Vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực trong dạy học môn lý luận chính trị ở trường cao đẳng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHASITH KEOKHADY

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH TÍCH CỰC
TRONG DẠY HỌC MƠN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG
CAO ĐẲNG SƯ PHẠM ĐƠNG KHAM XẠNG, THỦ ĐÔ
VIÊNG CHĂN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2017


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHASITH KEOKHADY

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH TÍCH CỰC
TRONG DẠY HỌC MƠN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG
CAO ĐẲNG SƯ PHẠM ĐƠNG KHAM XẠNG, THỦ ĐƠ
VIÊNG CHĂN
Chun ngành: LL& PPDH bộ mơn Giáo dục chính trị
Mã số: 60 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ MINH TUYÊN

THÁI NGUYÊN - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng
dẫn khoa học của TS. Vũ Minh Tuyên trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái
Nguyên. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và
chưa từng được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác và thơng tin trích
dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 4 năm
2017
Tác giả

PHASITH KEOKHADY

i


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn, cảm ơn
sâu sắc tới thầy giáo TS. Vũ Minh Tuyên đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ để
luận văn được hoàn thành.
Đồng thời, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn Ban chủ nhiệm Khoa
Giáo dục chính trị, các thầy cơ giáo Khoa Giáo dục Chính trị - Trường Đại
học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện
thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện
luận văn.
Tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới Ban Giám hiệu, các giảng viên và
sinh viên trường Cao đẳng sư phạm Đơng Kham Xạng, thủ đơ Viêng Chăn đã
nhiệt tình giúp đỡ tạo mọi điều kiện thuận lợi để luận văn được hoàn thành.

Cuối cùng, tác giả xin được gửi lời cảm ơn tới bạn bè, gia đình và đồng
nghiệp đã ln động viên, giúp đỡ tác giả hồn thành khóa học.
Thái Nguyên, tháng 4 năm
2017
Tác giả

PHASITH KEOKHADY

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................ii
MỤC LỤC......................................................................................................... iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT..........................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................. v
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ............................................................................vi
MỞ ĐẦU............................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.............................................................................................1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài..................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................................3
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của đề tài.....................................3
5. Ý nghĩa thực tiễn và đóng góp của đề tài........................................................4
6. Kết cấu của đề tài............................................................................................4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG
PHÁP THUYẾT TRÌNH TÍCH CỰC TRONG DẠY HỌC MƠN LÝ
LUẬN CHÍNH TRỊ...........................................................................................5
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài............................. 5
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu nước ngồi..................................................... 5

1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu trong nước......................................................7
1.2. Cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực
trong dạy học mơn lý luận chính trị.................................................................. 10
1.2.1. Quan niệm về phương pháp và phương pháp dạy học............................10
1.2.2. Phương pháp thuyết trình tích cực.......................................................... 11
1.3. Vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực trong dạy học mơn lý
luận chính trị..................................................................................................... 18
1.3.1. Nội dung của việc vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực
trong dạy học mơn Lý luận chính trị.................................................................18

iii


1.3.2. Nguyên tắc của việc vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực
nhằm phát huy tính tích cực trong dạy học mơn Lý luận chính trị...................31
1.4. Cơ sở thực tiễn của việc vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực
trong dạy học mơn Lý luận chính trị.................................................................34
1.4.1. Khái qt về trường Cao đẳng Sư phạm Đông Kham Xạng...................34
1.4.2. Sự cần thiết phải nâng cao chất lượng dạy học môn Lý luận chính
trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Đơng Kham Xạng.......................................... 37
Kết luận chương 1.............................................................................................39
Chương 2: THỰC NGHIỆM VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP
THUYẾT TRÌNH TÍCH CỰC TRONG GIẢNG DẠY MƠN LÝ
LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM ĐƠNG
KHAM XẠNG, THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN.....................................................42
2.1. Đối tượng địa bàn thực nghiệm..................................................................42
2.1.1. Giả thuyết thực nghiệm...........................................................................42
2.1.2. Mục đích thực nghiệm............................................................................ 42
2.1.3. Phương pháp thực nghiệm...................................................................... 43
2.1.4. Địa diểm và thời gian tiến hành thực nghiệm......................................... 43

2.1.5. Đối tượng thực nghiệm và đối chứng..................................................... 44
2.2. Nội dung thực nghiệm................................................................................44
2.2.1. Điều tra kết quả đầu vào của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng............44
2.2.2. Những nội dung khoa học cần thực nghiệm........................................... 45
2.2.3. Thiết kế bài giảng thực nghiệm...............................................................46
2.3. Phân tích kết quả thực nghiệm...................................................................68
2.3.1. Thực nghiệm và những kết quả rút ra từ thực nghiệm............................68
2.3.2. Những kết quả rút ra từ quá trình thực nghiệm ở trường Cao đẳng
Sư phạm Đơng Kham Xạng, thủ đô Viêng Chăn hiện nay............................... 75
Kết luận chương 2.............................................................................................77
iv


Chương 3: QUY TRÌNH VÀ CÁC GIẢI PHÁP CƠ BẢN VỀ VIỆC
VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH TÍCH CỰC
TRONG DẠY HỌC MƠN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CAO
ĐẲNG SƯ PHẠM ĐƠNG KHAM XẠNG, THỦ ĐƠ VIÊNG CHĂN.......78
3.1. Quy trình của việc vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực trong
dạy học mơn Lý luận chính trị.......................................................................... 78
3.1.1. Quy trình thiết kế bài giảng.....................................................................78
3.1.2. Quy trình thực hiện bài giảng trên lớp....................................................81
3.1.3. Quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của SV............................. 90
3.2. Một số giải pháp và khuyến nghị về việc vận dụng phương pháp
thuyết trình tích cực trong dạy học mơn Lý luận chính trị ở trường Cao
đẳng Sư phạm Đông Kham Xạng, thủ đô Viêng Chăn hiện nay.......................91
3.2.1. Một số giải pháp về việc vận dụng phương pháp thuyết trình tích
cực trong dạy học mơn Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm
Đơng Kham Xạng, thủ đô Viêng Chăn............................................................. 91
3.2.2. Một số khuyến nghị về việc vận dụng phương pháp thuyết trình
tích cực trong dạy học mơn Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư

phạm Đông Kham Xạng, thủ đô Viêng Chăn................................................... 97
Kết luận chương 3.............................................................................................99
KẾT LUẬN....................................................................................................102
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................105
PHỤ LỤC

v


CNXH
GTSD
GV
PPĐT
SV
SX
TBCN
TLSX
VD
XHCN :

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Kết quả học tập môn Lý luận chính trị (phần I) trước khi thực
nghiệm

45

Bảng 2.2. Thống kê kết quả kiểm tra nội dung bài học của lớp thực

nghiệm 1 và lớp đối chứng 1

71

Bảng 2.3. Thống kê kết quả kiểm tra nội dung bài học của lớp thực
nghiệm 2 và lớp đối chứng 2

v

72


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Kết quả kiểm tra nội dung bài học của lớp thực nghiệm 1 và
lớp đối chứng 1

71

Biểu đồ 2.2. Kết quả kiểm tra nội dung bài học của lớp thực nghiệm 2 và
lớp đối chứng 2

vi

73


MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài

Ngay từ khi mới thành lập (22-3-1955), Đảng Nhân dân cách mạng Lào đã

luôn lấy chủ nghĩa Mác - Lênin làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi
hoạt động của mình. Cơng tác tư tưởng luôn được Đảng và nhân dân xác định giữ
tầm quan trọng đặc biệt trong mọi thời kỳ lãnh đạo cách mạng của Đảng.

Trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế sâu rộng và toàn diện trên mọi
lĩnh vực, được sự giao phó của Đảng và Chính phủ, Bộ Giáo dục và Thể thao
đã rất chú trọng tới công tác bồi dưỡng và giáo dục thế hệ trẻ về lập trường tư
tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Các trường Đại học, Cao đẳng ở Lào trong
thời gian qua luôn đề cao việc nghiên cứu tư tưởng và đẩy mạnh công tác tư
tưởng, lý luận, nhằm làm sáng tỏ và luận chứng một cách khoa học những luận
điểm nền tảng của chủ nghĩa Mác - Lênin, góp phần thúc đẩy công cuộc xây
dựng và phát triển đất nước bền vững.
Thời gian qua, đội ngũ giảng viên (GV) làm cơng tác nghiên cứu, giảng
dạy Lý luận chính trị ở các trường Đại học, Cao đẳng đã luôn bám sát các điểm
nóng của thực tiễn xã hội; đào sâu các vấn đề lý luận, thường xun tìm tịi,
vận dụng phương pháp, chương trình, giáo trình, nội dung giảng dạy phù hợp
với điều kiện thực tiễn, gắn với định hướng và chiến lược phát triển chung của
Đảng và Nhà nước. Việc học tập Lý luận chính trị trong các trường đại học và
cao đẳng đã có những chuyển biến tích cực: người học đã chủ động tiếp thu bài
giảng, tích cực tương tác với GV, thể hiện sáng tạo trong việc tiếp nhận và xử
lý thơng tin, qua đó nâng cao trách nhiệm cơng dân của mình đối với sự phát
triển của đất nước.
Tuy nhiên, do những nguyên nhân chủ quan và khách quan tác động từ
nhiều phía, gần đây công tác giảng dạy, học tập các môn Lý luận chính trị ở các
trường Đại học, Cao đẳng có phần sa sút; chất lượng giảng dạy còn nhiều vấn
đề nổi cộm, cần làm sáng tỏ. Tính bền vững trong giảng dạy các môn khoa học
1

Mác - Lênin ở bậc Đại học, Cao đẳng đang dần bị mất đi, việc tổ chức giảng
dạy và học tập các mơn Lý luận chính trị cịn mang tính hình thức, làm cho
người học thiếu hứng thú, dẫn đến coi nhẹ, đánh giá không đúng tầm quan
trọng của các mơn Lý luận chính trị…
Trường Cao đẳng Sư phạm Đơng Kham Xạng, thủ đô Viêng Chăn là
trường đào tạo SV sư phạm. Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế, việc
nâng cao chất lượng đội ngũ GV, chất lượng giảng dạy, học tập Lý luận chính
trị ở nơi đây cũng cần phải đặt lên như là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu nhằm
thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội X của Đảng Nhân dân cách mạng Lào.
Để thực hiện nhiệm vụ đó, bên cạnh việc biên soạn, thiết kế lại chương
trình; biên soạn giáo trình, giáo khoa theo hướng cơ bản, hiện đại phù hợp với
thực tiễn của đất nước; kết hợp các tri thức hàn lâm với tri thức ứng dụng, đa
dạng hóa giáo trình, sách tham khảo các mơn Lý luận chính trị dùng chung cho
đào tạo các chuyên ngành, thì việc vận dụng phương pháp giảng dạy là vô cùng
quan trọng. GV không chỉ là người giỏi về kiến thức mà cịn là người có
phương pháp dạy học giỏi, phải giới thiệu được những tinh túy của các môn
khoa học đến SV. GV phải làm cho các mơn học đó trở nên hấp dẫn hơn, thúc
đẩy tính sáng tạo của SV.
Từ những lý do trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Vận dụng phương
pháp thuyết trình tích cực trong dạy học mơn Lý luận chính trị ở trường Cao
đẳng Sư phạm Đông Kham Xạng, thủ đô Viêng Chăn” làm đề tài luận văn
thạc sỹ.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu thực trạng việc dạy học các mơn Lý luận chính trị ở trường
Cao đẳng Sư phạm Đơng Kham Xạng, thủ đơ Viêng Chăn, từ đó đề xuất một số
giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học các mơn Lý luận
chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Đơng Kham Xạng, nói riêng và trên các
trường Đại học, Cao đẳng cả nước nói chung.

2


2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
-

Nghiên cứu cơ sở lý luận chung về dạy học và dạy học các môn Lý

luận chính trị.
-

Phân tích thực trạng việc nâng cao chất lượng dạy học các mơn Lý luận

chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Đông Kham Xạng, thủ đô Viêng Chăn.
-

Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học các mơn Lý

luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Đông Kham Xạng, thủ đô Viêng Chăn.

3.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu việc vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực trong
dạy học mơn Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Đông Kham Xạng,
thủ đô Viêng Chăn.
3.2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi nghiên cứu của đề tài là vận dụng phương pháp thuyết trình tích
cực trong dạy và học mơn Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng Sư phạm Đông
Kham Xạng, thủ đô Viêng Chăn trong giai đoạn hiện nay.
4.

Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của đề tài

4.1. Cơ sở lý luận của đề tài
-

Cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật

lịch sử về nguyên tắc thống nhất giữa lý luận với thực tiễn.
- Lýluâṇ vềdaỵ hocc̣ và dạy học các môn Lý luận chính trị.
-

Kế thừa các cơng trình nghiên cứu về đổi mới phương pháp giảng dạy

nâng cao chất lượng dạy học các mơn Lý luận chính trị.
4.2. Phương pháp nghiên cứu của đề tài
-

Sử dụng các phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử

kết hợp các phương pháp phân tích; phương pháp tổng hợp; phương pháp so
sánh, đối chiếu; phương pháp lịch sử, lôgic…
-

Phương pháp điều tra xã hội, phương pháp khảo sát, phương pháp quan

sát, phương pháp thống kê…
3


5.

Ý nghĩa thực tiễn và đóng góp của đề tài
- Đề tài hồn thành góp phần nâng cao chất lượng dạy và học các mơn

Lý luận chính trị trên cả nước nói chung và ở trường Cao đẳng Sư phạm Đơng
Kham Xạng nói riêng.
-

Đề tài cịn làm tài liệu tham khảo cho học viên cao học, SV các ngành

quan tâm đến việc nâng cao chất lượng dạy học các môn Lý luận chính trị.
6.

Kết cấu của đề tài
Ngồi phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn

gồm 3 chương, 7 tiết.

4


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP
THUYẾT TRÌNH TÍCH CỰC TRONG DẠY HỌC
MƠN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu nước ngồi
Trong lịch sử phát triển của giáo dục, các nhà nghiên cứu đã hệ thống
hoá các phương pháp dạy học được sử dụng để quá trình dạy học đạt hiệu quả
tối ưu. Mỗi phương pháp được nghiên cứu khá sâu cả về lí luận và thực tiễn với
những ưu và nhược điểm của nó.
Trong cuốn “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về dạy và học môn Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong trường đại học”, Nxb Chính trị quốc gia,
Hà Nội (2004) của TS. Nguyễn Duy Bắc. Tác giả đã tổng quát những vấn đề
nổi bật của việc giảng dạy môn Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng thời
đề ra giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập môn Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học.
Trong cuốn “Dạy học kinh tế chính trị theo phương pháp tích cực”, Nxb
Đại học sư phạm Hà Nội (2009) của TS. Trần Thị Mai Phương. Tác giả đã đề
cập và khái quát những nguyên tắc cơ bản trong dạy học kinh tế chính trị và
vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy kinh tế chính trị, đồng
thời tác giả cũng chỉ rõ sự cần thiết phải đổi mới dạy học kinh tế chính trị theo
phương pháp tích cực, theo đó địi hỏi việc dạy học kinh tế chính trị phải gắn
với thực tiễn đời sống kinh tế - xã hội, với đường lối, chính sách, biện pháp
kinh tế của Đảng và Nhà nước, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp phát triển kinh
tế - xã hội đối với việc đào tạo nguồn nhân lực trong giai đoạn mới.
Trong cuốn “Tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy chương trình thí điểm
SGK lớp 11 mơn Giáo dục cơng dân” của tác giả Vũ Hồng Tiến, Nxb Giáo dục
(2007), tác giả đã đưa ra yêu cầu cơ bản đối với phương pháp dạy học theo
5


hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh khơng có nghĩa là loại bỏ,
loại trừ, thay thế hoàn toàn các phương pháp dạy học truyền thống, hay phải
“nhập nội” một số phương pháp dạy học xa lạ vào quá trình dạy học. Vấn đề là
ở chỗ cần kế thừa, phát triển những mặt tích cực của các phương pháp dạy học

hiện có như thuyết trình, giảng giải, vấn đáp… đồng thời phải học hỏi vận dụng
một số phương pháp dạy học mới một cách linh hoạt nhằm phát huy tính tích
cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong học tập, phù hợp với điều kiện dạy
và học ở nước ta hiện nay.
Trong cuốn “Phương pháp dạy - học chủ nghĩa xã hội khoa học” của tác
giả Nguyễn Văn Cư, Nxb Đại học sư phạm (2007) đã nêu rõ: Để bài thuyết
trình có hiệu quả, cần có sự đổi mới, lấy người học làm trung tâm; hạn chế bớt
phương pháp thuyết trình thơng báo, tái hiện, tăng cường phương pháp thuyết
trình theo hướng giải quyết vấn đề, thuyết trình xen kẽ vấn đáp, thảo luận hợp
lý, thuyết trình có minh họa đặc biệt gắn với cơng nghệ thông tin hiện đại để
bài giảng linh động hơn.
Luận văn thạc sĩ khoa học “Kết hợp phương pháp thuyết trình với
phương pháp đàm thoại trong dạy học môn Giáo dục chính trị ở trường Trung
cấp Y dược Bắc Ninh” của tác giả Lê Thị Nhung. Tác giả đã phân tích cơ sở lý
luận của việc kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp đàm thoại
trong quá trình dạy học. Từ việc khảo sát, đánh giá thực trạng kết hợp phương
pháp thuyết trình với phương pháp đàm thoại trong dạy học mơn giáo dục
chính trị ở trường trung cấp y Dược Bắc Ninh, thực nghiệm, đối chứng, đề xuất
quy trình và giải pháp kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp đàm
thoại trong dạy học mơn giáo dục chính trị sẽ phát huy được tính tích cực, chủ
động sáng tạo của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học mơn giáo
dục chính trị ở trường Trung cấp Y dược Bắc Ninh nói riêng và các trường
Trung cấp chuyên nghiệp nói chung.

6


Luận văn thạc sĩ "Kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp
nêu vấn đề trong dạy học phần công dân với việc hình thành thế giới quan,
phương pháp luận khoa học" môn Giáo dục công dân lớp 10 ở trường THPT

Phúc Yên tỉnh Vĩnh Phúc của Nguyễn Thị Hải Yến. Tác giả đã làm rõ cơ sở lý
luận và thực tiễn của việc kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp
nêu vấn đề trong dạy học phần "Công dân với việc hình thành thế giới quan,
phương pháp luận khoa học" môn Giáo dục công dân lớp 10 ở trường THPT
Phúc Yên tỉnh Vĩnh Phúc. Trên cơ sở đó tác giả xác lập quy trình thực hiện của
việc kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề nhằm góp
phần nâng cao hiệu quả, chất lượng dạy và học môn Giáo dục công dân ở các
trường PTTH.
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu trong nước
Từ khi bắt đầu sự nghiệp đổi mới đến nay, các Nghị quyết Đại hội Đảng,
các Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương quan trọng và trong nội
dung của các Hội nghị cơng tác chính trị - tư tưởng của nhà nước Cộng hòa dân
chủ nhân dân Lào đều đánh giá cao về cơng tác tư tưởng, chính trị. Các Nghị
quyết như: Nghị quyết Hội nghị lần thứ Tám của Ban Chấp hành Trung ương
Đảng (khóa IV) về cơng tác chính trị - tư tưởng trong tình hình mới (năm
1989); Nghị quyết của Bộ Chính trị Trung ương Đảng số 13/BCHTW (ngày
31/4/1995) về cơng tác chính trị - tư tưởng trong giai đoạn mới; Nghị quyết của
Bộ Chính trị Trung ương (tháng 7/1997) về những nhiệm vụ chủ yếu của công
tác tư tưởng và Nghị quyết số 60 của Bộ Chính trị Trung ương (tháng 7/2003)
về phương hướng nhiệm vụ và giải pháp chung của cơng tác chính trị - tư
tưởng trong tình hình mới đều khẳng định cơng tác tư tưởng, chính trị và giáo
dục tư tưởng, chính trị cho nhân dân có một tầm quan trọng đặc biệt trong việc
phát triển kinh tế - xã hội.
Trong những năm qua, việc nghiên cứu và quán triệt tầm quan trọng của
công tác tư tưởng được tiến hành thường xuyên liên tục. Đặc biệt ở vào các

7


thời điểm bước ngoặt của lịch sử, nhất là từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ

IV trở lại đây, đã có nhiều hội thảo, báo cáo của các ban ngành và nhiều bài báo
được đăng trên những Tạp chí như: Xây dựng Đảng, Tuyên truyền, A Lun May
với mong muốn kế thừa và nhằm làm rõ những luận cứ trong các Nghị quyết về
đổi mới công tác giáo dục tư tưởng chính trị của Đảng.
Với định hướng chính trị xã hội chủ nghĩa, ở nước Lào, các môn Lý luận
chính trị có một vị trí và vai trị quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Việc nghiên cứu và giảng dạy các môn học này trong thời gian qua đã được
Đảng và Nhà nước đặc biệt chú ý.
Liên quan đến việc nâng cao chất lượng giảng dạy các mơn Lý luận
chính trị, ở Lào có các cơng trình nghiên cứu tiêu biểu theo các hướng sau:
-

Về cơng tác tư tưởng, cơng tác lý luận có các cơng trình: Luận án tiến

sĩ của tác giả Xắc - Xa - Vắt Xuân Thếp - Phim - Ma - Son về: "Công tác tư
tưởng của Đảng Nhân dân cách mạng Lào" (Học viện Chính trị quốc gia Hồ
Chí Minh, 2002); luận án của tác giả Phăn - Đng - Chít - Vông Sa: "Công tác
lý luận của Đảng Nhân dân cách mạng Lào trong thời kỳ đổi mới" (Học viện
Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2002). Luận án “Chất lượng công tác tư tưởng
của các Đảng bộ tỉnh đồng bằng miền Trung nước Cộng hòa dân chủ nhân dân
Lào trong giai đoạn hiện nay” (2013) của Bun Đuông Cay Xỏn; Luận án Đào
tạo đội ngũ cán bộ lãnh đạo của hệ thống chính trị ở Cộng hịa Dân chủ Nhân
dân Lào hiện nay của Khămphăn Vông Phachăn... Các luận văn thạc sĩ của tác
giả Bun Đuông Cay Xỏn: "Nâng cao chất lượng công tác tư tưởng của Đảng bộ
tỉnh Xa Van Na Khệt Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào trong giai đoạn hiện
nay" (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2002) và tác giả Chăn - Tha Vông Phun - Thị - Bua Thoong: "Đổi mới cơng tác chính trị - tư tưởng của
Đảng Nhân dân cách mạng Lào trong giai đoạn hiện nay", (Học viện Chính trị
quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2003)…

8

Các cơng trình trên chủ yếu đề cập đến việc đổi mới, nâng cao cơng tác
tư tưởng, chính trị và đào tạo đội ngũ cán bộ lãnh đạo trong hệ thống chính trị ở
Cộng hịa Dân chủ Nhân dân Lào. Mặc dù vậy, trong các cơng trình đó, đã ít
nhiều đã đề cập đến việc cần thiết phải nâng cao chất lượng giáo dục lý luận
chính trị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo nói riêng và cho cơng dân nói chung.
- Về nâng cao chất lượng giáo dục Lý luận chính trị, giáo dục lý luận
Mác - Lênin cho học sinh, SV có các cơng trình tiêu biểu sau:
Luận văn Cao học “Nâng cao chất lượng giáo dục Lý luận chính trị cho SV
ở Trường Đại học Cơng an nhân dân Lào hiện nay”. Trong luận văn, tác giả đã giải
thích tầm quan trọng của giáo dục lý luận chính trị cho SV ở Trường Đại học
Cơng an Nhân dân Lào; trình bày những yếu tố tác động đến việc giáo dục lý luận
chính trị và thực trạng, nguyên nhân của thực trạng cơng tác giáo dục lý luận
chính trị cho SV ở trường Đại học Công an Nhân dân Lào hiện nay. Từ đó, luận
văn chỉ ra phương hướng và một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo
dục Lý luận chính trị cho SV ở Trường Đại học Cơng an Nhân dân Lào.
Ngồi các cơng trình dưới dạng luận văn, luận án, cịn có nhiều bài viết đăng
trên các báo, tạp chí mà nội dung đã đề cập đến công tác giáo dục Lý luận chính trị
cũng như nâng cao chất lượng cơng tác giáo dục chính trị nói chung ở Cộng hịa Dân
chủ Nhân dân Lào. Tuy nhiên, các cơng trình này mới chỉ dừng lại ở bước đầu nghiên
cứu chứ chưa đi sâu nghiên cứu một cách cơng phu, có hệ thống.

Những cơng trình khoa học nêu trên là những nội dung đa dạng và nhận
định rất sâu sắc của các tác giả khi nghiên cứu về phương pháp giảng dạy. Khi
nghiên cứu về phương pháp giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin các nhà
nghiên cứu đã đưa ra hệ thống lý luận về các phương pháp giảng dạy và đều thống
nhất để nâng cao chất lượng dạy học người giáo viên cần kết hợp các phương pháp
dạy học với nhau nhằm phát huy những ưu điểm và hạn chế nhược điểm của
chúng. Như vậy, từ những khía cạnh khác nhau, các tác giả đã đi sâu nghiên cứu lý

luận và thực tiễn các phương pháp trong đó có việc kết hợp

9


phương pháp thuyết trình với phương pháp nêu vấn đề, phương pháp đàm thoại.
Tuy nhiên, việc vận dụng phương pháp thuyết trình theo hướng đổi mới vào dạy
học phần kinh tế chính trị Mác - Lênin của mơn Lý luận chính trị thì chưa có cơng
trình nào nghiên cứu. Vì vậy tôi mạnh dạn chọn đề tài “Vận dụng phương pháp
thuyết trình tích cực trong dạy học mơn Lý luận chính trị ở trường Cao đẳng
Sư phạm Đơng Kham Xạng, thủ đô Viêng Chăn” làm đề tài nghiên cứu.

1.2. Cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp thuyết trình tích cực
trong dạy học mơn lý luận chính trị
1.2.1. Quan niệm về phương pháp và phương pháp dạy học
1.2.1.1 Khái niệm phương pháp
Trong quá trình nhận thức và hoạt động thực tiễn, con người ln tìm
mọi cách làm cho hoạt động của mình ngày càng có hiệu quả cao. Điều đó dẫn
đến nhu cầu về phương pháp trong cuộc sống. Phương pháp có vai trị hết sức
quan trọng trong hoạt động của con người. Con người muốn nhận thức được
đúng bản chất của sự vật, tiếp cận với sự vật, khám phá thuộc tính của sự vật để
từ đó khái quát ra lý luận về sự vật thì cần phải có phương pháp. Bê-cơn cho
rằng phương pháp là: Sợi chỉ cần thiết dẫn đường.
Đêcactơ kết luận rằng: Thiếu phương pháp thì người tài cũng có lỗi, có
phương pháp thì người tầm thường cũng làm được việc phi thường.
Trong lịch sử, khái niệm phương pháp được các học giả tiếp cận dưới
nhiều góc độ khác nhau:
Hêghen quan niệm: Phương pháp là ý thức về hình thức của sự tự vận
động nội tại của nội dung.
Các Mác cũng từng khẳng định: “Những thời đại kinh tế khác nhau

không phải ở chỗ chúng sản xuất ra cái gì mà ở chỗ chúng sản xuất bằng cách
nào, với những tư liệu lao động nào. Ví dụ: Cũng là sản xuất nơng nghiệp
nhưng phương pháp tra hạt hoặc kéo cày bằng sức kéo của con trâu sẽ đem lại
kết quả khác so với sử dụng máy kéo” [40, tr.116].

10


Tóm lại, tuy được đề cập dưới nhiều góc độ khác nhau nhưng nhìn chung
có thể hiểu một cách ngắn gọn: Phương pháp là cách thức, là con đường, là
phương tiện để hoạt động của con người đạt được mục đích.
1.2.1.2. Khái niệm phương pháp dạy học
Phương pháp dạy học là một trong những yếu tố quan trọng nhất của quá
trình dạy học. Để trả lời cho câu hỏi phương pháp dạy học là gì, có nhiều quan
điểm khác nhau:
Tác giả Hà Thế Ngữ cho rằng: “Phương pháp dạy học là những phương
thức (cách thức) mà nhờ đó thực hiện hố nội dung cơng tác dạy học - giáo dục,
thực hiện mục đích, nhiệm vụ giáo dục và dạy học ở giai đoạn lịch sử phát triển
xã hội... Vì thế, khơng thể áp dụng máy móc hệ thống các phương pháp của
một nước nào đó vào nước ta” [7,tr.154].
Tác giả Phạm Viết Vượng ở một góc độ khác đã tiếp cận phương pháp ở
hai chủ thể trung tâm của hoạt động dạy và học. Ông cho rằng: “Phương pháp
là tổ hợp cách thức mà chủ thể sử dụng để tác động vào đối tượng hoạt động
nhằm biến đổi đối tượng theo mục đích xác định” [38, tr.176].
Tác giả Phan Trọng Ngọ thì lại khẳng định: “Định nghĩa chung về
phương pháp là những con đường cách thức để tiến hành hoạt động dạy học”
[25, tr.145].
Mỗi nhà khoa học với góc độ tiếp cận khác nhau về phương pháp đã tìm
ra những điểm chung và riêng từ khái niệm phương pháp. Song, trong các quan
điểm riêng của các nhà khoa học chúng ta đều thấy có sự thống nhất giữa họ

rằng: Phương pháp dạy học là tổng hợp các cách thức hoạt động của giáo viên
và người học nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học.
1.2.2. Phương pháp thuyết trình tích cực
1.2.2.1. Khái niệm phương pháp thuyết trình tích cực
Thuyết trình tích cực là một phương pháp dạy học truyền thống có từ lâu
đời. Có nhiều cách hiểu và định nghĩa khác nhau về phương pháp này.
11


-

Tác giả Phan Trọng Ngọ cho rằng: “Phương pháp thuyết trình tích cực

là phương pháp giáo viên sử dụng ngơn ngữ và phi ngôn ngữ để cung cấp cho
người học hệ thống thông tin về nội dung học tập, người học tiếp thu hệ thống
thông tin từ người dạy và xử lý chúng theo chủ thể người học và yêu cầu của
người học” [25; tr.187].
-

Tác giả Phùng Văn Bộ cho rằng: “Phương pháp thuyết trình là phương

pháp dạy học trong đó có giáo viên dùng lời nói sinh động, gợi cảm thuyết
phục để truyền thụ hệ thống tri thức môn học cho SV theo chủ đích nhất định.
Nhờ vậy SV tiếp thu bài giảng một cách có ý thức” [5; tr.71].
-

Tác giả Đặng Văn Đức lại khẳng định: “Thuyết trình là dùng lời nói

của giáo viên để trình bày, thuyết minh, khai thác, phân tích một nội dung lý
luận nào đó nhằm mục đích truyền đạt kiến thức, thơng báo hoặc thuyết lý một

nội dung khoa học nào đó” [11; tr.205].
Như vậy, từ những quan niệm trên ta có thể hiểu phương pháp thuyết
trình là phương pháp giáo viên sử dụng ngôn ngữ và hành động để truyền đạt,
thuyết minh, trình bày làm sáng tỏ một nội dung tri thức môn học nhằm giúp
cho người học hiểu và nắm được những tri thức đó.
Thuyết trình là một phương pháp dạy học đã có từ lâu đời và hiện nay
vẫn là phương pháp được sử dụng khá phổ biến trong dạy học nói chung, trong
dạy học mơn Lý luận chính trị nói riêng ở nước Cộng hồ dân chủ nhân dân
Lào, nhưng phương pháp thuyết trình tích cực vẫn cịn hạn chế.
1.2.2.2. Một số hình thức thuyết trình sử dụng trong dạy học mơn Lý luận chính
trị
- Thuyết trình theo kiểu giới thiệu, giảng giải
Dùng để giới thiệu các khái niệm, phạm trù Lý luận chính trị. Đặc điểm
của các khái niệm, phạm trù này là tương đối khó hiểu, mang tính khái qt
trừu tượng cao. Nếu GV khơng giảng giải, giải thích một cách cặn kẽ thì SV
khó nắm bắt, hiểu đúng bản chất của vấn đề.

12


- Thuyết trình theo kiểu kể chuyện
Kể chuyện là một hình thức chủ yếu của thuyết trình, trong đó giáo viên
dùng lời nói biểu cảm để cung cấp những thơng tin mới về kinh tế - xã hội,
những câu chuyện về cuộc đời của các triết gia, nhà kinh tế nổi tiếng v.v...
Thơng qua đó làm bật lên những nội dung tri thức cần truyền đạt hoặc để
chứng minh cho những kết luận của bài học.
Tuy nhiên, GV cũng cần lưu ý rằng: Trong dạy học kiến thức, hình thức kể
chuyện chiếm tỉ lệ nhỏ, thường được sử dụng để minh họa cho bài giảng. Vì vậy,
khi sử dụng thuyết trình theo kiểu kể chuyện, cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, cẩn
thận, lựa chọn những câu chuyện phù hợp với nội dung kiến thức bài học. Ngôn

ngữ kể chuyện của GV cũng cần trau chuốt, sinh động hơn. Đồng thời, GV cũng
cần tránh lạm dụng hình thức này, khiến giờ dạy trở thành giờ kể chuyện thuần
túy. Điều này sẽ ảnh hưởng đến tiến trình bài giảng cũng như không đảm bảo khối
lượng tri thức cần truyền đạt tới SV trong giờ dạy mơn Lý luận chính trị.

- Thuyết trình mơ tả, phân tích
Trong các phương pháp dạy học tích cực hiện nay, GV có thể trình chiếu
các sơ đồ, mơ hình, lược đồ đối với những vấn đề rất trừu tượng của tri thức mơn
học. Nó cho phép thâu tóm nhiều nội dung mà SV cảm thấy rắc rối, mông lung
thành một chuỗi hệ thống và khái quát để nắm bắt được cái cốt lõi của các khái
niệm, phạm trù, nguyên lý, quy luật v.v... Tuy nhiên, nếu các sơ đồ, mơ hình, lược
đồ đó khơng được phân tích thơng qua thuyết trình thì người học khó có thể tiếp
thu. Do vậy, địi hỏi GV phải mơ tả, giải thích các hình ảnh trực quan một cách
cặn kẽ, chi tiết giúp SV nắm bắt các tri thức chứa đựng trong đó dễ dàng hơn.

- Thuyết trình theo kiểu diễn giảng
Diễn giảng là một hình thức của thuyết trình, trong đó GV truyền thụ tri
thức theo một hệ thống chặt chẽ, bao gồm một khối lượng tri thức lớn được
thực hiện trong một thời gian tương đối dài.

13


Trong giảng dạy mơn Lý luận chính trị diễn giảng được người dạy sử
dụng thường xuyên ở những bài, những phần có nội dung tri thức phức tạp,
mang tính trừu tượng, khái quát hoá cao. Sau khi đưa ra chủ đề bài giảng, GV
bắt đầu trình bày thuyết minh cho chủ đề theo một hệ thống xác định. Diễn
giảng chính là sự tiếp tục phát triển nội dung đó theo kiểu vừa trình bày, vừa
thuyết minh, vừa phân tích.
Để diễn giảng thành công, GV cần phân biệt sự khác nhau giữa diễn

giảng văn học, diễn giảng lịch sử và diễn giảng tri thức mơn Lý luận chính trị
Diễn giảng lịch sử là sự tái hiện lịch sử với các sự kiện, hiện tượng nối
tiếp theo dịng thời gian, khơng gian theo trình tự nhất định từ thời cổ đại, trung
đại, cận đại, hiện đại. Trình tự này tuyệt đối khơng được đảo lộn. Nhiệm vụ của
GV là phải tái hiện, làm sống lại các sự kiện lịch sử đó một cách chân thực,
chuẩn xác, phong phú và chi tiết.
Diễn giảng tri thức mơn Lý luận chính trị cũng khơng giống diễn giảng
văn học. Đặc trưng của văn học là nghệ thuật, hình tượng, là hư cấu cho nên
giảng văn học thường theo hướng tái hiện, liên tưởng, dùng hình tượng để so
sánh, biểu hiện nội dung. Còn những tri thức Lý luận chính trị khơng phải là sự
hư cấu, tưởng tượng mà là những tri thức được khái quát từ thực tiễn, mang
tính quy luật chi phối sự vận động và phát triển của tự nhiên, xã hội. Vì vậy,
GV phải dựa trên các thao tác tư duy lôgic như tổng hợp, phân tích những luận
điểm, luận cứ, tư liệu, cứ liệu để làm sáng tỏ tri thức bài giảng.
- Thuyết trình dưới hình thức luận chiến, phê phán
Lý luận chính trị nghiên cứu và vạch ra các vấn đề liên quan trực tiếp
đến lợi ích kinh tế thiết thân của các giai cấp và mọi người trong xã hội. Cho
nên, trong mỗi luận điểm kinh tế đều bao hàm lợi ích của một giai cấp nhất
định. Mác nói: Trong địa hạt kinh tế chính trị, sự nghiên cứu tự do và khoa học

14


gặp nhiều kẻ địch hơn là trong các lĩnh vực nghiên cứu khác. Tính chất đặc biệt
của vấn đề mà khoa học kinh tế chính trị nghiên cứu, đã làm cho những tình
cảm sơi nổi nhất, hèn hạ nhất của lịng người, tất cả mọi sự điên cuồng của lợi
ích riêng xơng ra chống lại nó.
Tính giai cấp, tính Đảng của kinh tế chính trị địi hỏi q trình giảng dạy
kinh tế chính trị ln gắn liền với việc phê phán những quan điểm tầm thường,
phản khoa học của giai cấp tư sản. Chẳng hạn khi phân tích những phạm trù

tiền lương, lợi nhuận, địa tô các học giả tư sản khơng dám thừa nhận tính chất
bóc lột của xã hội tư sản. Ngay cả những đại biểu ưu tú và vĩ đại nhất của các
nhà kinh tế tư sản như A. Smits, David Ricardo cũng chỉ coi tiền lương là giá
cả của lao động và do đó nhà tư sản khơng bóc lột gì cả.
Vì vậy, khi giảng dạy vấn đề này giáo viên cần chỉ ra những sai lầm,
thiếu cơ sở khoa học của luận điểm trên để khẳng định rằng: Tiền lương trong
chủ nghĩa tư bản không phải và không thể là giá cả của lao động, mặc dù nó
biểu hiện như là giá trị hay giá cả của sức lao động, nó thể hiện mối quan hệ
bóc lột của tư bản đối với lao động.
1.2.2.3. Các bước thực hiện của phương pháp thuyết trình tích
cực Bước 1: Phần mở đầu
Trong giảng dạy mơn Lý luận chính trị việc thực hiện phần mở đầu có ý
nghĩa hết sức quan trọng. Bởi vì, lượng tri thức vừa mang tính khái quát, trừu
tượng lại vừa mang tính hệ thống. Để SV nắm bắt được nội dung bài học cần
phải có sự dẫn dắt, trình bày theo một lơgíc nhất định. Bước mở đầu sẽ giúp
cho GV giới thiệu với SV kết cấu tồn bộ bài giảng từ đó thu hút SV vào bài
giảng. GV có thể mở đầu thuyết trình bằng nhiều cách như: Có thể nhắc lại
kiến thức cũ để liên kết với việc nêu tầm quan trọng của chủ đề bài giảng sắp
trình bày hoặc nêu vấn đề với những câu hỏi gây sự hứng thú cho người học. Ở
bước này, nếu GV thực hiện tốt sẽ gây được sự chú ý của người học vào bài
giảng, tạo điều kiện thuận lợi cho triển khai bước tiếp theo.

15