Tài liệu Sử dụng cung - cầu để giải thích diễn biến của giá xăng dầu trên thế giới pptx

º
SỬ DỤNG Mú HòNH CUNG - CẦU ĐỂ GIẢI THóCH DIỄN
BIẾN CỦA GIç XĂNG DẦU TRðN THẾ GIỚI. TỪ Đù PHèN
TóCH CHóNH SçCH CAN THIỆP VæO GIç XĂNG, DẦU CỦA
CHóNH PHỦ VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM QUAº.


Lê Hồng Lam
Bộ môn Quản trị Kinh doanh
Đại học Nha Trang

Lê Hồng Lam - Bộ môn QTKD - Đại học Nha trang
1
Chương I
LŒ LUẬN CHUNG VỀ CUNG - CẦU DẦU MỎ

Trên thị trường, giá cả xăng dầu cân bằng của hàng hoá xăng dầu là trạng
thái khi cung hàng hoá xăng dầu đủ thỏa mãn cầu đối với nó trong một thời kỳ nhất
định. Với cách định nghĩa này, giải thích diễn biến giá của xăng dầu trên thị trường
là việc đi tìm hiểu đặc điểm tính chất cung - cầu của loại hàng hoá này trên thị
trường, ngoài ra có thể xem xét đến một s
ố yếu tố phi kinh tế có ảnh hưởng đến giá
cân bằng.
Xét về khía cạnh cung, có thể khẳng định thị trường dầu mỏ bị chi phối bởi
một số nước nhỏ sản xuất dầu lửa. Đây là những quốc gia sản xuất dầu chủ yếu trên
thế giới, bao gồm các nước thuộc nhóm OPEC (The Organization of Petroleum
Exporting Contries)-Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ
thế giới. Thành lập ngày
14/9/1960 tại Bagdhad (thủ đô Iraq), lúc đầu gồm các nước Venezuela, Saudi
Arabia, Iraq, Iran, và Kuwait. Quata được kết nạp năm 1961; Indonexia và Lybia
(1962); Tiểu vương quốc các nước Arab thống nhất (1967); Algeria (1969); Nigeria
(1971). Ecuado gia nhập năm 1973 nhưng xin rút lui năm 1992. Gabon gia nhập
năm 1975 nhưng xin rút lui năm 1994. OPEC chuyển tổng hành dinh từ Geneva
(Thụy Sĩ) đến Vienna (Áo) vào ngày 01/09/1965. Hiện nay trong khối OPEC có 7
nước thuộc khối Ảrập độc quyền kiểm soát và chi phối thị trường dầ
u lửa thế giới,
tự do áp đặt giá dầu. Trong số các nước thành viên có 11 nước Hồi giáo chiếm tới
75% trữ lượng dầu và trữ lượng khí đốt trong tổng trữ lượng dầu khí của thế giới.
Cơ quan năng lượng quốc tế IEA- International Enegy Agency, công bố danh sách
10 nước XK nhiều dầu thô nhất và 10 nước NK nhiều nhất vào tháng 9/2002.

Bảng 1:
NHỮNG NƯỚC XUẤT NHẬP KHẨU DẦU NHIỀU NHẤT THÁNG 9/2002
Những nước XK nhiều nhất (Triệu thùng/ngày)
Nước NK nhiều nhất
(Triệu thùng/ngày)
ST
T
Tên nước Số lượng Tên nước Số lượng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Ả rập Xê Út
SNG (Chủ yếu là Nga)
Na Uy
Venezuela
Iran
Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất
Nigeria
Mexico
Kuwait
Algeria
6,85
5,68

3,10
2,48
2,25
2,03
1,85
1,76
1,59
1,23
Mỹ
Nhật Bản
Đức
Hàn Quốc
Pháp
Trung Quốc
Italia
Ấn Độ
Tây Ban Nha
Hà Lan
11,11
4,72
2,36
2,15
1,83
1,70
1,59
1,58
1,45
0,86
Lê Hồng Lam - Bộ môn QTKD - Đại học Nha trang
2

Ngày nay nguồn cung cấp dầu mỏ không chỉ tập trung ở khu vực Trung
Đông mà còn nhiều nơi như Biển Bắc, ngoài khơi Angola…Các nước ngoài khối
OPEC cung cấp khoảng 40% sản lượng dầu thế giới. Những nước Non-OPEC
(không nằm trong khối OPEC) cũng xuất khẩu dầu mỏ làm ảnh hưởng không nhỏ
đến thị trường dầu thế giới : đứng đầ
u la Canada, tiếp theo là Anh, Mexico, Na Uy,
Trung Quốc, Mỹ, Nga, Đan Mạch, Congo, Việt Nam, Azerbaijan, Brunei, Romania,
Peru,… Khi xảy ra biến động chính trị ở những quốc gia dầu mỏ cũng làm cho giá
dầu biến động. Chẳng hạn cuộc chiến tại Iraq hoặc những xáo trộn tại Nigenia, khả
năng Iran (nắm giữ 10% trữ lượng dầu thế giới) bị quốc tế áp đặt lệnh trừng phạt về
vấn đề hạ
t nhân … khiến cho giá giầu từ giữa năm 2005 biến động mạnh, có ngày
vượt qua 70 USD/thùng (trong khi mức giá bình quân thường được giữ ở mức 25 -
28 USD/thùng từ hàng chục năm qua)
Đường cung của thị trường dầu mỏ biểu hiện trên đồ thị là đường có độ dốc
lên từ trái qua phải, biểu thị khi giá tăng lên thì lượng cung cũng tăng lên theo.

O
P
Q
S

Đồ thị 1: Biểu di
ễn đường cung xăng dầu trên thị trường thế giới
Xét về khía cạnh cầu: Cùng với sự phát triển xã hội, nhu cầu về dầu mỏ ngày
càng ngày tăng, bên cạnh đó cầu quốc tế đối với loại hàng hoá này rất không co
giãn vì hầu hết các quốc gia trên thế giới đều phụ thuộc vào dầu và có quá ít hàng
hoá thay thế sẵn có đối với sản phẩm dầu. Biểu diễn đường cầ
u trên đồ thị là đường
có độ dốc từ trái qua phải nhưng độ dốc tương đối lớn.




Lê Hồng Lam - Bộ môn QTKD - Đại học Nha trang
3


O
P
Q
D

Đồ thị 2: Biểu diễn đường cầu dầu mỏ trên thị trường thế giới
Với đường cầu có độ dốc như vậy, bất cứ khi nào cung thay đổi, mặc dù
thay đổi với một lượng nhỏ sẽ ảnh hưởng rất lớn đến giá cân bằng.
Có thể lấy ví dụ nhỏ
để minh họa: Vào năm 1974, OPEC đã đơn phương
quyết định tăng giá dầu thô quốc tế trên 400 %, nhưng lượng cầu chỉ giảm xuống
30%, như vậy hệ số co giãn Ed = -30/400 = - 0,075 tức là hệ số co giãn gần bằng 0.
Kết hợp đồ thị cung - cầu xăng dầu ở trên có đồ thị thị trường của xăng dầu
trên thế giới.


S
O
P
Q
D

Đồ thị 3: Biểu diễn đường cung - cầu dầu mỏ trên thị trường thế giới

Lê Hồng Lam - Bộ môn QTKD - Đại học Nha trang
4
Với khả năng chi phối thị trường, các nước xuất khẩu dầu mỏ chủ yếu trên thế giới
có thể hành động như một nhóm độc quyền, có nghĩa một vài nhóm “cấu kết với
nhau ” bán một sản phẩm nhất định. Bằng cách thỏa thuận tăng vọt giá bán, trong
khi cầu dầu thô của thế giới không co giãn họ có thể tă
ng thu nhập của mình lên rất
nhiều lần.
Ví dụ: vào giữa năm 1973 và 1974, giá dầu mỏ đã tăng gấp 3 lần từ 2,9
USD/thùng lên tới 9 USD /thùng và kết quả là tổng thu nhập từ việc xuất khẩu dầu
của OPEC nhảy vọt từ 24,2 tỷ USD lên 100,7 tỷ USD với lượng dầu xuất khẩu có
giảm một ít.
Khi các nước xuất khẩu dầu chủ yếu trên thế giới phát hiệ
n và tin rằng: Giá
dầu tăng lên với 1 lượng rất lớn thị chỉ làm giảm 1 lượng nhỏ trong khi lượng dầu
được bán ở trên thị trường.Với niềm tin như vậy, từ năm 1973, thị trường dầu mỏ đã
biến động mạnh mẽ, giá cả của xăng dầu trên thị trường thế giới thường xuyên tăng
lên đột ngột và ở mức tăng cao.
Bên c
ạnh việc giá cân bằng của dầu mỏ trên thị trường thế giới bị ảnh hưởng
bởi Cung - Cầu, giá cả của hàng hoá này còn bị ảnh hưởng một số yếu tố phi kinh
tế.
Thứ nhất: việc khai thác dầu phụ thuộc nhiều vào yếu tố thời tiết. Khi thời
tiết lạnh, mưa bão,…dầu không khai thác được, khi đó lượng cung giảm xuống,
nhưng do cầu là co giãn r
ất ít so với giá cho nên khi lượng cung giảm xuống, giá sẽ
có sự thay đổi rất lớn. Chẳng hạn mùa mưa bão ở vùng vịnh Mehico của Mỹ, kéo
dài từ tháng 6 tới tháng 11 hàng năm, cũng sẽ ảnh hưởng đến nguồn cung nơi đây.

Thứ hai, là yếu tố chính trị, đối với một số nước có sức mạnh về chính trị,
khi nhập khẩu dầu, họ thương lượng với các nướ
c xuất khẩu nhằm làm giảm chi phí
nhập khẩu xuống; tuy nhiên khi có sự bùng phát về chính trị, mâu thuẫn giữa các
nước không thể dung hoà được sẽ khiến cho giá cả dầu mỏ tăng lên rất nhiều. Ví dụ
điển hình là Irắc vào năm 1991 và năm 2000 đã đẩy dầu mỏ lên tới đỉnh điểm, giá 1
thùng dầu lúc đó lên tới 55-56 USD.
Thời gian qua, giá dầu thô trên thị trường thế giới luôn luôn biến động và
tăng cao, có thời điểm đã vượt ngưỡng 75 USD/thùng. Tính trung bình từ đầu năm
2006 đến nay, giá dầu thô trên thế giới đã tăng khoảng 20%.
Sự tăng giá đó phải kể đến cuộc khủng hoảng xung quanh chương trình hạt
nhân của I-ran, bạo lực gia tăng tại Ni-giê-ri-a, bạn hàng xuất khẩu lớn thứ năm của
Mỹ;
Theo dự đoán của các chuyên gia kinh tế thế giới, giá d
ầu tiếp tục biến động
và có thể tăng lên mức 100 USD/thùng nếu Iran, nước xuất khẩu dầu lớn hàng đầu
thế giới, bị tiến công quân sự phải ngừng xuất khẩu dầu nhiều tháng.
Yếu tố thứ ba là, do sản phẩm dầu xuất khẩu của OPEC trong đó 90% là sản
phẩm dầu thô, việc lọc dầu lại được diễn ra tại các nước giàu có như Mỹ
, Singapore,
Nhật bản,… Mà nhu cầu của thế giới tăng (sản phẩm lọc dầu); giá cả của dầu mỏ
cũng bị chi phối bởi các quốc gia đó. Do vậy, giá cả của xăng dầu trên thế giới luôn
luôn biến động.
Lê Hồng Lam - Bộ môn QTKD - Đại học Nha trang
5
Theo tính toán của OPEC, với chi phí cận biên của việc khai thác dầu bằng 0
vì việc khai thác dầu chỉ phi bỏ ra chi phí ban đầu trong việc thăm dò, sau đó lắp
đặt hệ thống hút dầu và khai thác dầu. Trong quá trình khai thác hầu như không
phải bỏ chi phí gì thêm, cho nên lượng dầu tối ưu của các nước xuất khẩu và nhập
khẩu là 22,8 USD/thùng.

Với mức giá bán thực tế luôn cao hơn mức giá cân bằng cung - cầu khi
ến cho
cầu luôn nhỏ hơn cung. Có nghĩa khi các nước xuất khẩu dầu mỏ có khả năng để
cung cấp nhiều hơn nhưng với mức giá cao như vậy khiến cho cầu bị hạn chế.
Trong thực tế khi có mâu thuẫn xảy ra trong OPEC, một quốc gia muốn tăng sản
lượng để thu thêm lợi nhuận về, các quốc gia còn lại không thống nhất sẽ dẫn đến
giá cả c
ủa dầu mỏ trên thị trường thế giới sẽ giảm xuống. Ngược lại khi mức giá
bán trên thị trường thấp hơn mức giá cân bằng, có nghĩa cầu lớn hơn lượng cung,
khi đó lượng dầu mỏ được sản xuất ra không đủ đáp ứng nhu cầu của thế giới, với
mức giá thấp, nguồn tài nguyên không có khả năng tái tạo, dầu mỏ bị khai thác quá
mứ
c và có nguy cơ bị cạn kiệt. Do đó hạn chế lượng cung là điều kiện cần thiết.












P
1
P
2
D

S
S
’
P
0
QQ
1
Q
2
Đồ thị 4: Biểu diễn ảnh hưởng của các yếu tố phi kinh tế
Ban đầu, thị trường xăng dầu cân bằng tại mức giá P
1
và Q
1
do các yếu tố phi
kinh phí như thời tiết, chiến tranh, chính sách của các nước giầu có, đẩy đường cung
(S) lên (S') điểm cân bằng mới của thị trường (P
2
;Q
2
). Sự tác động của các yếu tố
phi kinh tế làm cho sản lượng giảm từ Q
1
→ Q
2
, một lượng nhỏ nhưng tăng mạnh từ
mức giá P
1
→ P

2
.





Lê Hồng Lam - Bộ môn QTKD - Đại học Nha trang
6