Phuong phap su dung ban do cam trong day hoc diali 11

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG BẢN ĐỒ CÂM TRONG DẠY HỌC </b>
<b>ĐỊA LÍ 11 (CTCB) THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH CỰC </b>

<i><b>Sinh viên thực hiện : Phạm thị Hoàn - K58A </b></i>
<i><b>Cán bộ hướng dẫn khoa học: ThS. Đoàn Thị Thanh Phương </b></i>

<b>ĐẶT VẤN ĐỀ </b>

Đối với dạy học địa lí ở nhà trường phổ thơng, việc sử dụng bản đồ là đặc
trưng vì địa lí bắt nguồn bằng bản đồ và kết thúc bằng bản đồ. Nhưng trong thực
tế không phải giáo viên đều nhận thấy tầm quan trọng đặc biệt của bản đồ trong
dạy học địa lí và biết cách sử dụng bản đồ trong quá trình dạy học.

Việc sử dụng bản đồ câm trong dạy học địa lí có tác dụng phát huy tính
tích cực chủ động trong học tập cũng như kĩ năng khai thác thông tin trên bản đồ
cho học sinh. Tuy nhiên việc sử dụng bản đồ câm trong dạy học địa lí hiện nay
cịn nhiều khó khăn về kĩ năng sử dụng và khai thác thông tin trên bản đồ .

Sử dụng bản đồ câm là một phương tiện dạy học địa lí có xu hướng tích
cực nhằm nâng cao chất lượng dạy học đáp ứng mục tiêu giáo dục đã đề ra .
<b>NỘI DUNG </b>

<b>1. Cơ sở lí luận và thực tiễn </b>

Dạy học là con đường quan trọng để phát triển trí tuệ và nhân cách của
học sinh, góp phần xây dựng cho các em thế giới quan khoa học, nhân sinh quan
cách mạng và phẩm chất của con người mới. Do đó người giáo viên phải lựa
chọn nội dung, phương pháp, phương tiện dạy học phù hợp với tâm lí lứa tuổi.

Học sinh ở lứa tuổi trung học phổ thơng đang có sự chuyển biến sâu sắc
về tâm lí và nhận thức, lúc này các em đã chững chạc, tự tin hơn so với trước. Ở

lứa tuổi này trí óc của các em đã bắt đầu có khả năng phân tích, so sánh, tổng hợp
kết hợp với khả năng khái quát hóa khá cao. Các em có sự phát triển nhanh về
tâm lí, đặc biệt về xã hội, có khả năng thu nhận nhiều thông tin khác nhau lượng
thông tin có su hướng tiếp cận với cuộc sống và sự phát triển của khoa học kĩ
thuật và kinh tế.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Các em đã sử dụng phương pháp ghi nhớ tóm tắt ý chính, so sánh đối
chiếu theo sơ đồ..., các em đã tạo được tâm thế phân hóa trong ghi nhớ, phân biệt
tài liệu cần ghi nhớ từng câu chữ với tài liệu chỉ cần hiểu mà không cần nhớ…

Giáo viên cần dựa vào bản đồ, sử dụng bản đồ câm hướng dẫn học
sinh quan sát, tìm hiểu để gây hứng thú lòng say mê học tập cho các em. Khi đó
việc học tập sẽ trở nên tích cực tự giác, âng cao được khả năng tự làm việc với
các nguồn tư liệu địa lí, để tiếp thu và trình bày lại những kiến thức đó một cách
sáng tạo, vận dụng kiến thức đã có vào thực tiễn.

Vì vậy sử dụng bản đồ câm trong dạy học địa lí lớp 11 là một xu hướng
tất yếu, rất cần thiết và quan trọng.

Thực tế hiện nay trong giảng dạy địa lí ở trường THPT việc sử dụng bản
đồ câm còn nhiều hạn chế do giáo viên chưa nhận thúc đầy đủ về vai trò của bản
đồ câm, nhiều người cho rằng đó chỉ là đồ dùng trực quan vì vậy việc sử dụng
bản đồ câm chỉ để minh họa kiến thức mà giáo viên trình bày. Kết quả thăm dò ở
trường THPT Chúc Động, Chương Mỹ, Hà Nội, Trường THPT Chương Mỹ A cho
thấy một số bài sử dụng bản đồ câm nhưng phần lớn là sử dụng chưa đúng cách,
chưa khai thác được óc tư duy của học sinh. Hầu hết các bài có khả năng sử dụng
bản đồ câm còn dạy chay, việc rèn luyện kĩ năng sử dụng bản đồ câm còn hạn chế.
Học sinh chưa biết làm bài với bản đồ câm, chưa nắm chắc kĩ năng làm việc với bản
đồ câm, điều này ảnh hưởng rất lớn đến việc lĩnh hội tri thức của học sinh.

<b>2. Phương pháp sử dụng bản đồ câm trong dạy học địa lí 11( CT cơ bản). </b>
<i><b>2.1. Đặc điểm nội dung và cấu trúc chương trình địa lí 11 </b></i>

Chương trình địa lí lớp 11 là một hệ thống kiến thức khoa học đi từ quát
đến cụ thể nghĩa là từ tổng thể những vấn đề kinh tế - xã hội của thế giới đến các
vấn đề của từng khu vực và quốc gia. Sự thiết kế theo mơ hình logic như vậy sẽ
tạo điều kiện cho quá trình lĩnh hội tri thức của học sinh dễ dàng hơn, nhanh hơn,
thuận lợi hơn.

Chương trình SGK 11(BCB) gồm 2 phần lớn :

+ phần I. Những vấn đề kinh tế- xã hội trong thời kì hiện đại
+ phần II. Địa lí kinh tế xã hội của một số nước trên thế giới
<i><b>2.2 . Sử dụng bản đồ câm trong q trình dạy học Địa lí </b></i>

<i>- Sử dụng bản đồ câm trong khi soạn bài</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Những nội dung đó thể hiện nhiều hay ít hay là cần nhấn mạnh những nội dung
quan trọng cần cung cấp cho học sinh.

Sử dụng bản đồ câm trong một mục nào đó, thì giáo viên nghiên cứu xem
cần kết hợp với những bản đồ nào, thời gian là bao nhiêu, khi điền kiến thức vào
bản đồ câm. Kèm theo những câu hỏi liên quan đến bài học khi hoàn thành sử
dụng bản đồ câm.

<i>- Sử dụng bản đồ câm trong khi kiểm tra kiến thức của học sinh.</i>

Giáo viên sử dụng bản đồ câm để kiểm tra kiến thức của học sinh bằng
cách điền các nội dung còn thiếu hoặc vấn đáp.

Kiểm tra bài cũ :

Khi kiểm tra bài cũ giáo viên chuẩn bị 2 bản đồ : 1 bản đồ câm, 1 bản đồ
treo tường để học sinh quan sát bản đồ treo tường và chuẩn bị trả lời câu hỏi của
giáo viên.

<i>- Sử dụng bản đồ câm khi giảng bài mới</i>

Khi đang học giáo viên cũng có thể cho học sinh sử dụng bản đồ câm mà
học sinh đã được phát từ đầu giờ hoặc học sinh đã chuẩn bị ở nhà . Giáo viên vừa
giảng vừa thể hiện các đối tượng lên bản đồ , học sinh theo dõi và điền vào bản
đồ của mình, như vậy sẽ thu hút được sự chú ý và làm việc tích cực của học
sinh, như vậy học sinh vừa nghe giáo viên giảng vừa điền vào bản đồ câm giúp
cho học sinh nhớ lâu hơn .

<i>- Sử dụng bản đồ câm củng cố kiến thức</i>

Trong một tiết dạy học địa lí sử dụng bản đồ câm cũng sẽ tốn khơng ít thời
gian. Nếu sử dụng trong khâu giảng bài hay kiểm tra bài cũ thì sẽ khơng sử dụng
trong khâu cũng cố kiến thức cho học sinh vì ít thời gian trong quá trình học tập.
Vì vậy tùy theo mức độ sử dụng bản đồ câm của giáo viên lựa chọn sử dụng
trong trường hợp nào.

<i>- Sử dụng bản đồ câm trong tiết kiểm tra</i>

Giáo viên cho học sinh tự chuẩn bị bản đồ câm trước ở nhà, học sinh có
thể vẽ hoặc scan trên vi tính. Yêu cầu chỉ ghi về giới hạn kinh tuyến vĩ tuyến,
khu vực tiếp giáp. Giờ kiểm tra giáo viên ra đề bài cho học sinh tự làm

<i>- Sử dụng bản đồ câm trong quá trình tự học của học sinh</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

được giao, rèn luyện được các kĩ năng sử dụng bản đồ câm cho học sinh trong
q trình học địa lí.

Để sử dụng bản đồ câm được tốt, giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh
cách kết hợp bản đồ trong sách giáo khoa, atlat để học sinh nhớ vị trí, sự phân bố
các đối tượng địa lí khi sử dụng bản đồ câm.

<i><b>2.3. Phương pháp sử dụng bản đồ câm trong dạy học địa lí 11 </b></i>

<i>- Dạy học sinh hiểu bản đồ: </i>Hiểu bản đồ nghĩa là biết bản đồ là cái gì; đặc

trưng tính chất của nó ra sao; nội dung chức năng của nó. Hiểu bản đồ gồm một
số kỹ năng như xác định phương hướng, tính tọa độ, tỉ lệ, độ cao, độ dốc.

<i>- Dạy học sinh đọc và vận dụng bản đồ: </i>Đọc bản đồ là kĩ năng tương đối
khó và phức tạp đối với học sinh. Muốn có kĩ năng này học sinh phải vận dụng
cả kiến thức về bản đồ cũng như cả kiến thức về địa lí

<i><b>- H</b>ướng dẫn học sinh khai thác tri thức địa lí từ bản đồ theo các nguồn </i>

<i>tài liệu khác nhau :</i>

<i>Khai thác bản đồ treo tường </i>:

Việc sử dụng bản đồ đối với quá trình dạy học địa lí là yêu cầu bắt buộc
cũng là đặc trưng của bộ môn và nhất là khi dạy về địa lí kinh tế xã hội thế giới.
Bản đồ có khả năng phản ánh sự phân bố và những mối quan hệ giữa các đối
tượng địa lí trên bề mặt Trái Đất một cách cụ thể mà không một phương tiện nào
khác có thể làm được. Bản đồ được coi là phương tiện trực quan giúp học sinh

khai thác củng cố tri thức và phát triển tư duy trong q trình học địa lí. Bản đồ
vừa là phương tiện trực quan vừa là nguồn tri thức và tính trực quan của bản đồ
treo tường vừa giúp giáo viên tổ chức, hướng dẫn học sinh học tập, vừa giúp học
sinh hiểu bài và khắc sâu kiến thức bài học.

<i>Khai thác Át lát</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<b>KẾT LUẬN </b>

Sử dụng bản đồ câm trong dạy học địa lí lớp 11 là một hướng mới, nó có
tác dụng hình thành kĩ năng sử dụng bản câm trong dạy học Địa lí ở nhà trường
phổ thơng. Hiện nay phương pháp sử dụng bản đồ câm đã được củng đã và đang
sử dụng trong nhiều trường học .

Trong quá trình nghiên cứu, đề tài xác định được cơ sở lí luận và thực tiễn
của việc sử dụng bản đồ câm.

Đề tài đã xây dựng hệ thống phương pháp sử dụng bản đồ câm cho học
sinh nhằm rèn luyện cho các em những kĩ năng địa lí ở nhiều khâu khác nhau
như soạn bài, truyền thụ trên lớp, cũng cố kiến thức, tự học… các hình thức đưa
ra nhằm giúp học sinh khai thác kiến thức địa lí thơng qua sử dụng bản đồ câm.

Đề tài cũng đã nghiên cứu tính hiệu quả của phương pháp bằng cách tiến
hành thực thực nghiệm với những loại kĩ năng khác nhau như kĩ năng đọc bản đồ
trong sách giáo khoa, bản đồ treo tường, Átlát…kết qủa thực nghiệm cho thấy
giờ học địa lí đạt kết quả tốt, học sinh rất thích thú khi làm việc với bản đồ câm.

Tuy nhiên đề tài chưa có điều kiện đi sâu vào tìm hiểu đầy đủ cơ sở lí luận
và cơ sở thực tiễn của việc hướng dẫn sử dụng bản đồ câm.

<b>TÀI LIỆU THAM KHẢO </b>

[1]. Nguyễn Dược - Nguyễn Trọng Phúc<i>, Lí luận dạy học Địa lí </i>, NXB Đại học
Sư phạm

[2]. Đặng Văn Đức, Nguyễn Thi Thu Hằng, <i>Phương pháp dạy học Địa lí theo </i>

<i>hướng tích cực</i>, NXB Đại Học Sư Phạm, năm 2004.

[3]. Lê Huỳnh, <i>Bản đồ học</i>, NXB GD - 1999.

[4]. Lâm Quang Dốc, <i>Bản đồ giáo khoa</i>, NXB Đại học Sư phạm, 2003

[5]. Phạm Thị Sen, Nguyễn Thu Anh, Ngô Minh Thanh, <i>Đổi mới thiết kế bài </i>

</div>

<!--links-->