Hinh thanh ky nang khai thac kenh hinh cho hoc sinh trongday hoc Dia li lop 10

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÀNH KỸ NĂNG KHAI THÁC KÊNH HÌNH </b>
<b>TRONG SÁCH GIÁO KHOA ĐỊA LÍ LỚP 10 (BAN NÂNG CAO) </b>

<b>THEO HƯỚNG TÍCH CỰC </b>

<i><b>Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Thu - K57B </b></i>
<i><b>Giáo viên hướng dẫn: ThS Trần Thị Thanh Thủy </b></i>
<b>ĐẶT VẤN ĐỀ </b>

Thực tiễn đã chứng minh việc sử dụng tốt các phương tiện trực qua đã đem lại
hiệu quả khả quan trong việc lĩnh hội tri thức của người học. Trong sách giáo khoa Địa
lí hiện nay có sự phối hợp giữa kênh hình và kênh chữ, trong đó kênh hình giờ đây
khơng cịn là phương tiện minh họa mà là nguồn tri thức tồn tại dưới dạng trực quan
sinh động. Trong công cuộc cải cách chương trình,sách giáo khoa với cách biên soạn
theo hướng “mở”, sách giáo khoa Địa lí 10 đã trình bày một số kiến thức “ẩn” vào trong
hình, kèm theo câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm tòi, khám phá các tri thức từ đó. Như
vậy, kiến thức cơ bản khơng phải chỉ có ở phần kênh chữ mà cịn nằm ở kênh hình, ẩn
chứa trong các lược đồ, ảnh, sơ đồ, biểu đồ,... Như vậy chúng ta thấy kênh hình đã trở
thành một yếu tố cần và đủ trong quá trình dạy học Địa lí. Do đó việc rèn luyện cho học
sinh những kỹ năng khai thác kênh hình trong dạy học Địa lí nói chung và dạy học Địa
lí lớp 10 nói riêng đã trở thành yêu cầu quan trọng trong dạy học và đáp ứng mục tiêu
giáo dục, đào tạo hiện nay.

<b>NỘI DUNG </b>

<i><b>1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc hình thành kỹ năng khai thác kênh hình cho </b></i>
<i><b>học sinh trong dạy học Địa lí lớp 10 (Ban nâng cao) theo hướng tích cực </b></i>

1.1. Vai trị của trực quan hóa trong dạy học địa lí

Trong dạy học Địa lí thì trực quan hóa có vai trị quan trọng. Trực quan hóa cịn

hạn chế được việc hiểu sai, nói một đằng hiểu một nẻo bởi khi giáo viên nói đến đâu
minh họa bằng hình ảnh đến đó thì tất cả học sinh tham dự ai cũng hiểu một cách cụ thể
và rõ ràng hơn như vậy nhờ có trực quan hóa các nội dung được cụ thể hóa giúp người
học tiếp thu tri thức hiệu quả hơn. Làm thông tin trở nên dễ tiếp thu hơn, làm rõ ràng, cụ
thể hơn những điều cơ bản mở rộng và bổ sung những điều đã nói.

<i>1.2. Khái niệm, phân loại và vai trị của kênh hình</i>

<i>* Khái niệm:</i>

Kênh hình trong dạy học địa lí ở trung học phổ thơng bao gồm hệ thống các bản
đồ, lược đồ, biểu đồ, tranh ảnh,... vừa là phương tiện minh họa vừa là nguồn tri thức địa
lí. Hệ thống kiến thức trong kênh hình giúp người học phát triển các tư duy địa lí, tư
duy trừu tượng, hình thành thế giới quan khoa học.

<i>* Phân loại kênh hình.</i>

Dựa vào một số tiêu chí chia kênh hình ra thành các loại:

- Bản đồ giáo khoa gồm: bản đồ giáo khoa treo tường; bản đồ trong sách giáo
khoa; atslat giáo khoa; mơ hình địa lí; bản đồ câm; lược đồ

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

đơn giản dễ hiểu.

- Hình vẽ: là các mơ hình thể hiện các mối quan hệ địa lí

- Tranh ảnh có nội dung địa lí: Sử dụng tranh ảnh mang lại hứng thú học tập cho
học sinh rất cao

- Bảng dữ liệu: là những số liệu cụ thể của các đối tượng,các thông tin về nội

dung bài học hoặc những bảng tổng kết kiến thức,...

- Biểu đồ: thể hiện cho mối tương quan giữa các số liệu và các đại lượng

<i>* Vai trị của kênh hình trong dạy họcđịa lí: </i>Kênh hình vừa là phương tiện trực

quan minh họa mà nó còn chứa đựng nội dung kiến thức và có khả năng cung cấp
thông tin một cách đầy đủ hơn khi sách giáo khoa chưa trình bày đến. Giúp người học
hứng thú hơn và góp phần cải tiến phương pháp dạy và học, nâng cao chất lường dạy
học môn địa lí trong nhà trường.

<i>1.3. Kĩ năng:</i>

<b>* Khái niệm: Kỹ năng là khả năng sử dụng tri thức và các kỹ xảo của mình một </b>
cách có mục đích và sáng tạo trong quá trình của hoạt động thực tiễn. Khả năng này là
khả năng tự tạo của con người.

<b>* Phân loại: Trong những năm gần đây, các nhà tâm lí học và lí luận dạy học đã </b>
phân biệt ra hai loại kĩ năng: kĩ năng ban đầu có trước kĩ xảo và kĩ năng hoàn thiện
được hình thành sau khi đã có kĩ xảo

<i>1.4 Phương pháp dạy học tích cực</i>

Quan điểm dạy học theo hướng tích cực đồng nghĩa với việc dạy học lấy học sinh
làm trung tâm, phát huy vai trị tích cực chủ động của người học. Dạy học tích cực không
chỉ quan tâm đến việc củng cố kiến thức lí thuyết cho học sinh mà quan tâm đến cả việc
chuẩn bị cho học sinh thích ứng với đời sống xã hội, tơn trọng mục đích, nhu cầu, khả năng,
hứng thú, lợi ích học tập của học sinh.

Phương pháp dạy học tích cực có các đặc trưng như: Dạy học thông qua tổ chức

các hoạt động của học sinh; Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học.; Tăng
cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác; Kết hợp đánh giá của thầy với sự tự
đánh giá của trò; Vai trò chỉ đạo của giáo viên.

<i>1.5. Đặc điểm tâm lí và trình độ nhận thức của học sinh lứa tuổi trung học phổ thơng</i>

Các em đang trong thời kì đầu của lứa tuổi thanh niên. Có sự phát triển mạnh mẽ
về cơ thể cũng như tâm sinh lí. Bước sang tuổi thanh niên các em có cảm nhận rõ rệt
rằng mình đã lớn hay mình cũng gần giống người lớn, sắp trở thành người lớn. Ở độ
tuổi này các em đã có khả năng phân tích, tổng hợp , khả năng tư duy rất tốt.

<i>1.6. Đặcđiểm chương trình SGK địa lí lớp 10 (Ban nâng cao)</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<i><b>2.Phương pháp hình thành kĩ năng khai thác kênh hình trong sách khoa cho học </b></i>
<i><b>sinh trong dạy học địa lí lớp 10 (ban nâng cao) theo hướng tích cực </b></i>

<i>2.1. Các phương pháp dạy học tích cực có thể sử dụngđể hướng dẫn học sinh khai thác</i>

<i>kênh hình trong sách giáo khoa địa lí 10(ban nâng cao)</i>

- Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề

- Phương pháp hướng dẫn HS khai thác tri thức từ bản đồ

- Phương pháp hướng dẫn HS khai thác tri thức qua các số liệu thống kê kinh tế
và các biểu đồ

- Phương pháp thảo luận trong dạy học Địa lí
- Phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm
- Phương pháp tranh luận

- Phương pháp tiếp cận khoa học
- Phương pháp đàm thoại

<i>2.2. Phương pháp hình thành kĩnăng khai thác kênh hình trong sách khoa cho học sinh</i>

<i>trong dạy họcđịa lí lớp 10 (ban nâng cao)</i>

Trong hệ thống các kĩ năng bản đồ cần hình thành cho học sinh trung học phổ
thơng thì đối với sách giáo khoa lớp 10 cần hình thành cho các em kĩ năng về bản đồ
như sau:

- Kĩ năng nhận biết, chỉ và đọc các đối tượng địa lí trên bản đồ
- Kĩ năng xác định vị trí địa lí trên bản đồ

- Kĩ năng mơ tả khí hậu trên bản đồ

- Kĩ năng phát hiện các mối liên hệ địa lí trên bản đồ

VD: Hướng dẫn HS khai thác hình 26.1: Các kiểu thảm thực vật chính trên thế
giới. SGK Địa lí 10 (Ban nâng cao – trang 86). Qua bản đồ này đối tượng mà HS cần
xác định đó là các kiểu thảm thực vật. Phải xác định xem VTĐL phân bố của các thảm
thực vật này. Trên cơ sở các hiệu ước trong bảng chú giải, HS phải xem các đới này
nằm ở đâu? Khoảng vĩ độ nào? Sự phân bố thuộc những khu vực , châu lục nào? GV
hướng dẫn HS định hướng có những thảm thực vật nào, vị trí các vĩ độ? Hàn đới, Ôn
đới, cận nhiệt , nhiệt đới, cận xích đạo,xích đạo. Thảm thực vật rừng nhiệt đới xích đạo
thấy tập trung ở các vĩ độ 80B - 200N đối với Châu Phi, đối với châu Mỹ thì giới hạn
này lại rộng hơn...

<i>2.3. Phương pháp hướng dẫn học sinh khai thác sơđồ</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<i>2.4. Phương pháp hướng dẫn học sinh khai thác bảng số liệu thống kê</i>

Giáo viên cho học sinh đọc tên bảng số liệu thống kê, xác định mục đích của bảng
nhằm giải quyết nội dung gì, vấn đề gì của bài, của chương? Đọc đề mục cột, hàng, đưa ra
nhận xét về đặc điểm hiện tượng được biểu thị qua số liệu; dự kiến việc sử dụng các số liệu
vào nội dung nào, phần nào của bài? Phương pháp tiến hành (phân tích từng số liệu, liên hệ
các số liệu..); hướng dẫn về kĩ năng khai thác bảng; đưa ra những bài tập về lập và phân tích
bảng số liệu tương tự.

<i>2.5. Phương pháp khai thác bảng dữ liệu</i>

Giáo viên cho học sinh khai thác bảng dữ liệu chữ theo các bước như: Cho các
em đọc tên bảng dữ liệu; Đọc các thông tin trên bảng dữ liệu; hệ thống các dữ liệu theo
mục đích bài học; giáo viên cho học sinh tổng kết bảng dữ liệu.

<i>2.6. Phương pháp hướng dẫn HS khai thác hình vẽ và tranh ảnh</i>

Giáo viên có thể yêu cầu học sinh tự đưa ra câu hỏi hoặc những vấn đề thắc mắc
về nội dung hình vẽ; tổ chức cho học sinh thảo luận những vấn đề xung quanh nội dung
của hình vẽ; yêu cầu học sinh ghi nhận xét hay bình luận của mình vào giấy, có thể yêu
cầu học sinh liên kết kinh nghiệm bản thân với hình ảnh đang được quan sát. Giáo viên
tổng kết lại nội dung hình vẽ thơng quan đó nhận xét và đánh giá nội dung hoc sinh
trình bày.

<i>2.7. Phương pháp hướng dẫn kĩ năng khai thác biểu đồ</i>

Giáo viên cần cho Xác định biểu đồ thuộc loại nào? Được thể hiện bằng hình
thức nào? Xác định nội dung của biểu đồ thể hiện. Xem xét cách biểu hiện của các số
liệu trên biểu đồ. Xác định vị trí, vai trị, của từng thành phần trong biểu đồ. Hướng dẫn

HS phân tích các số liệu trên biểu đồ, định tính, định lượng; cơ cấu và mối quan hệ các
hiện tượng; nhận xét; giải thích. Ra những bài tập cho HS rèn luyện kĩ năng biểu đồ.
Có thể cho HS các bài tập vẽ biểu đồ để rèn luyện kĩ năng với các số liệu

<i><b>3. Các giáo án minh họa </b></i>

<i>- Giáo án 1: Bài 41: Địa lí ngành chăn ni</i>

<i>- Giáo án 2: Bài 44:Vai trị và đặcđiểm của cơng nghiệp. Các nhân tố ảnh hưởng tới</i>

<i>phát triển và phân bố cơng nghiệp</i>

<i>- Giáo án 3: Bài 45: Địa lí các ngành công nghiệp(tiết 1)</i>

<b>KẾT LUẬN </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Đề tài này đã giúp cho em khắc phục được những hạn chế về kiến thức về
hướng dẫn học sinh khai thác kênh hình trong quá trình dạy học. Từ đó ý thức về nội
dung, chương trình mới, ý thức về việc phải trau dồi kiến thức học tập hơn nữa để tiếp
cận với những phương pháp giảng dạy mới, những thay đổi trong giáo dục hiện nay.

<b>TÀI LIỆU THAM KHẢO </b>

[1] N.N.Baranxki, 1972. <i>Phương pháp giảng dạyđịa lí kinh tế</i>- Tập II, NXB Giáo dục
[2] Lâm Quang Dốc, Nguyễn Quang Vinh, 2007. <i>Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong </i>

<i>sách giáo khoa 10</i>, NXB Giáo dục

[3] Nguyễn Dược, Nguyễn Trọng Phúc, 2007. <i>Lý luận dạy học địa lí</i>, NXB Đại học Sư phạm

[4] Nguyễn Thị Dung, 2005. <i>Phương pháp khai thác kênh hình trong dạy họcđịa lý 11</i>

<i>THPT theo hướng tích cực </i>- Luận văn Thạc sĩ.

</div>

<!--links-->