GIAO AN BOI DUONG NGU VAN 6

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (319.49 KB, 47 trang )

(1)Buæi 1. «n tËp tiÕng viÖt. I. Tõ. 1. Khái niệm: Từ là đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất dùng để đặt câu. 2. Ph©n biÖt tõ vµ tiÕng. Tõ. - Đơn vị để tạo câu. - Tõ cã thÓ hai hay nhiÒu tiÕng. TiÕng. - Đơn vị để tạo từ. - TiÕng chØ cã mét h×nh vÞ (©m tiÕt).. 3. Ph©n lo¹i. a. Từ đơn: Chỉ có một tiếng. b. Tõ phøc: cã tiÕng trë lªn. + Tõ ghÐp: c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa. + Tõ l¸y: c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau b»ng h×nh thøc l¸y ©m. II. T×m hiÓu vÒ tõ ghÐp vµ tõ l¸y. 1. Tõ ghÐp. * Từ ghép tổng hợp (TG đẳng lập, TG hợp nghĩa, TG song song): + Các tiếng có qh ngang hàng và bình đẳng với nhau. Thờng đổi trật tự đợc cho nhau. VD: ếch nhái, buồn vui, đi đứng… + §Æc ®iÓm: C¸c tiÕng kÕt hîp víi nhau ph¶i cïng mét ph¹m trï ng÷ nghÜa, hoặc đồng nghĩa hoặc cùng trái nghĩa với nhau. => TGTH có nghĩa khái quát hơn nghĩa của mỗi đơn vị tạo nên chúng. VD: áo + quần -> áo quần, đợi + chờ -> đợi chờ... * Tõ ghÐp ph©n lo¹i (TG chÝnh phô, TG ph©n nghÜa) + Là những TG mà trong đó có một tiếng giữ vai trò chính, còn các tiếng khác gi÷ vai trß bæ sung cho ý nghÜa chÝnh. VD: vui -> vui lßng, rau -> rau c¶i... + §Æc ®iÓm: C¸c tiÕng kÕt hîp víi nhau theo kiÓu: danh tõ - tÝnh tõ, DT - §T, DT - DT. Các tiếng rất cố định, không thể đổi vị trí cho nhau đợc. VD: hoa + hồng, xe + đạp... => TGPL có nghĩa cụ thể hơn nghĩa của một từ chính đã cho. 2. Tõ l¸y. a. C¸c kiÓu tõ l¸y. * L¸y hoµn toµn: - L¸y l¹i nguyªn tiÕng gèc, gi÷ nguyªn thanh ®iÖu. VD: ®¨m ®¨m, ch»m ch»m... - Láy lại nguyên tiếng gốc, biến đổi thanh điệu. VD: d×u dÞu, h©y hÈy, cán con... - Láy toàn bộ biến đổi phụ âm cuối và thanh điệu. VD: đèm đẹp, ang ác, anh ách, nhờn nhợt... * L¸y bé phËn. - L¸y phô ©m ®Çu. VD: mênh mông, mong manh, đủng đỉnh, rì rào... - L¸y vÇn. VD: lác đác, lao xao, lấm tấm, linh tinh... b. NghÜa cña tõ l¸y. - NghÜa cña tõ l¸y so víi tiÕng gèc. VD1: đỏ -> đo đỏ, nhỏ -> nho nhỏ. => Gi¶m nhÑ. VD2: s¹ch -> s¹ch sµnh sanh, sÝt -> sÝt s×n sÞt => T¨ng tiÕn. - Nghĩa biểu trng (biểu đạt) của từ láy..

(2) + Gîi h×nh ¶nh. + Gîi ©m thanh. + Tr¹ng th¸i c¶m xóc. VD: -> T¸c dông: * Lu ý: - Một số từ vừa có qh ngữ nghĩa vừa có qh ngữ âm nhng cả hai tiếng đều có nghĩa và sử dụng độc lập -> Từ ghép. VD: bao bọc, cằn cỗi, chùa chiền, đền đài, đi đứng... - Nếu nh hai tiếng có qh ngữ âm, ngữ nghĩa nhng một tiếng đã mất nghĩa hoặc mờ nghÜa -> Tõ l¸y. VD: khách khứa, lơ mơ, đẹp đẽ... III. LuyÖn tËp. Bài 1: Cho các từ sau, hãy xác định từ láy. Non níc, chiÒu chuéng, vu«ng v¾n, ruéng rÉy, c©y cá, cêi cît, «m Êp, lÝu lo, trong tr¾ng, c©y cèi. Bµi 2: Ph©n lo¹i tõ ë ®o¹n th¬ sau: Quª h¬ng/ t«i/ cã/ con s«ng/ xanh biÕc Níc/ g¬ng/ trong/ soi/ tãc/ nh÷ng/ hµng tre T©m hån/ t«i/ lµ/ mét/ buæi/ tra hÌ Táa/ n¾ng/ xuèng/ lßng s«ng/ lÊp lo¸ng. Bµi 3: Cho c¸c tõ: mît, hång, vµng, tr¾ng. a. T¹o tõ phøc. b. Viết đoạn văn ngắn có chứa các từ láy đã tạo ở trên. Bµi vÒ nhµ: Bài 1: Tìm từ láy để điền sau các tính từ cho phù hợp rồi đặt câu. Trßn, dµi, ®en, tr¾ng, thÊp. Bài 2: Viết một đoạn văn ngắn (chủ đề về mái trờng) trong đó có sử dụng ít nhất 3 tõ l¸y.. Buæi 2 T×m hiÓu chung vÒ v¨n häc d©n gian I. Ch÷a bµi vÒ nhµ: Bµi 1: - T¹o tõ: Trßn -> trßn vµnh v¹nh, trßn trÞa... Dµi -> dµi d»ng dÆc §en -> ®en thui thñi Tr¾ng -> tr¾ng phau phau ThÊp -> thÊp lÌ tÌ - §Æt c©u: VD: BÐ Na cã khu«n mÆt trßn trÞa. Bµi 2: Yªu cÇu HS biÕt viÕt ®o¹n v¨n cã bè côc 3 phÇn: më ®o¹n, th©n ®o¹n, kÕt đoạn. Đoạn văn kết hợp đợc nhiều phơng thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm. II. Bµi míi: I. Nh÷ng nÐt chung vÒ v¨n häc d©n gian. 1. §Þnh nghÜa. VHDG là những sáng tác NT ra đời từ thời xa xa của nhân dân lao động, đợc lu truyÒn b»ng ph¬ng thøc truyÒn miÖng..

(3) 2. §Æc tÝnh cña VHDG. a. Tính tập thể: Một ngời sáng tạo nhng không coi sản phẩm đó là sản phẩm cá nhân mà là của cả tập thể. Vì khi ra đời nó đợc bổ sung sự lu truyền và sử dông. b. Tính truyền miệng: VHDG ra đời khi cha có chữ viết. Nhân dân thởng thức VHDG kh«ng chØ qua v¨n b¶n su tÇm mµ cßn th«ng qua h×nh thøc diÔn xíng: kÕt hîp lêi kÓ víi ®iÖu bé, nÐt mÆt, ... c. Tính dị bản: Cùng một tác phẩm nhng có sự thay đổi một số chi tiết cho phù hợp với từng địa phơng. VD: Hôm qua tát nớc đầu đình Bá quªn chiÕc ¸o trªn cµnh hoa sen /sim 3. C¸c thÓ lo¹i VHDG. - Cã 3 thÓ lo¹i: + TruyÖn cæ d©n gian: thÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt, cæ tÝch, truyÖn cêi, ngô ng«n. + Th¬ ca d©n gian: vÌ, tôc ng÷, ca dao... + S©n khÊu d©n gian: tuång, chÌo, c¶i l¬ng... 4. Gi¸ trÞ cña VHDG. * Là kho báu về trí tuệ, đạo làm ngời của nhân dân ta. - Kinh nghiệm trong sản xuất và đời sống. VD: + Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì ma + N¾ng tèt da, ma tèt lóa. - Phẩm chất đạo đức. VD: + Tèt danh h¬n lµnh ¸o. + GiÊy r¸ch gi÷ lÊy lÒ. * Là pho sách giáo huấn bề thế và cao đẹp về tâm hồn, tình cảm. - T×nh ®oµn kÕt. VD: + Mét c©y lµm ch¼ng nªn non Ba c©y chôm l¹i nªn hßn nói cao - C¸ch ¨n ë, x· giao. VD: + Cã ®i cã l¹i, míi to¹i lßng nhau. + Göi lêi th× nãi, göi gãi th× më. + BÇu ¬i th¬ng lÊy bÝ cïng Tuy r»ng kh¸c gièng nhng chung mét giµn. - Phong tôc tËp qu¸n. VD: + Mét miÕng gi÷a lµng, b»ng mét sµng xã bÕp. + Sèng vÒ må m¶, kh«ng sèng vÒ c¶ b¸t c¬m. - Tinh thÇn yªu níc. VD: Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh. * Gi¸ trÞ thÈm mÜ. - T duy nghÖ thuËt cã søc tëng tîng k× diÖu, hån nhiªn. §Ò cao c¸i ch©n (ch©n chính) – thiện (thiện cảm) – mĩ (cái đẹp). - Hình tợng: đẹp, kì lạ. - Kết cấu: gọn, đơn giản. => VHDG lµ c¬ së ngän nguån cña VH d©n téc. Bµi tËp: Bằng hiểu biết của mình em hãy làm sáng tỏ: VHDG là kho báu về trí tuệ, đạo lµm ngêi cña nh©n d©n ta. * Yªu cÇu:.

(4) + HS dựa trên những kiến thức vừa đợc học ở phần lí thuyết kết hợp với vốn hiểu biết của mình để làm bài. + LÊy dÉn chøng vµ ph©n tÝch. Bµi vÒ nhµ: Bài 1: Su tầm những câu ca dao, tục ngữ đợc lu truyền trong dân gian. Bµi 2: H·y ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ mét c©u ca dao (tôc ng÷) mµ em yªu thÝch.. Buæi 3. T×m hiÓu vÒ thÓ lo¹i truyÒn thuyÕt. - GV kiÓm tra bµi vÒ nhµ. - HS tr×nh bµy, nhËn xÐt. - GV nhận xét, đánh giá. I. §Þnh nghÜa. GV giúp HS nắm đợc 3 ý cơ bản: - Là loại truyện dân gian kể về các nhân vật, sự kiện liên quan đến lịch sử thời qu¸ khø. - Chứa yếu tố hoang đờng, kì ảo. - Thể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử đó. II. §Æc ®iÓm cña truyÒn thuyÕt. a. Chức năng của truyền thuyết: Thể hiện nhận thức, đánh giá, phản ánh và lí gi¶i lÞch sö cña nh©n d©n ta. b. Nhân vật: Thờng là anh hùng lịch sử, có khi có thật và mang vẻ đẹp khác thêng. c. Yếu tố hoang đờng: Thể hiện thái độ tôn kính, niềm tự hào, tôn vinh. d. Thời gian và địa điểm: Có thật. VD: Phong Ch©u, nói Sãc S¬n, vua Hïng thø 18, Th¸nh Giãng... -> Tạo niềm tin đó là câu chuyện có thật, câu chuyện lịch sử. III. C¸c lo¹i truyÒn thuyÕt trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 6. 1. TruyÒn thuyÕt vÒ hä Hång Bµng vµ thêi k× thµnh lËp níc V¨n Lang. Con Rång, ch¸u Tiªn; B¸nh chng, b¸nh giÇy; Th¸nh Giãng; S¬n Tinh, Thñy Tinh. -> Nh÷ng v¨n b¶n nµy g¾n víi nguån gèc d©n téc vµ c«ng cuéc dùng níc, gi÷ níc vµ chèng thiªn nhiªn thêi vua Hïng. Ngoµi cèt lâi lÞch sö, nã mang ®Ëm chÊt thÇn tho¹i. 2. TruyÒn thuyÕt thêi phong kiÕn tù chñ (B¾c thuéc): Sù tÝch Hå G¬m. -> Có phần theo sát lịch sử hơn và bớt dần chất hoang đờng, thần thoại. IV. Các văn bản truyền thuyết đã học. 1. Con Rång, ch¸u Tiªn. a. Cèt lâi lÞch sö (nh÷ng sù kiÖn vµ con ngêi cã thùc): H×nh ¶nh cña tæ tiªn ta trong những ngày đầu khai thiên lập địa mang vẻ đẹp phi phàm, dũng cảm, tài n¨ng. b. Yếu tố hoang đờng, kì lạ. - C¬ së lÞch sö, cèt lâi sù thËt lÞch sö chØ lµ c¸i nÒn, c¸i “ph«ng” cho t¸c phÈm. Lịch sử ở đây đã đợc nhào nặn lại, đã đợc kì ảo hóa để khái quát hóa, lí tởng hãa nh©n vËt vµ sù kiÖn, lµm t¨ng “chÊt th¬” cho c©u chuyÖn. - Hình ảnh LLQ và AC: Hội tụ vẻ đẹp tinh túy nhất, cao sang nhất - vẻ đẹp của khí thiêng sông núi đất trời..

(5) + AC: thuộc họ thần Nông xinh đẹp, tâm hồn lãng mạn đầy cảm xúc, trái tim nh©n ¸i víi cuéc sèng. + LLQ: nßi Rång, dòng m·nh. -> Dòng dõi cao sang, đẹp. Tài năng, nhân hậu. <=> Dân tộc VN đợc sinh ra từ những con ngời đẹp đẽ nh vậy -> Tự hào, tự tôn nguån gèc cña chÝnh m×nh. c. Chi tiÕt cã ý nghÜa. - “Bäc tr¨m trøng në...ngêi con kháe m¹nh”. + Yếu tố đậm chất thần thoại hoang đờng: DT VN có dáng dấp Rồng Tiên nên khỏe mạnh, đẹp. + ý nguyện đoàn kết, thống nhất cộng đồng. + Sức mạnh nội tàng, tiềm ẩn: bền bỉ, kiên gan trong cuộc sống đời thờng. Bµi tËp: §Êt lµ n¬i Chim vÒ Níc lµ n¬i Rång ë L¹c Long Qu©n vµ ©u C¬ Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng. (Nguyễn Khoa Điềm - Mặt đờng khát vọng) Tõ nh÷ng vÇn th¬ trªn, em h·y viÕt mét ®o¹n v¨n (kho¶ng 15 c©u) bµy tá suy nghĩ tình cảm của em đối với nguồn gốc nòi giống của mình. * Yªu cÇu: CÇn lµm næi bËt nh÷ng néi dung: + Nơi chốn: Chim - Rồng: thần tiên, đẹp đẽ -> thanh cao. + LLQ - AC: vÞ thÇn tiªn tµi hoa, lÞch l·m. + Nh©n duyªn: bäc tr¨m trøng -> ý nghÜa nguyÖn ®oµn kÕt. => C¶m cña m×nh: - NiÒm tù hµo vÒ dßng dâi. - Tôn kính đối với các bậc tổ tiên. - T©m tr¹ng, ý nghuyÖn cña m×nh tríc lêi nh¾n nhñ. Bµi vÒ nhµ: Vua Hïng thø nhÊt kÓ vÒ nguån gèc cña m×nh cho c¸c con nghe. H·y tëng tợng mình là vua Hùng và viết lại lời kể đó.. Buæi 4. T×m hiÓu vÒ thÓ lo¹i truyÒn thuyÕt (TiÕp theo). I. Ch÷a bµi tËp vÒ nhµ: * Yªu cÇu: - Nhập vai vua Hùng thứ nhất (tức ngời con trởng đợc tôn lên làm vua) để kể lại. - KÓ s¸ng t¹o nhng ph¶i t«n träng cèt truyÖn víi nh÷ng diÔn biÕn chÝnh cña sù viÖc vµ nh©n vËt. - KÓ ë ng«i thø nhÊt, ë quan hÖ gi÷a ngêi kÓ vµ ngêi nghe lµ qh cha - con. II. Bµi míi: 2. Th¸nh Giãng..

(6) a. Hoang đờng: Xây dựng một nhân vật anh hùng có nguồn gốc kì lạ, vẻ đẹp siêu phµm, lín m¹nh. b. HiÖn thùc: - C«ng cuéc chèng ngo¹i x©m, gi÷ níc thêi c¸c vua Hïng. - Thời đại của nền kinh tế nông nghiệp trồng lúa nớc thô sơ và khả năng chế tạo vò khÝ chèng giÆc ngo¹i x©m b»ng chÊt liÖu kim lo¹i (s¾t). - Sức mạnh chống giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nớc của toàn dân tộc. c. ý nghÜa cña mét sè chi tiÕt tiªu biÓu trong truyÖn. * Tiếng nói đầu tiên của cậu bé lên ba là tiếng nói đòi đi đánh giặc. - Ca ngîi tinh thÇn yªu níc cña d©n téc VN. §Ò cao ý thøc tr¸ch nhiÖm cña mçi ngời dân đối với đất nớc. - TruyÒn thèng d©n téc, dßng m¸u yªu níc, ý chÝ quyÕt t©m cña mét d©n téc kh«ng bao giê chÞu khuÊt phôc tríc kÎ thï. - Hình ảnh cậu bé làng Gióng là h/a của nhân dân lao động VN cần cù, lam lũ. Họ lặng lẽ làm ăn, nhng khi có giặc ngoại xâm thì họ dũng cảm đứng lên, trở thành anh hïng. * Bµ con d©n lµng vui lßng gãp g¹o nu«i Giãng. - Gióng sinh ra từ nhân dân, đợc nhân dân nuôi dỡng -> kết tinh sức mạnh yêu nớc, đoàn kết, chống giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nớc của nhân dân. => Niềm tin đánh thắng giặc. * Giãng lín nhanh nh thæi, v¬n vai thµnh tr¸ng sÜ. - Hình ảnh kì vĩ, đẹp đẽ, phi thờng của Gióng đã thể hiện sức bật mạnh mẽ của nh©n d©n. Khi vËn mÖnh d©n téc bÞ ®e däa, con ngêi VN v¬n lªn víi mét tÇm vãc phi thêng. - Quan niÖm cña cha «ng vÒ ngêi anh hïng: khæng lå vÒ thÓ x¸c, oai phong lÉm liÖt, m¹nh mÏ vÒ tµi trÝ, phi thêng vÒ nh©n c¸ch. * Roi sắt gãy, Gióng nhổ tre bên đờng đánh giặc. - Vò khÝ cña ngêi anh hïng lµng Giãng kh«ng chØ lµ roi s¾t, ngùa s¾t, ¸o gi¸p s¾t hiÖn đại mà còn là vũ khí thô sơ, vốn rất quen thuộc với nhân dân nh tre ngà. Với lòng yªu nớc, những gì có thể giết giặc đều đợc biến thành vũ khí. - Ngîi ca søc m¹nh cña Giãng. * Đánh giặc xong, Gióng cởi áo giáp sắt để lại, rồi bay thẳng về trời. -> Hình ảnh - khung cảnh đẹp, nên thơ, là sự thăng hoa trong trí tởng của ngời xa. - Gióng là ngời anh hùng không đòi hỏi công danh, lợi lộc. Chàng đã hoàn thành sứ mệnh dẹp giặc và ra đi -> nâng cao vẻ đẹp của ngời anh hùng, đó cũng là phẩm chất chung vĩ đại của ngời anh hùng. - Trong quan niệm dân gian, những cái gì tốt đẹp, cao quí thì không mất đi mà trở thành bất tử. Gióng bay về trời là về với nguồn gốc cao đẹp của mình và chỉ nơi đó mới xứng đáng với ngời anh hùng. - Nh©n d©n ngìng mé, tr©n träng: sèng m·i víi non s«ng. 3. B¸nh chng, b¸nh giÇy. * ý nghÜa cña mét sè chi tiÕt: - Lang Liêu nằm mộng gặp thần và đợc thần giúp đỡ: ngời nghèo tốt bụng thì đợc thần linh giúp đỡ. - Lời dạy của thần: đề cao giá trị hạt gạo, đề cao sức lao động của con ngời. - Lêi vua nãi vÒ ý nghÜa cña hai thø b¸nh: + Tµi n¨ng vµ tÊm lßng cña vua, cña Lang Liªu. + Khẳng định phong tục và truyền thống tốt đẹp cuat dân tộc Việt Nam. Bµi tËp: Bài 1: Hình ảnh nào của Gióng đẹp nhất trong em? Vì sao?.

(7) HS có thể chọn một trong những hình ảnh đẹp giàu ý nghĩa: - Giãng v¬n vai thµnh tr¸ng sÜ. - Giãng nhæ tre quËt vµo giÆc. - Giãng cìi ngùa bay lªn trêi. Bµi 2: H×nh tîng Th¸nh Giãng cho em nh÷ng suy nghÜ g× vÒ quan niÖm vµ íc m¬ cña nh©n d©n. * Gîi ý: - TG là hình ảnh cao đẹp, lí tởng của ngời anh hùng đánh giặc giữ nớc theo quan niÖm cña nh©n d©n. Giãng võa rÊt anh hïng, võa thËt b×nh dÞ. - TG lµ íc m¬ cña nh©n d©n vÒ søc m¹nh tù cêng cña d©n téc. H×nh ¶nh TG hiÖn lªn k× vÜ, phi thêng, rùc rì lµ biÓu tîng cho lßng yªu níc, søc quËt cêng cña d©n téc ta trong buæi ®Çu lÞch sö chèng ngo¹i x©m. Bµi vÒ nhµ: “¤i søc trÎ! Xa trai Phï §æng V¬n vai, lín bæng dËy ngh×n c©n Cìi lng ngùa s¾t bay phun löa Nhæ bôi tre lµng ®uæi giÆc ¢n!” (Tè H÷u) Dùa vµo néi dung ®o¹n th¬, ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ ngêi anh hïng lµng Giãng..

(8) Buæi 5 T×m hiÓu vÒ thÓ lo¹i truyÒn thuyÕt (TiÕp theo) 4. S¬n Tinh, Thñy Tinh. a. Hoang đờng: Mợn câu chuyện tình kì lạ, lãng mạn và nên thơ của Sơn Tinh và Thñy Tinh. b. HiÖn thùc: C«ng cuéc gi÷ níc cña ngêi ViÖt cæ trong viÖc chÕ ngù thiªn tai. - Thñy Tinh: k× ¶o hãa - biÓu trng cho hiÖn tîng thiªn tai, lò lôt cã tÝnh chu k× (tháng 7, 8 ở đông bằng sông Hồng), sức công phá ghê gớm - thảm họa khủng khiÕp cña loµi ngêi. - Sơn Tinh: sức mạnh, sự kiên quyết, bền bỉ chống đỡ cơn giận của TT. Đó chính lµ h×nh ¶nh ngêi ViÖt cæ trong c«ng cuéc chÕ ngù, chinh phôc thiªn tai. c. Chi tiÕt cã ý nghÜa. - “Níc s«ng d©ng cao…bÊy nhiªu” -> Kì lạ, hoang đờng + NT: so s¸nh, Èn dô. => Cảnh đánh nhau dữ dội và quyết liệt giữa ST, TT. + Cả hai đều thể hiện uy lực - sức mạnh vô biên: - Sù tµn ph¸ khñng khiÕp cña thiªn tai. - Nç lùc sèng cßn, kiªn cêng, bÊt khuÊt cña nh©n d©n trong viÖc b¶o vÖ cuéc sèng cña m×nh. -> Khóc tr¸ng ngîi ca c«ng cuéc kh¸ng chiÕn dung níc, gi÷ níc cña «ng cha. 5. B¸nh chng, b¸nh giÇy. - Gi¶i thÝch nguån gèc, phong tôc lµm b¸nh chng b¸nh giÇy vµo dÞp lÔ TÕt. - Đề cao lao động, sản phẩm của nông nghiệp. -> Sáng tạo văn hóa (phong tục tập quán rất đẹp), phong phú thêm đời sống tinh thÇn. 6. Sù tÝch Hå G¬m. a. Hoang đờng: gơm thần, rùa vàng. b. HiÖn thùc: cuéc khëi nghÜa ®Çy hµo khÝ cña nghÜa qu©n Lam S¬n chèng l¹i giÆc Minh do Lª Lîi ®Çu thÕ kØ 15. c. Thanh g¬m thÇn. - Sù xuÊt hiÖn k× l¹. -> YÕu tè quan träng lµm nªn chiÕn th¾ng. * ý nghÜa: + Søc m¹nh ®oµn kÕt. + Tính chất chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa. Niềm tin, đề cao ngời anh hùng áo vảI đất Lam Sơn. + Thanh gơm không chỉ để giải thích tên gọi hồ Hoàn Kiếm mà nó là công cụ, vũ khí chiến đấu, vùng lên đánh giặc ngoại xâm của nhân dân ta. - ¸nh s¸ng cña thanh g¬m le lãi trªn mÆt hå. + Hµo quang, niÒm kiªu h·nh, tù tin. + Khí thế quyết tâm, lời răn đe đối với quân thù. Bài tập: Trong các văn bản đã học, em thích nhất văn bản nào? Hình ảnh chi tiết nµo g©y Ên tîng s©u ®Ëm trong em? V× sao? * Gîi ý: Nªn chän nh÷ng chi tiÕt, h×nh ¶nh cã ý nghÜa..

(9) Bµi vÒ nhµ: KÓ l¹i mét c©u chuyÖn tæng hîp vÒ thêi vua Hïng b»ng c¸ch x©u chuçi c¸c c©u chuyÖn, sù viÖc chÝnh cña c¸c truyÖn.. Buæi 6. T×m hiÓu chung vÒ v¨n tù sù. Ch÷a bµi vÒ nhµ: Gîi ý: - Më bµi: Giíi thiÖu cuéc sèng cña ngêi ViÖt cæ. - Th©n bµi: + Nguồn gốc cao quí, đẹp đẽ (CRCT) + Sù nghiÖp chèng ngo¹i x©m TG) + Sự nghiệp chế ngự, chinh phục thiên tai để bảo vệ cuộc sống bình yên (ST, TT) + Sáng tạo văn hóa: phong tục tập quán đẹp (BC, BG) - KÕt bµi: + Trang sö hµo hïng -> kiªu h·nh, tù t«n. + TiÕp tôc ph¸t huy truyÒn thèng d©n téc. II. Bµi míi: 1. Nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n trong v¨n b¶n tù sù. §Æc ®iÓm, vai trß cña mçi yÕu tố đó..

(10) a, Chủ đề: là vấn đề chủ yếu mà ngời viết muốn đặt ra trong văn bản. b, Nh©n vËt: biÓu hiÖn ë lai lÞch, tªn gäi, ch©n dung. Nh©n vËt lµ kÎ thùc hiÖn các sự việc; hành động, tính chất của nhân vật bộc lộ chủ đề của tác phẩm. Có nh©n vËt chÝnh diÖn vµ nh©n vËt ph¶n diÖn. c, Sự việc: sự việc do nhân vật gây ra, xảy ra cụ thể trong thời gian, địa điểm, có nguyên nhân, diễn biến, kết quả. Sự việc đợc sắp xếp theo trình tự nhất định. Sự viÖc béc lé tÝnh chÊt, phÈm chÊt cña nh©n vËt nh»m thÓ hiÖn t tëng mµ ngêi kÓ muốn biểu đạt. d, Cèt truyÖn: lµ chuçi c¸c sù viÖc nèi tiÕp nhau trong kh«ng gian, thêi gian. Cèt truyện đợc tạo bởi hệ thống các tình tiết, mang một nghĩa nhất định. e, Miêu tả: miêu tả làm nổi bật hành động, tâm trạng của nhân vật góp phần làm næi bËt ch©n dung nh©n vËt. f, Yếu tố biểu cảm: biểu cảm nhằm thể hiện thái độ của ngời viết trớc nhân vật, sự việc nào đó. 2. C¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n khi lµm bµi v¨n tù sù: a, Tìm hiểu đề. b, Xác định chủ đề. c, X©y dùng nh©n vËt d, X©y dùng cèt truyÖn, sù viÖc, t×nh huèng. e, Xác định ngôi kể, thứ tự kể. f, LËp dµn bµi. g, ViÕt bµi v¨n, ®o¹n v¨n + Lời văn giới thiệu nhân vật: giới thiệu họ, tên, lai lịch, quan hệ, đặc điểm hình dáng, tính tình của nhân vật. (Kết hợp miêu tả để làm nổi bật chân dung nh©n vËt.) + Lời văn kể sự việc: thì kể các hành động, việc làm, kết quả, sự thay đổi do hành động ấy đem lại. + Đoạn văn: cốt truyện đợc thể hiện qua một chuỗi các tình tiết. Mỗi tình tiết thờng đợc kể bằng một đoạn văn. Mỗi đoạn văn có một câu chốt (câu chủ đề) nói lên ý chính của cả đoạn, các câu còn lại bổ sung, minh hoạ cho câu chủ đề. (Trong văn tự sự câu chủ đề thờng là câu văn giới thiệu một sự việc nào đó). Bµi tËp: Em hãy vận dụng các thao tác kỹ năng cơ bản để làm bài văn tự sự theo đề bài dới ®©y. Đề bài: Đất nớc ta có nhiều loài cây quý, gắn bó với đời sống con ngời. Hãy chọn một loài cây quen thuộc và dùng cách nhân hoá để loài cây đó tự kể về đời sèng cña nã. + Gîi ý: - Chủ đề: Lợi ích của cây xanh đối với con ngời. - Nh©n vËt: Tre (cä, dõa, lóa…) - Ng«i kÓ: Ng«i thø nhÊt (t«i) - Thø tù kÓ: Thø tù tù nhiªn (tríc - sau) - Cèt truyÖn - sù viÖc: X©y dùng cèt truyÖn vµ sù viÖc phï hîp víi loµi c©y mµ m×nh lùa chän. - Lâp dàn ý: Sắp xếp các sự việc đã xây dựng theo trình tự duới đây: + Më bµi: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ tªn gäi, lai lÞch, hä hµng + Th©n bµi: - Kể về đặc điểm sống, đặc điểm hình dáng ( theo đặc điểm đặc trng của loài cây đã lựa chọn). - Kể về công dụng, ích lợi và sự gắn bó của loài cây đó đối với đời sống con ngêi. - Kể những suy nghĩ của loài cây đó về sự khai thác và bảo vệ của con ngêi..

(11) + Kết bài: Mong muốn về sự phát triển và đợc bảo tồn trong tơng lai. Bµi vÒ nhµ: Qua thực tế hoặc qua sách báo, em đợc biết câu chuyện về cuộc đời của những bà mẹ đợc nhà nớc phong tặng danh hiệu “Bà mẹ Việt Nam anh hùng”. Em hãy kể lại câu chuyện về một trong các bà mẹ đó. - GV gîi ý cho HS mét sè ®iÓm sau: + Xác định yêu cầu của đề: - Kể đợc câu chuyện về cuộc đời của một bà mẹ mà qua cuộc đời ấy ngời nghe, ngời đọc thấy hiên lên sinh động hình ảnh một bà mẹ anh hùng, xứng đáng víi danh hiÖu nhµ níc phong tÆng. - Biết chọn những tình tiết tiêu biểu, cảm động để làm rõ cuộc đời anh hïng cña bµ mÑ. + Lu ý: - CÇn hiÓu râ “Bµ mÑ ViÖt Nam anh hïng” lµ bµ mÑ nh thÕ nµo ? + §ã lµ nh÷ng bµ mÑ cã chång vµ con hoÆc cã hai ngêi con trë lªn, hoÆc một ngời con độc nhất đã hy sinh anh dũng trong hai cuộc kháng chiến giải phãng d©n téc. + Kể chuyện xoay quanh cuộc đời của bà mẹ, mẹ đã động viên chồng con ra đi chiến đấu, mẹ đã chịu đựng gian khổ, đau thơng mất mát khi chồng con hy sinh để tiếp tục sống và lao động xây dựng Tổ quốc..

(12) Buæi 7. LuyÖn tËp c¸ch lµm bµi v¨n v¨n tù sù. 1. Ch÷a bµi vÒ nhµ: a. Mở bài: Giới thiệu nhân vật - tên, địa chỉ của bà mẹ đã đợc nhà nớc phong tặng danh hiÖu “Bµ mÑ ViÖt Nam anh hïng”. b. Th©n bµi: + KÓ tãm t¾t vÒ mÑ: - Kể về đặc điểm tuổi tác, hình dáng, tính tình của mẹ - Kể tóm tắt về hoàn cảnh gia đình mẹ trớc đây (mình đợc nghe kể lại) mẹ có mấy ngời con? cuộc sống của gia đình mẹ lúc đó nh thế nào? + Chọn kể một vài chi tiết, biến cố trong cuộc đời của mẹ (mà mình đã đợc nghe kÓ) - Kể về những lần mẹ tiễn chồng, con ra trận (hoàn cảnh lịch sử của đất n ớc, thái độ tình cảm của mẹ, cuộc sống của mẹ sau khi ngời thân đã đi chiến đấu b¶o vÖ tæ quèc) - Kể chi tiết những lần mẹ nghe tin chồng con hy sinh (kể rõ mẹ đã chịu đựng và vợt lên đau thơng mất mát nh thế nào ? Sự quan tâm chia sẻ mọi ngời ra sao? + KÓ vÒ cuéc sèng cña mÑ hiÖn nay: - KÓ tãm t¾t buæi lÔ trao danh hiÖu “Bµ mÑ ViÖt Nam anh hïng”cho mÑ. - Kể về cuộc sống của mẹ hiện nay, sự đãi ngộ của nhà nớc, sự quan tâm của các cơ quan đoàn thể đối với mẹ. c. KÕt bµi: C¶m nghÜ vÒ sù hy sinh lín lao cña mÑ, suy nghÜ vÒ tr¸ch nhiÖm cña b¶n th©n. 2. Bµi míi: I. C¸c kiÓu chÝnh. - Kể về một câu chuyện đã học. - Kể chuyện đời thờng. - KÓ chuyÖn tëng tîng. II. T×m hiÓu cô thÓ vÒ c¸c kiÓu bµi tù sù. 1. Kể lại một câu chuyện đã học. * Yªu cÇu: - N¾m v÷ng cèt truyÖn - KÓ chi tiÕt néi dung vèn cã cña c©u chuyÖn. - Gi÷ nguyªn nh©n vËt, bè côc cña c©u chuyÖn. - Phải có cảm xúc đối với nhân vật. * Các hình thức ra đề: a. KÓ theo nguyªn b¶n. - Dạng đề: (1) B»ng lêi v¨n cña m×nh, em h·y kÓ l¹i truyÖn Th¸nh Giãng. (2) Em h·y kÓ l¹i mét c©u chuyÖn mµ em cho lµ lÝ thó nhÊt. - Hớng giải quyết vấn đề: Dựa vào tác phẩm để kể lại nhng không phải là sao chép. (Tìm và nhớ ý chính, sau đó diễn đạt bằng lời của mình) b. KÓ s¸ng t¹o. + ChuyÓn thÓ v¨n vÇn sang v¨n xu«i. VD: Tõ néi dung bµi th¬ "Sa bÉy", em h·y kÓ l¹i c©u chuyÖn. + Rót gän..

(13) - Cách kể: Nắm ý chính, lớt qua ý phụ. Chuyển lời đối đáp của nhân vật (trực tiÕp) thµnh lêi gi¸n tiÕp. VD: KÓ tãm t¾t truyÖn S¬n Tinh, Thñy Tinh. + KÓ chuyÖn thay ng«i kÓ. - Th«ng thêng trong truyÖn: ng«i 3 (gäi tªn nh©n vËt, sù viÖc). - Thay ngôi (đóng vai): ngôi 1 (tôi, ta). - Tởng tợng mình là một nhân vật trong truyện để kể lại. Cần chọn nhân vật chÝnh hoÆc nh©n vËt cã kh¶ n¨ng bao qu¸t toµn bé c©u chuyÖn. VD: Đóng vai thanh gơm thần để kể lại truyện Sự tích Hồ Gơm. 2. Kể chuyện đời thờng. - KÓ vÒ nh÷ng nh©n vËt, sù viÖc trong cuéc sèng thùc tÕ xung quanh, gÇn gòi víi các em, biết do đợc chứng kiến hoặc nghe kể. - Yªu cÇu: + Ngêi kÓ ph¶i t«n träng ngêi thùc, viÖc thùc nhng cÇn lùa chän nh÷ng sù viÖc, diễn biến tiêu biểu để làm nổi bật tính cách, tâm hồn, tình cảm con ngời (nhân vËt). + Tr¸nh lèi kÓ dµn tr¶i, nh¹t nhÏo, Ýt ý nghÜa. + Kể về ngời: phải làm nổi bật đợc nét riêng biệt của từng ngời (hình dáng, phẩm chÊt, tÝnh c¸ch, tÊm lßng). + KÓ viÖc: nguyªn nh©n, diÔn biÕn, kÕt qu¶ -> ý nghÜa. + Ngôi kể: xác định ngôi 1 hay ngôi 3. VD: + KÓ vÒ mét ngêi th©n cña em. + KÓ mét tiÕt häc mµ em thÝch. 3. KÓ chuyÖn tëng tîng. - KÓ nh÷ng c©u chuyÖn do ngêi kÓ nghÜ ra b»ng trÝ tëng tîng cña m×nh, kh«ng cã sẵn trong sách vở hay trong thực tế -> có một ý nghĩa nào đó. - Yªu cÇu: + Không biạ đặt tùy tiện. + Tởng tợng trên cơ sở hiện thực làm cho sự tởng tợng có lí, thể hiện đợc một ý nghĩa nào đó trong cuộc sống. - Dạng đề: + Kể chuyện đã biết nhng thêm những tình tiết mới, theo một kết cục mới. VD: GiÊc m¬ trß chuyÖn víi lang Liªu. + KÓ chuyÖn tëng tîng vÒ sè phËn vµ t©m t×nh cña nh÷ng con vËt, sù vËt. VD: TruyÖn s¸u con gia sóc tranh c«ng. + KÓ chuyÖn t¬ng lai. VD: Tëng tîng mêi n¨m sau em vÒ th¨m l¹i m¸i trêng hiÖn nay m×nh ®ang häc. Bµi tËp: KÓ b¸c n«ng d©n ®ang cµy ruéng. * Gîi ý: a. Më bµi: - Giíi thiÖu b¸c n«ng d©n. - Em gÆp b¸c cµy ruéng ë ®©u, lóc nµo? b. Th©n bµi: - Có thể kể qua về gia cảnh của bác. (VD: Bác Ba đông con, nghèo khó nhng ch¨m chØ lµm viÖc vµ hiÒn lµnh, nh©n ¸i víi mäi ngêi). - KÓ vÒ h×nh d¸ng, trang phôc, nÐt mÆt. (VD: Hôm nay đợc tận mắt chứng kiến công việc của bác, em mới vỡ lẽ ra rằng: T¹i sao da b¸c ®en s¹m vµ nhiÒu nÕp nh¨n nh vËy. B¸c mÆc bé ¸o n©u d¶n dÞ lÊm tấm bùn, chiếc khăn mặt vắt qua vai để lau mồ hôi...). - Hoạt động: + Tay cầm cày, tay cầm roi để điều khiển trâu. + Bíc ch©n cho·i ra ch¾c nÞch..

(14) + miÖng huýt s¸o. => HiÖn ra nh÷ng luèng cµy th¼ng t¾p n»m ph¬i m×nh díi n¾ng. - KÓ qua chó tr©u: to tíng nhng rÊt ngoan ngo·n, nghe lêi. - ThØnh tho¶ng b¸c l¹i lau må h«i trªn khu«n mÆt s¹m n¾ng... - Nh×n they b¸c lµm viÖc võa th¬ng (lam lò, cùc nhäc, vÊt v¶) võa kh©m phôc (lµm việc cần mẫn để tạo ra hạt thóc, hạt gạo mà không quản nắng ma). c. KÕt bµi: T×nh c¶m, suy nghÜ cña em vÒ b¸c n«ng d©n. Bµi vÒ nhµ: §«i m¾t s¸ng cña mét cËu häc trß ham ch¬i vµ lêi häc tù kÓ chuyÖn về mình để than thân trách phận.. Buæi 8. «n tËp tiÕng viÖt. I. Ch÷a bµi vÒ nhµ: + Yêu cầu: Dùng trí tởng tợng để nhân hoá sự vật “đôi mắt” tự kể về mình, nhng thùc chÊt lµ kÓ chung vÒ con ngêi (cËu häc trß ham ch¬i lêi häc) - Tù s¸ng t¹o ra mét cèt truyÖn hîp lý, chÆt chÏ. + Gîi ý ph¬ng híng lµm bµi : - Xác định chủ đề: Phê phán sự ham chơi , lời học. - Nh©n vËt: “§«i M¾t” - Ng«i kÓ: Ng«i thø nhÊt, xng “T«i”. - Dµn ý tham kh¶o: a. Mở bài: “Đôi Mắt” giới thiệu về mình và chủ nhân của mình (tên, địa chỉ,đặc điểm chung) VD: Tôi là “Đôi Mắt” đẹp của cậu học trò có tên là… Cậu chủ của tôi vốn là con trong một gia đình khá giả. b. Th©n bµi: + Đôi mắt tự kể tóm tắt về đặc điểm vốn có của mình: Đẹp, trong sáng, tinh nhanh, thông minh; việc làm: học bài, làm bài, đọc sách, xem báo, hàng ngày đợc cậu chủ chăm sóc cẩn thận, cuối tuần đợc cùng cậu chủ đi thăm quan, ngắm cảnh đẹp, xem phim thiếu nhi, xem xiếc thật lành mạnh, bổ ích, đôi mắt luôn nhanh nhÑn, ho¹t b¸t, lu«n b¾t gÆp nh÷ng ¸nh nh×n tr×u mÕn, ©u yÕm, thiÖn c¶m. + Đôi mắt kể về sự thay đổi của cậu chủ làm ảnh hởng đến mình: Lên cấp hai cậu chủ biếng học ham chơi theo bạn bè, đôi mắt chứng kiến những cuộc chơi vô bổ, cãi vã, đánh lộn; cậu chủ ham đánh điện tử đôi mắt phải làm việc căng thẳng, mÖt lö, mê ®i kh«ng cßn tinh nhanh nh tríc n÷a..

(15) + §«i m¨t bÞ bÖnh (lo¹n thÞ, cËn thÞ) viÖc häc tËp cña cËu chñ bÞ gi¶m sót (kh«ng ghi kÞp bµi, mÖt mái). + Bố mẹ cậu chủ biết chuyện, cho cậu chủ đi chữa mắt,đôi mắt vui mừng khi đợc bình phục,cậu chủ sửa chữa lỗi lầm, bỏ các tính xấu. c. Kết bài: Mong muốn của đôi mắt về tinh thần, ý thức học tập của cậu chủ và mong muốn đợc bảo vệ. II. Bµi míi: 1. Tõ mîn. - Hai nguån gèc chÝnh: + Ng«n ng÷ Ên - ©u (Anh, Ph¸p, Nga...). + Tõ gèc H¸n vµ tõ H¸n ViÖt (chñ yÕu). - C¸ch viÕt: + ViÕt gièng tõ thuÇn ViÖt (ViÖt hãa cao). + ViÕt gi÷a c¸c tiÕng cña tõ cã dÊu g¹ch nèi. - Sử dụng các từ mợn có từ thuần Việt tơng đơng cần chú ý để tránh sai về sắc th¸i biÓu c¶m. C¸c tõ HV thêng cã s¾c th¸i trang träng, trang nh· h¬n c¸c tõ TV. VD: phu nhân - vợ, phụ nữ - đàn bà, ... - Vay mợn từ cần đợc cân nhắc, không tùy tiện. 2. Gi¶i nghÜa cña tõ. - Tõ gåm hai mÆt: h×nh thøc vµ néi dung. + Hình thức của từ: mặt âm thanh mà ta nghe đợc hoặc ghi lại ở dạng chữ viết. + Nội dung (sự vật, hiện tợng, hoạt động, tính chất, quan hệ...) mà từ biểu thị là nghÜa cña tõ. -> G¾n bã chÆt chÏ víi nhau. - Cã hai c¸ch chÝnh gi¶i nghÜa cña tõ: + Tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ. + Đa ra những từ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa với từ cần giải nghĩa. - Khi gi¶i nghÜa tõ, cÇn chó ý sao cho lêi gi¶i nghÜa cã thÓ thay thÕ cho tõ trong lêi nãi. VD: chøng gi¸m: soi xÐt vµ lµm chøng. N¨m nay, nh©n lÔ Tiªn v¬ng, ai lµm võa ý ta, ta sÏ truyÒn ng«i cho, cã Tiªn v¬ng chøng gi¸m. = N¨m nay, nh©n lÔ Tiªn v¬ng, ai lµm võa ý ta, ta sÏ truyÒn ng«i cho, cã Tiªn v¬ng soi xÐt vµ lµm chøng. - Nếu giải nghĩa bằng các từ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa phải chú ý về sắc thái, ph¹m vi sö dông. VD: tâu (động từ): tha trình (ding khi quan, dân nói với vua chúa, thần linh). * Lu ý: Vận dụng kĩ năng giải nghĩa từ để phân tích giá trị biểu cảm của đoạn v¨n, ®o¹n th¬. Bµi tËp: 1. Tìm từ Hán Việt trong bài thơ sau. Giải nghĩa các từ tìm đợc. Theo em các từ HV đã tạo cho bài thơ một không khí nh thế nào? ChiÒu h«m nhí nhµ (Bµ huyÖn Thanh Quan) ChiÒu trêi b¶ng l¶ng bãng hoµng h«n TiÕng èc xa ®a lÉn trèng dån G¸c m¸i ng «ng vÒ viÔn phè Gâ sõng môc tö l¹i c« th«n Ngµn mai giã cuèn chim bay mái DÆm liÔu s¬ng sa kh¸ch bíc dån KÎ chèn Ch¬ng §µi, ngêi l÷ thø LÊy ai mµ kÓ nçi hµn «n? * Gîi ý: - hoµng h«n: thêi gian mÆt trêi s¾p lÆn..

(16) - ng ông: ông đánh cá. - viÔn phè: phè xa. - mục tử: đứa trẻ chăn trâu. - c« th«n: lµng v¾ng vÎ (lÎ loi). - lữ thứ: chỉ ngời đi xa và đang ở trên đờng. - hµn «n: nçi niÒm t©m sù vui buån. -> Nh÷ng tõ HV cã trong bµi th¬ t¹o s¾c th¸i cæ kÝnh, trang nghiªm. Kh«ng khÝ bµi th¬ trÇm l¾ng, u hoµi, man m¸c lµm cho nçi nhí, nçi buån t¨ng lªn. 2. Giải nghĩa của từ và đặt câu. - lÊp löng: mËp mê kh«ng râ rµng. - lơ đãng: không tập trung đến một vấn đề nào đó. - mềm mại: nhẹ nhàng, êm đềm, dễ chịu. - quê cha đất tổ: nơi tổ tiên, ông cha ta sinh sống và lập nghiệp. - ch«n nhau c¾t rèn: n¬i m×nh sinh ra vµ lín lªn. - ăn nên đọi, nói nên lời: học tập cách ăn nói, diễn đạt mạch lạc và rõ ràng. Bµi vÒ nhµ: 1. Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch dïng c¸c tõ in ®Ëm díi ®©y? Theo em nªn ding nh thÕ nµo? - Hê lô, đi đâu đấy? - §i ra chî mét chót. ... - Th«i, bai nhÐ, si ¬ ghªn. 2. §iÒn c¸c tõ cêi nô, cêi gãp, cêi xßa, cêi trõ, cêi m¸t vµo chç trèng díi ®©y cho phï hîp. a. ...: cêi theo ngêi kh¸c. b. ...: cêi nhÕch mÐp cã vÎ khinh bØ hoÆc hên giËn. c. ...: cời chúm môi một cách kín đáo. d. ...: cời để khỏi trả lời trực tiếp. e. ...: cời vui vẻ để xua tan sự căng thẳng. 3. Viết đoạn văn ngắn (từ 7 - 10 câu) tả cảnh biển trong đó có chứa các từ: rì rào, lÊp l¸nh, xµo x¹c.. Buæi 9 «n tËp tiÕng viÖt (tiÕp theo) I. Ch÷a bµi vÒ nhµ: 1. Cách dùng các từ in đậm cho they ngời viết đã lạm dụng từ nớc ngoài một cách th¸i qu¸. ViÖc häc ngo¹i ng÷ lµ cÇn thiÕt, nhng kh«ng nªn dïng kÌm theo tiÕng ViÖt. Mét mÆt lµm mÊt sù trong s¸ng cña TV. MÆt kh¸c, lµm cho mäi ngêi tëng.

(17) đang "khoe chữ". Chỉ nên sử dụng những từ mợn đã quen dùng trong cộng đồng vµ khi thËt cÇn thiÕt. 2. a. cêi gãp. b. cêi m¸t. c. cêi nô. d. cêi trõ. e. cêi xßa. 3. HS đọc bài, nhận xét. GV đánh giá, bổ sung. II. Bµi míi: 3. Tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ. - Tõ cã thÓ cã mét nghÜa, nhng phÇn lín c¸c tõ trong ng«n ng÷ lµ nh÷ng tõ cã nhiÒu nghÜa. - ChuyÓn nghÜa lµ hiÖn tîng t¨ng thªm nghÜa cho tõ nh»m t¹o ra c¸c tõ nhiÒu nghÜa. VD: Tõ ch©n cã c¸c nghÜa: (1) Bộ phận dới cùng của ngời hay động vật, ding để nâng đỡ và di chuyển thân thÓ. Ch©n tr¸i, ch©n bíc ®i... (2) Ch©n con ngêi biÓu trng cho c¬ng vÞ, t thÕ trong tËp thÓ, tæ chøc. Cã ch©n trong Ban qu¶n trÞ. (3) Mét phÇn t con vËt bèn ch©n khi lµm thÞt chia ra. §ông mét ch©n lîn. (4) Phần cuối cùng của một số vật dùng để đỡ hoặc bám chắc trên mặt nền. Ch©n kiÒng. Các nghĩa trên của từ chân có đợc là do chuyển nghĩa theo những mối quan hệ kh¸c nhau. Sù chuyÓn nghÜa tõ ch©n ngêi thµnh ch©n bµn, ch©n nói lµ dùa vµo mối quan hệ tơng đồng (giống nhau về vị trí, chức năng) hoặc thành nghĩa chỉ “ngêi” trong cã ch©n trong Ban qu¶n trÞ lµ dùa vµo quan hÖ tiÖm cËn (“ngêi” vµ “chân” luôn đi đôi với nhau). - Các nghĩa trong từ nhiều nghĩa đợc chia thành: + Nghĩa gốc (nghĩa chính, nghĩa đen): là nghĩa làm cơ sở để chuyển nghĩa, hình thµnh c¸c nghÜa kh¸c. + Nghĩa chuyển (nghĩa phụ, nghĩa bóng): là nghĩa đợc hình thành trên cơ sở của nghÜa gèc. Lu ý: Trong nghÜa cña tõ cßn cã c¸c nghÜa bÞ h¹n chÕ vÒ ph¹m vi sö dông, nh nghĩa văn chơng, nghĩa thuật ngữ, nghĩa địa phơng... Ví dụ, nghĩa “đẹp” của từ hoa là nghĩa văn chơng, nghĩa “tốt” của từ ngon là nghĩa địa phơng. -> Khi đọc văn bản hoặc tạo văn bản cần chú ý. - Các từ nhiều nghĩa trong những tình huống sử dụng bình thờng đợc dùng với một nghĩa. Tuy nhiên có những trờng hợp từ đợc dùng với nhiều nghĩa để tạo cách hiểu bất ngờ, đặc biệt trong thơ văn trào phúng, châm biếm, đả kích... - Để hiểu đúng nghĩa của từ nhiều nghĩa, phải đặt từ trong ngữ cảnh, trong mối quan hÖ víi nh÷ng tõ kh¸c, c©u kh¸c trong v¨n b¶n. - Phân biệt từ nhiều nghĩa với từ đồng âm. 4. Ch÷a lçi dïng tõ. a. Lçi lÆp tõ. - Phân biệt lỗi lặp từ với biện pháp tu từ điệp ngữ hoặc phép lặp để liên kết câu. + Lçi lÆp tõ: do vèn tõ nghÌo nµn, hoÆc do dïng tõ thiÕu lùa chän, c©n nh¾c -> c©u v¨n rèi, nhµm ch¸n, nÆng nÒ. + §iÖp tõ, ng÷: cã t¸c dông nhÊn m¹nh, t¹o nhÞp ®iÖu hay t¹o c¶m xóc míi. VD: "Cïng tr«ng l¹i mµ cïng ch¼ng they ThÊy xanh xanh nh÷ng mÊy ngµn d©u Ngµn d©u xanh ng¾t mét mµu.

(18) Lßng chµng ý thiÕp ai sÇu h¬n ai?" -> T¹o ©m hëng nhÞp nhµng vµ kÐo dµi man m¸c. b. LÉn lén c¸c tõ gÇn ©m. - Nguyªn nh©n: + Kh«ng hiÓu nghÜa. + HiÓu sai nghÜa. + Không nhớ đúng mặt âm thanh. VD: yÕu ®iÓm: ®iÓm quan träng. ®iÓm yÕu: ®iÓm cha tèt, díi møc trung b×nh, cÇn kh¾c phôc. c. Dùng từ không đúng nghĩa Bµi tËp: 1. Chọn các từ sau: đỏ gay, đỏ ngầu, đỏ rực để điền vào chỗ trống trong các câu díi ®©y: a. Trong khãi vµ bôi vÉn lãe lªn nh÷ng tia löa... b. Níc s«ng... c. MÆt nã... * §¸p ¸n: a. đỏ rực. b. đỏ ngầu. c. đỏ gay. 2. Giải nghĩa các từ: yêu cầu, yêu sách. Đặt câu với mỗi từ đó. * Gîi ý: - yêu cầu: đòi, muốn ngời khác làm điều gì đó. - yêu sách: đòi cho đợc, đòi phải giải quyết, phải đợc đáp ứng. 3. Hãy cho biết từ chín trong các câu sau đợc dùng với nghĩa nào? a. Vờn cam chín đỏ. b. T«i ngîng chÝn c¶ mÆt. c. Trớc khi quyết định phải suy nghĩ cho chín. d. Cơm sắp chín, có thể dọn cơm đợc rồi. * §¸p ¸n: a. Quả ở vào giai đoạn phát triển đầy đủ nhất, thờng có màu đỏ hoặc vàng, có hơng vị thơm ngon. b. Màu da mặt đỏ ửng lên. c. Sự suy nghĩ ở mức đầy đủ để có đợc hiệu quả. d. Thức ăn đợc nấu đến mức ăn đợc. Bµi vÒ nhµ: 1. Cho c¸c c©u sau: a. Mẹ em mới mua cho em một cái bàn rất đẹp. b. Nam là cây làm bàn của đội bóng đá lớp tôi. c. Chúng em bàn nhau đi lao động ngày chủ nhật để giúp đỡ gia đình. - H·y gi¶i thÝch nghÜa cña tõ bµn trong tong trêng hîp trªn. - C¸c c¸ch dïng ë trªn cã ph¶i hiÖn tîng chuyÓn nghÜa kh«ng? 2. ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n cã chøa c¸c tõ th¬ng c¶m, th«ng c¶m..

(19) Buæi 10. LuyÖn tËp tiÕng viÖt. I. Ch÷a bµi vÒ nhµ: 1. Giải nghĩa từ bàn từ đó xác định đây có phải hiện tợng chuyển nghĩa không. - bàn (a): đồ ding có mặt phẳng và chân, làm bằng vật liệu cứng để bày đồ đạc, thøc ¨n. - bàn (b): lần đa bóng vào lới để tính đợc thua. - bàn (c): trao đổi ý kiến với nhau về việc gì đó. Nghĩa của các từ bàn không liên quan gì đến nhau -> không phải hiện tợng chuyển nghĩa của từ. Đây là hiện tợng đồng âm. 2. §Ó sö dông chÝnh x¸c hai tõ th¬ng c¶m vµ th«ng c¶m trong mét ®o¹n v¨n cô thể, ngời viết phải hiểu đúng nghĩa của từ. - thơng cảm: hoàn cảnh tác động đến ta và gợi tình thơng. - th«ng c¶m: hiÓu vµ chia sÎ. II. Bµi míi: 1. Gi¶i nghÜa c¸c tõ sau: rung chuyÓn, rung rinh; th©n mËt, th©n thiÖn; th©n thiÕt, thân thích. Đặt câu với mỗi từ đó. * Gîi ý: - rung chuyÓn: rung m¹nh c¸i vèn cã trªn nÒn t¶ng v÷ng ch¾c. - rung rinh: rung nhÑ vµ nhanh, thêng chØ c¸c vËt nhá, nhÑ nh l¸ c©y, ngän cá... - th©n mËt: th©n mÕn, ®Çm Êm. - th©n thiÖn: th©n vµ tèt víi nhau. - thân thiết: rất thân, không thể xa nhau đợc. - th©n thÝch: cã quan hÖ hä hµng víi nhau. HS tự đặt câu, trình bày, nhận xét. 2. Từ chạy trong những cách dùng sau có nghĩa gì? Xác định nghĩa chính, nghĩa chuyÓn? a. Ch¹y thi 100 mÐt. b. §ång hå ch¹y nhanh 10 phót. c. Ch¹y ¨n tõng b÷a. d. Con đờng chạy qua núi. e. Tµu ®ang ch¹y. g. Ch¹y lµng. h. Ch¹y m¸y. * Gîi ý: a. Di chuyÓn nhanh b»ng bíc ch©n. (NghÜa chÝnh) b. (Máy móc) hoạt động. c. T×m kiÕm. d. Trải dài theo đờng hẹp. e. (Phơng tiện giao thông) di chuyển nhanh trên đờng..

(20) g. Bá, kh«ng tiÕp tôc. h. §iÒu khiÓn. 3. Phân biệt nghĩa của các từ: đề cử, đề bạt, đề đạt, đề nghị và đặt câu với chúng. * Gîi ý: - đề cử: giới thiệu ra ứng cử; giới thiệu lên cấp trên. - đề bạt: cất nhắc lên địa vị cao hơn. - đề đạt: nêu lên với ngời trên. - đề nghị: nêu ra để bàn xét, thảo luận hoặc để xin ý kiến của ngời xét. 4. Trong c¸c cÆp c©u sau, c©u nµo kh«ng m¾c lçi vÒ dïng tõ. a) - TÝnh nã còng dÔ dµng. - TÝnh nã còng dÔ d·i. b) - ¤ng ngåi dËy cho dÔ dµng. - ¤ng ngåi dËy cho dÔ chÞu. c) - T×nh thÕ kh«ng thÓ cøu v·n næi. - T×nh thÕ kh«ng thÓ cøu vít næi. 5. H×nh ¶nh mÆt trêi trong hai c©u th¬ sau gîi cho em nh÷ng c¶m xóc g×? Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ * Gîi ý: - MÆt trêi (1): chØ sù vËt tù nhiªn, s¸ng rùc rì, Êm ¸p -> sù sèng cho nh©n lo¹i. - MÆt trêi (2): chØ B¸c Hå -> sù sèng nång nµn, Êm ¸p, bao dung. Bµi vÒ nhµ: 1. Ph¸t hiÖn vµ ch÷a lçi vÒ dïng tõ trong c¸c c©u sau: a. Hïng lµ mét ngêi cao r¸o. b. Bµi to¸n nµy h¾c bóa thËt. c. Nã rÊt ngang tµn. 2. Gi¶i nghÜa tõ mòi. NghÜa nµo lµ nghÜa gèc, nghÜa nµo lµ nghÜa chuyÓn? 3. Ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu c¶m cña tõ l¸y trong ®o¹n th¬ sau: Bãng B¸c cao lång léng Êm h¬n ngän löa hång Lßng vui síng mªnh m«ng Anh thøc lu«n cïng B¸c.. Buæi 11 «n tËp truyÖn cæ tÝch I. Ch÷a bµi vÒ nhµ: 1. Ch÷a lçi. a. Hïng lµ mét ngêi cao r¸o. (cao lín, cao to...) b. Bµi to¸n nµy h¾c bóa thËt. (hãc bóa) c. Nã rÊt ngang tµn. (ngang ng¹nh...) 2. Gi¶i nghÜa:.

(21) - Bé phËn cña c¬ quan h« hÊp: mòi säc dõa - Bé phËn nhän cña vò khÝ: mòi ®ao, mòi song... - PhÇn tríc cña tµu thuyÒn: mòi tµu... - Phần đất nhô ra ngoài biển: mũi Cà Mau, mũi đất... - Đơn vị quân đội: mũi quân bên trái... - N¨ng lùc c¶m gi¸c vÒ mòi: mòi thÝnh 3. Phân tích: HS trình bày, nhận xét. GV đánh giá. II. Bµi míi: 1. Thi pháp cổ tích (đặc điểm, phơng thức riêng). a. Cèt truyÖn. - Cốt truyện của truyện cổ tích đợc cấu tạo theo đờng thẳng, theo trình tự diễn tiến các hành động của nhân vật (cũng là trình tự thời gian) một cách chặt chẽ, nh không thể nào khác đợc, khiến cho các chi tiết kết dính với nhau trên một trục duy nhÊt, lµm cho truyÖn kh«ng nh÷ng râ rµng, dÔ nhí mµ cßn lÝ thó, hÊp dÉn. b. Nhân vật: Thờng phân về một tuyến: thiện - ác, tốt - xấu đợc phân biệt rành m¹ch, døt kho¸t. - Nh©n vËt chØ lµ nh÷ng ®iÓn h×nh tÝnh c¸ch cha ph¶i lµ ®iÓn h×nh nh©n vËt, chØ lµ nh÷ng biÓu trng cho thiÖn - ¸c, chÝnh nghÜa - gian tµ, kh«n - d¹i víi tÝnh chÊt tîng trng, phiếm chỉ của nó chứ cha có thể có đời sống tâm lí phức tạp và đa dạng mhuw những nhân vật trong văn học cổ điển hoặc hiện đại sau này. c. C¸c m«tÝp nghÖ thuËt: - Đọc truyện cổ tích, ta thờng bắt gặp các môtíp. Đó là những phần tử đơn vị vừa mang tính đặc trng vừa mang tính bền vững của truyện kể dân gian. - C¸c m«tÝp quen thuéc: + Nhân vật ngời mồ côi, ngời con riêng, ngời em út, ngời đội lốt xấu xí,... trong các truyện cổ tích mà dờng nh cốt truyện đều giống nhau: một cuộc phiêu lu tởng tîng cña nh©n vËt tr¶i qua ba giai ®o¹n: gÆp khã kh¨n, vît qua khã kh¨n, ®oµn tô vµ hëng h¹nh phóc. + ¤ng Bôt, Tiªn, chim thÇn, s¸ch íc,... nh÷ng lùc lîng siªu nhiªn gióp ngêi chÝnh nghĩa đấu tranh thắng lợi. -> Kh«ng khÝ m¬ mµng võa thùc võa ¶o, rÊt hÊp dÉn, ®a ta vµo thÕ giíi huyÒn diÖu. VD: Truyện Tấm Cám: ngời mẹ ghẻ ác nghiệt; ông bụt hiền từ, nhân đức; gà nhặt x¬ng c¸, chim sÎ nhÆt thãc; x¬ng c¸ biÕn thµnh quÇn ¸o, giµy, ngùa; TÊm chÕt biÕn hãa thµnh vËt råi l¹i trë l¹i kiÕp ngêi. d. Nh÷ng c©u v¨n vÇn xen kÏ. - Thờng xuất hiện vào những lúc mâu thuẫn xung đột, những tình huống có vấn đề để nhấn mạnh, khắc sâu cốt truyện đồng thời cũng tạo đà, đa đẩy cho cốt truyÖn diÔn tiÕn mét c¸ch tù nhiªn. VD: Bèng bèng bang bang..., Vµng ¶nh vµng anh..., KÏo cµ kÏo kÑt... e. Thêi gian vµ kh«ng gian nghÖ thuËt. - Thêi gian vµ kh«ng gian trong truyÖn cæ tÝch mang tÝnh chÊt phiÕm chØ, tîng trng: ngµy xöa ngµy xa, mét h«m, b÷a nä, ë ®©u còng vËy, lóc nµo còng nh thÕ... -> Ngời đọc, ngời nghe tự mình hình dung và tởng tợng theo sự cảm nhận, kinh nghiÖm cña b¶n th©n. => Cæ tÝch võa cã c¸i nÐt méc m¹c d©n gian l¹i võa thùc võa h. g. Kh«ng khÝ truyÖn. - Các yếu tố âm nhạc, hội họa, tạo hình đã “in đậm dấu vết” vào văn bản văn học d©n gian vµ cïng víi c¸c yÕu tè n»m trong v¨n b¶n t¹o nªn c¸i kh«ng khÝ d©n gian cña truyÖn. VD: §µn kªu tÝch tÞch t×nh tang....

(22) -> Ta nh nghe thÊy ©m thanh vang lªn trong nh÷ng dßng ch÷, gîi nhí nh÷ng lµn ®iÖu d©n ca quen thuéc cña quª h¬ng. h. Ng«n ng÷. Ngôn ngữ in đậm dấu ấn của cộng đồng - đó là ngôn ngữ của cộng đồng dân tộc chø kh«ng ph¶i ng÷ cña mét c¸ thÓ nghÖ sÜ, ng«n ng÷ trong truyÖn cæ tÝch mang không khí cổ xa, đậm đà phong vị dân tộc. Bài tập: Phân tích chi tiết tiếng đàn và niêu cơm thần kì trong truyện “Thạch Sanh”. * Gîi ý: - Tiếng đàn: + §©y lµ mét vò khÝ k× diÖu. Trong truyÖn cæ tÝch, nh÷ng chi tiÕt vÒ ©m nh¹c cã vị trí quan trọng góp phần bộc lộ vẻ đẹp của nhân vật và thể hiện thái độ của nhân d©n. + Tiếng đàn trong truyện TS có bốn lớp nghĩa chính: tiếng đàn giải oan, tiếng đàn tình yêu, tiếng đàn vạch trần tội ác, tiếng đàn hòa bình. - Niªu c¬m: + Đây là niêu cơm kì lạ (nhỏ xíu nhng ăn mãi không hết). Niêu cơm đồng nghĩa víi sù v« tËn. + Đó là niêu cơm hòa bình thấm đẫm tinh thần nhân đạo. Bài về nhà: Bằng một số truyện đã học, em hãy làm sáng rõ đặc điểm của truyện cæ tÝch.. Buæi 12. «n tËp truyÖn cæ tÝch (tiÕp theo). I. Ch÷a bµi vÒ nhµ: - HS đọc, nhận xét. - GV gợi ý cho HS thấy đợc: Từ phần lí thuyết đã học, các em lấy dẫn chứng ở các văn bản đã học, hoặc đã đọc để minh họa cho từng đặc điểm. II. Bµi míi: 2. Ph©n lo¹i truyÖn cæ tÝch. a. Cæ tÝch thÇn k×. - Nh©n vËt chÝnh thêng lµ nh÷ng con ngêi bÊt h¹nh, thÊp cæ bÐ häng. YÕu tè thÇn kì, lực lợng siêu nhiên (thần, tiên, bụt,...) đóng vai trò quan trọng, giúp nhân vật vợt qua bế tắc và thay đổi số phận của họ. b. Cæ tÝch sinh ho¹t. - Nói về số phận con ngời gần nh hiện thực đời sống, ít sử dụng yếu tố thần kì. Nhng các nhân vật đợc nói đến thờng tinh quái hoặc ngờ nghệch hơn ngời. VD: Nãi dèi nh Cuéi, th»ng Ngèc,... c. Cổ tích loài vật: Nội dung cơ bản của loại truyện này là giải thích các đặc điểm cña loµi vËt (VD gi¶i thÝch v× sao hæ cã l«ng v»n...), hoÆc kÓ vÒ mèi quan hÖ gi÷a chóng (Con thá tinh ranh, Con qu¹ má dµi,...). - CÇn ph©n biÖt víi truyÖn ngô ng«n. 3. Một số vấn đề cần lu ý. a. YÕu tè thÇn k× vµ ý nghÜa cña nã. YÕu tè thÇn k× - Hoang đờng, không có thực. XuÊt hiÖn khi nh©n vËt gÆp bÕ t¾c, m©u thuÉn gi÷a ngêi. ý nghÜa - Hấp dẫn ngời đọc, ngời nghe b»ng trÝ tëng tîng phong phó, hån nhiªn ->.

(23) với ngời lên đến đỉnh điểm.. c©u chuyÖn thªm hÊp dÉn, lý thó. - Ước mơ đổi đời (đau khổ, thua thiÖt -> cËp bÕn h¹nh phóc).. VÝ dô: + TruyÖn Sä Dõa. - Sä Dõa dÞ h×nh, dÞ d¹ng -> kh¸t khao niÒm sèng (bÞ khinh rÎ, coi lµ v« tÝch sù -> van xin, khẩn cầu). Số phận tội nghiệp, đau đớn, đáng thơng. - Yếu tố thần kì: Tài năng kì lạ của SD, đó là chăn bò rất giỏi -> khẳng định vị trÝ tån t¹i vµ sù thõa nhËn cña mäi ngêi vÒ mét con ngêi trong XH; dù ®o¸n tríc đợc tai họa. => SD lấy cô út là hạnh phúc viên mãn -> nhân dân gửi gắm ớc mơ vào đó. + TruyÖn Th¹ch Sanh. - Th¹ch Sanh: må c«i, thiÕu then t×nh th¬ng. §îc thiªn thÇn d¹y vâ nghÖ, cã bé cung tên vàng, đàn thần, niêu cơm thần. -> Vợt qua tai họa bất ngờ của các thế lực tự nhiên, they đợc sự thâm hiểm, xảo tr¸ cña lßng ngêi. => LÊy c«ng chóa, lµm vua. - ¦íc m¬ c«ng lý. + Nh÷ng sè phËn thua thiÖt th× đợc đền bù. + KÎ ¸c, phi nghÜa th× bÞ trõng trị đích đáng. VÝ dô: - Lý Th«ng: x¶o tr¸, vong ©n béi nghÜa -> chui róc bÈn thou. - Hai cô chị: tham lam, độc ác -> bỏ đi biệt xứ. b. Truyện cổ tích là giấc mơ đẹp. Thế giới cổ tích mang vẻ đẹp của một thế giới con ngời lý tởng: một thế giới đầy hoa thơm cỏ lạ, chính nghĩa thắng gian tà, con ngời đợc các lực lợng siêu nhiên giúp đỡ để có cuộc sống hạnh phúc trong tình yêu thơng. Thế giới ấy là do con ngời tởng tợng ra: nó mang chất thơ bay bổng, ớc mơ lãng mạn, nó chứa đựng một niềm tin. Cuộc đời thực, số phận ngời bình dân bị đè nén, áp bức. Họ không có con đờng giải thoát, bế tắc nên họ đã gửi gắm khát vọng, ớc mơ vào truyện kể. Bµi tËp: 1. Cảm nhận của em về hiện tợng cảnh biển xanh trong truyện “Ông lão đánh cá vµ con c¸ vµng”. * Gîi ý: - H×nh tîng biÓn xanh xuÊt hiÖn nhiÒu lÇn trong t¸c phÈm, nhng mçi lÇn xuÊt hiÖn nó lại mang một trạng thái khác nhau. Sự khác nhau này cùng sang đôi với yêu cÇu cña mô vî. + Yªu cÇu 1, 2: m¸ng lîn ¨n, ng«i nhµ -> chÊp nhËn, biÓn dÞu ªm. + Yªu cÇu 3, 4, 5: nhÊt phÈm phu nh©n, n÷ hoµng, Long v¬ng -> c¶nh biÓn thay đổi theo sự tăng tiến, dữ dội hơn, quyết liệt hơn. - Cảnh biển xanh không đơn thuần là cảnh thiên nhiên mà là thái độ, suy nghĩ: + Thái độ của nhân dân. + Lẽ công bằng của đất trời. -> BÊt b×nh, phñ nhËn ®iÒu phi nghÜa. 2. C¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt «ng l·o. * Gîi ý: - §©y lµ nh©n vËt tiªu biÓu cho phÈm chÊt cña ngêi n«ng d©n:.

(24) + HiÒn lµnh, ch¨m chØ. + Độ lợng, bao dung: giúp đỡ kẻ khác nhng không đòi hỏi trả ơn. - Kẻ vừa đáng thơng vừa đáng giận” + Đáng thơng: hiền lành, bị bắt nạt, đe dọa, hà hiếp nhng đành bất lực, không làm đợc gì. + §¸ng giËn: nhu nhîc, nhÉn nhôc. -> Việc làm đó vô tình đã tiếp tay cho lòng tham của mụ vợ lên tới đỉnh cao, sự béi b¹c cña mô ngµy cµng bµnh tríng, lªn ng«i. Nh vậy nếu chúng ta đồng lõa với cái ác thì cái ác sẽ có cơ hội hoành hành. Bµi vÒ nhµ: KÓ vÒ cuéc gÆp gì cña em víi mét vµi nh©n vËt trong truyÖn cæ tÝch.. Buæi 13 LuyÖn tËp vÒ tõ lo¹i tiÕng viÖt vµ côm tõ I. Danh tõ. 1. Kh¸i niÖm: - Danh tõ lµ nh÷ng tõ chØ ngêi, sù vËt, hiÖn tîng, kh¸i niÖm. Danh từ đợc phân loại theo sơ đồ sau : danh tõ.

(25) Danh tõ chØ ngêi - sù vËt. DT chung. DT riªng. Danh tõ chØ đơn vị. DT chỉ đơn vị tù nhiªn. DT chỉ đơn vị qui íc. DT chØ §V Q¦ chÝnh x¸c. DT chØ §V Q¦ íc chõng. 2. Chøc vô ng÷ ph¸p cña danh tõ: + Danh tõ thêng lµm chñ ng÷ trong c©u . VD : B¹n Lan / häc rÊt giái. CN VN + Danh tõ kÕt hîp víi tõ lµ lµm vÞ ng÷ : VD : Chóng t«i / lµ häc sinh líp 6a. CN VN + Danh từ làm phụ sau trong cụm động từ, cụm tính từ. VD : Các bạn học sinh lớp 6b / đang đá bóng. CN VN II. Sè tõ: lµ nh÷ng tõ chØ sè lîng hay thø tù cña sù vËt. + Cã hai lo¹i sè tõ : - Số từ chỉ số lợng: đứng trớc danh từ - Số từ chỉ thứ tự: đứng sau danh từ + Sè tõ lµm phô tríc cho côm danh tõ. Lu ý : - Có khi số từ chỉ số lợng đứng trớc danh từ: VD: hai m©m s¸u - CÇn ph©n biÖt sè tõ víi danh tõ mang ý nghÜa vhØ sè lîng. VD: đôi, cặp, chục, tá III. Lîng tõ: lµ nh÷ng tõ chØ sè lîng Ýt hay nhiÒu cña sù vËt. + Lîng tõ chia lµm hai nhãm: - Lîng tõ chØ toµn thÓ: TÊt c¶, tÊt th¶y, toµn bé, c¶.. - Lîng tõ chØ ý nghÜa tËp hîp hay ph©n phèi: C¸c, mçi, tõng... + Lîng tõ lµm phô tríc cho côm danh tõ. IV. ChØ tõ: lµ nh÷ng tõ trá vµo sù vËt trong kh«ng gian vµ thêi gian. VD : này, nọ, kia, ấy, đây, đó... + ChØ tõ lµm phô sau cho côm danh tõ. V. Côm danh tõ: lµ tæ hîp tõ do danh tõ vµ c¸c tõ ng÷ phô thuéc nã t¹o thµnh. + CÊu t¹o cña côm danh tõ gåm ba phÇn: - Phần trớc: Bổ sung ý nghĩa về số lợng; thờng do số từ,lợng từ đảm nhiÖm. - Phần trung tâm : Nêu sự vật, hiện tợng; do danh từ đảm nhiệm - Phần sau: Bổ sung ý nghĩa về đặc điểm, xác định vị trí của sự vật trong không gian, thời gian; Thờng do tính từ, chỉ từ đảm nhiệm. II. LuyÖn tËp : Bµi tËp 1: T×m danh tõ vµ côm danh tõ trong c©u sau ®©y: “Lµng t«i vèn lµm nghÒ chµi líi Níc bao v©y c¸ch biÓn nöa ngµy s«ng”.

(26) Tr¶ lêi:. (Quª h¬ng - TÕ Hanh). - C¸c danh tõ cã trong c©u th¬ lµ: lµng, nghÒ, chµi líi, níc, biÓn, ngµy, s«ng. - C¸c côm danh tõ lµ : - lµng t«i - nghÒ chµi líi - nöa ngµy s«ng Bµi tËp 2: T×m vµ ph©n lo¹i danh tõ, sè tõ trong ®o¹n th¬ sau : S©u nhÊt lµ s«ng B¹ch §»ng Ba lần giặc đến, ba lần giặc tan Cao nhÊt lµ nói Lam S¬n Cã «ng Lª Lîi trong ngµn bíc ra. + Danh tõ : - Danh tõ riªng: B¹ch §»ng, Lam S¬n, Lª Lîi - Danh tõ chung: s«ng, giÆc, nói, ngµn, «ng, lÇn. + Sè tõ : - Sè tõ chØ sè lîng: ba - Sè tõ chØ thø tù: nhÊt Bµi vÒ nhµ: 1. Cho ®o¹n th¬ sau: “Hìi nh÷ng chµng trai, nh÷ng c« g¸i yªu Trên những đèo mây, những tầng núi đá Hai bµn tay ta lµm nªn tÊt c¶ Xuân đã đến rồi, hối hả tơng lai. Khãi nh÷ng nhµ m¸y míi ban mai.” (Bµi ca xu©n 61 – Tè H÷u” a. ChØ ra c¸c côm danh tõ trong ®o¹n th¬? b. Tìm lợng từ và cho biết giá trị biểu đạt của những lợng từ ấy? 2. ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n cã chøa sè tõ vµ lîng tõ..

(27) Buæi 14 LuyÖn tËp vÒ tõ lo¹i tiÕng viÖt vµ côm tõ (TiÕp theo). I. Ch÷a bµi vÒ nhµ: Bµi tËp 1: + Xác định đúng các cụm danh từ: - Nh÷ng chµng trai; - Nh÷ng c« g¸i yªu; - Những đèo mây; - Những tầng núi đá; - Hai bµn tay; - Nh÷ng nhµ m¸y míi; - Khãi nh÷ng nhµ m¸y míi ; + C¸c lîng tõ: - Nh÷ng: Cã ý nghÜa chØ tËp hîp. - TÊt c¶: Cã ý nghÜa chØ toµn thÓ. => C¸c lîng tõ chØ tËp hîp nh÷ng con ngêi, nh÷ng sù vËt, c«ng tr×nh vµ toµn thÓ sức lực của cả dân tộc đang hối hả dựng xây đất nớc trong thời kì mới. Bµi tËp 2: HS đọc bài. Nhận xét, bổ sung. GV kÕt luËn chung. II. KiÕn thøc c¬ b¶n cÇn n¾m v÷ng: 1. §éng tõ. - Động từ là những từ chỉ hành động, trạng thái của ngời, sự vật. - Có hai loại động từ là : + Động từ chỉ hành động. + Động từ chỉ trạng thái và động từ chỉ tình thái. - §éng tõ thêng lµm vÞ ng÷ trong c©u. VD: Nã/ häc bµi. CN VN 2. TÝnh tõ. - Tính từ là từ chỉ đặc điểm, tính chất của sự vật. - Tính từ thờng làm vị ngữ hoặc làm thành tố phụ sau của cụm động từ, cụm tÝnh tõ. + VD: - Cô ấy/ rất xinh đẹp. (tính từ làm vị ngữ) - Nó / chạy nhanh quá. (tính từ làm phụ sau của cụm động từ) - Cánh đồng rộng mênh mông,bát ngát. (TT làm phụ sau của cụm tính từ ) 3. Phã tõ..

(28) + Phó từ là những từ đi kèm với động từ, tính từ để bổ sung ý nghĩa cho động từ tÝnh tõ. + Cã c¸c nhãm phã tõ nh: - Phó từ chỉ thời gian: đã, đang, sẽ, vừa, mới, đơng, sắp... - Phó từ chỉ mức độ: rất, hơi, quá, lắm, cực kì, vô cùng... - Phó từ chỉ sự phủ định: không, cha, chẳng... - Phó từ chỉ sự cầu khiến: hãy, đừng, chớ (đứng trớc động từ) đi, nào (đứng sau động từ) - Phã tõ chØ sù tiÕp diÔn t¬ng tù: còng, l¹i, vÉn, cßn, cø... - Phã tõ chØ sù hoµn thµnh: xong, råi... - Phó từ chỉ kết quả, khả năng: đợc, phải... - Phó từ chỉ hớng: lên, xuống, ra, vào... (khi đứng sau động từ) + Phó từ làm thành tố phụ cho cụmm động từ, cụm tính từ . 4. Cụm động từ. + Cụm động từ là tổ hợp từ do động từ và các từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành. + Cấu tạo của cụm động từ gồm ba thành tố: - Phần trớc: Bổ sung ý nghĩa về thời gian, thể thức, ý khẳng định, phủ định. - Phần trung tâm: Nêu hoạt động, trạng thái. - Phần sau: Nêu đối tợng, đặc điểm, tính chất, kết quả, hớng, mức độ. VD : - ®ang ¨n c¬m PTr TT PS - còng ®i nhanh l¾m PTr TT PS 5. Côm tÝnh tõ. + Côm tÝnh tõ lµ tæ hîp tõ do tÝnh tõ vµ c¸c phô ng÷ phô thuéc nã t¹o thµnh . + Không phải tính từ nào cũng kết hợp đợc với các từ ngữ khác để tạo thành côm tÝnh tõ. - Các tính từ chỉ đặc điểm tơng đối thờng kết hợp với các phụ ngữ để t¹o thµnh côm tÝnh tõ . - Các tính từ chỉ đặc điểm tuyệt đối không kết hợp với từ ngữ phụ thuộc để tạo thành cụm tính từ. VD: đực, cái, trống, mái, công, t... + CÊu t¹o cña côm tÝnh tõ gåm ba thµnh tè : - Phần trớc: bổ sung ý nghĩa về thời gian, sự tiếp diễn tơng tự, mức độ . - Phần trung tâm: nêu đặc điểm, tính chất - Phần sau: nói rõ chủ thể của đặc điểm, nêu mức độ hoặc chỉ ý so sánh. VD : - vµng lóa chÝn TT PS nói rõ chủ thể của đặc điểm) - vÉn đẹp nh tiªn PTr TT PS III. LuyÖn tËp. Bài tập 1: Tìm động từ, phó từ, cụm động từ trong các ví dụ sau: a. “Hỡi cô tát nớc bên đàng Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi” (Ca dao) b. “ §· bÊy l©u nay b¸c tíi nhµ TrÎ thêi ®i v¾ng, chî thêi xa Ao s©u, níc c¶, kh«n chµi c¸ Vên réng, rµo tha, khã ®uæi gµ C¶i chöa ra c©y, cµ míi nô Bầu vừa rụng rốn, mớp đơng hoa” (Bạn đến chơi nhà - Nguyễn Khuyến) c. “Con ¬i nhí lÊy c©u nµy.

(29) Sông sâu chớ lội, đò đầy chớ qua” (Ca dao). Tr¶ lêi: + Các phó từ là: đi (đổ đi ), khôn, chửa, mới, vừa, đơng, chớ. + Các động từ là: - tát, múc, đổ - tíi, ®i, chµi, ®uæi, ra, dông. - nhí, léi, qua. + Các cụm động từ là : - tát nớc bên đàng - móc ¸nh tr¨ng vµng - đổ đi - tíi nhµ - ®i v¾ng - kh«n chµi c¸ - khã ®uæi gµ - chöa ra c©y - võa rông rèn - míi ( ) nô - đơng ( ) hoa - nhí lÊy c©u nµy - chí léi - chí qua Bµi vÒ nhµ: Cho ®o¹n th¬ sau: “Ao thu l¹nh lÏo níc trong veo Mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ L¸ vµng tríc giã khÏ ®a vÌo Tựa gối ôm cần lâu chẳng đợc Cá đâu đớp động dới chân bèo” (Thu ®iÕu - NguyÔn KhuyÕn) a. T×m tÝnh tõ vµ côm tÝnh tõ ? b. Tìm động từ và cụm động từ ?. Buæi 15 LuyÖn tËp vÒ tõ lo¹i tiÕng viÖt vµ côm tõ. (TiÕp theo) I. Ch÷a bµi vÒ nhµ. Yêu cầu xác định đúng: - TÝnh tõ: l¹nh lÏo, trong veo, bÐ, tÎo teo, tÝ, vµng, khÏ, vÌo, l©u, biÕc. - côm tÝnh tõ: bÐ tÎo teo. - Động từ: gợn, đa, tựa, ôm, đợc, đớp, động - Cụm động từ: gợn tí, khẽ đa vèo, tựa gối, ôm cần, chẳng đợc, đớp động dới chân bèo. II. LuyÖn tËp : Bµi tËp 1: Cho ®o¹n v¨n sau: “ Mỗi ngời đều có một cá tính, một sở thích riêng. Bởi vậy tập thể cần phải biết tôn trọng những cá tính đó, sở thích đó. Nhng ngợc lại, để hoà mình vào tập thể, mỗi ngời cũng không đợc vì cá tính riêng, sở thích riêng mà ảnh hởng đến tập thÓ.” a. T×m danh tõ, sè tõ, lîng tõ, chØ tõ ?.

(30) b. T×m côm danh tõ ? Yêu cầu xác định đúng các từ loại và cụm từ nh sau : - Danh tõ: ngêi, c¸ tÝnh, së thÝch, tËp thÓ, m×nh. - Sè tõ: mét. - Lîng tõ: mçi, nh÷ng. - Chỉ từ: đó. C¸c côm danh tõ: - mçi ngêi; - sở thích đó; - mét c¸ tÝnh; - mçi ngêi; - mét së thÝch; - c¸ tÝnh riªng; - những cá tính đó; - së thÝch riªng; Bµi tËp 2: ChØ ra c¸c côm danh tõ trong khæ th¬ sau: “H¹t g¹o lµng ta Cã vÞ phï sa Cña s«ng Kinh ThÇy Cã h¬ng sen th¬m Trong hå níc ®Çy Cã lêi mÑ h¸t Ngät bïi h«m nay.” (H¹t g¹o lµng ta - TrÇn §¨ng Khoa)  Xác định đúng các cụm danh từ: - h¹t g¹o lµng ta, - vÞ phï sa, - s«ng Kinh ThÇy, - h¬ng sen th¬m - hå níc ®Çy, - hå níc ®Çy, - lêi mÑ h¸t Bµi tËp 3 : T×m vµ ph©n tÝch cÊu t¹o cña c¸c côm danh tõ trong phÇn trÝch sau : “...Tõ trong c¸c bôi rËm xa, gÇn,nh÷ng chó chån,nh÷ng con dói víi bé l«ng ít mÒm,võa mõng rì, võa lo l¾ng nèi tiÕp nhau nh¶y ra råi biÕn mÊt. Trªn c¸c vßm lá dày ớt đẫm, những con chim k lang mạnh mẽ, dữ tợn, bắt đầu dang những đôi c¸nh lín giò níc phµnh phach. CÊt lªn nh÷ng tiÕng kªu kh«, s¾c chóng nhón bay lên, làm cho những đám lá úa rơi rụng lả tả. Xa xa, những chỏm núi màu tím biếc c¾t chÐo nÒn trêi. Mét d¶i m©y máng, mÒm mÆinh mét d¶i lôa tr¾ng dµi v« tËn «m Êp, quÊn ngang c¸c chám nói nh quyÕn luyÕn bÞn rÞn.” * Xác định đúng các cụm danh từ nh sau (thành tố trung tâm in đậm) - c¸c bôi rËm xa, gÇn; - nh÷ng chó chån; - nh÷ng con dói víi bé l«ng ít mÒm; - c¸c vßm l¸ dµy ít ®Ém; - nh÷ng con chim klang m¹nh mÏ, d÷ tîn; - những đôi cánh lớn; - nh÷ng tiÕng kªu kh«, s¾c; - những đám lá úa; - nh÷ng chám nói mµu tÝm biÕc; - mét d¶i m©y máng mÒm m¹i; - mét d¶i lôa tr¾ng dµi v« tËn; - c¸c chám nói; Bµi tËp 4: H·y t×m côm tÝnh tõ trong nh÷ng c©u sau ®©y vµ chØ ra cÊu t¹o cña chóng ? - C¸i lng nã réng bÌ bÌ vµ h¬i cong l¹i nh lng con thó rõng lóc s¾p vå måi ..

(31) - Xóm ấy ngụ đủ các chi họ chuồn chuồn. (...)Chuồn Chuồn Ngô nhanh thoăn thoắt, chao cánh một cái đã biến mất. Chuồn Chuồn ớt rực rỡ trong bộ quần áo đỏ chót giữa những ngày hè chói lọi. Chuồn Chuồn Tơng có đôi cánh kép vàng điểm đen.. Tr¶ lêi: Xác định đúng các cụm tính từ: - đã rộng bè bè; - h¬i cong l¹i nh lng con thó rõng lóc s¾p vå måi; - đủ các chi họ Chuồn Chuồn; - nhanh tho¨n tho¾t; - rực rỡ trong bộ quần áo đỏ chót giữa những ngày hè chói lọi; - vµng ®iÓm ®en; Bài tập 5: Tìm cụm động từ trong các ví dụ dới đây: a. Chuồn Chuồn Tơng đã bay đi ngay, bay thong thả, nhng bay luôn và không nghỉ cho nên đến sớm nhất. b. BiÕt Cuéi cã phÐp c¶i tö hoµn sinh, chóng quyÕt t©m ch¬i ¸c. Chóng bÌn giÕt vî Cuội, moi ruột ngời đàn bà vứt xuống sông, rồi mới kéo nhau đi. Tr¶ lêi: * Xác định đúng các cụm động từ nh sau: - đã bay đi ngay; - bay thong th¶; - nhng bay lu«n; - kh«ng nghØ; - đến sớm nhất; - biÕt Cuéi cã phÐp c¶i tö hoµn sinh; - quyÕt t©m ch¬i ¸c; - bÌn giÕt vî Cuéi; - moi ruột ngời đàn bà vứt xuống sông; - vøt suèng s«ng; - råi míi kÐo nhau ®i; 5. Híng dÉn vÒ nhµ : Bµi tËp 1: Cho ®o¹n v¨n sau : “Chóng trãi ngêi da ®en vµo mét gèc c©y to trong rõng, tíi dÇu löa vµo ngêi. Tríc khi ch©m löa, chóng bÎ dÇn tõng chiÕc r¨ng cña n¹n nh©n, råi mãc m¾t, giËt tõng mí tãc xo¨n, lét theo nh÷ng m¶ng da ®Çu ®Ém m¸u...Ngêi da ®en kh«ng kªu đợc nữa, lỡi đã sng phồng lên vì một thanh sắt nung đỏ dí vào. Toàn thân ngời ấy quằn quại nh một con răn bị đánh giập nửa mình, dở sống, dở chết.” (Trích bản án chế độ thực dân - Nguyễn ái Quốc ) a. Xác định các từ loại đã học ? b. Tìm cụm danh từ, cụm độmg từ, cụm tính từ ?.

(32) Buæi 16 v¨n miªu t¶ 1. Ch÷a bµi vÒ nhµ: Xác định đúng các từ loại và cụm từ nh sau : a. Các từ loại đã học có trong đoạn văn là : Danh tõ. §éng tõ. TÝnh tõ. Sè tõ Phã tõ Lîng tõ ChØ tõ Mét(ST)tõng, dÇn, råi, theo, nh÷ng, toµn không, đợc, n÷a, lªn, vµo, bÞ. Êy (chØ tõ). Ngêi, da, gèc, c©y, trãi, tíi, ch©m, ®en, to, rõng, ®Çu löa, löa, bÎ, mãc, giËt, đẫm, đỏ chiÕc r¨ng, n¹n lét, kªu, sng nh©n, m¾t, mí tãc, phång, nung, m¶ng, ®Çu, m¸i, l- dÝ, qu»n qu¹i, ỡi, thanh sắt, thân, đánh, giập, dở con r¾n, m×nh. sèng, dë chÕt. b. + Côm danh tõ: - Ngßi da ®en; - Một thanh sắt nung đỏ; - Mét gèc c©y to; - Toµn th©n ngêi Êy; - Tõng chiÕc r¨ng cña n¹n nh©n; - Mét con r¾n; - Tõng mí tãc xo¨n; - Nöa m×nh; - Nh÷ng m¶ng da ®Çu ®Ém m¸u; - Ngêi da ®en; + Cụm động từ: - Trãi ngêi da ®en vµo mét gèc c©y to trong rõng; - Tíi dÇu löa vµo ngêi; - Ch©m löa; - BÎ dÇn tõng chiÕc r¨ng cña n¹n nh©n; - GiËt tõng mí tãc xo¨n; - Lét theo tõng m¶ng da ®Çu ®Ém m¸u; - Không kêu đợc nữa; - §· sng phång lªn; - DÝ vµo; - Quằn quại nh một con rắn bị đánh giập nửa mình; + Côm tÝnh tõ: - §Ém m¸u; 2. Bµi míi: I. Ph¬ng ph¸p, kü n¨ng lµm v¨n miªu t¶ : 1. Miªu t¶ lµ g×? Miêu tả là dùng ngôn ngữ để tái hiện cảnh vật, sự vật, sự việc, thế giới nội tâm nhân vật mà mình quan sát đợc, cảm nhận đợc. Văn miêu tả giúp ngời đọc hình dung ra đối tợng mà ngời viết miêu tả. 2. Ph¬ng ph¸p lµm v¨n t¶ c¶nh: - Muốn làm bài văn tả cảnh phải biết quan sát, lựa chọn cảnh tiêu biểu, đặc sắc, sắp xếp theo một thứ tự hợp lý, dùng từ, đặt câu, dựng đoạn có nghệ thuật. - Lùa chän mét tr×nh tù miªu t¶ hîp lý. - Biết sử dụng từ láy, tính từ chỉ màu sắc, đờng nét, âm thanh, kết hợp sử dụng từ ng÷ biÓu c¶m, c¸c biÖn ph¸p tu tõ so s¸nh, nh©n ho¸, Èn dô, ho¸n dô... sö dông kÕt hîp c¸c kiÓu c©u mét c¸h s¸ng t¹o. - Trong miªu t¶ kÕt hîp béc lé c¶m xóc, suy nghÜ, liªn tëng. - Tµi quan s¸t g¾n liÒn víi liªn tëng, tëng tîng. 3. C¸c thao t¸c kü n¨ng c¬ b¶n:.

(33) a. Tìm hiểu đề: - Xác định rõ yêu cầu về thể loại, đối tợng, phạm vi (tả cảnh gì? ở đâu? vào lúc nµo?) b. Quan s¸t, t×m ý, tëng tîng so s¸nh vµ nhËn xÐt: - Quan sát trực tiếp (hoặc nhớ lại), ghi lại những điều quan sát đợc. - BiÕt lùa chän c¶nh s¾c tiªu biÓu. - Từ những điều quan sát đợc phải biết nhận xét, liên tởng, tởng tợng, so sánh,ví von...để làm nổi bật đặc điểm tiêu biểu của sự vật. c. Làm dàn ý: Từ các ý đã tìm đợc cần biết sắp xếp theo một trình tự hợp lý theo bè côc ba phÇn. + Mở bài: Giới thiệu đối tợng miêu tả và cảm xúc chung về đối tợng. + Thân bài: Trình bày lần lợt các cảnh sắc tiêu biểu đã lựa chọn theo một trình tự hợp lý đã định. + KÕt bµi: Nªu c¶m nghÜ cña b¶n th©n. d. Dựng đoạn và diễn đạt thành bài văn hoàn chỉnh: - Bài văn gồm nhiều đoạn, mỗi đoạn diễn đạt một ý trong dàn bài, các đoạn văn đợc liên kết chặt chẽ với nhau bằng các từ ngữ liên kết đoạn. - Mçi ®o¹n v¨n gåm nhiÒu c©u liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau nh»m miªu t¶ mét chi tiết, một phiên cảnh nhất định. Trong đoạn văn cảnh vật phải đợc miêu tả cụ thể, chi tiÕt. (tr¸nh hêi hît, kÓ ®Çu c¸c c¶nh vËt) - Cách trình bày đoạn văn: Chữ đầu đợc viết hoa và lùi vào khoảnh hai con chữ, kÕt thóc ®o¹n b»ng mét dÊu chÊm xuèng dßng. (cÇn lu«n ghi nhí lóc lµm bµi). - Viết bài cần viết nháp, đọc và sửa chữa rồi mới viết vào bài làm. - ViÕt v¨n ph¶i cÈn thËn, trang träng tr¸nh cÈu th¶, tÈy xo¸ bõa b·i. - Viết xong bài cần soát lại, chú ý đánh đủ dấu thanh, dấu câu, dấu thanh cần đánh đúng trọng âm. II. LuyÖn tËp: Bµi tËp 1: H·y nhËn xÐt ®o¹n v¨n miªu t¶ sau : “Hoa mËn võa tµn th× mïa xu©n đến. Bầu trời ngày càng thêm xanh. Nắng vàng ngày càng rực rỡ. Vờn cây lại đâm chåi n¶y léc. Råi vên c©y ra hoa. Hoa bëi nång nµn. Hoa nh·n ngßn ngät. Hoa cau tho¶ng qua. Vên c©y l¹i ®Çy tiÕng chim bay nh¶y. Nh÷ng thÝm ChÝch choÌ nhanh nhảu. Những chú Khớu lắm điều. Những anh Chào Mào đỏm dáng. Những b¸c Cu G¸y trÇm ng©m....”. Gîi ý: + Đoạn văn miêu tả mùa xuân đến và chuyển vận qua các hình ảnh miêu tả màu s¾c bÇu trêi, giät n¾ng, qua h¬ng vÞ cña mu«n hoa, qua ©m thanh vµ d¸ng vÎ cña loµi chim. + Đoạn văn giàu sức gợi cảm vì trong đó có các từ láy, các tính từ, các hình ảnh, các phép tu từ nhân hoá, điệp từ đợc sử dụng linh hoạt. Câu văn ngắn và rất trong s¸ng thÓ hiÖn c¶m nghÜ s©u s¾c cña t¸c gi¶. Bµi tËp 2: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n miªu t¶ buæi s¸ng trªn quª h¬ng em..

(34) Buæi 17. LuyÖn viÕt v¨n miªu t¶. I. Ch÷a bµi vÒ nhµ: 1. Tìm hiểu đề: - ThÓ lo¹i: Miªu t¶ c¶nh thiªn nhiªn. - Nội dung: Tả vẻ đẹp riêng, đặc sắc buổi sáng trên quê hơng em. - Giíi h¹n: Kh«ng giíi h¹n vÒ thêi gian. 2. Quan s¸t, t×m ý: Hàng ngày em đã đợc quan sát, ngắm nhìn quang cảnh buổi sáng của vùng quª, em thÊy cã nh÷ng c¶nh s¾c tiªu biÓu nµo? (Kh«ng khÝ trong lµnh, m¸t mÎ, giã nhÌ nhÑ, nh÷ng lµn khãi, tiÕng l¹ch c¹ch, chim chãc, kh«ng gian yªn tÜnh...) 3. §äc bµi tríc líp : - Gọi một số học sinh đọc bài trớc lớp. - Gi¸o viªn, häc sinh nhËn xÐt. II. Bµi míi: Bài 1 : Đọc BV sau và lập ra một dàn ý hợp lí: Họa My hót Mùa xuân! Mỗi khi Họa My tung ra những tiếng hót vang lừng, mọi vật như có sự đổi thay kì diệu ? Trời bỗng sáng thêm ra. Những luồng sáng chiếu qua các chùm lộc mới nhú, rực rỡ hơn. Những gợn sóng trên hồ hòa nhịp với tiếng Họa My hót, lấp lánh thêm. Da trời bỗng xanh xao, những làn mây trắng, trắng hơn, xốp hơn, trôi nhẹ nhàng hơn. Các loài hoa nghe tiếng hót trong suốt của Họa My chợt bừng giấc, xòe những cánh hoa đẹp, bày đủ các màu sắc xanh tươi, tiếng hót dìu dặt của Họa My giục các loài chim dạo lên những khúc nhạc tưng bừng, ca ngợi núi sông đang đổi mới ..

(35) Chim, Mây, Nước và Hoa đều cho rằng tiếng hót kì diệu của Họa My đã làm cho tất cả bừng giấc… Họa My thấy lòng vui sướng, cố hót hay hơn nữa. (Võ Quảng) Hướng dẫn :  Mở bài: Họa My hót gọi mùa xuân về. Mọi vật đổi thay kì diệu.  Thân bài: (mọi vật đổi thay kì diệu ntn ?) - Trời bỗng sáng thêm ra. - Chùm lộc rực rỡ hơn. - Sóng trên hồ lấp lánh hơn. - Da trời bỗng xanh xao. - Làn mây trắng trắng hơn, xốp hơn, trôi nhẹ nhàng hơn. - Các loài chim dạo khúc nhạc tưng bừng, ca ngợi núi sông đang đổi mới.  Kết bài: Tạo vật ngợi khen tiếng hót của Họa My rất kì diệu Họa My vui sướng, cố hót hay hơn nữa. Bài 2: Chỉ ra cái hay của đoạn văn sau: Ban ở sau lưng, ban ở trước mặt, ban ở bên phải, ban ở bên trái, ban ở trên đầu, ở trên đỉnh, ban ở dưới chân, ở trong lòng lũng. Ban ngang tầm người, nhưng lại nép bên kia vực đá. Nếu không sợ sa xuống vực, cứ vừa bước vừa ngước lên, thấy mây trời cứ vờn vào nhị, vào cánh ban trong suốt. Ánh sáng như lọc qua một thứ giấy thông thảo hồng hồng. Nếu không sợ bị vấp, vừa bước vừa nhìn xuống vực sâu, thấy rừng hoa trắng như đang loãng ra trên dòng suối thăm thẳm xanh ve dưới lũng sâu. Trắng trời trắng núi một thế giới ban … (Nguyễn Tuân) Hướng dẫn (đoạn văn tham khảo): N. Tuân đã thể hiện một lối viết tài hoa, độc đáo khi ngắm hoa ban, khi tả hoa ban. Một thế giới ban vô cùng đẹp mở ra như hiện ra trước mắt người đọc, như dẫn hồn người đi vào mộng ảo. Rừng ban Tây Bắc trong mùa xuân với vẻ đẹp huyền diệu hiện lên như vừa thực vừa ảo . Đặc biệt với cách viết : Nếu không sợ sa xuống vực………. Nếu không sợ bị vấp ……….., người đọc như đang được ngắm hoa ban , như trở thành người du khách, người lữ hành đang đi trong rừng ban nở trắng và vơi đi, quên đi những khó nhọc trên nẻo đường rừng nhiều dốc lắm vực . N. Tuân không viết : Hoa ban trắng chiếu xuống, soi vào dòng suối trong xanh mà lại viết : Nếu không sợ bị vấp, vừa bước vừa nhìn xuống vực sâu, thấy rừng hoa trắng như đang loãng ra trên dòng suối thăm thẳm xanh ve dưới lũng sâu. Hai chữ loãng ra rất thần tình. Tác giả không hề viết suối chảy mà người đọc vẫn cảm nhận được dòng suối xanh đang mang sắc ban, hình bóng ban đi về xa … Chất thơ ttrong câu văn xuôi của N. Tuân đem đến cho ta nhiều thú vị. Nếu câu trên tác giả tả ban và mây thì câu dưới lại tả hoa ban và suối. Câu văn cân xứng như cảnh sắc thiên nhiên, tạo vật hài hòa. Bài về nhà: Lập dàn ý và viết thành bài văn hoàn chỉnh cho đề bài sau:.

(36) “Ng«i trêng cña em”.. Buæi 18. «n luyÖn vÒ c¸c phÐp tu tõ I. KiÕn thøc c¬ b¶n: 1. So s¸nh. a. ThÕ nµo lµ phÐp so s¸nh ? Cã mÊy kiÓu so s¸nh ? Cho vÝ dô ? b.T×m c¸c c©u th¬ cã h×nh ¶nh so s¸nh trong bµi “Quª h¬ng” cña §ç Trung Qu©n? Ph©n tÝch mét h×nh ¶nh mµ em thó vÞ nhÊt? Tr¶ lêi: a.So sánh là đối chiếu sự vật này với sự vật khác có nét tơng đồng. - Cã hai kiÓu so s¸nh lµ: + So s¸nh ngang b»ng: nh, tùa nh, lµ, gièng nh… + So s¸nh kh«ng ngang b»ng : Ch¼ng b»ng, h¬n, h¬n lµ… - Häc sinh tù lÊy vÝ dô. - GV đa ra một số ví dụ để học sinh tham khảo (tài liệu 108 bài tập TiÕng ViÖt tr 92 b. c¸c c©u th¬ cã h×nh ¶nh so s¸nh trong bµi “Quª h¬ng” cña §ç Trung Qu©n lµ: Quª h¬ng lµ chïm khÕ ngät, Cho con trÌo h¸i mçi ngµy. Quê hơng là đờng đi học, Con vÒ rîp bím vµng bay. Quª h¬ng lµ con diÒu biÕc, Tuổi thơ con thả trên đồng. Quê hơng là con đò nhỏ, Êm đềm khua nớc ven sông. Quª h¬ng lµ cÇu tre nhá, MÑ vÒ nãn l¸ nghiªng che.  Ph©n tÝch mét h×nh ¶nh so s¸nh: Häc sinh tù chän.  Đoạn văn mẫu: Tài liệu 108 bài tập Tiếng Việt tr 93( giáo viên đọc cho học sinh tham kh¶o). 2. Nh©n hãa. a. Nh©n ho¸ lµ g×? Cã mÊy kiÓu nh©n ho¸? Cho vÝ dô? b. ChØ râ h×nh ¶nh nh©n ho¸ vµ gi¸ trÞ cña phÐp tu tõ trong khæ th¬ sau: “ §Êt níc bèn ngh×n n¨m VÊt v¶ vµ gian lao §Êt níc nh v× sao.

(37) Cø ®i lªn phÝa tríc” ( Mïa xu©n nho nhá - Thanh H¶i ) Tr¶ lêi: a. Nhân hoá là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật, …bằng những từ ngữ vốn đ ợc dùng để gọi hoặc tả con ngời .Phép nhân hoá làm cho thế giới loài vật trở nên gần gũi với con ngời hoặc biểu thị đợc suy nghĩ tình cảm của con ngời. + Cã ba kiÓu nh©n ho¸ thêng gÆp lµ : - Dùng những từ vốn gọi ngời để gọi vật - Dùng những từ vốn chỉ hoạt động, tính chất của ngời để chỉ hoạt động, tÝnh chÊt cña vËt. - Trò chuyện, xng hô với vật nh đối với ngời. b. Nhµ th¬ Thanh H¶i cã mét c¸i nh×n s©u s¾c vµ tù hµo vÒ chiÒu dµi lÞch sö bốn nghìn năm của đất nớc. Đất nớc - Tổ quốc đợc nhân hoá nh bà mẹ tần tảo “vất vả và gian lao”. Giang sơn gấm vóc đã thấm biết bao máu và mồ hôi qua nh÷ng n¨m th¸ng th¨ng trÇm cña lÞch sö: “§Êt níc bèn ngh×n n¨m VÊt v¶ vµ gian lao” Đất nớc ấy còn đợc so sánh nh “ vì sao”, một câu thơ so sánh đặc sắc và hàm súc. Sao là nguồn sáng kì diệu của thiên hà, là vẻ đẹp của bầu trời đêm, là hiện thân của sự vĩnh hằng vũ trụ. Nghệ thuật so sánh tạo nên một hình ảnh ca ngợi đất nớc tr¸ng lÖ, trêng tån. §Êt níc ®ang híng vÒ t¬ng lai, cßn nhiÒu thö th¸ch, gian lao, nhng đất nớc “cứ đi lên phía trớc”. Chữ “cứ” làm cho ý thơ đợc khẳng định. Với sức mạnh nhân nghĩa và ý chí tự cờng, dân tộc ta nhất định sẽ vợt qua mọi khó kh¨n, kh«ng mét thÕ lùc tµn b¹o nµo cã thÓ ng¨n næi. Víi c¸ch sö dông khÐo lÐo phép tu từ so sánh và nhân hoá, lời thơ đã thể hiện một niềm tin sáng ngời : “Đất níc nh v× sao Cø ®i lªn phÝa tríc” II. Bµi tËp: Bài 1: Xác định biện pháp tu từ trong các ví dụ dới đây? Gạch chân dới các hình ¶nh tu tõ. a. Lúa đã chen vai đứng cả dậy. (TrÇn §¨ng) b. Việt Nam là một cái vờn đẹp, trên đó nở rất nhiều hoa, ra rất nhiều trái. T©y B¾c còng lµ mét c¸i vên hoa, trong Êy mçi d©n téc cña mÊy m¬i d©n téc Ýt ngời là một giống hoa đợm nhiều mầu sắc. (NguyÔn Tu©n) c. Sóng vÉn thøc vui míi giµnh mét nöa Nªn b©ng khu©ng s¬ng biÕc nhí ngêi ®i. (Tè H÷u) d. Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu. (Ca dao) Tr¶ lêi: a. PhÐp tu tõ nh©n ho¸: Lúa chen vai đứng dậy. b. PhÐp tu tõ so s¸nh : Việt Nam là một cái vờn đẹp T©y B¾c còng lµ mét c¸i vên hoa Mçi d©n téc cña mÊy m¬i d©n t«c Ýt ngêi lµ mét gièng hoa đợm nhiều mầu sắc. c. PhÐp tu tõ nh©n ho¸: Sóng vÉn thøc..

(38) S¬ng biÕc b©ng khu©ng, nhí ngêi ®i. d. PhÐp tu tõ so s¸nh : Tấc đất - tấc vàng Bài 2: Viết một đoạn văn ngắn từ 8 -12 câu tả cảnh đẹp một đêm trăng, qua đó diÔn t¶ t×nh yªu quª h¬ng. §o¹n v¨n cã sö dông tõ l¸y, tÝnh tõ chØ mµu s¾c vµ biÖn ph¸p tu tõ so s¸nh, nh©n ho¸. §o¹n v¨n mÉu: §ªm r»m, ¸nh tr¨ng tr¶i kh¾p m¸i nhµ, vên c©y, ngâ xãm. tr¨ng trßn vµnh v¹nh, l¬ löng trªn bÇu trêi xanh. Tr¨ng lung linh, s¸ng ngêi ch¶y trµn trªn s©n, ¸nh tr¨ng v¹ch tõng kÏ l¸ t×m nh÷ng qu¶ hång chÝn mäng trong vên. Giã thu th× thµo, vuèt ve, m¬n man hµng c©y, ngän cá. Tr¨ng ®uæi nhau lo¹t so¹t, lo¹t so¹t trªn bê rµo ruèi. D¶i ng©n hµ nh dßng s÷a v¾t ngang bÇu trêi. Nh÷ng v× sao s¸ng lÊp l¸nh. Ngåi ng¾m tr¨ng sao, chÞ em t«i khÏ h¸t: “Th»ng Cuéi ngåi gèc c©y ®a”. Bao nhiªu kØ miÖm tuæi th¬ ïa dËy trong lßng. TiÕng chu«ng chïa ng©n nga, tiÕng dế kêu rả rích, tiếng lá reo xào xạc ... Cái âm thanh thân thuộc ấy giữa đêm trăng rằm sáng tỏ làm cho tôi bồi hồi khôn kể. Quê hơng, tôi yêu biết mấy những đêm trăng đồng quê. III. Bµi vÒ nhµ: C©u1: ChØ râ c¸c h×nh ¶nh so s¸nh vµ nh©n ho¸ trong c¸c vÝ dô sau: a. áo chàng đỏ tựa ráng pha Ngùa chµng s¾c tr¾ng nh lµ tuyÕt in (Chinh Phô Ng©m) b. T«i ®a tay «m níc vµo lßng S«ng më níc «m t«i vµo d¹. (Nhí con s«ng quª h¬ng- TÕ Hanh) c. Ngh×n n¨m sau nhí NguyÔn Du, TiÕng th¬ng nh tiÕng mÑ ru nh÷ng ngµy. (Tè H÷u) d. Quạnh quẽ đờng quê tha vắng khách Con đò gối bãi suốt ngày ngơi. (Bến đò xuân đầu Trại - Nguyễn Trãi) Câu 2: Xác định các biện pháp tu từ và nêu tác dụng của chúng trong đoạn văn sau: “Giêi chím hÌ. C©y cèi um tïm. C¶ lµng th¬m. C©y hoa lan në tr¾ng xãa. Hoa dÎ tõng chïm m¶nh dÎ. Hoa mãng rång bô bÉm th¬m nh mïi mÝt chÝn ë gãc vên ông Tuyên. Ong vàng, ong vò vẽ, ong mật đánh lộn nhau,để hút mật ở hoa. Chúng ®uæi c¶ bím. Bím hiÒn lµnh bá chç lao xao. Tõng ®oµn kÐo nhau lÆng lÏ bay ®i". (Lao xao - Duy Kh¸n) * Gîi ý: - So s¸nh: Th¬m nh mïi mÝt chÝn. - Nhân hoá: ong bớm mà biết đánh lộn nhau đuổi, hiền lành, bỏ chỗ, rủ nhau. - Ho¸n dô: C¶ lµng th¬m. -> Làm cho đoạn văn miêu tả thêm gợi hình, sinh động, càng gần gũi thân thơng víi con ngêi h¬n. Câu 3: Viết đoạn văn ngắn có sử dụng phép so sánh và nhân hóa (đề tài tự chọn)..

(39) Buæi 19. «n luyÖn vÒ c¸c phÐp tu tõ (tiÕp theo) LuyÖn tËp Bµi1: a. ThÕ nµo lµ Èn dô? Cã mÊy kiÓu Èn dô? Cho vÝ dô. Èn dô kh¸c g× víi so s¸nh? b. Ph©n tÝch h×nh ¶nh Èn dô trong khæ th¬ sau : ChØ cã thuyÒn míi hiÓu BiÓn mªnh m«ng nhêng nµo ChØ cã biÓn míi biÕt ThuyÒn ®i ®©u vÒ ®©u. (ThuyÒn vµ biÓn - Xu©n Quúnh) Tr¶ lêi : a. Èn dô lµ gäi tªn sù vËt hiÖn tîng nµy b»ng tªn cña sù vËt hiÖn tîng kh¸c cã nét tơng đồng. + Cã bèn kiÓu Èn dô lµ : - Èn dô h×nh thøc: gäi sù vËt A b»ng sù vËt B - ẩn dụ phẩm chất: lấy phẩm chất của B để chỉ phẩm chất của A - Èn dô c¸ch thøc: gäi hiÖn tîng A b»ng hiÖn tîng B - ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: dùng cảm giác của giác quan này để gọi c¶m gi¸c cña gi¸c quan kh¸c. + ẩn dụ khác với so sánh là: ẩn dụ là cách so sánh ngầm, trong đó sự vật đuợc so sánh (A) bị ẩn đi chỉ xuất hiện sự vật dùng để so sánh (B), ẩn dụ hàm xúc hơn bóng bẩy hơn trong cách diễn đạt. VD : So sánh: Mặt đẹp nh hoa, da trắng nh phấn. ẩn dụ: Mặt hoa, da phấn. (ta có thể liên tởng mặt đẹp nh hoa, mÆt t¬i nh hoa, mÆt th¾m nh hoa, da tr¾ng nh phÊn, da mÞn nh phÊn) b. Ph©n tÝch h×nh ¶nh Èn dô :.

(40) “Thuyền” và “biển” là cặp ẩn dụ chỉ lứa đôi: “biển” chỉ ngời con gái và “thuyền” chỉ ngời con trai trong một tình yêu sâu nặng, tha thiết. Hai tâm hồn đã “hiểu” và đã “biết” nhau gắn bó trong một tình yêu vô cùng sâu sắc và mãnh liệt. Giống nh trong ca dao có “thuyền nhớ bến”, “bến đợi thuyền” đó là những cặp ẩn dụ rất hay, rất sáng tạo nói về một tình yêu đẹp. Những câu thơ tình tuyệt bút, đậm đà, thiết tha mãi mãi làm rung động trái tim nhiều ngời: “ ChØ cã thuyÒn míi hiÓu BiÓn mªnh m«ng nhêng nµo ChØ cã biÓn míi biÕt ThuyÒn ®i ®©u vÒ ®©u.” Bµi 2: a. ThÕ nµo lµ ho¸n dô? Cã mÊy kiÓu ho¸n dô ? Cho vÝ dô. b. Ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña h×nh ¶nh ho¸n dô trong ®o¹ th¬ sau: “ Hìi nh÷ng tr¸i tim kh«ng thÓ chÕt Chóng t«i ®i theo bíc c¸c anh Nh÷ng hån TrÇn Phó v« danh Sãng xanh biÓn c¶ c©y xanh nói ngµn” (Tè H÷u) Tr¶ lêi : a. Ho¸n dô lµ biÖn ph¸p nghªn thuËt gäi tªn sù vËt, hiÖn tîng, kh¸i niÖm nµy b»ng tªn cña mét sù vËt, hiÖn tîng, kh¸i niÖm kh¸c cã quan hÖ gÇn gòi víi nã nhằm làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. + Cã bèn kiÓu ho¸n dô thêng gÆp lµ : - Lấy bộ phận để gọi toàn thể - Lấy vật chứa đựng để chỉ vật bị chứa đựng - Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vật - Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tợng b. Trong đoạn thơ tác giả đã sử dụng bốn hình ảnh hoán dụ đó là : hình ảnh “nh÷ng tr¸i tim kh«ng thÓ chÕt”, “tr¸i tim” chØ t×nh yªu níc th¬ng d©n, t×nh yªu lý tëng c¸ch m¹ng cña c¸c anh hïng liÖt sÜ. H×nh ¶nh “hån TrÇn Phó v« danh” chØ c¸c liÖt sÜ c¸ch m¹ng cña §¶ng, cña d©n téc. H×nh ¶nh”sãng xanh” vµ “c©y xanh” là những hiện tợng, những bộ phận của biển, của núi ngàn ,của đất nớc biểu thị sự trêng tån, bÊt diÖt. Qua c¸c h×nh ¶nh ho¸n dô Êy, Tè H÷u ca ngîi t×nh yªu níc th¬ng d©n, lßng trung thµnh víi lý tëng céng s¶n cña c¸c liÖt sÜ c¸ch m¹ng. nhµ th¬ khẳng định tên tuổi và tinh thần cách mạng của các liệt sĩ đời đời bất tử, trờng tồn với đất nớc, với dân tộc Việt Nam. Bµi 3: ChØ râ h×nh ¶nh tu tõ trong c¸c vÝ dô sau: a. Bän MÜ kh«ng thÓ ngê s¸t n¸ch chóng l¹i cã hai chiÕn sÜ gi¶i phãng®ang “lµm tæ” b. Hä lµ hai chôc tay sµo, tay chÌo, lµm ruéng còng giái mµ chÌo thuyÒn còng giái. c. Quả nhiên, thấy Soan húc đầu vào việc, bà Cam cũng chẳng để ý gì khác. d. ChiÕc thuyÒn im bÕn mái trë vÒ n»m Nghe chÊt muèi thÊm dÇn trong thí vá (Quª h¬ng - TÕ Hanh) ®. Núi không đè nổi vai vơn tới Lá nguỵ trang reo với gió đèo (Lªn T©y B¾c - Tè H÷u) g. Bác ngồi đó lớn mênh mông Trời cao biển rộng ruộng đồng nớc non (S¸ng th¸ng n¨m - Tè H÷u).

(41) Tr¶ lêi : a. ẩn dụ: “làm tổ” - trú lại khéo léo, kín đáo nh chim làm tổ. b. Ho¸n dô: “tay sµo, tay chÌo”- chØ ngêi chÌo thuyÒn c. Èn dô: “hóc ®Çu vµo viÖc” - lao ®Çu vµo viÖc nhanh nhÑn, say sa nh tr©u hóc. d. Nh©n ho¸: “thuyÒn im, bÕn mái trë vÒ n»m” ẩn dụ: “nghe” chất muối thấm dần trong thớ vỏ (ẩn dụ chuyển đổi cảm giác) đ. Hoán dụ: “Vai vơn tới” - chỉ ngời chiến sĩ trên đờng hành quân vợt đèo. g. So sánh: Bác - trời cao, biển rộng, ruộng đồng nớc non. Bµi 4: Thay c¸c tõ in nghiªng sau ®©y b»ng nh÷ng Èn dô thÝch hîp . a. Trong đôi mắt sâu thẳm của ông, tôi thấy có một niềm hi vọng. b. T«i ph¶i suy nghÜ rÊt c¨ng th¼ng Tr¶ lêi : a. Thay tõ “cã” b»ng tõ : s¸ng lªn b. Thay côm tõ “rÊt c¨ng th¼ng” b»ng côm tõ : v¾t ãc suy nghÜ . Bµi vÒ nhµ: 1. Ph©n tÝch t¸c dông cña phÐp tu tõ trong c©u v¨n sau : a. ở đâu có dấu giày đinh xâm lợc Pháp thì ở đó có nghĩa quân nổi dậy. (B¶o §Þnh Giang) b. “ờ đã chín năm rồi đấy nhỉ Kh¸ng chiÕn ba ngµn ngµy kh«ng nghØ Bắp chân đầu gối đã săn gân” (Ta ®i tíi - Tè H÷u) Gợi ý : Xác định rõ câu văn có sử dụng phép tu từ gì ? ở hình ảnh nào, hiệu quả biểu đạt của phép tu từ đó. Tr¶ lêi : a. Câu văn có dùng phép tu từ hoán dụ,với hình ảnh “dấu giầy đinh” để chỉ quân Pháp, đồng thời tác giả còn tạo đợc ấn tợng cho ngời đọc về sự tàn ác của quân xâm lợc và gợi sự căm thù đối với bè lũ cớp nớc. Do đó giá trị nội dung của câu văn đợc tăng thêm ấn tợng hơn, sâu sắc hơn. b. Các câu thơ có sử dụng phép tu từ hoán dụ lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tợng. Các con số “chín năm”, “ba ngàn ngày” dùng để nói lên tính chất trờng kỳ của cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p(1945 – 1954) cña d©n téc ViÖt Nam .H×nh ¶nh “bắp chân đầu gối đã săn gân” biểu thị tinh thần kháng chiến vô cùng dẻo dai, kiªn cêng cña qu©n vµ d©n ta. 2. ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n t¶ c¶nh thiªn nhiªn (cã sö dông phÐp tu tõ). Buæi 20 C¸ch lµm bµi tËp c¶m thô v¨n häc I . Yêu cầu cần đạt của một bài tập cảm thụ văn học: - Chỉ ra đợc nghệ thuật dùng từ, đặt câu, cách sử dụng các phép tu từ hiệu quả biểu đạt mà các nghệ thuật đó mang lại, từ đó chỉ ra đợc cái hay, cái đẹp của đoạn v¨n, ®o¹n th¬. - Diễn đạt thành văn những cảm nhận của mình. II. C¸c bíc lµm bµi tËp c¶m thô th¬ v¨n: Bíc 1:.

(42) - Đọc kĩ đề bài, nắm vững yêu cầu của đề bài - Đọc kĩ đoạn thơ, đoạn văn mà đề bài cho, hiểu khái quát nội dung và nghÖ thuËt. Bớc 2: - Xác định rõ nội dung và nghệ thuật. - Tìm ý, tiêu đề nội dung của mỗi ý (nếu có). Bíc 3: LËp dµn ý cho ®o¹n v¨n. - ë mçi dÊu hiÖu nghÖ thuËt cÇn nªu râ tªn cña biÖn ph¸p nghÖ thuËt, ë hình ảnh nào, tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy với việc biểu đạt néi dung cña ®o¹n v¨n, ®o¹n th¬. Dù kiÕn nªu c¶m nghÜ, liªn tëng, đánh giá (vd: hay, đẹp độc đáo, khéo léo, đặc sắc...). + Lu ý: - Khi phát hiện phép so sánh, cần chỉ rõ tác giả đã so sánh sự vật nào với sự vật nào, phân tích đặc điểm của sự vật dùng so sánh để chỉ ra đặc điểm của sự vật đợc so s¸nh. - Với phép nhân hoá, cần chỉ rõ sự vật nào đợc nhân hoá, nhờ từ ngữ nào , qua đó đặc điểm của sự vật đợc nhân hoá hiện lên nh thế nào. - Trong ẩn dụ, cần xác định đợc sự vật đang đợc nói tới trong văn cảnh đợc dùng để chỉ cho sự vật nào, từ đặc điểm của sự vật đang có mặt ta tìm ra đặc điểm cña sù vËt mµ ngêi viÕt muèn nãi tíi. - Trong hoán dụ, cần chỉ rõ đâu là hình ảnh hoán dụ hình ảnh đó dùng để gọi thay cho sự vật, hiện tợng nào, dùng hoán dụ nh vậy thì nội dung diễn đạt có gì đáng chú ý. Bớc 4 : Viết đoạn văn theo yêu cầu của đề bài. Đoạn văn cần đạt các nội đung sau: - Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm, xuÊt sø cña ®o¹n v¨n, ®o¹n th¬, trÝch dÉn l¹i (nÕu cã thÓ). - Phân tích nghệ thuật dùng từ, đặt câu của tác giả. - Phân tích các biện pháp nghệ thuật tu từ đợc sử dụng (biện pháp tu từ gì ? ở hình ảnh nào ? giá trị biểu đạt của mỗi phép tu từ đó. - Chốt lại điểm sáng về nghệ thuật,cái hay, cái đẹp, giá trị nội dung mà nghệ thuật đó đem lại cho cả đoạn văn. III. Bµi tËp ¸p dông Bµi tËp 1: Më ®Çu bµi th¬ “Nhí con s«ng quª h¬ng”, nhµ th¬ TÕ Hanh viÕt: “Quª h¬ng t«i cã con s«ng xanh biÕc Níc g¬ng trong soi tãc nh÷ng hµng tre T©m hån t«i lµ mét buæi tra hÌ To¶ n¾ng xuèng dßng s«ng lÊp lo¸ng” Hãy phân tích cái hay, cái đẹp mà em cảm nhận đợc từ bốn câu thơ trên. C¸ch lµm: Bớc 1: Đọc kĩ đề bài, tìm hiểu nội dung: - Néi dung: Giíi thiÖu con s«ng quª h¬ng vµ t×nh c¶m cña t¸c gi¶ víi con s«ng quª. - NghÖ thuËt: Nh©n ho¸ - so s¸nh – Èn dô - sö dông tõ ng÷ gîi t¶. Bớc 2 : Tìm ý - xác định cụ thể các hình ảnh nghệ thuật: ý1: Hai c©u ®Çu: Nhµ th¬ giíi thiÖu con s«ng quª h¬ng. - “§iÓm s¸ng nghÖ thuËt” cÇn khai th¸c: + Tõ ng÷ gîi t¶ mµu s¾c “xanh biÕc” + §éng tõ “cã” + Èn dô “níc g¬ng trong” + Nh©n ho¸ “soi tãc nh÷ng hµng tre” ý 2: Hai c©u cuèi ®o¹n: T×nh c¶m cña nhµ th¬ víi con s«ng quª h¬ng. - “ §iÓm s¸ng nghÖ thuËt” cÇn khai th¸c + So sánh khẳng định “Tâm hồn tôi là một buổi tra hè”.

(43) + §éng tõ “to¶” + Tõ l¸y “lÊp lo¸ng” + H×nh ¶nh “buæi tra hÌ” Bíc 3: LËp dµn ý: ý1 : nhµ th¬ giíi thiÖu con s«ng quª. - Động từ “có” vừa giới thiệu con sông quê hơng, vừa kín đáo bộc lộ niềm tự hµo. - TÝnh tõ gîi t¶ m»u s¾c “xanh biÕc” cã kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t con s«ng trong Ên tợng ban đầu. Xanh biếc là xanh đậm, đẹp, hơi ánh lên dới ánh mặt trời. - H×nh ¶nh Èn dô “níc g¬ng trong” gîi t¶ mÆt níc s«ng trong nh tÊm g¬ng khæng lå . - NghÖ thuËt nh©n ho¸ gîi t¶ nh÷ng hµng tre hai bªn bê mÒm m¹i, duyªn d¸ng ®ang nghiªng m×nh soi tãc trªn mÆt s«ng trong nh g¬ng. - Ngay phút ban đầu giới thiệu con sông quê hơng tơi đẹp, dịu dàng thơ mộng, nhà thơ đã kín đáo bộc lộ tình cảm tự hào, yêu mến con sông. ý 2 : T×nh c¶m cña nhµ th¬ víi con s«ng quª h¬ng. - “Tâm hồn tôi” ( một khái niệm trừu tợng ) đợc so sánh với “buổi tra hè” - “Buổi tra hè”nóng bỏng đã cụ thể hoá tình cảm của nhà thơ - §éng tõ “to¶” gîi t×nh c¶m yªu mÕn cña nhµ th¬ lan to¶ kh¾p dßng s«ng, bao trän dßng s«ng. - Nhờ tình cảm yêu mến nồng nhiệt ấy,mà con sông quê hơng nh đẹp lên dới ¸nh mÆt trêi: dßng s«ng “lÊp lo¸ng”. Bíc 4: ViÕt thµnh ®o¹n v¨n c¶m thô hoµn chØnh: Bµi tËp 2 : Cho ®o¹n th¬ sau : “Sáng hè đẹp lắm, em ơi ! §Çu non cá lôc, mÆt trêi võa lªn da trêi xanh ng¾t thÇn tiªn Đỏ au đờng lớn mang tên Bác Hồ Trêng S¬n m©y nói l« x«, Qu©n ®i, sãng lîn nhÊp nh« bôi hång.” (Níc non ngh×n dÆm - Tè H÷u” a. T×m c¸c tÝnh tõ chØ mµu s¾c vµ nªu t¸c dông cña nh÷ng tõ Êy trong ®o¹n th¬? b. T×m c¸c tõ l¸y vµ gi¶i nghÜa c¸c tõ l¸y Êy? c. “Sãng lîn”lµ h×nh ¶nh g×? T¸c dông cña nã? Tr¶ lêi: a. Các tính từ chỉ mầu sắc là: Lục, xanh ngắt, đỏ au, hồng. Các tính từ chỉ mầu sắc gợi tả vẻ đẹp tráng lệ của cảnh sắc con đờng Trờng Sơn vào một buổi sáng mùa hè, khi mặt trời vừa lên. Cảnh đẹp “thần tiên” ấy tiềm ẩn một sức sống mãnh liệt của đất nớc Việt Nam. Đoạn thơ giầu hình ảnh và giầu tÝnh biÓu c¶m. b. C¸c tõ l¸y lµ: L« x«, nhÊp nh«. - L« x«: Lµ næi lªn uèn lîn nhÊp nh«. - NhÊp nh«: Lµ d©ng lªn thôt xuèng liªn tiÕp, nèi tiÕp nhau . - VD: Sãng nhÊp nh«, nói nhÊp nh«. c. Trong c©u th¬ “Qu©n ®i, sãng lîn nhÊp nh« bôi hång” , h×nh ¶nh “sãng lîn” lµ mét h×nh ¶nh Èn dô chØ c¶nh ®oµn qu©n ra trËn trïng trïng, ®iÖp ®iÖp nh sãng lîn nhÊp nh« µo µo tiÕn vÒ phÝa tríc. C¶nh tîng thiªn nhiªn hïng vÜ “m©y nói l« x«”, hình ảnh đoàn quân ra trận đông đảo “quân đi, sóng lợn nhấp nhô” với khí thế hào hïng quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng. Nãi tãm l¹i víi nghÖ thuËt dông tÝnh tõ chØ mÇu sắc để miêu tả, sử dụng từ láy tợng hình gọi tả hình ảnh và nghệ thuật ẩn dụ, đoạn thơ đã miêu tả cảnh sắc hùng vĩ của con đờng Trờng Sơn đồng thời ca ngợi vẻ đẹp, sức mạnh, ý chí của đất nớcvà con ngời Việt Nam thời kì kháng chiến chống MÜ..

(44) Bµi vÒ nhµ: Bài 1: Em hãy phân tích ngắn gọn cái hay, cái đẹp của hai câu thơ sau : Dới trăng quyên đã gọi hè Đầu tờng lửa lựu lập loè đơm bông ( TruyÖn KiÒu - NguyÔn Du) Gîi ý: - “ Quyªn” lµ con chim cuèc - Hai c©u th¬ t¶ c¶nh g×? (c¶nh ®Çu mïa hÌ) - Cã h×nh ¶nh tu tõ nµo ? (quyªn gäi hÌ? löa lùu?). Buæi 21. Híng dÉn lµm bµi tËp c¶m thô v¨n häc (TiÕp theo). A. Mục tiêu cần đạt : Hoµn thiÖn môc tiªu bµi häc. B. Tổ chức các hoạt động dạy học 1. KiÓm tra: a. Nªu c¸c bíc lµm bµi tËp c¶m thô v¨n häc ? b. Ch÷a bµi tËp sè 2:.

(45) Yêu cầu : Nêu đợc các phép tu từ nhân hoá “quyên đã gọi hè” và ẩn dụ “ lửa lựu lập loè”, đồng thời cảm nhận đợc nét đặc sắc của bức tranh vào hè ở đồng quê MiÒn B¾c. ®o¹n v¨n tham kh¶o : Miªu t¶ c¶nh vµo hÌ, trong truyÖn KiÒu cña NguyÔn Du cã c©u viÕt : Dới trăng quyên đã gọi hè Đầu tờng lửa lựu lập loè đơm bông Mùa hè đến. Chim quyên khắc khoải kêu suốt ngày đêm. Tác giả đã khéo léo sử dông phÐp nh©n ho¸ “quyªn gäi hÌ” tõ “gäi” lµm cho bíc ®i cña thêi gian thªm phần thôi thúc, giục giã lòng ngời.Cảnh vào hè không chỉ đợc gợi tả bằng âm thanh “tiếng gọi của chim quyên” mà còn có cả mầu sắc với hình ảnh thật đẹp và độc đáo “đầu tờng lửa lựu lập loè đơm bông”. Khóm lựu đầu tờng đang trổ hoa đợc miêu tả bằng một hình ảnh ẩn dụ thật thần tình “lửa lựu lâp loè”. “Lập loè” là hiện tợng ánh sáng khi loé lên, khi tắt đi . Hoa lựu đỏ rực đợc ví nh đốm lửa ẩn hiÖn “lËp loÌ” trong mÇu xanh cña l¸. Tõ l¸y “lËp loÌ” ®i liÒn sau tõ “löa lùu” t¹o nªn mét h×nh tîng “löa lùu lËp loÌ” ®Çy thi vÞ…Víi nghÖ thuËt nh©n ho¸ “quyªn đã gọi hè” và hình ảnh ẩn dụ “lửa lựu lập loè”, nhà thơ đã làm hiện lên trớc mắt ngời đọc cảnh vào hè ở đồng quê Miền Bắc thật rõ nét, thật sinh động và vô cùng độc đáo. c. Ch÷a bµi tËp sè 3 : Yêu cầu cần đạt : Nh đáp án (sách 108 bài tập Tiếng Việt tr 129) 2. Bµi míi : II. LuyÖn tËp (tiÕp theo): Bµi tËp sè 4 : Cho ®o¹n th¬ sau : “Sáng hè đẹp lắm, em ơi ! §Çu non cá lôc, mÆt trêi võa lªn da trêi xanh ng¾t thÇn tiªn Đỏ au đờng lớn mang tên Bác Hồ Trêng S¬n m©y nói l« x«, Qu©n ®i, sãng lîn nhÊp nh« bôi hång.” (Níc non ngh×n dÆm-Tè H÷u” a. T×m c¸c tÝnh tõ chØ mÇu s¾c vµ nªu t¸c dông cña nh÷ng tõ Êy trong ®o¹n th¬? b. T×m c¸c tõ l¸y vµ gi¶i nghÜa c¸c tõ l¸y Êy? c. “Sãng lîn”lµ h×nh ¶nh g×? T¸c dông cña nã? Gîi ý : + XuÊt sø ®o¹n th¬ : Tr 111- 108 BTTV + Nội dung : Cảm xúc say mê, tự hào của nhà thơ trớc cảnh sắc của con đờng chiến lợc Trờng Sơn và cảnh tợng hào hùng của đoàn quân ra trậnđánh Mĩ. Tr¶ lêi : a. Các tính từ chỉ mầu sắc là : Lục, xanh ngắt, đỏ au, hồng . Các tính từ chỉ mầu sắc gợi tả vẻ đẹp tráng lệ của cảnh sắc con đờng Trờng Sơn vào một buổi sáng mùa hè, khi mặt trời vừa lên. Cảnh đẹp “thần tiên” ấy tiềm ẩn một sức sống mãnh liệt của đất nớc Việt Nam. Đoạn thơ giầu hình ảnh và giầu tÝnh biÓu c¶m. b. C¸c tõ l¸y lµ : L« x«, nhÊp nh«. - L« x« : Lµ næi lªn uèn lîn nhÊp nh«. - NhÊp nh« : Lµ d©ng lªn thôt xuèng liªn tiÕp, nèi tiÕp nhau . - VD : Sãng nhÊp nh«, nói nhÊp nh«. c. Trong c©u th¬ “Qu©n ®i, sãng lîn nhÊp nh« bôi hång” , h×nh ¶nh “ sãng lîn” lµ mét h×nh ¶nh Èn dô chØ c¶nh ®oµn qu©n ra trËn trïng trïng, ®iÖp ®iÖp nh sãng lîn nhÊp nh« µo µo tiÕn vÒ phÝa tríc. c¶nh tîng thiªn nhiªn hïng vÜ “m©y nói l« x«”, hình ảnh đoàn quân ra trận đông đảo aaaaaa’quân đi, sóng lợn nhấp nhô” với khí thÕ hµo hïng quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng. Nãi tãm l¹i víi nghÖ thuËt dông tÝnh tõ chØ.

(46) mầu sắc để miêu tả, sử dụng từ láy tợng hình gọi tả hình ảnh và nghệ thuật ẩn dụ, đoạn thơ đã miêu tả cảnh sắc hùng vĩ của con đờng Trờng Sơn đồng thời ca ngợi vẻ đẹp, sức mạnh , ý chí của đất nớcvà con ngời Việt Nam thời kì kháng chiến chèng MÜ. Bµi tËp 5 : Bµi th¬ “ C¶nh khuya” cña Hå Chñ TÞch s¸ng t¸c n¨m 1947 t¹i chiÕn khu ViÖt B¾c cã c©u viÕt : “ TiÕng suèi trong nh tiÕng h¸t xa Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa. Nghệ thuật so sánh trong câu thơ trên có gì đặc biệt? Hãy phân tích? Tr¶ lêi : Trong v¨n th¬ ta b¾t gÆp nhiÒu h×nh ¶nh so s¸nh tiÕng suèi vÝ dô nh : “C«n S¬n suèi ch¶y r× rÇm Ta nghe nh tiếng đàn cầm bên tai” (§ªm C«n S¬n – NguyÔn Tr·i) Nhng trong vần thơ của Bác cách so sánh mang nét đặc sắc thẩm mĩ riêng. So sánh tiếng suối chảy giữa rừng khuya với tiếng hát xa vừa diễn tả đợc âm thanh rì rầm, êm đềm, ngọt ngào của tiếng suối chảy, vừa gợi tả đợc cảnh rừng khuya ở chiÕn khu ViÖt B¾c ®Çm Êm, mang søc sèng cña con ngêi. Thiªn nhiªn kh«ng heo hót, qu¹nh v¾ng mµ trë nªn hiÒn hoµ, th©n thiÕt víi con ngêi. H×nh ¶nh so s¸nh đặc sắc ấy cho ta thấy tâm hồn Bác luôn yêu thiên nhiên, sống chan hoà với thiên nhiªn, víi t¹o vËt. Bµi tËp 6: Cho ®o¹n th¬ sau : “Ng«i sao nhí ai mµ sao lÊp l¸nh Soi sáng đờng chiến sĩ giữa đèo mây ngọn lửa nhớ ai mà hồng đêm lạnh Sëi Êm lßng chiÕn sÜ gi÷a ngµn c©y” ( Nhí – NguyÔn §×nh Thi ) a. T¸c gi¶ sö dông phÐp tu tõ g× ? b. Phân tích tác dụng của phép tu từ đó ? Tr¶ lêi : a. §o¹n th¬ cã sö dông phÐp nh©n ho¸ vµ Èn dô : - Ngôi sao nhớ ai - soi sáng đờng - Ngän löa nhí ai - sëi Êm lßng chiÕn sÜ + Nghệ thuật nhân hoá làm cho những ngôi sao đêm và ngọn lửa bập bùng giữa đêm lạnh ,rừng sâu cũng có tình cảm gần gũi, thân thiết với ngời chiến sĩ. + H×nh ¶nh “Ng«i sao”, “ Ngän löa” cßn lµ h×nh ¶nh Èn dô chØ t×nh c¶mcña hËu phơng với tiền tuyến, tình quân dân đó là tình cảm nhớ thơng, là niềm an ủi động viên của ngời mẹ già, ngời vợ trẻ, đứa em thơ…nơi hậu phơng đối với ngời chiến sÜ ®ang hµnh qu©n ra mÆt trËn. + §o¹n v¨n mÉu : Tr131 – 108 BTTV 4. Cñng cè : - Muốn cảm thụ đợc cái hay, cái đẹp của văn chơng cần phát hiện, phân tích và bình giá đợc các hình ảnh nghệ thuật . - CÇn b¸m s¸t ng«n tõ vµ cã nh÷ng liªn tëng phï hîp . 5. Híng dÉn vÒ nhµ : Bµi tËp 1 : Cho ®o¹n th¬ sau : “Bªn ruéng lóa xanh non Nh÷ng chÞ lóa phÊt ph¬ bÝm tãc Những cậu tre bá vai nhau thì thầm đứng học §µn cß tr¾ng Khiªng n¾ng Qua s«ng Cô gió chăn mây trên đồng.

(47) Bác mặt trời đạp xe qua đỉnh núi Cã vÎ vui t¬i Nh×n chóng em nh¨n nhã cêi” ( Em kÓ chuyÖn nµy – TrÇn §¨ng Khoa ) a. Đoạn thơ dùng phơng thức biểu đạt nào? b. Tác giả sử dụng phep tu từ nào là chính? Hãy phân tác hiệu quả biểu đạt của nã. Bµi tËp 2 : ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n cã phÐp so s¸nh vµ nh©n ho¸..

(48)

GIAO AN BOI DUONG NGU VAN 6

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về