiếng nổ” cần làm rõ một số khái niệm có liên quan như: tâm trạng, tâm trạng
của chiến sĩ mới, thực hành, kiểm tra, “3 tiếng nổ”, chiến sĩ mới trong thực
hành kiểm tra “3 tiếng nổ”.
1.1.1. Tâm trạng
Tâm trạng (Mood) là một thuật ngữ được sử dụng khá rộng rãi và phổ
biến trong cuộc sống hàng ngày, song cách hiểu trong tâm lý học cho đến nay
vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau.
Từ điển Tâm lý học của Anh coi: “Tâm trạng là một trạng thái cảm xúc
vừa phải, thường diễn ra trong thời gian nhất định, dễ thay đổi” [24, tr.607].
Theo Từ điển tiếng Việt định nghĩa: “Tâm trạng là trạng thái cảm xúc
trong lòng, thường chỉ ở một khoảng thời gian nào đó” [35, tr.1503].
Theo từ điển Tâm lý học của Vũ Dũng (chủ biên): “Tâm trạng là trạng
thái tâm lý tương đối bền vững có cường độ yếu hoặc trung bình. Tuỳ theo
hồn cảnh, tâm trạng khác với tình cảm và xúc động ở chỗ nó khơng phải là
phản ứng cảm xúc đối với kết quả trực tiếp của các sự kiện, mà là phản ứng
cảm xúc đối với ý nghĩa của các sự kiện liên quan đến con người” [7, tr.299].
Theo Từ điển Tâm lý học quân sự: “Tâm trạng là hình thức biểu hiện
của cảm xúc có cường độ tương đối yếu, thường kéo dài và mơ hồ, con người
thường không ý thức rõ ràng các nguyên nhân của nó” [31].
Ngồi ra, trong các cơng trình và tài liệu Tâm lý học khác, khái niệm
tâm trạng cũng được định nghĩa ở những khía cạnh khác nhau.
N.Đ. Levitov xem: “Tâm trạng là trạng thái cảm xúc chung trong một

thời gian xác định, nó quy định các sắc thái trải nghiệm, hoạt động của con
người; con người đôi khi không ý thức được nguyên nhân gây ra nó” [16].


13
X.L. Rubinstein cho rằng, tâm trạng khác với các thành phần cảm xúc ở
chỗ: Tâm trạng không trực tiếp gắn với đối tượng nào ở bên ngoài mà chủ yếu
gắn với nhân cách, ý nhân cách bên trong; tâm trạng không phải là một trải
nghiệm cụ thể nào, bắt nguồn từ một sự kiện cụ thể nào mà là trạng thái
chung, mờ nhạt” [25].
A.N. Leonchiev cũng đồng nhất với quan điểm về bản chất tâm trạng với
X.L. Rubinstein. Trong các nghiên cứu của mình, ơng ln nhấn mạnh đến sự
khác biệt giữa tâm trạng với các dạng trải nghiệm cảm xúc, tình cảm. A.N.
Leonchiev cho rằng: Tâm trạng tồn tại như là “dấu vết”, là sự lưu lại của một
phản ứng cảm xúc nhất định nào đó đã xảy ra. Tâm trạng là trạng thái cảm xúc
đóng vai trị “tín hiệu” bên trong, báo cho chủ thể biết về khả năng, điều kiện
thoả mãn các nhu cầu, nguyện vọng, động cơ… trong thực tiễn” [15].
Trong cuốn “Tâm lý học đại cương” do Nguyễn Quang Uẩn (chủ biên)
cho rằng: “Tâm trạng là một dạng cảm xúc có cường độ vừa phải hoặc yếu,
tồn tại trong thời gian tương đối dài” [36, tr.165].
Trong cuốn “Tâm lý học” do Phạm Minh Hạc (chủ biên) xác định:
“Tâm trạng là một dạng của cảm xúc, có cường độ vừa phải hoặc tương đối
yếu, tồn tại trong thời gian tương đối dài” [9, tr.146].
Trong luận án tiến sĩ, tác giả Phạm Danh Quý cho rằng: Tâm trạng là một
trạng thái cảm xúc, thể hiện thái độ của chủ thể đối với những sự kiện, hiện tượng
có liên quan đến nhu cầu và động cơ của họ, tồn tại trong một thời gian nhất định,
có ảnh hưởng đến toàn bộ đời sống tinh thần và hoạt động của họ” [22].
Tổng hợp các quan điểm và cách tiếp cận về tâm trạng cho thấy, mặc dù
có nhiều định nghĩa khác nhau tuỳ theo cách tiếp cận của các nhà tâm lý học
nhưng phần lớn các tác giả đều thống nhất quan điểm cho rằng, tâm trạng là

một dạng trải nghiệm cảm xúc. Tuy có sự giống nhau: Đều là những rung
động của cá nhân trước các biến cố hoàn cảnh và trạng thái cơ thể, chúng đều
biểu thị thái độ cảm xúc của chủ thể đối với các sự vật, hiện tượng có liên
quan đến nhu cầu, động cơ của chủ thể đó, nhưng cảm xúc và tâm trạng có


14
những sự khác biệt căn bản trên nhiều phương diện. Có thể nêu lên sự khác
biệt đó như sau:
Thứ nhất, xét về thời gian tồn tại (độ ổn định): Cảm xúc là những rung
cảm diễn ra trong thời gian tương đối ngắn - một q trình tâm lý cịn tâm trạng
là những rung cảm diễn ra trong thời gian tương đối dài - trạng thái tâm lý.
Thứ hai, xét về cường độ biểu hiện: Khác với cảm xúc, tâm trạng thể
hiện cường độ rung động cảm xúc yếu hơn. Nếu con người có tâm trạng thoả
mãn thì tâm trạng đó không đạt đến mức biểu hiện mạnh mẽ đáng kể; nếu đó
là tâm trạng buồn thì nó biểu hiện khơng rõ nét và khơng có cơ sở hưng phấn
thần kinh mãnh liệt.
Thứ ba, xét nguyên nhân nảy sinh: Tâm trạng khác với cảm xúc ở chỗ:
Trong những hoàn cảnh cụ thể nó khơng phải là những phản ứng cảm xúc trực
tiếp của các sự kiện mà là phản ứng cảm xúc đối với ý nghĩa của các sự kiện,
hiện tượng liên quan đến việc thoả mãn hay không thoả mãn nhu cầu, động cơ
của con người xét về phương diện nhân cách. Còn nguyên nhân làm nảy sinh
cảm xúc thường gắn liền với các sự kiện, hiện tượng tác động trực tiếp có liên
quan đến việc thoả mãn hay khơng thoả mãn nhu cầu, động cơ của con người.
Từ cơ sở phân tích trên, tác giả quan niệm: “Tâm trạng là một trạng
thái cảm xúc, được biểu hiện ở nhận thức, thái độ và hành động của chủ thể
đối với những sự kiện, hiện tượng có liên quan đến nhu cầu và động cơ của
họ, tồn tại trong một thời gian xác định, có ảnh hưởng đến đời sống tinh thần
và hoạt động của chủ thể”.
Như vậy, nói đến tâm trạng là nói đến cảm xúc, thể hiện nhận thức, thái

độ và hành động của con người đối với sự vật, hiện tượng có liên quan đến sự
thoả mãn hay không thoả mãn nhu cầu, động cơ của con người xét về phương
diện nhân cách. Cũng như các hiện tượng tâm lý khác, tâm trạng mang bản
chất xã hội, nảy sinh trong những hoàn cảnh cụ thể, tồn tại trong một thời
gian, khơng gian nhất định. Tâm trạng có tính biến động và ổn định tương đối,
được biểu hiện cả ở dạng tiềm tàng và hiện thực, cả ở dạng nhận thức lơ mơ


15
thậm chí chưa được ý thức đến được ý thức một cách rõ ràng với các dấu hiệu
đặc trưng như: vui mừng, phấn khởi, bình tĩnh, tự tin, tự hào, mãn nguyện, hài
lòng hoặc lo âu, buồn chán, căng thẳng, sợ hãi…
Cường độ mạnh yếu hay thời gian tồn tại của tâm trạng phụ thuộc vào
sự phù hợp hay không phù hợp giữa các biến cố hoàn cảnh hoặc trạng thái cơ
thể với những mong muốn, hứng thú, khuynh hướng, niềm tin và thói quen
của mỗi người. Một biến cố của hồn cảnh có thể làm nảy sinh tâm trạng ở
những người khác nhau, thậm chí ở những thời điểm và không gian khác nhau
của một người cũng nảy sinh những tâm trạng khác nhau, tuỳ thuộc vào tương
quan so sánh cụ thể giữa biến cố xảy ra của hoàn cảnh và những dự định,
mong đợi, động cơ của con người. Tâm trạng được coi là tích cực nếu tình
hình, biến cố xảy ra thoả mãn được nhu cầu, mong đợi và được coi là tiêu cực
nếu các biến cố hiện thực không phù hợp với điều mọng đợi.
Tâm trạng mang tính chất tản mạn, xâm chiếm tồn bộ đời sống tâm lý
và hoạt động của con người. Những nhân tố chủ yếu quy định tâm trạng là
chế độ xã hội, đời sống thực tế, quan hệ giữa người với người, lối sống, thế
giới quan, khí chất và tính cách của cá nhân. Có thể do tác động của một sự
kiện, hiện tượng nào đó (một tin vui hoặc buồn, thắng lợi hay thất bại trong
công việc, đau ốm…) mà trong con người nảy sinh tâm trạng.
Tâm trạng có thể ảnh hưởng tốt hay xấu đối với toàn bộ đời sống tâm lý
và hoạt động của cá nhân. Tâm trạng được coi là “cái nền”, “cái phơng” để trên

đó diễn ra mọi hoạt động tâm lý, là nhân tố có ảnh hưởng rất lớn đến toàn bộ đời
sống tinh thần và hoạt động của con người. Tâm trạng tích cực thúc đẩy con
người hoạt động, đem lại sức khoẻ, kéo dài tuổi thọ cho mỗi người. Thực tế cho
thấy, khi con người có tâm trạng mừng vui, phấn khởi, hào hứng sẽ kích thích
các hoạt động của các cơ tim, làm cho hô hấp trở nên sâu hơn và nhanh hơn,
huyết quản được mở rộng ra, da trở nên hồng hào, rạng rỡ. Khơng phải ngẫu
nhiên người ta nói rằng niềm vui làm cho con người trẻ lại, có sức làm việc tốt
hơn, có năng suất lao động cao hơn.


16
Kết quả nghiên cứu của các nhà tâm lý học quân sự chỉ ra, tâm trạng có
ảnh hưởng rất lớn đến công việc trực ban chiến đấu, chiến đấu của qn nhân.
Khi người qn nhân có tâm trạng tích cực sẽ: “Nâng hiệu quả các động tác lên
gần 20%, nâng sức mạnh của các bắp thịt lên khoảng 90%, nâng độ nhạy cảm
của thính giác và thị giác lên 35-65%, số lần sai sót ở một số nhân viên giảm
xuống 5-10 lần, mức độ chú ý, nhanh trí cũng tăng, sự mệt mỏi giảm hẳn
xuống”. Ngược lại, tâm trạng tiêu cực có ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ và hiệu
suất làm việc của con người.
Tâm trạng tiêu cực không chỉ làm rối loạn các q trình sinh lý mà cịn
làm rối loạn các hoạt động tâm lý của con người. Khi có tâm trạng tiêu cực,
buồn chán, đau khổ làm cho tính tích cực bị giảm sút, tư duy kém minh mẫn,
chóng mệt mỏi, tâm lý yếu đuối, hiệu suất lao động giảm. Đặc biệt trong một
nhóm tập thể, khi một người có tâm trạng khơng tốt dễ lan toả sang người khác
và gây nên những hậu quả khôn lường, làm căng thẳng bầu khơng khí tập thể.
Theo số liệu của các nhà tâm lý chuyên nghiên cứu trong các lĩnh vực sản xuất,
khi cơng nhân có tâm trạng sảng khối thì: “Hiệu suất lao động tăng lên 4%, khi
tâm trạng tồi thì hiệu suất lao động giảm 15%. Cịn theo số liệu điều tra của hãng
Sony, Nhật Bản cho thấy: “Một người thợ có tâm trạng bình thường mỗi ca làm
được trung bình 100% khối lượng định mức. Nhưng nếu có vào tâm trạng khơng

tốt, người thợ chỉ làm được 80% và tỷ lệ phế phẩm tăng lên 5 lần… tâm trạng đó
cịn lây lan sang từ 8 đến 12 người thợ khác, khiến tỷ lệ phế phẩm của họ cũng
tăng lên gấp đơi”. Do đó, việc phát hiện và ngăn chặn kịp thời những biểu hiện
của tâm trạng tiêu cực, xây dựng tâm trạng tích cực ở mỗi người, mỗi cộng đồng
người, trong mỗi lĩnh vực hoạt động là vấn đề rất cần thiết.
Chủ thể của tâm trạng có thể là cá nhân hoặc nhóm xã hội, tập thể. Tuy
nhiên, giữa tâm trạng cá nhân và tâm trạng xã hội cũng có sự khác biệt xét
trên nhiều phương diện. Để nghiên cứu tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực


17
hành kiểm tra “3 tiếng nổ” cần phải tiếp tục làm rõ nội hàm của khái niệm
tâm trạng của chiến sĩ mới.
1.1.2. Tâm trạng của chiến sĩ mới ở Trung đoàn bộ
binh 82, Quân khu 2
* Tâm trạng của chiến sĩ mới
Chiến sĩ - Theo Đại từ điển Tiếng Việt có nghĩa là: 1- Người thuộc lực
lượng vũ trang nhân dân (thường không phải là chỉ huy); 2- Người chiến đấu
cho một sự nghiệp [38, tr.157].
Theo Từ điển Bách khoa quân sự Việt Nam, chiến sĩ có nghĩa là: 1Người thuộc lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam; 2- Chức vụ trong quân
đội nhân dân Việt Nam thường do binh sĩ đảm nhiệm. Như vậy, khái niệm
chiến sĩ có liên quan đến từ “binh sĩ” [34, tr.155].
Từ điển Bách khoa quân sự Việt Nam chỉ rõ: “Binh sĩ”: 1- Gọi chung
qn nhân có qn hàm binh nhất, binh nhì phục vụ trong quân đội nhân dân
Việt Nam theo luật nghĩa vụ Quân sự; 2- Thành phần quân số. Tiếp đó, Từ
điển cịn ghi rõ: “Binh nhì là bậc qn hàm khởi đầu của binh sĩ, dùng để
phong cho quân nhân là chiến sĩ mới nhập ngũ [34, tr.48].
Trong đề tài nghiên cứu “Thích ứng tâm lý - xã hội của chiến sĩ mới ở các
đơn vị bộ binh”, tác giả Đỗ Mạnh Tôn cho rằng: “Chiến sĩ mới là quân nhân
phục vụ trong quân đội nhân dân Việt Nam theo Luật nghĩa vụ quân sự dưới 2,5

tháng có quân hàm binh nhì” và “Chiến sĩ mới ở các đơn vị bộ binh là những
thanh niên mới nhập ngũ vào đơn vị bộ binh theo Luật nghĩa vụ quân sự, có
qn hàm binh nhì và có thời gian trong qn đội dưới 2,5 tháng” [32]. Tuy
nhiên, từ năm 2012 đến nay, Bộ Quốc phịng đã thay đổi chương trình huấn
luyện chiến sĩ mới từ 2,5 tháng lên 3 tháng. Cụ thể, trong cuốn: “Chương
trình huấn luyện chiến sĩ mới (3 tháng) của Bộ Tổng tham mưu xuất bản năm
2012 viết: Điều 1. Ban hành kèm theo quyết định này “Chương trình huấn
luyện chiến sĩ mới 3 tháng”; Điều 2. Chương trình này thay thế cho Chương


18
trình huấn luyện chiến sĩ mới 2,5 tháng ban hành kèm theo Quyết định số
315/QĐ-TM ngày 11/3/2009. Mục tiêu của Chương trình huấn luyện chiến sĩ
mới là: “Giáo dục, huấn luyện để người thanh niên trở thành người chiến sĩ
trong Qn đội có giác ngộ chính trị, trung thành với sự nghiệp của Đảng; có
kỷ luật nghiêm minh, thể lực tốt, phẩm chất tác phong và lối sống của người
quân nhân cách mạng. Nắm chắc nội dung giáo dục chính trị và thực hành
được những nội dung cơ bản về kỹ thuật chiến đấu, chiến thuật bộ binh từng
người, tổ, điều lệnh, thể lực, công tác hậu cần, công tác kỹ thuật, làm cơ sở
tiếp thu các chương trình huấn luyện chiến đấu tiếp theo” [23].
Từ các quan niệm và sự phân tích nêu trên, có thể đưa ra khái niệm:
“Chiến sĩ mới là những thanh niên mới nhập ngũ vào quân đội theo Luật nghĩa
vụ quân sự, có quân hàm binh nhì và thời gian trong quân đội dưới 3 tháng”.
Từ khái niệm về tâm trạng, tâm trạng của chiến sĩ mới được hiểu: Là
một trạng thái cảm xúc, được biểu hiện ở nhận thức, thái độ, hành động của
chiến sĩ mới đối với các yêu cầu, nhiệm vụ huấn luyện quân sự, tồn tại trong
một thời gian xác định, có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống tinh thần và hoạt
động của chiến sĩ mới.
Nói đến tâm trạng của chiến sĩ mới là nói đến cảm xúc, biểu hiện ở
nhận thức, thái độ và hành động của chiến sĩ mới đối với yêu cầu, nhiệm vụ

huấn luyện quân sự theo chương trình huấn luyện chiến sĩ mới, có liên quan
đến sự thoả mãn hay không thoả mãn nhu cầu, động cơ của họ. Có thể do tác
động của một sự kiện, hiện tượng nào đó (một tin vui hoặc buồn, thắng lợi
hay thất bại trong công việc, đau ốm…) mà chiến sĩ mới nảy sinh tâm trạng.
Tâm trạng của chiến sĩ mới nảy sinh trong những hoàn cảnh cụ thể của
hoạt động quân sự, tồn tại trong một thời gian, không gian nhất định. Tâm
trạng của chiến sĩ mới có tính biến động và ổn định tương đối; được biểu
hiện cả ở dạng tiềm tàng và hiện thực với các dấu hiệu đặc trưng như: vui


19
mừng, phấn khởi, bình tĩnh, tự tin, tự hào, hài lòng hoặc bi quan, lo âu, buồn
chán, căng thẳng, sợ hãi…
Cường độ, tính chất tâm trạng của chiến sĩ mới phụ thuộc vào sự phù
hợp hay không phù hợp giữa các sự kiện hoặc trạng thái cơ thể với những
mong muốn, hứng thú, khuynh hướng, niềm tin và thói quen của chiến sĩ
mới. Chiến sĩ mới có tâm trạng tích cực khi tình hình, sự kiện xảy ra thoả
mãn nhu cầu, mong đợi và xuất hiện tâm trạng tiêu cực nếu tình hình, sự
kiện hiện thực trái với điều mọng đợi.
Tâm trạng của chiến sĩ mới cũng mang tính chất tản mạn, xâm chiếm
toàn bộ đời sống tâm lý và hoạt động của họ. Những nhân tố chủ yếu quy
định tâm trạng của chiến sĩ mới là điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước;
điều kiện huấn luyện, sinh hoạt thực tế của đơn vị; các mối quan hệ của
chiến sĩ mới trong tập thể quân nhân, lối sống, thế giới quan, khí chất và tính
cách của cá nhân...
Tâm trạng có thể ảnh hưởng tốt hay xấu đối với toàn bộ đời sống tâm lý
và hoạt động của chiến sĩ mới. Tâm trạng được coi là “cái nền”, “cái phơng” để
trên đó diễn ra mọi hoạt động tâm lý, là nhân tố có ảnh hưởng rất lớn đến toàn
bộ đời sống tinh thần và hoạt động của chiến sĩ mới. Tâm trạng tích cực đem lại
sức khoẻ, thúc đẩy chiến sĩ mới hoạt động. Thực tế cho thấy, khi chiến sĩ mới

có tâm trạng phấn khởi, hào hứng thì sẽ kích thích các hoạt động của các cơ tim,
hơ hấp..., có sức làm việc tốt hơn, có năng suất lao động cao hơn.
* Đặc điểm của chiến sĩ mới ở Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2
Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2 là Trung đoàn đủ quân theo biên chế
mới của Bộ Tổng tham mưu, hiện nay có quân số từ 1600 đến 2200 quân; được
biên chế thành ban chỉ huy trung đoàn, 4 cơ quan (tham mưu, chính trị, hậu cần,
kỹ thuật), ban tài chính, 3 tiểu đồn bộ binh, 8 đại đội trực thuộc, trung đội cảnh
vệ, kho hậu cần, kỹ thuật. Số lượng đội ngũ cán bộ theo biên chế khoảng từ 200


20
đến 230 đồng chí. Trang bị vũ khí được biên chế đúng yêu cầu chiến đấu, sẵn
sàng chiến đấu theo quy chuẩn hiện hành của Bộ Tổng Tham mưu.
Hàng năm, Trung đoàn được giao nhiệm vụ huấn luyện chiến sĩ mới,
với số lượng khoảng 500 tân binh. Chiến sĩ mới ở đơn vị cơ sở thuộc Trung
đoàn bộ binh 82, Quân khu 2 có các đặc điểm sau:
Thứ nhất, có ước mơ hồi bão lớn, thích được hoạt động trưởng thành
trong môi trường quân đội. Được vinh dự lên đường nhập ngũ cầm súng
bảo vệ Tổ quốc là ước mơ và hoài bão của lớp lớp các thế hệ thanh niên
Việt Nam nói chung, đặc biệt là Trung đồn bộ binh 82, Quân khu 2 nói
riêng – nơi “phên dậu” phía Bắc của Tổ quốc. Đại bộ phận chiến sĩ mới đều
phấn khởi, hồ hởi khi được nhập ngũ, tham gia học tập và rèn luyện trong
môi trường quân đội. Đây là đặc điểm thuận lợi cho quá trình tổ chức huấn
luyện chiến sĩ mới.
Thứ hai, có tinh thần nhiệt tình, hăng say trong học tập và rèn luyện,
nhanh nhạy, hoạt bát thích tìm tịi, nghiên cứu sáng tạo trong huấn luyện, sử
dụng vũ khí trang bị kỹ thuật. Nét đặc trưng lớn nhất, nổi trội nhất và là thế
mạnh của tuổi trẻ đó là tính năng động, sáng tạo, thích được khẳng định khả
năng của mình. Đây là một đặc điểm rất thuận lợi cho quá trình huấn luyện
chiến sĩ mới, đòi hỏi cấp uỷ, chỉ huy các đơn vị cần nắm bắt và tận dụng một

cách tối đa đặc điểm này trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Thực tiễn càng
khó khăn, gian khổ thì tuổi trẻ của Trung đoàn càng bộc lộ một cách rõ nét
nhất sức lao động sáng tạo khơng mệt mỏi, thậm chí hy sinh cả bản thân mình
cho mục tiêu cao cả của đất nước, của dân tộc.
Thứ ba, có trình độ văn hố ngày càng cao, được tuyển chọn kỹ, có sức
khoẻ tốt, đáp ứng yêu cầu huấn luyện. Qua thống kê, Trung đoàn bộ binh 82,
Quân khu 2 từ năm 2015 - 2020 cho thấy hầu hết số chiến sĩ mới có tuổi đời cịn
rất trẻ, độ tuổi từ 18 đến 20 chiếm 93,5%. Trình độ văn hố của chiến sĩ mới


21
tương đối cao, hầu hết chiến sĩ mới có trình độ văn hoá từ trung học cơ sở trở lên,
trong đó có 51,46% tốt nghiệp trung học phổ thơng, 88,63% có sức khoẻ loại 1,
100% có phẩm chất chính trị tốt.
Thứ tư, chiến sĩ mới xuất thân từ nhiều vùng quê, nhiều tầng lớp, chịu
ảnh hưởng của nhiều phong tục, tập qn cũng như truyền thống q hương,
gia đình, dịng tộc khác nhau. Mỗi địa phương, làng xã có những nét văn hóa,
phong tục, tập qn, trình độ dân trí khác nhau. Trước khi nhập ngũ những
thanh niên này chịu ảnh hưởng rất lớn của các tập tục, truyền thống q
hương, gia đình, dịng tộc. Bên cạnh những yếu tố tích cực, tiến bộ thì những
thói quen, nếp nghĩ lạc hậu cũng tạo thành lực cản rất lớn trong quá trình học
tập, rèn luyện và cơng tác của chiến sĩ mới. Do trình độ văn hố khơng đồng
đều nên trong quá trình huấn luyện, nhận thức tiếp thu kiến thức của chiến sĩ
mới cũng sẽ khác nhau. Trong cuộc sống sinh hoạt tập thể bước đầu sẽ xuất
hiện những mâu thuẫn, xung đột tâm lý giữa những cá nhân, nhóm quân nhân
ở các địa phương với nhau. Những vấn đề trên nếu không được quan tâm,
giáo dục, định hướng tốt nhất định sẽ ảnh hưởng tới chất lượng huấn luyện.
Thứ năm, chưa nắm vững điều lệnh, điều lệ, kỷ luật quân đội, quy định đơn vị.
Mặc dù mới nhập ngũ, trong một thời gian ngắn, chiến sĩ mới phải tham gia
huấn luyện nhiều nội dung khác nhau như: Huấn luyện điều lệnh, huấn luyện

kỹ thuật quân sự, huấn luyện chiến thuật, huấn luyện thể lực, huấn luyện
chính trị. Thời gian học tập nghiên cứu, rèn luyện điều lệnh, điều lệ, kỷ luật
qn đội, quy định của đơn vị cịn ít, chính vì vậy họ cịn nhiều lúng túng
trong chấp hành kỷ luật Quân đội, quy định của đơn vị. Ý thức chấp hành kỷ
luật còn thấp, lại chịu ảnh hưởng của nhiều tập tục, thói quen sinh hoạt của
địa phương, gia đình, chưa quen với mơi trường sinh hoạt qn sự do đó giai
đoạn này chiến sĩ mới rất dễ vi phạm kỷ luật.


22
Thứ sáu, còn nhiều bỡ ngỡ, vướng mắc trong huấn luyện và rèn luyện.
Trong huấn luyện quân sự chiến sĩ mới phải thực hiện nhiều thao tác sử dụng
vũ khí trang bị, đạn dược, bộc phá, lựu đạn đòi hỏi độ chính xác cao, yêu cầu
phải hết sức tập trung tư tưởng, nếu sơ suất có thể mất an tồn, ảnh hưởng đến
cả tính mạng. Trong khi đó do đặc điểm tâm lý lứa tuổi, bên cạnh các yếu tố
ham học hỏi, ham hiểu biết, thích khám phá cái mới, hào hứng trong học tập,
chiến sĩ mới thường thiếu tập trung tư tưởng trong học tập, huấn luyện, còn
chủ quan, nóng vội, thiếu tỷ mỉ, chuẩn xác, mất bình tĩnh trong sử dụng vũ
khí, phương tiện, nhất là những vật liệu nổ. Trong q trình huấn luyện, chiến
sĩ mới cịn gặp nhiều khó khăn, lúng túng khi làm quen với các loại vũ khí
trang bị, các khoa mục huấn luyện, điều này nếu không được khắc phục sẽ
ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng huấn luyện. Mặt khác, trong giai đoạn đầu,
chiến sĩ mới thường có tác phong chậm chạp, gị bó trong chấp hành các chế
độ quy định của đơn vị. Trong sinh hoạt, chấp hành chế độ còn tự do, tuỳ tiện,
hành động thiếu tự chủ, còn bị ảnh hưởng chi phối bởi tác phong, nếp sống,
sinh hoạt của địa phương, gia đình.
1.1.3. Tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” ở
Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2
Để làm rõ khái niệm trung tâm cần làm rõ thế nào là thực hành, kiểm
tra, “3 tiếng nổ” cần được hiểu như thế nào.

Thực hành là những thao tác nhằm vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã
tiếp thu vào việc giải quyết những tình huống, những vấn đề cụ thể.
Kiểm tra được hiểu là quá trình so sánh giữa mục tiêu và chỉ tiêu kế
hoạch với kết quả thực tế đó đạt được trong từng khoảng thời gian bảo đảm
cho hoạt động thực tế phù hợp với kế hoạch đó đề ra.
Cụm từ “3 tiếng nổ” là “từ khoá” ngắn gọn thường dùng để chỉ các nội
dung kiểm tra khi kết thúc khoá huấn luyện chiến sĩ mới: 1) Bắn súng tiểu


23
liên AK bài 1 ở 3 tư thế (nằm bắn, quỳ bắn, đứng bắn); 2) Đánh thuốc nổ bài
1; 3) Ném lựu đạn xa trúng hướng (ban ngày).
Sở dĩ thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” luôn được đội ngũ cán bộ, đặc
biệt là chiến sĩ mới quan tâm vì đây là nội dung khó, mang tính đặc trưng của
hoạt động quân sự. Muốn đạt kết quả cao, chiến sĩ mới phải có bản lĩnh tâm lý
vững vàng, khả năng làm chủ vũ khí trang bị kỹ thuật, thể trạng sức khoẻ,
trình độ kỹ, chiến thuật nhất định. Trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” thì
bắn súng là nội dung khó nhất. Thực hành đánh thuốc nổ ln là thử thách
cam go với các chiến sĩ. Tùy theo tính chất từng loại mục tiêu như hàng rào, ụ
súng, lô cốt hay xe tăng, xe bọc thép để tính tốn, lựa chọn cách đánh cho phù
hợp; dựng bộc phá khối hay bộc phá dài cũng đều phải tuân thủ nghiêm ngặt
các quy tắc an toàn, thành thạo kỹ thuật tra lắp đồ dùng gây nổ, biết vận dụng
linh hoạt các tư thế vận động trên chiến trường và có thể lực tốt.
Như vậy có thể hiểu: Thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” là quá trình chiến sĩ
mới thực hiện các thao tác kỹ thuật, chiến thuật trong bài kiểm tra bắn súng, đánh
thuốc nổ, ném lựu đạn theo mục tiêu, kế hoạch huấn luyện chiến sĩ mới đã xác
định.
Từ các phân tích nêu trên, chúng tơi cho rằng: Tâm trạng của chiến sĩ
mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” là một trạng thái cảm xúc, được
biểu hiện ở nhận thức, thái độ và hành động, tồn tại trong một thời gian nhất

định, có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của chiến sĩ mới trong
quá trình thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ”.
Khi nghiên cứu tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3
tiếng nổ” cần chú ý một số khía cạnh sau:
Thứ nhất, chủ thể của tâm trạng là những chiến sĩ mới nhập ngũ trong
thời gian 3 tháng.
Chiến sĩ mới nhập ngũ có độ tuổi từ 18 đến 27, họ đã có sự phát triển
tương đối hồn thiện về thể chất, hoạt động của hệ thần kinh, thể lực đang vào
thời kỳ sung sức nhất, nhưng phần lớn chưa có sự ổn định về nhân cách. Lứa


24
tuổi này rất nhạy cảm với cái mới, ham học hỏi, thích tìm tịi, phát hiện những
điều mới mẻ trong cuộc sống; sơi nổi, nhiệt tình, có quyết tâm cao, thích các
hoạt động của tập thể; có khả năng tiếp thu nhanh với các hoạt động của môi
trường quân sự. Tuy nhiên, nhận thức về hoạt động quân sự hầu như chưa có,
tính tình cịn bồng bột, thiếu chín chắn, thiếu tính kiên trì, bền bỉ trong thực
hiện nhiệm vụ.
Trong thời gian 3 tháng huấn luyện, chiến sĩ mới phải thực hiện nhiều
nội dung khác nhau như: huấn luyện điều lệnh, huấn luyện kỹ thuật quân sự,
huấn luyện chiến thuật, huấn luyện thể lực, huấn luyện chính trị. Thời gian
học tập, rèn luyện ít, vì vậy họ cịn nhiều lúng túng trong chấp hành kỷ luật
quân đội, quy định của đơn vị. Cùng với đó là sự khác biệt về trình độ văn
hố, phong tục tập qn vùng miền cũng ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả
thực hiện nhiệm vụ của người chiến sĩ, đặc biệt là trong huấn luyện, luyện tập
và thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” của chiến sĩ mới.
Thứ hai, sự hình thành tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm
tra “3 tiếng nổ” là một quá trình phức tạp, được biểu hiện theo những giai
đoạn nhất định với nhiều cung bậc khác nhau.
Tâm trạng của chiến sĩ mới được hình thành trong quá trình hoạt động

và giao tiếp, bằng cả con đường tự phát lẫn tự giác thông qua cơ chế lây lan
tâm lý, bắt chước, sự định hướng và điều khiển của cán bộ lãnh đạo, chỉ huy
đơn vị cũng như cán bộ trực tiếp tham gia huấn luyện.
Thứ ba, tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng
nổ” được biểu hiện ở nhận thức, thái độ và hành động của chiến sĩ mới trong
thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ”.
Thứ tư, tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng
nổ” có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống tinh thần, hiệu quả hoạt động của
người chiến sĩ tùy theo tính chất và mức độ biểu hiện của nó.
Dựa theo tính chất và tác dụng đối với hoạt động, có thể chia tâm trạng
của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” thành 2 loại: tâm trạng
tích cực và tâm trạng tiêu cực.


25
Tâm trạng tích cực của chiến sĩ mới là trạng thái cảm xúc, thể hiện thái
độ tích cực kích thích, thúc đẩy hành động của chiến sĩ mới nỗ lực, cố gắng
khắc phục mọi khó khăn, hồn thành nhiệm vụ “3 tiếng nổ”. Tâm trạng tích
cực được biểu hiện như: sự hào hứng phấn khởi, vui vẻ, lạc quan, tin tưởng,
bình tĩnh, tự tin, sẵn sàng chịu đựng khó khăn gian khổ trong quá trình huấn
luyện, luyện tập cũng như trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ”.
Tâm trạng tiêu cực của chiến sĩ mới là trạng thái cảm xúc, thể hiện
thái độ tiêu cực làm giảm sút tính tích cực, dẫn đến hiệu quả hoàn thành
nhiệm vụ thấp. Tâm trạng tiêu cực được biểu hiện như: sự mất tự tin, thiếu
sáng suốt, yếu đuối, hành động một cách thụ động; các phản ứng tâm - sinh
lý bị rối loạn, trì trệ, tư duy rời rạc, luẩn quẩn, tính nhạy cảm giảm sút, làm
việc chóng mệt mỏi, thực hiện các động tác thiếu chính xác. Đặc biệt, nếu
quân nhân rơi vào tình trạng q khích hay sợ hãi, hoảng loạn... dẫn đến
mất an tồn. Vì vậy, việc ngăn ngừa, khắc phục kịp thời những biểu hiện
của tâm trạng tiêu cực, xây dựng tâm trạng tích cực cho chiến sĩ mới trong

thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” là một trong những nhiệm vụ quan trọng
của lãnh đạo, chỉ huy đơn vị cũng như đội ngũ cán bộ trực tiếp tham gia
huấn luyện và thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ”.
1.2. Đặc điểm hoạt động huấn luyện, biểu hiện và tiêu chí đánh giá
tâm trạng của chiến sĩ mới trong thực hành kiểm tra “3 tiếng nổ” ở
Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2
1.2.1. Đặc điểm hoạt động huấn luyện chiến sĩ mới ở Trung đoàn bộ
binh 82, Quân khu 2
* Hoạt động huấn luyện chiến sĩ mới ở Trung đoàn bộ
binh 82, Quân khu 2
Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng uỷ, Bộ Tư lệnh Quân khu 2,
Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2 vừa thực hành huấn luyện, sẵn sàng
chiến đấu vừa xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện và hoàn thành nhiệm


26
vụ mà Quân khu giao cho. Đối với nhiệm vụ huấn luyện chiến sĩ mới
được thực hiện ở giai đoạn 1. Giai đoạn này chủ yếu là huấn luyện cơ bản
về kỹ thuật, chiến thuật cá nhân và hợp luyện ở cấp tiểu đội, trung đội.
Huấn luyện chiến sĩ mới là một bộ phận quan trọng của huấn luyện chiến
đấu ở Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2, mặc dù thời gian huấn luyện
ngắn nhưng giai đoạn này có ý nghĩa đặt nền móng, tạo cơ sở cho huấn
luyện chiến đấu, sẵn sàng chiến đấu sau này.
Huấn luyện chiến sĩ mới ở Trung đoàn bộ binh 82, Quân khu 2 là hệ
thống các biện pháp huấn luyện của đội ngũ cán bộ và các tổ chức trong
đơn vị dưới sự lãnh đạo của cấp uỷ, tổ chức đảng, sự quản lý, điều hành
của người chỉ huy, sự chỉ đạo của cơ quan chức năng, để trang bị những
kiến thức cơ bản ban đầu về chính trị, quân sự, quốc phòng, kỹ thuật,
chiến thuật phân đội, điều lệnh của quân đội, quy định của đơn vị, bồi
dưỡng, rèn luyện phẩm chất, năng lực, tác phong, lối sống của người quân

nhân cách mạng cho thanh niên vừa mới nhập ngũ vào Trung đoàn bộ
binh 82, Quân khu 2. Huấn luyện chiến sĩ mới bao gồm huấn luyện chính
trị, bồi dưỡng kiến thức văn hoá xã hội, huấn luyện kỹ thuật, huấn luyện
chiến thuật, huấn luyện điều lệnh, rèn luyện thể lực. Trong huấn luyện,
chiến sĩ mới được học tập (nghiên cứu) điều lệnh, điều lệ, huấn luyện
cách sử dụng, vũ khí, kỹ thuật quân sự, huấn luyện chiến sĩ mới gắn chặt
với giáo dục chính trị. Huấn luyện chiến sĩ mới được tiến hành theo các
quy định, yêu cầu của điều lệnh, điều lệ, chỉ thị, hướng dẫn, mệnh lệnh
của người chỉ huy. Nội dung, phương pháp huấn luyện chiến sĩ mới được
xác định trong kế hoạch và chương trình huấn luyện. Người chỉ huy và
đội ngũ cán bộ các đơn vị phải trực tiếp soạn thảo chương trình, kế hoạch
huấn luyện, chuẩn bị giáo án, mơ hình, học cụ, thao trường bãi tập và trực
tiếp huấn luyện chiến sĩ mới theo phân cấp.


27
Mục đích huấn luyện chiến sĩ mới: Nhằm giáo dục, truyền thụ kiến
thức, rèn luyện cho chiến sĩ mới những phẩm chất cần thiết của người quân
nhân cách mạng như bản lĩnh chính trị, lập trường quan điểm, thế giới quan,
niềm tin cộng sản chủ nghĩa, từng bước nắm được kỹ thuật, chiến thuật, điều
lệnh, điều lệ, nâng cao thể lực đảm bảo cho chiến sĩ mới thích nghi dần với
mơi trường qn đội và hồn thành chức trách, nhiệm vụ được giao.
Chủ thể huấn luyện chiến sĩ mới: Là cấp uỷ, tổ chức đảng, người chỉ
huy, cơ quan chính trị, tham mưu, hậu cần, kỹ thuật, đội ngũ cán bộ, đảng
viên, hạ sĩ quan ở các đơn vị thuộc Trung đồn bộ binh 82, Qn khu 2.
Sau khi có mệnh lệnh huấn luyện chiến sĩ mới của Tư lệnh Quân khu,
Trung đoàn bộ binh 82, tổ chức cơ sở đảng quán triệt các mệnh lệnh, chỉ
thị, nghị quyết của trên, ra nghị quyết chuyên đề lãnh đạo nhiệm vụ huấn
luyện chiến sĩ mới của đơn vị, thủ trưởng đơn vị ra chỉ thị triển khai
chương trình kế hoạch huấn luyện chiến sĩ mới. Cơ quan tham mưu tiến

hành xây dựng và tổ chức triển khai điều hành, quản lý tồn bộ nội dung,
chương trình huấn luyện. Cơ quan chính trị xây dựng kế hoạch Cơng tác
đảng, cơng tác chính trị, kế hoạch huấn luyện chính trị cho chiến sĩ mới
và chỉ đạo đơn vị tiến hành trong suốt quá trình huấn luyện. Cơ quan hậu
cần chịu trách nhiệm đảm bảo đầy đủ các mặt hậu cần, đời sống phục vụ
cho huấn luyện. Cơ quan kỹ thuật đảm bảo vũ khí, trang bị phương tiện
phục vụ cho huấn luyện. Lực lượng trực tiếp huấn luyện chiến sĩ mới bao
gồm đội ngũ sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp được giao
nhiệm vụ huấn luyện chiến sĩ mới.
Đối tượng huấn luyện: Là chiến sĩ mới vừa nhập ngũ vào đơn vị. Mặc
dù được gọi là chiến sĩ mới nhưng thực chất đây là những thanh niên, học
sinh vừa mới rời ghế nhà trường, vốn sống thực tiễn, am hiểu về cuộc sống