SANG KIEN KINH NGHIEM DAT GIAI A TINH 2012

<span class='text_page_counter'>(1)</span>phÇn thø nhÊt. Cơ sở xuất phát và cách đặt vấn đề 1. lí do chọn đề tài Để góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo học sinh thành những ngời năng động sáng tạo, tiếp thu những tri thức khoa học kỹ thuật hiện đại , biết vận dụng tìm ra các giải pháp hợp lí cho những vấn đề trong cuộc sống của bản thân và xã hội. Cùng với việc đổi mới chơng trình đổi mới phơng pháp dạy học để đáp ứng đợc yêu cầu đào tạo trong bậc THCS nói chung và môn địa lí nói riêng là hớng dẫn học sinh hoạt động để tìm tòi phát hiện kiến thức phát triển năng lực t duy, sáng tạo đồng thời là cơ sở hoạt động của giáo viên . Vµ th«ng qua viÖc gi¶ng d¹y thùc tÕ t«i thÊy sù cÇn thiÕt lµ híng dÉn häc sinh sử dụng đồ dùng thiết bị dạy học (đặc biệt là bản đồ) trong giờ lên lớp là không thể thiếu đợc, nó có tác dụng hình thành kĩ năng sử dụng bản đồ ,biểu đồ , tranh ảnh....... Khi đã có khả năng sử dụng đồ dùng trực quan trong một giờ lên lớp thì học sinh có thể tái tạo đợc hình ảnh lãnh thổ nghiên cứu với những đặc điểm cơ bản của chúng mà không phải nghiên cứu trực tiếp ngoài thực địa. Làm việc với bản đồ ( hoặc các thiết bị khác ) của một giờ lên lớp môn địa lí, học sinh sẽ rèn đợc kĩ năng sử dụng, phân tích bản đồ, tranh ảnh ...... không chỉ trong học tập nghiên cứu mà còn trong cuộc sống, đặc biệt đối với lĩnh vực quân sự, trong các nghành kinh tế khác nhau. Nh vậy đối với một giờ học môn địa lí lớp 8 nói riêng và ở các khối khác nói chung, việc hớng dẫn học sinh sử dụng đồ dùng thiết bị dạy học ( đặc biệt là bản đồ ...) trong giờ lên lớp với môn địa lí là rất cần thiết và không thể thiếu đợc đó là lí do tôi chọn đề tài " Phơng pháp hớng dẫn học sinh khai thác sử dụng đồ dùng dạy học trong một giờ học môn Địa lí 8 " . 2. §Æc ®iÓm t×nh h×nh cña trêng Trêng phæ th«ng d©n téc néi tró huyÖn Ba ChÏ lµ trêng tËp trung c¸c con em dân tộc ít ngời đợc tuyển chọn từ 7 xã thuộc các thôn khe bản vùng cao với 5 dân tộc vÒ sinh ho¹t, ¨n ë vµ häc tËp. Vì vậy đối tợng học sinh của trờng rất đa dạng, các em về trờng học tập mang theo b¶n s¾c riªng cña tõng d©n téc nh: TiÕng nãi, c¸ch ¨n uèng, øng sö phong tôc tËp quán, tình cảm gia đình, tâm sinh lý, tâm t nguyện vọng khác nhau ... Trong quá trình tiÕp xóc víi häc sinh b¶n th©n t«i thÊy ®a phÇn häc sinh biÓu hiÖn tÝnh hÑp hßi, b¶o thñ, côc c»n, bÊt cÇn, tù ¸i cao tríc suy nghÜ, kh«ng muèn häc tËp c¸c b¹n, kh«ng muốn tiếp thu, không muốn sửa đổi phong tục tập quán lạc hậu, quen sự tự do của gia đình, độ tuổi không đồng đều .... Cộng vào đó giữa các dân tộc điều kiện đi lại rất khó khăn, đời sống kinh tế tinh thần hết sức thấp cha thoát khỏi tình trạng tự cấp tự túc. Vì vậy tình trạng thiếu đói, thất học, mê tín lạc hậu .... là một vấn đề nổi cộm trong mỗi gia đình học sinh. Nhiều gia đình học sinh cha nhận thấy đợc tầm quan trọng của việc học tập, cha quan tâm đến việc học tập của con em mình. Đợc vào học ở trờng phổ thông dân tộc nội trú chỉ là việc giảm bớt kinh tế gia đình là chính, vì vậy kiến thức của các em bị hổng nhiều, thêm vào đó là chơng trình học trên các khe b¶n ( Cã x· häc ch¬ng tr×nh 100 tuÇn, cã x· häc ch¬ng tr×nh 120 tuÇn, 165 tuÇn), tiÕng phæ th«ng cha sâi, viÖc giao tiÕp cßn h¹n chÕ .... Khi häc sinh xuèng trêng c¸c thÇy c« gi¸o ngoµi viÖc híng dÉn c¸c em häc sinh từ những việc nhỏ nhất nh: Giặt phơi, gấp quần áo, đánh răng rửa mặt ... đến việc gi¸o dôc t×nh ®oµn kÕt c¸c d©n téc vµ thùc hiÖn c¸c néi quy, nÒ nÕp cña nhµ trêng th× nhà trờng còn có một nhiệm vụ cung cấp cho học sinh một trình độ học vấn phổ thông, những kiến thức cần thiết .... làm cho học sinh sớm thích nghi với sự thay đổi vÒ m«i trêng vÒ thùc tr¹ng cña hoµn c¶nh häc sinh. Xác định đợc nhiệm vụ này mặc dù còn nhiều khó khăn trong quá trình giảng dạy nhng ngay từ đầu bản thân tôi đợc phân công giảng dạy bộ môn địa lí 8, tôi đã cố gắng và quyết tâm thực hiện giảng dạy tốt bộ môn này và đặc biệt chú ý đến khâu hớng dẫn học sinh sử dụng đồ dùng thiết bị trong dạy học địa lí 8..

<span class='text_page_counter'>(2)</span>

<span class='text_page_counter'>(3)</span> PhÇn thø hai. Néi dung vµ ph¬ng ph¸p thùc hiÖn Nh chúng ta đã biết bản đồ, tranh ảnh ... là phơng tiện dạy học địa lí có sẵn và thông dụng đợc sử dụng phổ biến trong dạy học địa lí THCS từ trớc đến nay. Trong chơng trình và sách giáo khoa mới các loại phơng tiện này rất đợc coi trọng vì tính đơn giản, rẻ tiền, dễ xây dựng dễ vận dụng và phổ biến ở tất cả các bài học. Tuy nhiên để nâng cao hiệu quả dạy học, việc sử dụng chúng cần đợc triệt để tuân thủ theo hớng đề cao vai trò chủ thể nhận thức của học sinh, xem chúng là cơ sở để học sinh chủ động tích cực tìm tòi khai thác kiến thức dới sự tổ chức hớng đẫn chỉ đạo của giáo viªn. Trờng PT DTNT cũng là năm thứ năm thực hiện đổi mới chơng trình SGK. Qua một thời gian vận dụng phơng pháp mới vào dạy học để khắc phục những nhợc ®iÓm cßn tån t¹i vµ n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc cña häc sinh lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh»m gióp häc sinh häc tèt vµ chuÈn bÞ tiÕp thu kiÕn thøc ë líp 9 cã liªn quan.T«i ®a ra một số phơng pháp hớng dẫn học sinh sử dụng đồ dùng thiết bị trong dạy học địa lí 8 đặc biệt là bản đồ. I. §iÒu tra kh¶o s¸t chÊt lîng ®Çu n¨m . 1) Kh¶o s¸t chÊt lîng ®Çu n¨m. Tæng sè häc sinh toµn khèi lµ 54 häc sinh. Giái: 0 Kh¸: 10 - 18,5% TB : 23 - 42,6% YÕu: 13 - 24,1% KÐm: 8 - 17,5% 2) Chỉ tiêu phấn đấu cuối năm - 100% học sinh hiểu và năm đợc những kiến thức, phơng pháp cơ bản về khai thác sử dụng đồ dùng dạy học trong một giờ học của chơng trình môn Địa lí ở trờng THCS. - 60% häc sinh cã kh¶ n¨ng quan s¸t suy luËn hîp lý vµ hîp l«gÝc, kh¶ n¨ng dù ®o¸n, sö dông ng«n ng÷ hîp lý, chÝnh x¸c xong tr×nh bµy cã thÓ cha thËt chÆt chÏ. - 40% häc sinh cã kh¶ n¨ng suy luËn tèt, t×m ra c¸ch khai th¸c, sö dông cã hiÖu qu¶, tæng hîp mét c¸ch th«ng minh nhanh chãng, tr×nh bµy khoa häc chÆt chÏ, cã phẩm chất t duy linh hoạt, độc lập và sáng tạo. Bớc đầu hình thành thói quen diễn đạt chính xác và khoa học ý tởng của mình và hiểu đợc ý tởng của ngời khác. + ChØ tiªu vÒ chÊt lîng: `a) §èi víi häc sinh : Giái : 6 - 11,1% Kh¸ : 18 - 33,3% TB : 30 - 55,6% Kh«ng cã häc sinh yÕu kÐm b) §èi víi gi¸o viªn : So¹n gi¶ng cã chÊt lîng, sö dông tèt thiÕt bÞ vµ ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y gióp häc sinh hoạt động tích cực, tự tin, nắm bắt bài tốt hơn. Gi¸o ¸n cã chÊt lîng : Tèt : 70% Kh¸: 30% Giờ dạy đạt loại : Giái : 60% Kh¸ : 40% II. C¬ së lÝ luËn: 1. Vị trí chơng trình địa lí 8:.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Chơng trình địa lí 8 là phần nối tiếp chơng trình địa lí 7 và chuẩn bị cho học sinh học chơng trình địa lí 8. Nó cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản và tơng đối hoàn thiện có hệ thống về đặc điểm tự nhiên đân c, xã hội, sự phát triển kinh tế của Châu á và về địa lí tự nhiên của Việt Nam. Những hiểu biết về dịa lí Châu á sẽ giúp các em củng cố kiến thức về địa lí tự nhiên lớp 6; 7 và giúp các em học tốt phần địa lí tự nhiên Việt Nam. Ngµy nay xu thÕ héi nhËp gi÷a c¸c níc, c¸c d©n téc ngµy cµng më réng, viÖc hợp tác trong kinh tế, văn hoá, giáo dục đang diễn ra sôi động trên thế giới cũng nh trong từng khu vực .Việc hiểu biết về địa lí các châu lục, các nớc trên thế giới có vai trß hÕt søc quan träng bëi lÏ khi chóng ta hiÓu râ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, con ngêi, cuéc sèng vµ ph¬ng ph¸p khai th¸c sö dông c¸c nguån tµi nguyªn cña c¸c níc th× chúng ta mới có thể học tập và vận dụng kinh nghiệm của các nớc đó vào nớc ta, đồng thời mới có khả năng đề xuất nội dung hợp tác sát với hoàn cảnh của các nớc muốn hîp t¸c víi ta. Những kiến thức địa lí Việt Nam có tác dụng giúp các em học tập tốt chơng trình địa lí kinh tế xã hội Việt Nam ở lớp 9 đồng thời đó là vốn hiểu biết cho các em trong qu¸ tr×nh c«ng t¸c vµ cuéc sèng sau nµy. 2. Mục tiêu của môn địa lí 8: Khi học xong chơng trình địa lí 8 học sinh phải nắm đợc các yêu cầu sau: 1). KiÕn thøc: Nắm đợc những kiến thức cơ bản về các đặc điểm tự nhiên, dân c , xã hội, đặc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ chung còng nh mét sè khu vùc cña Ch©u ¸. - Đặc điểm địa lí tự nhiên và nguồn tài nguyên thiên nhiên của đất nớc chúng ta - Thông qua những điều đó học sinh sẽ hiểu đợc tính đa dạng của tự nhiên, các mèi quan hÖ t¬ng t¸c gi÷a c¸c thµnh phÇn tù nhiªn víi nhau, vai trß cña ®iÒu kiÖn tù nhiên đối với sự phát triển kinh tế xã hội và các tác động của con ngời đối với môi trờng xung quanh. 2). KÜ n¨ng: - Sử dụng tơng đối thành thạo các kĩ năng địa lí chủ yếu sau: + Đọc, sử dụng bản đồ địa lí : xác định phơng hớng, quan sát sự phân bố các hiện tợng, đối tợng địa lí trên bản đồ, nhận xét mối quan hệ giữa các thành phần tự nhiªn víi tù nhiªn, gi÷a tù nhiªn víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, th«ng qua sù so s¸nh đối chiếu các bản đồ với nhau. + Đọc phân tích nhận xét các biểu đồ địa lí nh : biểu đồ các yếu tố nhiệt độ, lợng ma, độ ẩm, biểu đồ phát triển dân số kinh tế xã hội. + Đọc phân tích nhận xét các lát cắt về địa hình, cảnh quan, lát cắt tổng hợp địa lí tù nhiªn. + §äc ph©n tÝch nhËn xÐt c¸c b¶ng sè liÖu thèng kª c¸c tranh ¶nh vÒ tù nhiªn, d©n c, kinh tÕ x· héi cña c¸c ch©u lôc, c¸c quèc gia khu vùc trªn thÕ giíi vµ cña níc ta. - Vận dụng các kiến thức đã học để hiểu và giải thích các hiện tợng, các vấn đề về tù nhiªn kinh tÕ x· héi x¶y ra trªn thÕ giíi vµ ë níc ta. - Hình thành thói quen quan sát, theo dõi thu thập các thông tin, tài liệu về địa lí qua các phơng tiện thông tin đại chúng ( nh sách báo tranh ảnh ... ) tổng hợp và trình bày lại các tài liệu đó. 3).Về tình cảm thái độ và hành vi: - Hình thành ở học sinh tình yêu thiên nhiên yêu quê hơng đất nớc, yêu mến ngời lao động và các thành quả của lao độnh sáng tạo. Có thái độ căm ghét và chống lại sự áp bức đối sử bất công của các thế lực phản động, phản đối các hành động phá hoại môi trờng và chống lại các tệ nạn xã hội. Tham gia tích cực các hoạt động bảo vệ môi trờng xây dựng nếp sống văn minh của gia đình cộng đồng và xã hội. 3. Yªu cÇu nghiªn cøu . Qua nhận thức về việc tiếp cận phơng pháp giảng dạy học sinh sử dụng đồ dùng thiết bị dạy học trong giờ lên lớp môn địa lí lớp 8 tôi thấy cần đợc quan tâm nh sau: - Trớc khi yêu cầu HS thực hiện một hoạt động, giáo viên cần có sự định hớng cho HS vÒ viÖc s¾p ph¶i lµm..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> - Cần phải nêu thật cụ thể nhiệm vụ, yêu cầu đối với HS. - Ph¶i giµnh thêi gian cho HS hoµn thµnh nhiÖm vô vµ tr×nh bµy kÕt qu¶ häc tËp theo đúng kế hoạch đã định. a) Về kĩ năng sử dụng bản đồ: - Bản đồ là nguần kiến thức quam trọng và đợc coi nh quyển sách địa lí thứ hảitong việc nghiên cứu và học tập địa lí nó có tác dụng tái tạo hình ảnh khai thác đối tợng địa lí. - Phục vụ học tập nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực quân sự và trong các ngành kinh tÕ. - Khi phân tích nội dung các bản đồ so sánh chúng với nhau học sinh sẽ phát triển t duy lôgic, biết thiết lập mối liên hệ giữa các đối tợng địa lí. Thực hiện việc so s¸nh vµ ph¸t hiÖn ra c¸c mèi liªn hÖ nh©n qu¶ gi÷a chóng. b) Mối liên hệ giữa tri thức bản đồ và hình thành kĩ năng bản đồ cho học sinh. - Kĩ năng xuất phát từ tri thức nên muốn dạy cho học sinh kĩ năng hiểu, đọc và vận dụng bản đồ, việc sử dụng các tri thức tối thiểu về bản đồ, sơ đồ... là rất cần thiết. - Tri thức bản đồ sẽ giúp học sinh giải mã các kí hiệu bản đồ, lợc đồ, sơ đồ tranh ảnh và xác lập mối quan hệ giữa chúng. Từ đó phát hiện ra các kiến thức địa lí mới ẩn trong bản đồ. Tất nhiên ở đây chỉ có những tri thức bản đồ cũng cha đủ mà cần phải có cả những tri thức địa lí. Qua thực tế giảng dạy đúc rút từ kinh nghiệm tôi thấy khi bản đồ là đối tợng học tập thì kiến thức và kĩ năng bản đồ là mục đích còn khi bản đồ là nguồn tri thức thì kiến thức và kĩ năng bản đồ trở thành phơng tiện của việc khai thác tri thức địa lí trên bản đồ. Mối quan hệ này có thể đợc thể hiện nh sau : Bản đồ. ph¬ng ph¸p. ( §èi tîng häc tËp ) Bản đồ. d¹y cña thÇy. häc sinh (kiến thức bản đồ,kĩ năng bản đồ). gi¸o viªn híng dÉn. (Nguån kiÕn thøc) Hs vËn dông kÜ n¨ng khai. Häc sinh (Kiến thức địa lý mới). thác bản đồ và kết hợp với kiến thức địa lý đã có. III. BiÖn ph¸p thùc hiÖn: 1. Phơng pháp sử dụng bản đồ, lợc đồ: Bản đồ địa lí là hình vẽ thu nhỏ bề mặt Trái Đất hoặc một bộ phân của bề mặt Trái Đất lên trên mặt phẳng dựa vào các phơng pháp vẽ bản đồ. Bản đồ có khả năng phản ánh sự phân bố và những mối quan hệ của các đối tợng địa lí trên bề mặt Trái Đất một cách cụ thể với nhiều u điểm riêng mà không một phơng tiện nào có thể thay thế đợc. Do đó bản đồ vừa là một phơng tiện trực quan, vừa là nguần tri thức quan trọng của việc dạy học địa lí và sử dụng bản đồ là phơng pháp đặc trng trong dạy học địa lí. Hệ thống bản đồ trong dạy học địa lí rất đa dạng, phong phú, mỗi loại bản đồ có chức năng riêng. Vì vậy trong dạy học phải biết sử dụng phối hợp các loại bản đồ với nhau để tận dụng tối đa chức năng, u thế của của từng loại bản đồ, đồng thời cũng tạo cho HS thờng xuyên đợc tiếp xúc với bản đồ, biết cách tìm kiếm thông tin từ các bản đồ riêng lẻ hoặc đối chiếu, so sánh, phối hợp các bản đồ với nhau trên cơ sở đó mà nắm vững tri thức, phát triển t duy và kĩ năng sử dụng bản đồ.. VÝ dô: Bµi 8 : T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi c¸c níc ch©u ¸. Nội dung chính của bài : Tìm hiểu tình hình phát triển các ngành kinh tế đặc biệt là c¸c thµnh tùu vÒ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ë c¸c níc trong vïng l·nh thæ Châu á là u tiên phát triển công nghiệp dịch vụ và không ngừng nâng cao đời sống..

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Học sinh tìm hểu và nắm đợc nội dung chính của bài phải có kĩ năng đọc, phát triển mối quan hệ giữa điều kiện tự nhiên và hoạt động kinh tế đặc biệt với sự phân bố cây trồng vật nuôi, ứng dụng, nắm đợc bài cần hình thành kĩ năng sử dụng bản đồ cho học sinh, qua kĩ năng biết sử dụng bản đồ học sinh hiểu bài nắm rõ kiến thức. VÝ dô: cñng cè cuèi bµi yªu cÇu häc sinh dùa vµo h×nh 8.1 ®iÒn vµo chç trèng trong c¸c b¶ng sau néi dung kiÕn thøc phï hîp. KhÝ hËu KhÝ hËu giã mïa Khí hậu lục địa. C©y trång chñ yÕu. VËt nu«i chñ yÕu. Qua bản đồ hay lợc đồ, học sinh đã có kĩ năng phân tích sử dụng để hình thành kiÕn thøc, kh¾c s©u kiÕn thøc. Hay qua vÝ dô sau lµ mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p h×nh thµnh kÜ n¨ng cho häc sinh sö dụng bản đồ. - Yêu cầu : Học sinh quan sát hình 8.1 trong sách giáo khoa, quan sát bản đồ treo tờng dựa vào kiến thức đã học đọc thông tin trong sách giáo khoa, số liệu, điền tên các ngành công nghiệp, tên một số quốc gia và vùng lãnh thổ Châu á đã đạt thành tựu lín trong ph¸t triÓn kinh tÕ vµo b¶ng sau Nhãm níc. §Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ. Ph¸t triÓn cao. NÒn kinh tÕ x· héi toµn diÖn. C«ng nghÖ míi. Mức độ công nghiệp hoá nhanh. §ang ph¸t triÓn. N«ng nghiÖp ph¸t triÓn chñ yÕu. Có tốc độ tăng trởng kinh tế cao. C«ng nghiÖp ho¸ nhanh, n«ng nghiÖp cã vai trß quan träng. Giàu, trình độ kinh tÕ x· héi cha ph¸t triÓn cao. Khai thác dầu khí để xuất khÈu. Tªn níc. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp. 1) Việc dạy học sinh hiểu bản đồ phải đợc tiến hành thờng xuyên, liên tục khái qu¸t hoµ vµo tõng bµn khèi líp theo c¸c bíc sau: Bớc 1 : đọc tên bản đồ để biết nội dung đợc thể hiện trong bản đồ là gì. Bớc 2 : Đọc bảng chú giải để biết cách ngời ta thể hiện nội dung đó trên bản đồ nh thế nào, bằng các kí hiệu gì, bằng các màu sắc gì. Bíc 3 : T×m xem tõng kÝ hiÖu, tõng mµu s¾c xuÊt hiÖn ë nh÷ng vÞ trÝ nµo trong bản đồ, nếu cần thì dùng thớc tỉ lệ để đo tính khoảng cách. Bớc 4 : Phân tích bản đồ . - Những kí hiệu đó có ở những địa danh nào, khu vực nào trên bản đồ. - Tại sao chúng có ở đó mà không có ở khu vực khác. - Những điều kiện gì làm cho chúng xuất hiện ở đó hoặc không xuất hiện ở đó hoặc ảnh hởng tác động đến chúng. Và sau khi học song mỗi bài, học sinh hiểu đợc bằng cách cho học sinh kể lại những gì đẫ biết về bản đồ theo trình tự sau. + Tên bản đồ. Phạm vi lãnh thổ biểu hiện trên bản đồ ( thế giới, châu lục hay quốc gia )..

<span class='text_page_counter'>(7)</span> + Tỉ lệ bản đồ là bao nhiêu. Những sự vật hiện tợng địa lí là gì ? Đã đợc biểu hiện thông qua các kí hiệu, và màu sắc trên bản đồ. Hoặc một số kĩ năng ban đầu cần hình thành cho học sinh. Nh xây dựng phơng pháp đo đạc tính độ sâu, cao trong bản đồ. Ví dụ: Quan sát mô tả địa hình Châu á trên bản đồ tự nhiên Châu á. Học sinh tiÕn hµnh theo c¸c bíc sau: + Dựa vào kí hiệu bảng chú giải, quan sát toàn bộ bản đồ xem Châu á có những dạng địa hình nào chiếm u thế. + T×m xem chç cao nhÊt, thÊp nhÊt cña ch©u lôc lµ bao nhiªu mÐt. + Quan sát từng dạng địa hình, so sánh đối chiếu với các dạng địa hình khác để nêu dặc điểm của từng dạng địa hình đó. 2) Ví dụ cụ thể một bài dạy về hớng dẫn học sinh sử dụng đồ dùng thiết bị trong mét giê häc. Nhận xét kí hiệu và có biểu tợng rõ ràng về các sự vật và hiện tợng địa lí thể hiện qua các kí hiêu đó trên bản đồ. 2. Phơng pháp sử dụng số liệu thống kê và biểu đồ: B¶n th©n c¸c sè liÖu thèng kª kh«ng hoµn toµn lµ kiÕn thøc nhng chóng cã ý nghĩa lớn trong dạy học địa lí. Trớc hết số liệu thống kê và các hình thức biểu hiện trực quan của nó dùng để mÞnh häa, cô thÓ hãa néi dung, c¸c kh¸i niÖm, c¸c mèi quan hÖ, c¸c quy luËt. Ví dụ: Các số liệu thống kê về độ cao, độ sâu, nhiệt độ, lợng ma, dân số và tình h×nh t¨ng d©n sè, t×nh h×nh ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ. Bởi vậy các số liệu thống kê có vai trò làm sáng tỏ các kiến thức địa lí. Số liệu thống kê giúp cho ngời nghiên cứu, ngời học lợng hóa đợc và có cách nhìn đúng đắn về đối tợng nghiên cứu. Thông qua việc phân tích, so sánh, đối chiếu các số liệu thống kª. Ví dụ: Khi dạy về một trong những đặc điểm về nhiệt độ của khí hậu Việt Nam là "nhiệt độ trung bình năm của nớc ta có sự thay đổi từ Bắc vào Nam"; trong trờng hîp kh«ng cã sè liÖu thèng kª th× HS rÊt khã h×nh dung vµ chØ cã thÓ häc thuéc lßng đặc điểm này một cách máy móc, nhng nếu giáo viên cho HS quan sát, phân tích bảng số liệu về "nhiệt độ trung bình năm của một số địa phơng nớc ta" dới đây:.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> §Þa ®iÓm L¹ng S¬n Hµ Néi HuÕ TP Hå ChÝ Minh. Nhiệt độ trung bình năm (0C) 21,0 23,4 25,0 26,9. 3. Ph¬ng ph¸p so s¸nh: Phơng pháp so sánh là một trong những phơng pháp chung của hoạt động t duy song nó cũng là một phơng pháp có tính chất đặc trng của bộ môn địa lí. Có thể nói rằng, đa số các bài học địa lí đều cần đến phơng pháp so sánh dới hình thức này hay h×nh thøc kh¸c. Sö dông ph¬ng ph¸p so s¸nh sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc h×nh thành và khắc sâu các biểu tợng, khái niệm địa lí cho HS; làm cho HS rễ nhận ra các thuộc tính cơ bản của các đối tợng địa lí, tránh những hiểu biết mơ hồ, nhầm lẫn, đồng thời nó làm cho các kiến thức địa lí bớt trìu tợng và trở lên sinh động, hấp dẫn, dễ nhớ và nhớ đợc vững chắc hơn. Ví dụ: Muốn cho HS nắm vững và phân biệt đợc các biểu tợng, khái niệm đồng bằng và cao nguyên thì phơng pháp này có tác dụng rất lớn nó giúp cho HS so sánh để tìm ra những điểm giống và khác nhau giữa đồng bằng và cao nguyên. HoÆc khi cÇn cã mét kÕt luËn vÒ sù gia t¨ngd©n sè cña mét quèc gia th× HS cũng phải so sánh các số liệu về dân số trong một thời kì nhất định .... Nh vậy sử dụng phơng pháp so sánh trong hớng dẫn HS khai thác sử dụng đồ dùng dạy học thì nó phát huy cao độ tính tích cực của HS trong học tập môn địa lí, điều này giúp giáo viên khơi dậy đợc ở HS nhu cầu tìm hiểu kiến thức và biết đề ra các loại câu hỏi, bài tập dới nhiều hình thức khác nhau để HS làm. Gi¸o ¸n minh häa:. Hoạt động của giáo viên. Hoạt động 1: - Yªu cÇu häc sinh quan s¸t H23.1 sgk ? Xác định các điểm cực bắc, nam đông, tây của phần đất liền nớc ta? Cho biết toạ độ các điểm cực, địa danh hành chính . - Học sinh đọc toạ độ giáo viên ghi nhanh lªn b¶ng phô, häc sinh kh¸c nhËn xÐt vµ gi¸o viªn chuÈn kiÕn thøc.. Hoạt động của học sinh. Néi dung. - Hs quan s¸t H23.1 1) VÞ trÝ giíi h¹n l·nh sgk và xác định điểm cực thổ và toạ độ, địa danh hành chÝnh + Cùc b¾c: 23oC 23' B -105020' § + Cùc nam : 8034’ B HS häc néi dung b¶ng -104040’ § 23.2 sgk + Cùc t©y : 220 22’B -102010’§ + Cực đông : 12040’B -109024’ §.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> (HS kết hợp B23.2 để đọc tên địa danh hành chÝnh). - HS lªn chØ c¸c ®iÓm - Yªu cÇu 1 - > 2 HS lªn b¶ng cùc vµ tªn hµnh chÝnh xác định các điểm cực của phần - HS ngåi nhãm theo đất liền nớc ta trên bản đồ treo t- bàn và tính êng. + 15 vĩ độ - Yªu cÇu HS dùavµo H23.2 h·y + 7 kinh độ tÝnh: ? Từ bắc vào nam phần đất liền nớc ta kéo dài bao nhiêu vĩ độ. ? Từ tây sang đông phần đất liền nớc ta mở rộng bao nhiêu kinh độ ( GV híng dÉn HS c¸ch tÝnh ) HS dùa vµo phÇn tÝnh ? Tõ trªn cho biÕt níc ta n»m trên và quan sát ở bản đồ trong đới khí hậu nào và nằm vµ rót ra kÕt luËn trong mói giê thø mÊy. - Gi¸o viªn chØ l¹i vÞ trÝ giíi h¹n của Việt Nam trên bản đồ treo tờng. - GV giíi thiÖu cho hs biÕt vÒ H 23.1, H 23.2 vµ B 23.1 SGK - HS quan s¸t h×nh vµ ghi + H 23.1 ®©y lµ bøc ¶nh chôp nhí kiÕn thøc vÒ ®iÓm cùc b¾c cña níc ta. + H 23.3 lµ ¶nh chôp ®iÓm cùc nam cña níc ta . + B 23.1 ®©y lµ 64 tØnh thµnh cña ViÖt Nam. - GV: Níc ta kh«ng chØ cã diÖn tích phần đất liền mà chúng ta cßn cã mét phÇn biÓn réng vµ đẹp, vậy phần biển nớc ta có đặc ®iÓm g× chóng ta sang phÇn b. GV: HDHS quan s¸t h×nh 24.1 SGK vµ giíi thiÖu phÇn biÓn níc ta trên bản đồ. + PhÇn biÓn níc ta më réng ra HS quan s¸t h×nh 24.1 tíi kinh tuyÕn 117020' § vµ cã đối chiếu với bản đồ GV 2 diện tích khoảng 1 triệu km rộng chỉ trên bảng từ đó rút ra gấp 3 lần diện tích đất liền kiến thức và xác định đ- Yêu cầu 1 -> 2 HS lên chỉ lại ợc giới hạn của biển Việt giíi h¹n phÇn biÓn ViÖt Nam. Nam, trao đổi và trả lời c©u hái. + 1 -> 2 HS lªn chØ b¶n đồ. ? BiÓn níc ta n»m ë phÝa nµo cña - Nằm ở phía đông. l·nh thæ ? TiÕp gi¸p víi biÓn cña - Gi¸p: th«ng qua biÓn níc nµo. đông biển nớc ta giáp với biÓn cña Philippin, inđônêxia, vịnh Thái Lan ......... Yêu cầu HS quan sát bản đồ treo - Hs quan sát bản đồ têng . đọc tên và xác định các ? Đọc tên và xác định trên bản đồ quần đảo lớn các quần đảo lớn của nớc ta ? + Quần đảo Hoàng SaThuộc tỉnh nào ? huyÖn HoµngSa- §µ ( 1HS lên chỉ trên bản đồ, học N½ng sinh kh¸c nhËn xÐt ) +Quần đảo Trờng SaGv chuyển tiếp huyÖn Trêng Sa - Kh¸nh. - Níc ta cã diÖn tÝch 329 247 Km2 n»m trong đới khí hậu nhiệt đới và n»m trong mói giê thø 7.. b. PhÇn biÓn:. -DiÖn tÝch 1triÖu km2 nằm ở phía đông của l·nh thæ.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Hoạt động 2 GV chia líp thµnh ba nhãm mçi nhãm th¶o luËn mét néi dung -Nhãm 1 : ? Vị trí địa lí việt nam có ý nghĩa nổi bật gì đối với thiên nhiên nớc ta vµ víi c¸c níc trong khu vùc §«ng Nam ¸ ? - Nhãm 2: ? C¨n cø vµo H24.1 tÝnh kho¶ng c¸ch (km ) tõ Hµ Néi ®i Ma-ni-la B¨ng Cèc Xingapo Brun©y. - Nhãm 3 : ? Những đặc điểm của vị trí địa lÝ ViÖt Nam cã ¶nh hëng g× tíi m«i trêng tù nhiªn níc ta ? cho vÝ dô .. - GV ghi néi dung nhËn xÐt cña c¸c nhãm sang bªn c¹nh - GV nhËn xÐt, bæ xung vµ chuÈn kiÕn thøc, cho ®iÓm nhãm lµm đúng, và yêu cầu học sinh tính thêm khoảng cách một số địa ®iÓm kh¸c. GV chuyÓn tiÕp : Hoạt động 3 ( cá nhân ) GV xác định trên bản đồ treo tờng giới hạn toàn bộ lãnh thổ phần đất liền - GV yêu cầu 1 HS lên xác định l¹i ( GV uèn n¾n cho HS kÜ n¨ng chỉ bản đồ ). - Y/c hs quan sát trên bản đồ phần đất liền ? Cho nhËn xÐt l·nh thæ níc ta ( phần đất liền ) có đặc điểm gì ? ? Hình dạng ấy đã ảnh hởng nh thÕ nµo tíi c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn và hoạt động giao thông vận tải - GV chuÈn x¸c kiÕn thøc vµ chuyÓn tiÕp - GV treo bản đồ TNTG lên bảng và xác định phần Biển Đông thuéc chñ quyÒn ViÖt Nam ? §¶o nµo lín nhÊt níc ta thuéc tØnh nµo ? ? Nêu tên quần đảo xa nhất nớc ta ? thuéc tØnh nµo ? Vịnh nào đẹp nhất nớc ta ? VÞnh nµo lµ mét trong ba vÞnh tèt nhÊt thÕ giíi ? Đọc tên, xác định các đảo, bán đảo lớn trong biển Đông. Hoµ - HS ngåi theo nhãm trao đổi thảo luận và trả lêi c©u hái cña m×nh. c) Đặc điểm vị trí địa lý ViÖt Nam ( Néi dung trong SGK ). - §¹i diÖn c¸c nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶ ( hs viÕt ra b¶ng phô gi©y t«ki gi¸n lªn phÇn b¶ng cña nhãm m×nh ) - Nhãm kh¸c nhËn xÐt bæ xung - HS tù ghi nh÷ng kiÕn thøc träng t©m vµo vë. 2. §Æc ®iÓm l·nh thæ a) Phần đất liền - Hs quan s¸t, ghi nhí kiÕn thøc . - HS lên xác định, HS kh¸c quan s¸t Hs quan sát bản đồ trao đổi ,trả lời câu hỏi. - L·nh thæ kÐo dµi bÒ ngang phần đất liền hẹp, đờng bờ biển uốn khóc h×nh ch÷ S dµi 3260km.. - §èi víi thiªn nhiªn - §èi víi giao th«ng v©n t¶i...( thuËn lîi, khã kh¨n c) PhÇn biÓn ) +HS tr¶ lêi , HS kh¸c nhËn xÐt bæ xung - HS dùa vµo néi dung phần bài đọc thêm HS đã đọc trớc ở nhà kết hợp quan sát bản đồ trả lời c©u hái HS lên chỉ các đảo, quần đảo đó trên bản đồ.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> ? Qua néi dung trªn em cã nhËn xÐt g× vÒ vïng biÓn cña níc ta ? ? H·y cho biÕt ý nghÜa lín lao cña biÓn ViÖt Nam ? ? Vị trí địa lí và hình dạng của l·nh thæ níc ta cã nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n g× cho viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc hiÖn nay? - GV cho nhiÒu ý kiÕn ph¸t biÓu - GV cïng HS nhËn xÐt vµ chèt l¹i nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n - GV cho HS xác định lại vị trí giíi h¹n cña níc ViÖt Nam.. treo têng - Tõ néi dung trªn, häc sinh rót ra kÕt luËn - Tõ néi dung cña toµn bài HS trao đổi và đa ra kÕt luËn vÒ nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña níc ta do vị trí địa lí, hình d¹ng l·nh thæ mang l¹i. - HS ®a ra c¸c ý kiÕn cña m×nh . - 1-> 2 HS lên xác định l¹i vÞ trÝ giíi h¹n cña Việt Nam trên bản đồ treo têng.. - BiÓn níc ta më réng về phía đông có nhiều đảo, quần đảo, vịnh có ý nghÜa chiÕn lîc vÒ an ninh quèc phßng, vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.. PhÇn cñng cè bµi : §Ó häc sinh kh¾c s©u vµ t¸i hiÖn l¹i kiÕn thøc th«ng qua phơng pháp hớng dẫn học sinh sử dụng đồ dùng thiết bị dạy học trong giờ lên lớp + Giáo viên cho học sinh lên bảng xác định lại vị trí lãnh thổ của nớc Việt Nam, giới thiệu nhng nét khái quát về đặc điểm vị trí lãnh thổ. + Gi¸o viªn chuÈn bÞ b¶ng phô : Yªu cÇu häc sinh ®iÒn vµo chç trèng §iÓm cùc B¾c. §Þa danh hµnh chÝnh Vĩ độ Kinh độ ......... huyện đồng văn ............. .................. 105 20 Đ. Nam. ................................................. 8 34 B. ................... T©y. X· sÝn ThÇu ............................. .................. 102 10 §. §«ng. ......................TØnh Kh¸nh Hoµ .................. ..................

<span class='text_page_counter'>(12)</span> * Tóm lại : Sau khi sử dụng đồ dùng thiết bị dạy học nh trên : Học sinh biết làm sáng tỏ các đối tợng và hiện tợng riêng biệt đợc miêu tả và biểu hiện trên bản đồ. Học sinh có đợc những biểu tợng khách quan, biết so sánh, phân tích đối tợng biểu hiện trên bản đồ nhằm có đợc một biểu tợng tổng quát về các đặc điểm hoặc hiện tợng có trong các lãnh thổ nói chung để tìm ra mối quan hệ giữa chúng, tìm ra những đặc điểm và tính chất địa lí ( những kiến thức ẩn trong bản đồ ). Muốn rút ra đợc những kết luận này học sinh không những phải kết hợp những kiến thức địa lí mà còn phải nắm đợc những mối liên hệ giữa các đối tợng địa lí trên bản đồ rồi vận dụng t duy, so sánh đối chiếu để rút ra kết luận từ đó có đợc kiến thức míi ..

<span class='text_page_counter'>(13)</span> PhÇn thø ba. KÕt luËn Chung I. Kết quả đạt đợc : Sau mét n¨m nghiªn cøu vµ tiÕn hµnh ¸p dông ph¬ng ph¸p híng dÉn häc sinh khai thác sử dụng đồ dùng dạy học trong một giờ học môn Địa lí 8 cho học sinh trờng PT - DTNT. Tôi thấy dạy học đã phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh là phù hợp của tâm lý, bởi nó đã phát huy đợc tính tự giác, từ đó khơi dậy tiềm năng to lớn của học sinh, cũng phù hợp với đặc điểm của học sinh THCS bởi lứa tuổi đó a hoạt động thích khám phá. *) KÕt qu¶ cuèi n¨m häc : Tæng sè häc sinh khèi 8 lµ : 54 HS Giái : 6 - 11,1% Kh¸ : 18 - 33,3% TB : 30 - 55,6% Kh«ng cßn häc sinh yÕu kÐm II. KÕt luËn : §èi víi viÖc sö dông c¸c thiÕt bÞ trong mét giê lªn líp : Thứ nhất là : Khai thác đợc nội dung theo định hớng của sách giáo khoa theo phơng pháp đổi mới nhằm phát huy tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh, phát triÓn tèi ®a t duy cña häc sinh . Thứ hai là : Đặc biệt đối với bài thực hành hay phần củng cố bài thông qua sử dụng bản đồ trống, điền bảng, trắc nghiệm, học sinh sẽ khắc sâu và tổng hợp đợc kiến thøc, cã t¸c dông tèt trong viÖc ph¸t huy t duy häc sinh kh«ng nh÷ng t¹o ra kh«ng khÝ học tập sôi nổi, hào hứng, mà dới sự chỉ dẫn của giáo viên, học sinh đã tự mình khai nắm bắt đợc tri thức từ phơng tiện bản đồ, tranh ảnh ......... Trong đề tài này, bằng kinh nghiệm bản thân giảng dạy tôi đã đa ra một số phơng pháp hớng dẫn học sinh sử dụng đồ dùng thiết bị dạy học trong một giờ lên lớp ( bản đồ ), học sinh đã có kĩ năng đọc, phân tích một bản đồ, biểu đồ, tranh ảnh, số liệu thµnh th¹o, rÌn kÜ n¨ng suy luËn t duy cho häc sinh. Qua một thời gian áp dụng các biện pháp trên vào giảng dạy địa lí 8 mặc dù còn nhiều khó khăn nhng tôi đã đạt đợc một số thành công nhất định trong công tác gi¶ng d¹y. §Ò tµi nµy do c¸ nh©n t«i lµm nªn cßn nhiÒu thiÕu sãt cÇn bæ sung vµ gãp ý, t«i rất mong nhận đợc sự giúp đỡ góp ý của các đồng chí đồng nghiệp. Ba ChÏ, ngµy 25 th¸ng 5 n¨m 2007. Ngêi viÕt. NguyÔn ThÞ NghÜa.

<span class='text_page_counter'>(14)</span>