GA bdhsg 8 2012

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (427.42 KB, 73 trang )

(1)Danh từ, động từ, tính từ, số từ I.Môc tiªu 1. KiÕn thøc. - Củng cố kiến thức cho HS về danh từ, động từ, tính từ, số từ. Chức vụ cú pháp của danh từ, động từ, tính từ, số từ. 2. KÜ n¨ng. - Rèn kĩ năng thực hành tìm danh từ, động từ, tính từ, số từ và đặt câu với danh từ, động từ, tính từ, số từ 3.Thái độ. - yªu thÝch, t×m hiÎu sù phong phó cña tiÕng ViÖt. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: Ôn tập lí thuyết phần danh từ, động từ, tính từ, số từ. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò Néi dung I.Danh tõ. 1. Kh¸i niÖm. ? Nªu kh¸i niÖm vÒ danh tõ? - Danh tõ lµ n÷ng tõ chØ ngêi, sù vËt, hiÖn tîng, kh¸i niÖm. - Chøc vô ®iÓn h×nh trong c©u cña danh tõ lµ chñ ng÷. Khi lµm vÞ ng÷, danh tõ cÇn cã tõ lµ. ? Danh từ đợc chia làm mấy loại? - Danh từ đợc chia làm hai loại: Danh từ chỉ đơn vị và danh từ chỉ sự vật. +Danh từ chỉ đơn vị nêu tên đơn vi dùng để tính đếm, đo lờng sự vật. + Danh tõ chØ sù vËt gåm danh tõ chung vµ danh tõ riªng. 2. Bµi tËp. ? Xác định danh từ chung danh từ riêng trong ®o¹n v¨n sau? Cöu Long Giang më vßi rång chÝn nh¸nh phï sa chë mïa vµng lªn b·i mËt. H¹t thãc vÒ sum vÇy cïng víi mÆt ngêi ®oµn tô. Ch©u thæ ®Çm Êm sau hµng tr¨m năm đánh giặc; Cần Thơ, Sa Đéc, Bến Tre, MÜ Tho, Gß C«ng.nh÷ng thµnh phè vµ thÞ x· ®ang hång lªn ¸nh n¾ng míi vµ to¶ niÒm vui vÒ kh¾p th«n xãm hÎo l¸nh. - Danh tõ riªng: Cöu Long Giang, CÇn ? HS lµm bµi-> HS nhËn xÐt-> GV nhËn Th¬, Sa §Ðc, BÕn Tre, MÜ Tho, Gß C«ng. xÐt? - Danh tõ chung:Vßi rång, nh¸nh, phï sa, mïa, b·i, mËt, h¹t, thãc, mÆt, ngêi, ch©u thæ, tr¨m, n¨m, giÆc, thµnh phè, thÞ x·, ¸nh s¸ng, niÒm, th«n xãm. II. §éng tõ. Nêu khái niệm của động từ? Chức vụ cú 1. Khái niệm. pháp của động từ? - §éng tõ lµ nh÷ng tõ chØ hµnh động,trạng thái của sự vật. - Chức vụ điển hình trong câu của động từ là vị ngữ. Khi làm chủ ngữ, động từ.

(2) m¸t kh¶ n¨ng kÕt hîp víi c¸c tõ: §·, sẽ, đang, hãy, chớ, đừng. - Trong tiếng Việt: động từ đợc chia làm hai loại: Động từ tình thái và động từ chỉ hành động, trạng thái. ? Trong các ví dụ sau động từ nào chỉ 2. Bài tập. tình thế, động từ nào chỉ trạng thái? a. Cái bát này cha bể nhng đã nứt rồi. b. Chóng ta cã thÓ häc tËp tèt vµ cÇn ph¶i häc tËp tèt. a. BÓ, nøt => §éng tõ chØ tr¹ng th¸i. b.Cã thÓ, cÇn ph¶i =>§éng tõ t×nh ? Gọi HS lấy thêm ví dụ có động từ chỉ thái. hành động, trạng thái, tình thái? ? Động từ đợc chia làm mấy loại?. III. TÝnh tõ. ? H·y nªu kh¸i niÖm tÝnh tõ vµ chøc vô 1. Kh¸i niÖm. có ph¸p cña tÝnh tõ? - Tính từ là những từ chỉ đặc điểm, tính chất của sự vật, hành động, trạng thái. - TÝnh tõ cã thÓ lµm vÞ ng÷, chñ ng÷ trong c©u. Tuy vËy kh¶ n¨ng lµm vÞ ng÷ của tính từ hạn chế hơn động từ. - Có hai loại tính từ: Tính từ chỉ đặc điểm tơng đối và tính từ chỉ đặc điểm ? Gọi HS lấy ví dụ tính từ chỉ chỉ đặc tuyệt đối. điểm tơng đối và tính từ chỉ đặc điểm tuyệt đối? IV. Sè tõ. ? Sè tõ lµ g×? 1. Kh¸i niÖm. - Sè tõ lµ nh÷ng tõ chØ sè lîng vµ thø tù cña sù vËt, khi biÓu thÞ sè lîng sù vËt, số từ thờng đứng trớc danh từ, khi biểu thị thứ tự số từ đứng sau danh từ. 2. Bµi tËp. ? Em h·y x¸c ®inh trong bµi th¬ sau nh÷ng sè tõ chØ sè lîng vµ sè tõ chØ thø tù ? Mét canh,. Hai canh, l¹i ba canh (1) Tr»n träc b¨n kho¨n giÊc ch¼ng thµnh(2) Canh bèn canh n¨m võa chîp m¾t (3) Sao vµng n¨m c¸nh méng hån quanh.(4) - Sè tõ chØ sè lîng: Mét, hai ,ba ( c©u1) vµ n¨m ( c©u 4). - Sè tõ chØ thø tù: Bèn n¨m ( c©u 3) V. LuyÖn tËp. ? §äc phÇn trÝch sau vµ t×m danh tõ, động từ, tính từ, số từ? Tõ ngµy «ng cô ra ®©y, bµ cô cø ba ngµy mét lÇn, l¹i lãc cãc tõ trong lµng ®em chÌ, ®em thøc ¨n ra tiÕp cho «ng cô. Vµ mçi lÇn ra nh thÕ bµ cô l¹i quÐt qu¸y thu dän, k× cho c¨n lÒu gän ghÏ, s¹ch bãng lªn, bµ cô míi yªn t©m c¾p c¸i ræ kh«ng trë vÒ lµng..

(3) Êy ch¨m cho «ng cô thÕ, nhng thËt t×nh mµ nãi bµ cô vÉn ch¼ng ng cho «ng cô ra ®©y mét m¶y nµo. Vò ThÞ Thêng. - Danh tõ: ngµy, «ng cô, bµ cô, ngµy, lÇn, lµng, chÌ, thøc ¨n, «ng cô, lÇn, bµ cô,c¨n lÒu, bµ cô, c¸I ræ, lµng, m¶y. - §éng tõ: ra, lãc cãc, ®em, quÐt qu¸y, thu don, yªn t©m, c¾p, trë vÓ, ch¨m, nãi, ng, ra. -TÝnh tõ: Gän ghÏ, s¹ch bãng, thËt thµ. - Sè tõ: Ba, mçi, mét.. 4.Cñng cè: ? Thế nào là danh từ, động từ, tính từ, số từ? 4. Híng dÉn vÒ nhµ. ? Viết đoạn văn ngắn trong đó có sử dụng danh từ, động từ, tính từ, số từ?. So s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô I.Môc tiªu 1.KiÕn thøc. - Cñng cè kiÕn thøc cho HS vÒ c¸c phÐp tu tõ: So s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô 2.KÜ n¨ng. - RÌn kÜ n¨ng nhËn biÕt vÒ: So s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô 3.Thái độ. - Có tháIđộ sử dụng các phép tu từ đúng lúc, đúng chỗ khi nói, viết. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: ¤n tËp lÝ thuyÕt phÇn : So s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt độngcủa thầy và trò Néi dung I. So s¸nh. 1. Kh¸i niÖm. ? So s¸nh lµ g×? - So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tơng đồng để làm tăng sức gợi hình ? Phép so sánh đợc cấu tạo nh thế nào? gợi cảm cho sự diễn đạt. -> Vế A ( Sự vật đợc so sánh). -> Ph¬ng diÖn so s¸nh. -> Tõ so s¸nh. -> Vế B ( Sự vật dùng để so sánh) ? T×m vµ ph©n tÝch c¸c so s¸nh trong c¸c c©u th¬ sau? a.. 2. Bµi tËp.

(4) Trªn trêi m©y tr¾ng nh b«ng ở dới cánh đồng bông trắng nh mây Mấy cô má đỏ hây hây Đội bông nh thể đội mây về làng.. b.. Nßi tre ®©u chÞu mäc cong Cha nên đã nhọn nh chông lạ thờng. ? Nh©n ho¸ lµ g×?. a.. a.§o¹n th¬ trªn xuÊt hiÖn nhiÒu h×nh ¶nh so s¸nh. - C©u 1: + Cái cần đợc so sánh là: Mây. + Cái đa ra để so sánh là: Bông. - C©u 2: + Cái cần đợc so sánh là: Bông. + Cái đa ra để so sánh là: Mây. - C©u 4: + Cái cần đợc so sánh là: Đội bông + Cái đa ra để so sánh là: Đội mây vÒ lµng. * NhËn xÐt: - NghÖ thuËt so s¸nh gi÷a c©u 1 vµ c©u 2 lµ so s¸nh chÐo( m©y- b«ng; bông - mây) đến câu 4 là so sánh hợp nhất( Đội bông - đội mây về làng) nghệ thuật này tạo đợc một ấn tîng ®Ëm nÐt, thÈm mÜ trong lßng ngời độc giả bởi sự tràn ngập màu tr¾ng tinh khiÕt cña b«ng trong vô béi thu. Trªn bøc tranh th¬ kh«ng chỉ đậm đặc gam màu trắng mà còn ®iÓm xuyÕn chót mµu “ §á h©y hây” trên đôi má những cô gái đang độ tuổi xuân hăng say lao động. VËy nªn ë ®©y cã sù giao hoµ gi÷a thiªn nhiªn vµ con ngêi, thiªn nhiªn tơi đẹp mà con ngời cũng đẹp. b.- Cái cần đợc so sánh: Nhọn - Cái đa ra để so sánh: Chông. * NhËn xÐt: Trong bµi th¬ “Tre ViÖt Nam”, hình tợng cây tre đã đợc Nguyễn Duy c¶m nhËn vµ ph¸t hiÖn víi những đặc đIểm nổi bật, giàu sức sèng, mang ý nghÜa biÓu trng cho phÈm chÊt cña d©n téc ViÖt nam. Nhà thơ so sánh độ nhọn của măng với độ nhọn của chông để nói lên tinh thÇn kiªn cêng, gan gãc cña quân dân ta trong công cuộc đấu tranh giết giặc bảo vệ đất nớc. II. Nh©n ho¸. 1.Kh¸i niÖm. - Nh©n ho¸ lµ gäi hoÆc t¶ con vËt, cây cối, đồ vật… bằng nhữnh từ ngữ vốn đợc dùng để gọi hoặc tả con ngêi , lµm cho thÕ giíi loµI vËt, cây cối, đồ vật… trở lên gần gũi với con ngời, biểu thị đợc suy nghĩ, tình.

(5) ? cã mÊy kiÓu nh©n ho¸ thêng gÆp?. ? H·y chØ ra c¸c phÐp nh©n ho¸ cã trong bµi th¬ sau , vµ nªu lªn t¸c dông cña nã? Ma S¾p ma S¾p ma Nh÷ng con mèi Bay ra Mèi trÎ Bay cao Mèi giµ Bay thÊp Gµ con Rèi rÝt t×m n¬i Èn nÊp ¤ng trêi MÆc ¸o gi¸p ®en Ra trËn Mu«n ngh×n c©y mÝa Móa g¬m KiÕn Hµnh qu©n Đầy đờng L¸ kh« Giã cuèn Bôi bay Cuån cuén Cá gµ rung tai Nghe Bôi tre TÇn ngÇn Gì tãc Hµng bëi §u ®a BÕ lò con §Çu trßn Träc lèc Chíp R¹ch ngang trêi Kh« khèc SÊm GhÐ xuèng s©n Khanh kh¸ch Cêi C©y dõa. c¶m cña con ngêi. - Cã 3 kiÓu nh©n ho¸ thêng gÆp: + Dùng từ vốn gọi ngời để gọi vật. + Dïng tõ vèn chØ tÝnh chÊt, ho¹t động của con ngời để chỉ tính chất, hoạt động của vật. + Trò chuyện, xng hô với vật nh đối víi con ngêi. 2. Bµi tËp..

(6) S¶i tay B¬i Ngän mïng t¬i Nh¶y móa Ma Ma ï ï nh xay lóa Lép bép Lép bép R¬i R¬i §Êt trêi Mï tr¾ng níc Ma chÐo mÆt s©n Sñi bät Cãc nh¶y chåm chåm Chã sña C©y l¸ h¶ hª Bè em ®i cµy vÒ §éi sÊm §éi chíp §éi c¶ trêi ma. ( TrÇn §¨ng Khoa). ? Èn dô lµ g×?. ? Cã mÊy kiÓu Èn dô thêng gÆp?. ? T×m c¸c Èn dô trong c¸c c©u th¬ sau vµ nhận xét về hiệu quả của các ẩn dụ đó? *a. Ngoµi kia cã lÏ mªnh m«ng qu¸ Giã l¹nl len vµo nóp díi c©y ( Phan Kh¾c Khoan). * b.. * c.. Nói non mêi mäc xanh nh níc TiÕc ch¼ng ai ngêi hÑn cuèi th«n ( T« Hµ). Giấy đỏ buồn không thắm. III. Èn dô. 1. Kh¸i niÖm. - Èn dô lµ gäi tªn sù vËt, hiÖn tîng nµy b»ng tªn sù vËt, hiÖn tîng kh¸c có nét tơng đồng với nó nhằm tăng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn đạt. - Cã bèn kiÓu Èn dô thêng gÆp. + Èn dô h×nh thøc. + Èn dô c¸ch thøc. + Èn dô phÈm chÊt. + ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. 2. Bµi tËp. * a. “ Giã len” vµ “ nóp díi c©y” lµ hai Èn dô tu tõ kiÓu nh©n ho¸ gîi c¸i l¹nh ïa vÒ ngËp trµn kho¶ng kh«ng gian mªnh m«ng. C¬n giã chÊt chøa c¸i l¹nh nhng b¶n th©n c¬n giã rÊt sî c¸i l¹nh ph¶i “len vµo núp dới cây” để trốn tránh cái lạnh. C¬n giã sî c¸i l¹nh hay con ngêi sî nỗi cô đơn? * b. “ Mêi mäc” lµ Èn dô tu tõ kiÓu nh©n ho¸. Nhê t¸c gi¶ sö dông nghÖ thuËt nµy mµ nói non trë lªn cã hån hơn, tơi đẹp hơn , có sức quyến rũ con ngời đến chiêm ngỡng vẻ đẹp đó. * c. “ Buåm” vµ “ sÇu” lµ hai Èn dô tu tõ kiÓu nh©n ho¸. NghÖ thuËt nµy đã làm cho những vật vô tri, vô giác.

(7) Mực đọng trong nghiên sầu ( Vò §×nh Liªn). ? Ho¸n dô lµ g×?. ? Cã mÊy kiÓu ho¸n dô thêng gÆp?. ? T×m vµ ph©n tÝch c¸c ho¸n dô cã trong c¸c c©u th¬ sau? *a. M×nh vÒ rõng nói nhí ai Trám bùi để rụng măng mai để già. ( Tè H÷u) * b. Chång em ¸o r¸ch em th¬ng. Chång ngêi ¸o gÊm x«ng h¬ng mÆc ngêi ( Ca dao). * c.. * d.. nh “ giÊy, mùc” còng mang nÆng t©m tr¹ng con ngêi.” GiÊy”: buån khổ quả nên không thắm lên đợc.” Mực” sầu não lắng đọng trong nghiên. Giấy, mực không đợc chiếc bót l«ng vµ bµn tay ®iÖu nghÖ cña ông đồ kết hợp trở nên bơ vơ lạc lâng . Hai c©u th¬ kh«ng chØ gîi c¶m mµ cßn gîi nçi niÒm hoµi cæ s©u s¾c trong lßng t¸c gi¶. IV. Ho¸n dô 1. Kh¸i niÖm - Ho¸n dô lµ tªn gäi sù vËt, hiÖn tîng, kh¸I niÖm b»ng tªn cña sù vËt hiÖn tîng, kh¸i niÖm kh¸c cã quan hÖ gÇn gòi víi nã nh»m t¨ng søc gîi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. - Cã bèn kiÓu ho¸n dô thêng gÆp. + Lấy một bộ phận để gọi toàn thể. + Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng. + Lấy dấu hiệu của sự vật để gọi sự vËt. + Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tợng. 2. Bµi tËp.. * a. “ Rõng nói” lµ ho¸n dô lÊy vËt thÓ ( thiªn nhiªn) gäi thay cho con ngời ( đồng bào Việt Bắc). * b. “ ¸o r¸ch” lµ ho¸n dô lÊy quÇn áo( áo rách) để thay cho con ngời( ngời nghèo khổ). - “ ¸o gÊm” còng lµ ho¸n dô lÊy quần áo( áo gấm) để thay cho con ngêi( ngêi giµu sang, quyÒn quÝ).. Sen tµn cóc l¹i në hoa Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân. * c. “ Sen” là hoán dụ lấy loài hoa ( Nguyễn Du) đặc trng ( hoa sen) để chỉ mùa( mùa h¹). - ( Cúc” là hoán dụ lấy loài hoa đặc trơng ( hoa cúc) để chỉ mùa( mùa thu). - ChØ víi hai c©u th¬ nhng NguyÔn Du đã diễn đạt đợc bốn mùa chuyển tiÕp trong mét n¨m, mïa h¹ ®i qua mùa thu lại đến rồi mùa thu kết thúc, đông bớc sang, đông tàn, xuân l¹i ngù trÞ. Những thằng bất nghĩa xin đừng tới §Ó mÆc thÒm ta xanh s¾c rªu.

(8) ( NguyÔn BÝnh). *d. “ ThÒm ta xanh s¾c rªu” lµ ho¸n dô lÊy t×nh c¶nh( t×nh c¶nh kh«ng cã bíc ch©n th¨m viÕng cña con ngêi nªn líp rªu tríc thÒm nhµ kh«ng bÞ dÊu ch©n dÉm n¸t, h h¹i mµ ngµy cµng mäc dµy h¬n, xanh s¾c h¬n) để thay thế cho tình cảnh ( tình cảnh cô đơn, không ngời thăm hỏi cña chñ nhµ). Ho¸n dô nµy lµm bËt ý cña hai c©u th¬: Nhµ th¬ chÊp nhận cuộc sống đơn côi, một thân mét m×nh chø kh«ng thÓ giao thiÖp, quan hÖ víi nh÷ng ngêi b¹n bÊt nghÜa v« t©m.. * e.. Mà hình đất nớc hoặc còn hoặc mất Sắc vàng nghìn xa, sắc đỏ tơng lai. ( ChÕ Lan Viªn). * e. “ S¾c vµng” lµ ho¸n dô lÊy mµu sắc để chỉ chế độ( chế độ cũ) - “ Sắc đỏ” là hoán dụ lấy màu sắc để chỉ chế độ( chế độ mới).. * h.. Cã nhí ch¨ng hìi giã rÐt thµnh Ba Lª Mét viªn g¹ch hång, B¸c chèng l¹i c¶ * h. “ Viªn g¹ch hång” lµ ho¸n dô một mùa băng giá lấy đồ vật ( viên gạch hồng) để biểu ( ChÕ Lan Viªn) trng cho nghÞ lùc thÐp, ý trÝ thÐp của con ngời( Bác Hồ vĩ đại). - “ Băng giá” là hoán dụ lấy hiện tợng tiêu biểu( cái lạnh ở Pa-ri) để gọi thay cho mùa( mùa đông). 4. Cñng cè: ? ThÕ nµo lµ so s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô? 5. Híng dÉn vÒ nhµ: ? §Æt c©u cã sö dông phÐp so s¸nh, nh©n ho¸ , Èn dô, ho¸n dô?. Từ ghép, từ láy, đạI từ, đIệp ngữ, chơI chữ I.Môc tiªu 1.KiÕn thøc. - Củng cố kiến thức cho HS về từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ 2.KÜ n¨ng. - Rèn kĩ năng nhận biết sử dụng từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ 3.Thái độ. - Có thái độ sử dụng từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ đúng lúc, đúng chỗ khi nãi, viÕt. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: Ôn tập lí thuyết phần : từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ.

(9) III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò ? ThÕ nµo lµ tõ ghÐp? ? Em h·y lÊy mét vµi vÝ dô vÒ tõ ghÐp? ? ThÕ nµo lµ tõ ghÐp chÝnh phô, cho vÝ dô?. ? Thế nào là từ ghép đẳng lập, cho ví dô?. ? ThÕ nµo lµ tõ l¸y?. ? Có mấy loại từ láy, đó là những loại nµo, cho vÝ dô?. Néi dung I. Tõ ghÐp. 1. Kh¸i niÖm. - Tõ ghÐp lµ nh÷ng tõ do hai hoÆc nhiÒu tiÕng cã ghÐp l¹i, lµm thµnh gäi lµ tõ ghÐp. - Có hai loại từ ghép: Từ ghép đẳng lập và từ ghÐp chÝnh phô. + Tõ ghÐp chÝnh phô: Lµ ghÐp c¸c tiÕng kh«ng ngang hµng nhau. TiÕng chÝnh lµm chç dùa vµ tiÕng phô bæ xung nghÜa cho tiÕng chÝnh. VÝ dô: Bót: Bót ch×, bót m¸y, bót bi… Ma: Ma rµo, ma phïn, ma dÇm… + Từ ghép đẳng lập: Là ghép các tiếng có nghÜa ngang hµng nhau, gi÷a c¸c tiÕng dïng để ghép có quan hệ bình đẳng về mặt ngữ ph¸p. Nghĩa của từ ghép đẳng lập chung hơn khái quát hơn nghĩa của các tiếng dùng để ghÐp. Có thể đảo vị trí trớc sau các tiếng đợc ghÐp. VÝ dô: QuÇn + ¸o: QuÇn ¸o, ¸o quÇn. Ca + h¸t: Ca h¸t, h¸t ca. Xinh + t¬i: Xinh t¬i, t¬i xinh. II. Tõ l¸y. 1. Kh¸i niÖm. - Từ láy là một kiểu từ phức đặc biệt có sự hß phèi ©m thanh, cã t¸c dông t¹o nghÜa gi÷a các tiếng. Phần lớn từ láy trong tiếng Việt đợc tạo ra bằng cách láy tiếng gốc có nghĩa. VÝ dô: + KhÐo: KhÐo lÐo. + Đẹp : Đẹp đẽ, đèm đẹp. + NhÑ: NhÑ nhµng, nhÌ nhÑ… - Cã hai lo¹i tõ l¸y: L¸y hoµn toµn vµ l¸y bé phËn. VÝ dô: + L¸y toµn bé gi÷ nguyªn thanh ®iÖu: Xanh xanh, vui vui… + Láy toàn bộ có biến đổi thanh điệu: Đo dỏ, tr¨ng tr¾ng, cán con, nhÌ nhÑ… + L¸y phô ©m ®Çu: PhÊt ph¬, phÊp phíi, chen chóc… + L¸y vÇn: Lao xao, lom khom, lÇm rÇm…. - Gi¸ trÞ cña tõ l¸y: Gîi t¶ vµ biÓu c¶m. - T¸c dông: Lµm cho c©u v¨n giµu h×nh tîng, nh¹c ®iÖu vµ gîi c¶m. III. §¹i tõ..

(10) ? §¹i tõ lµ g×?. ? Đại từ đợc chia làm mấy ngôi?. ? Đặt câu với đại từ dùng để trỏ?. ? Xác định đại từ có trong ví dụ?. ? ThÕ nµo lµ ®iÖp ng÷?. ? Điệp ngữ đợc chia làm mấy loại?. 1. Kh¸i niÖm. - Đại từ là từ dùng để trỏ hay hỏi về ngời, sự vật, hiện tợng trong một ngữ cảnh nhất định cña lêi nãi. VÝ dô: Mình về với Bác đờng xuôi Tha dïm ViÖt B¾c kh«ng ngu«i nhí Ngêi - §¹i tõ nh©n xng chia lµm ba ng«i: Ng«i thø nhÊt, ng«i thø hai, ng«i thø ba. Vµ chia lµm hai sè: sè Ýt vµ sè nhiÒu. - Đại từ dùng để trỏ: Tôi, tao, tớ, chúng tôi, chóng tao, chóng tí… - Lóc xng h« mét sè danh tõ chØ ngêi: ¤ng, bà, cháu, chú… cũng đợc sử dụng nh đại từ nh©n xng. VÝ dô: Ch¸u ®i liªn l¹c. Vui l¾m chó µ - Trá sè lîng: BÊy, bÊy nhiªu. VÝ dô: Phò phµng chi bÊy ho¸ c«ng Ngµy xanh mßn mái m¸ hång ph«i pha. - Trá vÞ trÝ cña sù vËt trong kh«ng gian, thêi gian: đây ,đó, kia, ấy, này, nọ… * Đại từ dùng để hỏi: - Hái vÒ ngêi, sù vËt: Ai, g×. - Hái vÒ sè lîng: Bao nhiªu, mÊy… - Hái vÒ kh«ng gian, thêi gian: §©u, bao giê. VÝ dô: Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu ( Ca dao) Bao giê c©y lóa cßn b«ng Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn ( Ca dao) IV. §iÖp ng÷. 1.Kh¸i niÖm. - §iÖp ng÷ lµ nh¾c ®i nh¾c l¹ mét tõ, mét ng÷ trong c©u v¨n, ®o¹n v¨n, c©u th¬, ®o¹n th¬. - Điệp ngữ vừa để nhấn mạnh ý vừa tạo cho c©u v¨n, c©u th¬, ®o¹n v¨n, ®o¹n th¬ giµu ©m ®iÖu, giäng v¨n trë nªn tha thiÕt, nhÞp nhµng hoÆc hµo hïng m¹nh mÏ. VÝ dô: Trêi xanh ®©y lµ cña chóng ta Nói rõng ®©y lµ cña chóng ta Những cánh đồng thơm ngát Những ngả đờng bát ngát Những dòng sông đỏ nặng phù xa - C¸c lo¹i ®iÖp ng÷.: + §iÖp ng÷ c¸ch qu·ng. + §iÖp ng÷ nèi tiÕp. + §iÖp ng÷ chuyÓn tiÕp (§iÖp ng÷ vßng).

(11) ? Khi sö dông ®iÖp ng÷ cÇn chó ý nh÷ng g×?. ? Ch¬i ch÷ lµ g×?. ? Chơi chữ thờng đợc dùng trong thể lo¹i v¨n häc nµo? nh©n vËt nµo trong chÌo thêng hay sö dông lèi ch¬i ch÷?. VÝ dô: Anh đã tìm em rất lâu, rất lâu C« g¸i ë Th¹ch Kim, Th¹ch Nhän Kh¨n xanh, kh¨n xanh ph¬i ®Çy l¸n sím S¸ch giÊy më tung tr¾ng c¶ rõng chiÒu. ( Ph¹m TiÕn DuËt) ChuyÖn kÓ tõ nh÷ng nçi nhí s©u xa Th¬ng em, th¬ng em, th¬ng em biÕt mÊy ( Ph¹m TiÕn DuËt) Cïng tr«ng l¹i mµ cïng ch¼ng thÊy ThÊy xanh xanh nh÷ng mÊy ngµn d©u Ngµn d©u xanh ng¾t mét mµu Lßng chµng ý thiÕp ai sÇu h¬n ai. * Lu ý: §iÖp ng÷ kh¸c víi c¸ch nãi, c¸ch viÕt lÆp do nghÌo nµn vÒ vèn tõ, do kh«ng nắm chắc cú pháp nên nói và viết lặp, đó là mét trong nh÷ng lçi c¬ b¶n vÒ c©u. V. Ch¬i ch÷. 1. Kh¸i niÖm. - Ch¬i ch÷ lµ c¸ch vËn dông ng÷ ©m, ng÷ nghĩa của từ để tạo ra những cách hiểu bất ngê, thó vÞ. VÝ dô: Nửa đêm, giờ tí, canh ba Vợ tôi, con gái, đàn bà, nữ nhi -> Dùng từ gần nghĩa, đồng nghĩa để chơiI ch÷. - C¸c lèi ch¬i ch÷: V¨n th¬ trµo phóng, ca dao, chÌo cæ ( vai hÒ) thêng sö dông nhiÒu lèi ch¬i ch÷. - Dùng từ đồng nghĩa, trái nghĩa. Tr¨ng bao nhiªu tuæi tr¨ng giµ Nói bao nhiªu tuæi gäi lµ nói non. - Dïng lèi nãi l¸i. Mang theo mét c¸i phong b× Trong đựng cái gì, đựng cái đầu tiên. - Dùng từ động âm. Bµ giµ ®i chî cÇu §«ng Xem mét quÎ bãi lÊy chång lîi ch¨ng ThÇy bãi gieo quÎ nãi r»ng Lîi th× cã lîi nhng r¨ng ch¼ng cßn. ( Ca dao). 4. Cñng cè: ? Thế nào là từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ? 5. Híng dÉn vÒ nhµ: ? Vết đoạn văn có sử dụng từ ghép, từ láy, đại từ, điệp ngữ, chơi chữ?. Quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm.

(12) I.Môc tiªu 1.KiÕn thøc. - Củng cố kiến thức cho HS về quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm 2.KÜ n¨ng. - Rèn kĩ năng nhận biết sử dụng về quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng ©m. 3.Thái độ. - Có thái độ sử dụng về quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm đúng lúc, đúng chỗ khi nói, viết. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: Ôn tập lí thuyết phần : Quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò Néi dung I.Quan hÖ tõ. 1.Kh¸i niÖm. - Quan hệ từ là từ dùng để liên kết từ với ? Quan hÖ tõ lµ g×? tõ, ®o¹n c©u víi ®o¹n c©u, c©u víi c©u gãp phÇn lµm cho c©u trän nghÜa, hoÆc tạo nên sự liền mạch lúc diễn đạt. VÝ dô: + Cảnh đẹp nh tranh. + Các liệt sĩ đã hiến dâng xơng máu cho độc lập, tự do của tổ quốc. ? Quan hÖ tõ gåm cã mÊy lo¹i? - Quan hÖ tõ gåm hai lo¹i: Giíi tõ vµ liªn tõ. + Giới từ là những từ dùng để liên kết c¸c thµnh phÇn cã quan hÖ ng÷ ph¸p chính phụ nh: Của, bằng, với, về, để, cho, mµ, v×, do, nh, ë… VÝ dô: ? Xác định quan hệ từ có trong ví dụ? Nªn thî nªn thÇy v× cã häc No ¨n no mÆc bëi hay lµm. + Liên từ: Là từ để liên kết các thành phần ngữ pháp đẳng lập nh: Và, với, cïng, hay, hoÆc, nh, mµ, chø, th×, hÔ, gi¸, gi¶ sö, tuy, dï…. II. Từ đồng nghĩa. 1.Kh¸i niÖm. - Từ đồng ngghĩa là từ có nghĩa giống ? Thế nào là từ đồng nghĩa? nhau hoÆc gÇn gièng nhau. VÝ dô: + Mïa hÌ- mïa h¹. + Qu¶ - tr¸i. - Có hai loại đồng nghĩa: Đồng nghĩa ? Từ đồng nghĩa gồm có mấy loại? hoàn toàn và đồng nghĩa không hoàn toµn. + §ång nghÜa hoµn toµn: Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa t¬ng tù nhau, kh«ng cã s¾c th¸i ý nghÜa kh¸c nhau. VÝ dô:.

(13) ? Xác định từ đồng nghĩa có trong ví + Nông trờng ta rộng mênh mông. dô? Tr¨ng lªn tr¨ng lÆn vÉn kh«ng ra ngoµi + Cöa bång véi më rÌm ch©u Trêi cao s«ng réng mét mµu bao la. II. Tõ tr¸i nghÜa. 1. Kh¸i niÖm. - Tõ tr¸i nghÜa lµ tõ cã nghÜa tr¸i ngîc nhau, xét trên cơ sở chung nào đó. VÝ dô: + Chóng t«i kh«ng sî chÕt chÝnh lµ ? Xác định từ trái nghĩa có trong ví dụ? chúng tôi muốn sống. + Ngêi buån c¶nh cã vui ®©u bao giê. - dïng tõ tr¸i nghÜa cã t¸c dông t¹o nªn tÝnh c©n søng trong th¬ v¨n, biÐt sö dụng từ trái nghĩa đúng chỗ câu văn sẽ thêm sinh động, t tởng, tình cảm trở nên s©u s¾c. VÝ dô: ? Xác định từ trái nghĩa có trong ví dụ? Dßng s«ng bªn lë bªn båi. Dïng tõ tr¸i nghÜa trong vÝ dô trªn cã Bên lở thì đục, bên bồi thì trong. t¸c dông g×? IV. Từ đồng âm. 1. Kh¸i niÖm. ? Thế nào là từ đồng âm? - Từ đồng âm là những từ phát âm giống nhau nhng nghÜa kh¸c xa nhau kh«ng liên quan gì đến nhau. ? Gi¶i thÝch nghÜa cña vÝ dô ? VÝ dô: C¸i cuèc, tæ quèc, chim cuèc. - Từ đồng âm chỉ có thể hiểu đợc đúng nghÜa qua c¸c tõ cïng ®i víi nã trong c©u, nhê hoµn c¶nh giao tiÕp( ng÷ c¶nh, hoàn cảnh) mà ta có thể nhận diện đợc nghĩa của từ đồng âm. VÝ dô: ? Giải thích nghĩa của từ đồng âm có + Ruồi đậu mâm xôi, mâm xôi đậu. trong ví dụ và cho biết nó thuộc từ loại + Kiến bò đĩa thịt, đĩa thịt bò. nµo? V. LuyÖn tËp. ? chọn câu trả lời đúng nhất cho các câu sau? * 1. Trong c¸c c©u sau c©u nµo sö dông quan hÖ tõ. a. Võa tr¾ng l¹i võa trßn. b. B¶y næi ba ch×m. c. Tay kÎ nÆn. d. Gi÷ tÊm lßng son. * 2. Trong c¸c c©u sau c©u nµo kh«ng sö dông quan hÖ tõ. a. ¤ t« buýt lµ phng tiÖn giao th«ng thuËn tiÖn cho mäi ngêi. b. MÑ tÆng em rÊt nhiÒu quµ ttrong ngµy sinh nhËt. c. T«i gi÷ m·i bøc ¶nh b¹n tÆng t«i. d. S¸ng nay bè t«i lµm viÖc ë nhµ. * 3. CÆp tõ nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ cÆp tõ tr¸i nghÜa. a. TrÎ – giµ..

(14) b. S¸ng – tèi. c. Sang – hÌn. d. Ch¹y - nh¶y. * 4. Giải thích nghĩa của từ “đồng” trong nh÷ng trêng hîp sau. - Trống đồng, đồng lòng, đồng tiền. 4. Cñng cè: ? Thế nào là quan hệ từ, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng âm? 5. Híng dÉn vÒ nhµ. ? ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n trong dã cã sö dông quan hÖ tõ?. LuyÖn tËp mét sè biÖn ph¸p tu tõ trong tiÕng viÖt I.Môc tiªu 1.KiÕn thøc. - Cñng cè kiÕn thøc cho HS vÒ mét sè biÖn ph¸p tu tõ trong tiÕng ViÖt. 2.KÜ n¨ng. - RÌn kÜ n¨ng nhËn biÕt, ph©n tÝch, sö dông mét sè biÖn ph¸p tu tõ trong tiÕng ViÖt 3.Thái độ. - Có thái độ sử dụng một số biện pháp tu từ trong tiếng Việt đúng lúc, đúng chỗ khi nãi, viÕt. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: ¤n tËp lÝ thuyÕt phÇn : So s¸nh, nh©n ho¸, Èn dô, ho¸n dô… III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi.. Hoạt động của thầy và trò ? H·y ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña biÖn pháp tu từ chính đợc tác giả dùng trong ®o¹n th¬ sau? Mai vÒ miÒn Nam th¬ng, trµo níc m¾t. Muèn lµm con chim hãt quanh l¨ng B¸c. Muèn lµm ®o¸ hoa to¶ h¬ng ®©u ®©y. Muèn lµm c©y tre trung hiÕu chèn nµy. ( ViÕng l¨ng B¸c- ViÔn Ph¬ng). ? Xác định và phân tích giá trị của tất cả các biện pháp nghệ thuật đợc tác giả dùng trong hai c©u th¬ sau?. Néi dung 1.Bµi tËp 1. §iÖp tõ muèn lµm lµ nghÖ thuËt tu từ chính đợc nhà thơ Viễn Phơng dùng trong khổ thơ trên để nhấn mạnh nỗi khát khao, mong mỏi đợc ở mãi bên Ngêi. Nçi niÒm Êy kh«ng ph¶i chØ cña ViÔn Ph¬ng mµ cßn lµ t×nh c¶m cña nh©n d©n MiÒn Nam, cña c¶ d©n téc Việt Nam đối với Bác kính yêu. 2.Bµi tËp 2. * So s¸nh tu tõ. - Cái đợc so sánh: Mặt trời. - C¬ së so s¸nh: Xuèng biÓn. - Tõ so s¸nh: Nh. - Cái dùng để so sánh: Hòn lửa..

(15) MÆt trêi xuèng biÓn nh hßn löa Sóng đã cài then, đêm sập cửa. ( Huy CËn). ? H·y gi¶i thÝch vµ ph©n tÝch t¸c dông cña biÖn ph¸p nghÑ thuËt chÝnh dîc Tè H÷u sö dông trong ®o¹n th¬ sau? Em ¬i Ba Lan mïa tuyÕt tan. §êng B¹ch D¬ng s¬ng tr¾ng n¾ng trµn. Anh ®i, nghe tiÕng ngêi xa väng. Một giọng thơ ngâm, một giọng đàn. ( Tè H÷u). ? Xác định và phân tích giá trị của các biện pháp tu từ đợc dùng trong hai câu thơ sau? C¸nh buåm g¬ng to nh m¶nh hån lµng. Rín th©n tr¾ng bao la th©u gãp giã. ( Quª h¬ng- TÕ Hanh). * Nh©n ho¸ tu tõ. - MÆt trêi xuèng. - Sóng cài then, đêm sập cửa. * Èn dô tu tõ. - Sóng đã cài then, đêm sập cửa. -> Những lợn sóng dài chuyển động đợc hình dung nh cái then cài ngang mà cánh cửa là màn đêm sập xuống. * §èi ng÷ t¬ng hç. - Cµi then>< SËp cöa. * Nghệ thuật đổi trật tự cú pháp: ở cả hai c©u cã thÓ kiÓm chøng nh sau: - MÆt trêi nh hßn löa xuèng biÓn. - Đêm sập cửa, sóng đã cài then. * Dïng tõ cïng trêng nghÜa. - MÆt trêi- hßn löa; BiÓn- sãng; Cöathen; Cµi- sËp. * T¸c dông: TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuật trên đã gíup nhà thơ vẽ lên một bøc tranh biÓn hoµng h«n võa réng lín, tr¸ng lÖ, lung linh võa cã hån, võa thi vÞ, gÇn gòi víi con ngêi. 3.Bµi tËp 3. §iÖp vÇn, ®iÖp ©m lµ biÖn ph¸p chính đợc nhà thơ Tố Hữu sử dụng trong đoạn thơ trên. Cụ thể nhà thơ đã dïng nhiÒu tõ cïng vÇn an ( lan, tan, tràn) vần ơng ( đờng, dơng, sơng) vần ang ( n¾ng, tr¾ng) nèi tiÕp nhau. Tuy nhiªn, nh¹c tÝnh cña ®o¹n th¬ chñ yÕu đợc phát ra từ những vần lng kì diệu: Lan- tan, d¬ng-s¬ng, tr¾ng- n¾ng. V× vậy lời thơ khi đọc lên vanng nngân nh một điệu đàn, một khúc hát du dơng, khơi gợi tâm hòn của ngời đam mê thởng thức nghệ thuật nhớ đến một giọng thơ ngâm của đại thi hào Ba Lan và một giọng đàn của Chopin chính là hai đỉnh cao chói lọi của nền văn học Ba Lan luôn đợc thế giới ngỡng mộ, tự hµo vµ ca ngîi. 4. Bµi tËp 4. * So s¸nh tu tõ. - Cái đợc so sánh: Cánh buồm. - C¬ së so s¸nh: G¬ng to. - Tõ so s¸nh: Nh. - Cái dùng để so sánh: Mảnh hồn làng. * Èn dô tu tõ. - Hån lµng: ChØ linh hån quª h¬ng. * Nh©n ho¸ tu tõ. Rín th©n tr¾ng bao la th©u gãp giã. * Tác dụng: ở hai câu thơ trên cải đợc so s¸nh lµ mét sù vËt cô thÓ, h÷u h×nh. Còn cái dùng để so sánh là cái trừu t-.

(16) ? Xác định và nêu tác dụng của biện pháp nghÖ thuËt mµ nhµ th¬ dïng trong ®o¹n th¬ th¬ sau? Ôi đâu phải qua đêm dài lạnh cóng. MÆt trêi lªn lµ hÕt bãng mï s¬ng. Ôi đâu phải qua đoạn đờng lửa bỏng. Cuộc đời ta bỗng chốc hoá thiên đờng. ( Tè H÷u). ? Xác định tất cả các biện pháp tu từ đợc t¸c gi¶ dïng trong bµi th¬ sau vµ nªu t¸c dụng của chúng đối với sức truyền cảm l©u bÒn cña bµi th¬? Mïa xu©n chÝn. ợng, vô hình. Cách cí von này đã làm næi bËt h×nh ¶nh c¸nh buåm ®ang tiÕn thẳng ra khơi, đẹp trong vẻ cờng tráng, khoáng đạt, bất ngờ. 5.Bµi tËp 5. - §ªm dµi: §îc nhµ th¬ chØ qu·ng thêi gian dµi nh©n d©n ta ph¶i sèng díi ¸ch thống trị của giai cấp phong kiến và đế quèc. - Lạnh cóng: Đợc nhà thơ dùng để chỉ nçi khæ ®au, t×nh tr¹ng tr× trÖ kh«ng ph¸t triÓn dîc mµ d©n téc ta ph¶i chÞu đựng trong những chuỗi ngày sống kiÕp n« lÖ. - Mặt trời: Đợc nhà thơ dùng để chỉ ¸nh s¸ng cña c¸ch m¹ng vµ th¾ng lîi cña c«ng cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p gi¶i phãng d©n téc. - Mù sơng: Đợc nhà thơ dùng để chỉ nh÷ng nhËn thøc, t tëng cò cßn r¬i rít l¹i khi c¸ch m¹ng thµnh c«ng. ChÝnh bóng mù sơng đã cản trở quan niệm, quan điểm, nhận thức đúng đắn của kh«ng Ýt ngêi. - Đoạn đờng: Đợc nhà thơ dùng để chỉ mét giai ®o¹n lÞch sö. - Lửa bỏng: Đợc nhà thơ dùng để chỉ những tổn thất đau đớn về vật chất còng nh tinh thÇn do chiÕn tranh g©y ra cho nh©n d©n ta. - Thiên đờng: Đợc nhà thơ dùng để chỉ cuéc sèng míi ®Çy h¹nh phóc n¬i trÇn thÕ. * Nh vậy, đêm dài lạnh cóng, mặt trời, mù sơng, đoạn đờng, lửa bỏng, thiên đờng chính là những hình ảnh ẩn dụ tu tõ. Th«ng qua c¸c h×nh ¶nh nghÖ thuËt này, nhà thơ muốn nói đến những sai lÇm vÒ nhËn thøc chÝnh trÞ mµ kh«ng Ýt ngời đã mắc phải trong thời gian chín năm kháng chiến chống Pháp ( 19461954) đồng thời nhắc lại những nỗi khổ đau, tủi nhục, cay đắng, vất vả mà nhân dân ta đã chịu đựng trong suốt thời gian dài đó. 6. Bµi tËp 6. * Nh©n ho¸ tu tõ. - Sét so¹t giã trªu tµ ¸o biÕc. - Bãng xu©n sang. - Hæn hÓn nh lêi cña níc m©y... * Èn dô tu tõ. - Trong lµn n¾ng öng: Khãi m¬ tan. - Sãng cã xanh t¬i gîn tíi trêi. - Kh¸ch xa gÆp lóc mïa xu©n chÝn. * §æi trËt tù có ph¸p..

(17) Trong lµn n¾ng öng: Khãi m¬ tan. §«i m¸i nhµ tranh lÊm tÊm vµng Sét so¹t giã trªu tµ ¸o biÕc, Trªn giµn thiªn lÝ . Bãng xu©n sang. Sãng cá xanh t¬i gîn tíi trêi. Bao cô thôn nữ hát trên đồi Ngày mai trong đám xuân xanh ấy. Cã kÎ theo chång bá cuéc ch¬i. TiÕng ca v¾t vÎo lnng ch÷ng nói. Hæn hÓn nh lêi cña níc m©y... ThÇm th× víi ai ngåi díi tróc, Nghe ra ý vÞ vµ th¬ ng©y... Kh¸ch xa gÆp lóc mïa xu©n chÝn, Lßng trÝ b©ng khu©ng sùc nhí lµng - ChÞ Êy n¨n nay cßn g¸nh thãc. Däc bê s«ng tr¾ng n¾ng chang chang?. ( Hµn MÆc Tö). ? Ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt tu tõ trong hai c©u th¬ sau? VÉn biÕt trêi xanh lµ m·i m·i Mµ sao nghe nhãi ë trong tim. ( ViÕng l¨ng B¸c- ViÔn Ph¬ng). ? Xác định và nêu tác dụng của các biện pháp tu từ mà nhà thơ đã dùng trong hai c©u th¬ sau? ơi!Gió Lào ơi! Ngời đừng thổi nữa. Những ruộng đói mùa, những đồng đói cỏ ( ChÕ Lan Viªn). - Trong lµn n¾ng öng: Khãi m¬ tan. §«i m¸i nhµ tranh lÊm tÊm vµng Sét so¹t giã trªu tµ ¸o biÕc, - Sãng cá xanh t¬i gîn tíi trêi. Bao cô thôn nữ hát trên đồi - Ngày mai trong đám xuân xanh ấy. Cã kÎ theo chång bá cuéc ch¬i. - TiÕng ca v¾t vÎo lnng ch÷ng nói. Hæn hÓn nh lêi cña níc m©y... ThÇm th× víi ai ngåi díi tróc, Nghe ra ý vÞ vµ th¬ ng©y... - Kh¸ch xa gÆp lóc mïa xu©n chÝn, Lßng trÝ b©ng khu©ng sùc nhí lµng - ChÞ Êy n¨n nay cßn g¸nh thãc. Däc bê s«ng tr¾ng n¾ng chang chang? * C©u hái tu tõ. - ChÞ Êy n¨n nay cßn g¸nh thãc. Däc bê s«ng tr¾ng n¾ng chang chang? * So s¸nh tu tõ. - TiÕng ca v¾t vÎo lnng ch÷ng nói. Hæn hÓn nh lêi cña níc m©y... * Ho¸n dô tu tõ. - Ngày mai trong đám xuân xanh ấy. * §iÖp ©m. Däc bê s«ng tr¾ng n¾ng chang chang? * T¸c dông: TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p tu tõ trên đã gúp tác giả vẽ đợc một bức tranh mïa xu©n n¬i th«n d·, ®Ëm vÎ xu©n, xu©n ttrong c¶nh vËt vµ xu©n trong lßng ngêi. 7.Bµi tËp 7. Trời xanh là hình ảnh đợc thể hiện b»ng nghÖ thuËt Èn dô tu tõ, chØ B¸c Hå kÝnh yªu. B¸c nh trêi xanh cßn m·i trên đầu, Bác đã hoá thân vào sự trờng cửu, vĩnh hằng của thiên nhiên, đất nớc và dân tộc. Mặt khác nghệ thuật nµy cïng thÓ hiÖn n«ic nhãi ®au, quÆn th¾t, buån b·, tiÕc nuèi, nhí th¬ng da diÕt cña nhµ th¬ tríc sù ra ®i cña B¸c. 8. Bµi tËp 8. - Nh©n ho¸ tu tõ ë c¶ hai c©u th¬. - Điệp từ: Ơi, những, đói. - ẩn dụ tu từ: Đói mùa, đói cỏ. - §èi ng÷ t¬ng hç: Những ruộng đói mùa>< những đồng đói cỏ. - §æi trËt tù có ph¸p ë c¶ hai c©u th¬. - Liệt kê: Gió, ruộng, đồng, mùa, cỏ. * T¸c dông: C¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt trên đã giúp nhà thơ bày tỏ nỗi xúc động nghẹn ngào của mình trớc hình ảnh làng quê bị đói khổ vì thời tiết kh¾c nghiÖt..

(18) ? Xác định và nêu tác dụng của các biện pháp tu từ mà nhà thơ đã dùng trong hai c©u th¬ sau? ¸nh n¾ng ®Çu tiªn nh×n em nh cÆp m¾t thiÕt tha. B¶o ph¶i tr¶ thï, ph¶i giÕt lò yªu ma ( C¸i chÕt cña em ¸i- TÕ Hanh). Chó bÐ lo¾t cho¾t C¸i x¾c xinh xinh C¸i ch©n tho¨n tho¾t C¸i ®Çu nghªnh nghªnh Ca lô đội lệch Måm huýt s¸o vang Nh con chim chÝch Nhảy trên đờng vàng. ( Lîm-Tè H÷u). 9. Bµi tËp 9. * Nh©n ho¸ tu tõ. - ¸nh n¾ng ®Çu tiªn nh×n em... - B¶o ph¶i... * So s¸nh tu tõ. ¸nh n¾ng ®Çu tiªn nh×n em nh cÆp m¾t thiÕt tha. - Cái đợc so sánh: ánh nắng đầu tiên - C¬ së so s¸nh: nh×n em - Tõ so s¸nh: Nh. - Cái dùng để so sánh:cặp mắt thiết tha. * §iÖp tõ: Ph¶i. * Èn dô tu tõ: - Lũ yêu ma đợc dùng để chỉ bọn thực d©n Ph¸p. Gäi bän giÆc lµ lò yªu ma v× giữa hai đối tợng này có điểm giồng nhau: Bon giÆc tµn b¹o hung h·m nh mét lò yªu tinh, ma quû. * §èi ng÷ t¬ng hç: - Tr¶ thï >< GiÕt. * T¸c dông: C¸c biÖn ph¸p tu tõ nãi trên đã làm cho những tia nắng mặt trêi ®Çu tiªn v« tri, v« gi¸c ë biÓn buæi rạng đông cũng mang nặng tâm trạng , t©m sù cña con ngêi. ¸nh n¾ng cña quª h¬ng còng cã lßng c¨m thï giÆc Ph¸p s«i sôc vµ nh×n em bÐ víi cÆp m¾t thiÕt tha yªu th¬ng. Th«i thóc ta t×m c¸ch tiªu diÖt bän giÆc tµn b¹o hung h·m. ChÝnh lò yªu tinh, ma quû Êy mçi khi cµn quÐt vµo vïng kh¸ng chiến vên biển thờng tìm cách đốt phá lới đánh cá và thuyền của ng dân để triÖt ph¸ kinh tÕ, nguån sèng cña hä t¹o nªn th¶m c¶nh BiÓn ®Çy c¸ mµ dân làng nhịn đói. 10. Bµi tËp 10. a. §o¹n th¬ xuÊt hiÖn bèn tõ l¸y: Lo¾t cho¾t, xinh xinh, tho¨n tho¾t, nghªnh nghªnh. * Gi¶i thÝch: - Lo¾t cho¾t: ( Vãc d¸ng) bÕ nhá. - Xinh xinh: Có hình dáng và đờng nét dÔ coi, a nh×n. - Thoăn thoắt: Gợi tả dáng cử động ch©n, tay rÊt nhanh nhÑn, nhÞp nhµng liªn tôc. - Nghªnh nghªnh: §a cao lªn ( ®Çu hay bé phËn cña ®Çu) vµ híng vÒ phÝa cÇn chó ý. * Tác dụng: Tác giả đã sử dụng từ láy đúng lúc, đúng chỗ đã làm cho hình ¶nh chó bÐ Lîm hiÖn lªn võa thanh thoát, a nhìn, vừa sống động, hồn.

(19) ? H·y gi¶i thÝch, ph©n tÝch hiÖu qu¶ nghÖ thuËt cña tÊt c¶ c¸c tõ l¸y trong ®o¹n th¬ trªn? ? T×m vµ ph©n tÝch t¸c dông cña tÊt c¶ c¸c biện pháp tu từ đợc Tố Hữu dùng trong ®o¹n th¬?. H·y gi¶i thÝch vµ ph©n tÝch nghÖ thuËt cña c©u hái tu tõ ttrong c©u th¬ sau? Lîm ¬i, cßn kh«ng? (Lîm- Tè H÷u). ?Xác định tất cả các biện pháp tu từ đợc dïng trong ®o¹n th¬ sau? Nªu t¸c dông của các biện pháp tu từ đó? Giải thích nghÜa cña c¸c tõ l¸y cã trong ®o¹n th¬ ? Buån tr«ng cöa bÓ chiÒu h«m ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa xa? Buån tr«ng ngän níc míi sa Hoa tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u?. nhiên, nhí nhảnh, yêu đời. Vậy nên từ vẻ đẹp ngoại hình, nhà thơ đã phát hiện ra đợc vẻ đẹp tâm hồn của chú bé Lîm chØ b»ng bèn tõ l¸y. V¶ l¹i , những từ láy cũng thể hiện thái độ mến yêu, trân trọng của nhà thơ đối víi Lîm. b. Các biện pháp tu từ đã đợc dùng trong ®o¹n th¬. * §æi trËt tù có ph¸p. - C¸i x¾c xinh xinh - C¸i ch©n tho¨n tho¾t - C¸i ®Çu nghªnh nghªnh - Ca lô đội lệch * So s¸nh tu tõ. Måm huýt s¸o vang Nh con chim chÝch * Èn dô tu tõ. - Nhảy trên đờng vàng. -> Đờng vàng là ẩn dụ tu từ chỉ con đờng cách mạng tơi sáng, đẹp đẽ. Các biện pháp tu từ đợc tác giả sử dụng chính xác và độc đáo đã làm tăng thêm vẻ đẹp ngoại hình đáng yêu cña chó bÐ Lîm. 11. Bµi tËp 11. §o¹n kÕt thóc bµi th¬ Lîm nhµ thơ đã thốt lên trong đau đớn, xót xa lÉn ngËm ngïi Lîm ¬i, cßn kh«ng? Đây là câu hổi tu từ gây cho ngời đọc mét Ên tîng s©u ®Ëm vÒ chó bÐ Lîm. Lợm đã hi sinh- chết về thể xác- nhng linh hån bÐ nhá, thiªng liªng cña em đã hoá thân vào thiên nhiên đất nớc mªnh m«ng. Lîm vÉn cßn sèng m·i trong lòng nhiều thế hệ độc giả yêu th¬. 12. Bµi tËp 12. a. C¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt. * §iÖp ng÷: Buån tr«ng. * C©u hái tu tõ: - ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa xa? - Hoa tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u? * Nh©n ho¸: - Hoa tr«i man m¸c - Néi cá dÇu dÇu - Giã cuèn mÆt duÒnh - TiÕng sãng kªu * §æi trËt tù có ph¸p. - ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa xa? - Hoa tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u? - Chân mây mặt đất một màu xanh xanh..

(20) Buån tr«ng néi cá dÇu dÇu, Chân mây mặt đất một màu xanh xanh Buån tr«ng giã cuèn mÆt duÒnh Çm Çm tiÕng sãng kªu quanh ghÕ ngåi.. ( TruyÖn KiÒu- NguyÔn Du). ?Xác định tất cả các biện pháp tu từ đợc dïng trong ®o¹n th¬ sau? Nªu t¸c dông của các biện pháp tu từ đó? Giải thích nghÜa cña c¸c tõ l¸y cã trong ®o¹n th¬ ? V©n xem trang träng kh¸c vêi Khuân trăng đầy đặn nét ngài nở nang. Hoa cêi ngäc thèt ®oan trang. - Çm Çm tiÕng sãng kªu quanh ghÕ ngåi. * PhÐp song hµnh: - C©u lôc . Miªu t¶ thiªn nhiªn. - C©u b¸t. Miªu t¶ th©n phËn nµng KiÒu. b. T¸c dông cóa c¸c biÖn ph¸p tu tõ. Các biện pháp nghệ thuật trên đợc NguyÖn Du phèi hîp rÊt tµi hoa, ®iªu luyện. Vừa biểu đạt đợc vẻ đẹp của ngo¹i c¶nh mét c¸ch chÝnh x¸c, tinh tế, sống động vừa biểu đạt đợc tâm c¶nh- néi t©m- ®a d¹ng phøc t¹p cña nh©n vËt Thuý KiÒu. Trong chiÒu s©u cña lêi th¬ ý th¬, trong nçi buån cña KiÒu cßn chuyªn chë mét tiÕng kªu xÐ ruét, mét lêi tè c¸o ®anh thÐp c¸i x· hội phong kiến bất công, phi nghĩa đã cíp ®o¹t quyÒn sèng, quyÒn h¹nh phúc của Kiều, đã xô đẩy kiều vào ngõ cụt không lối thoát, vào đêm tối mênh mông của cuộc đời. c. Gi¶i thÝch c¸c tõ l¸y. - ThÊp tho¸ng: Tho¸ng hiÖn råi l¹i mÊt, lóc râ lóc kh«ng. - Xa xa: H¬i xa. - Man m¸c: ChiÕm c¶ mét kho¶ng kh«ng gian bao la nh to¶ ra trong kh«ng gian v¾ng lÆng, gîi t©m tr¹ng co đơn, tâm trạng lâng lâng đợm buồn. - DÇu dÇu: HÐo, óa, buån , ñ rò, kÐm t¬i vui. - Xanh xanh: Mµu h¬i xanh. - ầm ầm: Từ mô phỏng tiếng động to vµ rÒn. 13. Bµi tËp 13. a. C¸c biÖn ph¸p tu tõ * §èi ng÷ t¬ng hç: - Khu«n tr¨ng>< NÐt ngµi. - Đầy đặn >< nở nang. - M©y >< tuyÕt. - Thua >< nhêng. - Níc tãc >< Mµu da. * LiÖt kª: Khu«n tr¨ng, nÐt ngµi, hoa cêi, ngäc thèt, tãc, da. * Trêng nghÜa: - Trang trọng- đầy đặn – nở nang đoan trang ( trờng ngghĩa về tính chất) - M©y – tuyÕt( trêng nghÜa vÒ sù vËt) - Thua- nhêng ( trêng nghÜa vÒ hµnh động) - Khu«n tr¨ng- nÐt ngµi- hoa cêi- ngäc thèt- tãc- da ( trêng nghÜa vÒ bé phËn c¬ thÓ con ngêi) * §æi trËt tù có ph¸p..

(21) M©y thua níc tãc, tuyÕt nhêng mµu da.. - Khuân trăng đầy đặn nét ngài nở nang. - M©y thua níc tãc, tuyÕt nhêng mµu da. * Nh©n ho¸: - Hoa cêi ngäc thèt - M©y thua......... tuyÕt nhêng * Èn dô: - Khuân trăng: Khuôn mặt đầy đặn nh mÆt tr¨ng. - Nét ngài: Chân mày đẹp nnh mày cña con bím t»m. - Hoa cêi ngäc thèt: MiÖng cêi t¬i nh hoa, lêi nãi trong nh ngäc. b. T¸c dông: TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p nghệ thuật trên vừa miêu tả vẻ đẹp a nhìn của Thuý Vân vừa dự báo đợc tơng lai tốt lành của nàng trên đờng đời. c. Gi¶i thÝch tõ l¸y. - Trang träng: Cã nh÷ng yÕu tè biÓu hiÖn sù rÊt mùc coi träng. - Đầy đặn: Đầy hết, không khuyết, kh«ng cã chç nµo lâm. - Në nang: ( Th©n thÓ, hoÆc bé phËn cơ thể) đợc phát triển một cách đầy đặn. 14. Bµi tËp 14. Trong ®o¹n ht¬ trªn , c¶m xóc cña nhµ th¬ Thanh H¶i tríc c¶nh mïa xuân của thiên nhiên đợc tập trung miªu t¶ ë hai c©u th¬: Tõng giät long lanh r¬i T«i ®a tay t«i høng. Nhµ th¬ ®a tay høng tõng giät ©m thanh cña tiÕng chim, ë ®©y cã sù chuyển đổi cảm giác, tiếng chim từ chỗ là âm thanh( cảm nhận đợc bằng thÝnh gi¸c) bçng chuyÓn thµnh tõng gät ( cã h×nh khèi, c¶m nhËn b»ng thÞ ? Ph©n tÝch gi¸ trÞ cña nghÖ thuËt Èn dô gi¸c) råi tõng giät Êy l¹i long lanh ¸nh chuyển đổi cảm giác trong hai câu thơ sáng và màu sắc, có thể cảm nhận đợc cuèi cña ®o¹n th¬ sau? b»ng c¶ xóc gi¸c ( t«i ®a tay t«i høng). Mäc gi÷a dßng song xanh Vậy nên nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi Mét b«ng hoa tÝm biÕc cảm giácđã giúp nhà thơ bày tỏ niềm ¬i con chim chiÒn chiÖn say mª, høng khëi, ngÊt ng©y cña Hãt chi mµ vang trêi mình trớc vể đẹp mồigị của thiên Tõng giät long lanh r¬i nhiên, đất trì noi xứ Huế mộng mơ lúc T«i ®a tay t«i høng. xu©n vÒ. ( Mïa xu©n nho nhá- Thanh H¶i) 15.Bµi tËp15. §©y lµ khæ th¬ ®Çu trong bµi th¬ ngêi con g¸i ViÖt Nam . Nhµ th¬ viÕt tÆng chÞ Lý anh dòng ( 1958) sau khi chị Trần Thị Lý đợc cứu ra khỏi nhà tù và đợc đa ra miền Bắc để chữa trị các ( TruyÖn KiÒu- NguyÔn Du).

(22) vết thơng khủng khiếp do những đòn tra tÊn cña kÎ thï g©y nªn. Khæ th¬ gồm một loạt câu nghi vấn đều là nh÷ng c©u hái tu tõ. NghÖ thuËt nµy thÓ hiÖn sù ng¹c nhiªn, th¸n phôc, kính trọng của nhà thơ đối với chị TrÇn ThÞ Lý. MÆt kh¸c, nghÖ thuËt nµy ? Nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong còn góp phần khẳng định vể đẹp tuyệt vêi cña h×nh tîng ngêi n÷ anh hïng ®o¹n th¬ sau? hiªn ngang, bÊt khuÊt, dï trong hoµn Em lµ ai? C« g¸i hay nµng tiªn? c¶nh nµo còng thuû chung víi §¶ng Em cã tuæi hay kh«ng cã tuæi? víi c¸ch m¹ng. §ã còng chÝnh lµ vÎ M¸i tãc em ®©y hay lµ m©y lµ suèi? Đôi mắt em nhìn hay chớp lửa đêm dông? đẹp chung của ngời phụ nữ Việt nam.Vì lẽ đó đoạn thơ đã gieo vào Thịt da em hay là sắt là đồng? lòng độc giả những rung động sâu xa. ( Ngêi con g¸i ViÖt Nam- Tè H÷u) 16.Bµi tËp16. §o¹n th¬ biÓu hiÖn t©m tr¹ng Thuý KiÒu khi tiÕp kh¸ch lµng ch¬i ë nhµ chøa cña mô Tó Bµ. T©m tr¹ng cña Thuý Kiều từ tĩnh chuyển sang động, tõ thêng chuyÓn sang biÕn. NguyÔn Du đã dùng bốn câu hỏi liên tiếp kết hîp víi phÐp ®iÖp, lÆp l¹i bèn tõ sao: Khi sao, giê sao, mÆt sao, th©n sao. đó là bốn câu hỏi tu từ có giá trị nghệ thuËt cao. C©u ®Çu tiªn: Khi sao phong gÊm rñ lµ kh¬i gîi l¹i qu¸ khø yên ổn, tốt đẹp của Thuý Kiều, ba câu ? Nªu t¸c dông cña biÖn ph¸p tu tõ cã hái tu tõ cßn l¹i miªu t¶ thùc t¹i phò trong ®o¹n th¬ sau? phàng, tê tái của đời nàng: Tan tác nh Khi sao phong gÊm rñ lµ? hoa giữa đờng; Dày gió dạn sơng; BGiờ sao tan tác nh hoa giữa đờng? ím ch¸n ong chêng chÝnh thùc t¹i ®au MÆt sao dµy giã d¹n s¬ng? thơng ấy đã dằn vặt, bao vây, giày vò, Th©n sao bím ch¸n ong chêng bÊy th©n ám ảnh, và chôn vùi quá khứ êm đềm ( TruyÖn KiÒu- NguyÔn Du) cña nµng. MÆt kh¸c trong chiÒu s©u cña c¸c c©u hái tu tõ cßn cho chóng ta thÊy nçi niÒm kh¸t khao m¬ íc, mong mỏi cuộc sống lành mạnh, tốt đẹp của Thuý KiÒu. Nµng chÝnh lµ ngêi phô n÷ có nhân cách đẹp trong đau khổ. Bèn c©u hái tu tõ dån dËp tha thiªt, cïng mét h×nh thøc Êy hîp l¹i thµnh mét c©u hái lín xo¸y vµo lßng độc giả, khơi dậy lòng đồng cảm, làm cho chóng ta võa xãt th¬ng võa xóc động ngậm ngùi cho thân phận lắm tru©n chuyªn cña nµng KiÒu. 17.Bµi tËp17. * C©u hái tu tõ. - Sao anh kh«ng hái nh÷ng ngµy cßn kh«ng? - C¸ c¾n c©u biÕt ®©u mµ gì Chim vµo lång biÕt thuë nµo ra? * So s¸nh. Bây giờ em đã có chồng..

(23) Nh chim vµo lång, nh c¸ c¾n c©u. * Èn dô: - chim vµo lång - C¸ c¾n c©u * §iÖp ng÷: ( ®iÖp vßng trßn) - Bíc xuèng vên cµ h¸i nô tÇm xu©n Nô tÇm xu©n në ra xanh biÕc - Nh chim vµo lång, nh c¸ c¾n c©u. C¸ c¾n c©u biÕt ®©u mµ gì ? Xác định và phân tích tác dụng của các * Đối ngữ: biÖn ph¸p tu tõ cã trong bµi ca dao sau? - TrÌo lªn >< Bíc xuèng. TrÌo lªn c©y bëi h¸i hoa - C©y bëi>< Vên cµ. Bíc xuèng vên cµ h¸i nô tÇm xu©n - H¸i hoa >< H¸i nô. Nô tÇm xu©n në ra xanh biÕc. - C¸ c¾n c©u >< Chim vµo lång. Em lÊy chång anh tiÕc l¾m thay - BiÕt ®©u mµ gì >< BiÕt thuë nµo ra. Ba đồng một mớ trầu cay. - Tîng tr¬ng: L¸ trÇu tîng tr¬ng cho Sao anh kh«ng hái nh÷ng ngµy cßn kh«ng? cuéc h«n nh©n, nã x¸c nhËn sù lÖ Bây giờ em đã có chồng. thuộc của cô gái khi đã chấp nhận hôn Nh chim vµo lång, nh c¸ c¾n c©u. nh©n. C¸ c¾n c©u biÕt ®©u mµ gì * T¸c dông: Chim vµo lång biÕt thuë nµo ra? TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p tu tõ trªn mét mÆt lµm bËt lªn t©m tr¹ng buån,tiÕc một cô gái đã có chồng rồi mới gặp gỡ quen biÕt mét ngêi con trai cã thÓ ®em l¹i h¹nh phóc, t×nh yªu cho c«. MÆt kh¸c cßn thÓ hiÖn sù thÌm kh¸t tù do cña c« g¸i ( c« s½n sµng lµm l¹i cuéc đời nếu có thể). Qua đó thấy đợc tiếng nói đồng cảm cùng đôi lứa của tác giả d©n gian. 18.Bµi tËp18 * §æi trËt tù có ph¸p: ë c¶ hai c©u th¬. *ẩn dụ: Lửa lựu ( hoa lựu đỏ nh lửa) * PhÐp ®iÖp: §iÖp phô ©m ®Çu l ( löa lùu lËp loÌ) * Nhân hoá : Quyên đã gọi hè. * T¸c dông: C¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt nói trên đã làm tăng tính chính xác, tÝnh h×nh tîng, tÝnh truyÒn c¶m, tÝnh hµm xóc cho lêi th¬. §Æc biÖt nghÖ thuËt Èn dô tu tõ khÕt hîp víi bèn ®iÖp âm l đã làm cho lấp lánh sắc hoa lựu, một dấu hiệu đặc trng của mùa hè. 19.Bµi tËp19. * Nh©n ho¸, c©u hái tu tõ: - Cã nhí ch¨ng hìi giã rÐt thµnh Ba Lª? ? Xác định và nêu tác dụng của các biện - Và sơng mù thành Luân Đôn,ngơi pháp tu từ đợc sử dụng trong hai câu thơ cã nhí? sau? * §iÖp tõ: Nhí. Dới trăng quyên đã gọi hè * T¬ng ph¶n: Đầu tờng lửa lựu lập loè đơm bông. - Mét viªn g¹ch hång>< c¶ mét mïa ( NguyÔn Du) b¨ng gi¸. * Các biện pháp nghệ thuật đợc nhà thơ dùng đã làm bật lên nỗi gian lao,.

(24) ? Xác định và nêu tác dụng của các biện pháp tu từ đợc nhà thơ Chế Lan Viên dùng trong ®o¹n th¬ sau? Cã nhí ch¨ng hìi giã rÐt thµnh Ba Lª? Mét viªn g¹ch hång B¸c chèng l¹i c¶ mét mïa b¨ng gi¸. Vµ s¬ng mï thµnh Lu©n §«n, ng¬i cã nhí? Giọt mồ hôi Ngời nhỏ giữa đêm khuya. ( ChÕ Lan Viªn). ? Xác định và nêu tác dụng của các biện ph¸p nghÖ thuËt trong hai c©u th¬ sau? N¬i hÇm tèi lµ n¬i s¸ng nhÊt N¬i con t×m ra søc m¹nh ViÖt Nam ( D¬ng H¬ng Ly). vÊt v¶, khã kh¨n, thiÕu thèn, nhäc nh»n cña B¸c trong chuu«Ü ngµy dµi ra ®i t×m h×nh cña níc. MÆt kh¸c c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt trªn cßn kh¾c hoạ đợc nghị lực phi thờng, bản lĩnh kiªn cêng vµ tÊm lßng yªu níc thiÕt tha của Bác, đồng thời khơi gợi nơi tâm hồn độc giả nỗi niềm kính trọng, th¸n phôc yªu th¬ng Ngêi v« h¹n. 20.Bµi tËp 20. * NghÖ thuËt t¬ng ph¶n: - Tèi >< s¸ng. * §iÖp tõ: N¬i. * T¸c dông: HÇm tèi nhng l¹i mang ¸nh s¸ng ngêi ngêi cña nh÷ng tr¸i tim yªu níc, c¨m thï giÆc, ¸nh s¸ng cña chñ nghÜa anh hùng cách mạng, do đó cái tối ấy chØ lµ c¸i tèi cña kh«ng gian chø kh«ng ph¶i cña lßng ngêi. NghÖ thuËt tơng phản kì diệu này đã làm bật lên søc m¹nh ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m th¸ng ®au th¬ng nhÊt cña lÞch sö d©n téc. §ã lµ søc m¹nh bÊt tö cña lßng yªu níc, lßng c¨m thï giÆc s©u s¾c, s½n sµng trót lªn ®Çu thï nh÷ng thÊt b¹i thª th¶m, nhôc nh·, e chÒ. Ngoµi ra các biện pháp nghệ thuật đó còn góp phần tô điểm thêm vẻ đẹp truyền thèng cña ngêi phô n÷ ViÖt Nam: anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang nhÊt lµ c¸c bµ mÑ ViÖt Nam anh hïng đã cống hiến cả cuộc đời mình cho sự nghiệp cách mạng giải phóng quê hơng, đất nớc.. 4. Cñng cè ? Khi sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong th¬, v¨n sÏ cã t¸c dông g×? 5. Híng dÉn vÒ nhµ. ? T×m c¸c ®o¹n th¬ cã sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt tu tõ dÓ ph©n tÝch, gi¶i thÝch?. v¨n tù sù I.Môc tiªu 1. KiÕn thøc. - Cñng cè kiÕn thøc cho HS vÒ v¨n tù sù. 2. KÜ n¨ng..

(25) - RÌn kÜ n¨ng viÕt v¨n tù sù. 3.Thái độ. - yªu thÝch v¨n tù sù. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: ¤n tËp lÝ thuyÕt v¨n tù sù. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò Ho¹t ? Em hiÓu thÕ nµo lµ v¨n tù sù?. ?Sự việc trong văn tự sự đợc trình bày nh thÕ nµo?. ?Nh©n vËt trong v¨n tù sù lµm nhiÖm vô g×?. ? Thế nào là chủ đề của bài văn tự sự? ? Dµn bµi bµi v¨n tù sù bao gåm mÊy phần, đó là những phần nào?. ? Thế nào là tìm hiểu đề và cách làm bài v¨n tù sù?. Néi dung I.Lý thuyÕt. 1. T×m hiÓu chung vÒ v¨n tù sù. - Tù sù lµ ph¬ng thøc tr×nh bµy mét chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến các sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kÕt thóc, thÓ hiÖn mét ý nghÜa. - Tù sù gióp ngêi kÓ gi¶i thÝch sù viÖc, tìm hiểu con ngời, nêu vấn đề và bày tỏ thái độ khen, chê. 2. Sù viÖc vµ nh©n vËt trong v¨n tù sù. - Sự việc trong văn tự sự đợc trình bày mét c¸ch cô thÓ: sù viÖc s¶y ra trong một thời gian, địa điểm cụ thể, do nhân vËt cô thÓ thùc hiÖn, cã nguyªn nh©n, diÔn biÕn, kÕt qu¶... sù viÖc trong v¨n tù sự đợc sắp xếp theo một trật tự, diễn biến sao cho thể hiện đợc t tởng mà ngời kể muốn biểu đạt. - Nh©n vËt trong v¨n tù sù lµ kÎ thùc hiện các sự việc và là kẻ đợc thể hiện trong văn bản. Nhân vật chính đóng vai trß chñ yÕu trong viÖc thÓ hiÖn t tëng cña v¨n b¶n. Nh©n vËt phô chØ gióp nhân vật chính hoạt động. Nhân vật đợc thÓ hiÖn qua c¸c mÆt: tªn gäi, lai lÞch, tÝnh nÕt, h×nh d¸ng, viÖc lµm... 3. Chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự. - Chủ đề là vấn đề chủ yếu mà ngời viết muốn đặt ra trong văn bản. - Dµn bµi v¨n tù sù thêng gåm cã ba phÇn. + PhÇn më bµi giíi thiÖu chung vÒ nh©n vËt vµ sù viÖc. + PhÇn th©n bµi kÓ diÔn biÕn cña sù viÖc. + PhÇn kÕt bµi kÓ kÕt côc cña sù viÖc. 4. Tìm hiểu đề và cách làm bài văn tự sù. - Khi tìm hiểu đề văn tự sự thì phải tìm hiểu kĩ lời văn của đề để nắm vững yêu cầu của đề bài. - Lập ý là xác định nội dung sẽ viết theo yêu cầu của đề, cụ thể là xác định: nhân.

(26) vËt, sù viÖc, diÔn biÕn, kÕt qu¶ vµ ý nghÜa cña c©u chuyÖn. - LËp dµn ý lµ s¾p xÕp viÖc g× kÓ tríc, việc gì kể sau để ngời đọc theo dõi đợc câu chuyện và hiểu đợc ý định của ngời viÕt. - Cuèi cïng ph¶i viÕt thµnh v¨n theo bè côc ba phÇn: më bµi, th©n bµi, kÕt bµi. ? Em hiÓu thÕ nµo lµ ng«i kÓ trong v¨n 5. Ng«i kÓ trong v¨n tù sù. tù sù? - Ng«i kÓ lµ vÞ trÝ giao tiÕp mµ ngêi kÓ sử dụng để kể chuyện. ? KÓ theo ng«i thø ba cã t¸c dông g×? - Khi gäi c¸c nh©n vËt b»ng c¸c tªn gäi cña chóng, ngêi kÓ tù giÊu m×nh ®i, tøc lµ kÓ theo ng«i thø ba, ngêi kÓ cã thÓ kÓ linh ho¹t, tù do nh÷ng g× diÔn ra víi ? KÓ theo ng«i thø nhÊt cã t¸c dông g×? nh©n vËt. - Khi tù xng lµ t«i kÓ theo ng«i thø nhÊt, ngêi kÓ cã thÓ trùc tiÕp kÓ ra nh÷ng g× m×nh nghe, m×nh thÊy, m×nh tr¶i qua, cã thÓ trùc tiÕp nãi ra c¶m tëng, ý nghÜ cña m×nh. - §Ó kÓ chuyÖn cho linh ho¹t, thó vÞ, ngêi kÓ cã thÓ lùa chän ng«i kÓ thÝch hîp. - Ngêi kÓ xng t«i trong t¸c phÈm kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ chÝnh t¸c gi¶. II. LuyÖn tËp viÕt v¨n tù sù. 1. §Ò 1. Ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ dßng c¶m xóc cña nh©n vËt t«i trong truyÖn ng¾n t«i ®i häc cña Thanh TÞnh. * Dµn ý. a. Më bµi. - T«i ®i häc lµ truyÖn ng¾n cña nhµ v¨n ? Phần mở bài cần nêu những vấn đề gì? Thanh Tịnh, in trong tập quê mẹ, xuất b¶n n¨m 1941. §©y lµ dßng c¶m xóc tr÷ t×nh cña nh©n vÊt t«i- tøc t¸c gi¶, khi nhí vÒ kØ niÖm cña ngµy ®Çu tiªn ®i häc. - Trong cuộc đời mỗi con ngời, kỉ niệm trong s¸ng cña tuæi häc trß, nhÊt lµ buæi tựu trờng đầu tiên, thờng đợc ghi nhớ m·i. Thanh TÞnh ®É diÔn t¶ dßng c¶m xóc Êy b»ng nghÖ thuËt tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m, víi nh÷ng rung động chân thành tinh tế. - Bài văn gợi lên trong lòng ngời đọc những kỉ niệm đẹp đẽ, sâu sắc và sự liên tëng thó vÞ. b.Th©n bµi. - Khung c¶nh thiªn nhiªn mµu thu( bÇu trời, mặt đất...) gợi cho tác giả nhớ lại ? PhÇn th©n bµi cÇn nªu nh÷ng chi tiÕt ngµy khai trêng ®Çu tiªn. nµo? - Ngày đầu tiên đi học để lại ấn tợng sâu ®Ëm, kh«ng thÓ nµo quªn trong kÝ øc. - Sau ba chôc n¨m, nhí vÒ ngµy Êy, t¸c giả vẫn còn bồi hồi xúc động..

(27) - Nh÷ng h×nh ¶nh trong qu¶ khø hiÖn lên tơi rói trong tâm tởng ( con đờng đến trêng, ng«i trêng, häc trß cò, häc trß míi, thÇy gi¸o...) - §îc mÑ d¾t tay ®i häc, cËu bÐ thÊy c¸i g× còng kh¸c l¹, t©m tr¹ng rôt rÌ xen lÉn h¸o høc, kh¸t khao t×m hiÓu, võa muèn đợc làm qen với thầy, với bạn... - Võa ngì ngµng võa tù tin, cËu bÐ bíc vµo giê häc ®Çu tiªn. + Cảm nghĩ của bản thân khi đọc tôi đi häc. - Tôi đi học đợc viết từ cảm xúc trong s¸ng, hån nhiªn vµ nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tinh tÕ. - Thanh Tịnh đã nói lên cảm giác kì diệu cña buæi häc ®Çu tiªn. KØ niÖm s©u s¾c Êy sÏ sèng m·i trong t©m hån cña mçi con ngêi. c. KÕt bµi. - Bài văn làm rung động tâm hồn ngời đọc nhiều thế hệ. ? PhÇn kÕt bµi cÇn nªu nh÷ng c¶m xóc g×? 2. §Ò 2. ? Gi¸o viªn cho häc sinh thêi gian viÕt Em h·y kÓ l¹i nh÷ng kØ niÖm s©u bài theo dàn ý đã lập? s¾c cña ngµy ®Çu tiªn ®i häc. * Dµn ý. a. Më bµi. - Cảm nhận chung: Trong đời học sinh, ngày đầu tiên đi học bao giờ cũng để lại ? Phần mở bài cần nêu những vấn đề gì? dấu ấn sâu đậm nhất. b. Th©n bµi. - §ªm tríc ngµy khai trêng. ? Phần thân bài cần nêu những vấn đề + Em chuẩn bị đầy đủ sách vở, quần áo g×? míi. + T©m tr¹ng n«n nao, h¸o høc l¹ thêng. ? Trớc ngày khai giảng thờng em sẽ - Trên đờng đến trờng. chuÈn bÞ nh÷ng g×? + Tung t¨ng ®i bªn c¹nh mÑ, nh×n thÊy ? Tâm trạng của em trớc ngày khai tr- cái gì cũng thấy đẹp đẽ, đáng yêu( bầu êng nh thÕ nµo? trời, mặt dất, con đờng, cây cối, chim mu«ng...) ? Trên đờng đến trờng em có cảm nhận + Thấy ngôi trờng thật đồ sộ, còn mình g×? th× qu¸ nhá bÐ. + Ngại ngùng trớc chỗ đông ngời. + Đợc mẹ động viên nên mạnh dạn hơn đôi chút. - Lóc dù lÔ khai trêng. ? Khi đến trờng em có cảm giác ra sao? + Tiếng trống vang lên giòn giã, thúc giôc. + Lần đầu tiên trong đời, em đợc dự một buæi lÔ long träng vµ trang ngghiªm nh ? C¶m nhËn cña em lóc dù lÔ khai trêng thÕ. nh thÕ nµo? + Ngì ngµng vµ l¹ lïng tríc khung c¶nh.

(28) ? Phần kết bài cần nêu những vấn đề gì?. Êy. + Vui vµ tù hµo v× m×nh ®É lµ häc sinh líp mét. + Rôt rÌ lµm quen víi c¸c b¹n míi. c. KÕt bµi. - Cảm xúc của em: Cảm thấy mình đã lín. Tù nhñ ph¶i ch¨m ngoan, häc giái để cha mẹ vui lòng.. 3. §Ò 3. ? Gi¸o viªn cho häc sinh thêi gian viÕt Cha t«i – ngêi b¹n th©n thiÕt cña t«i. bài theo dàn ý đã lập? * Dµn ý. a. Më bµi. - Giíi thiÖu chung: Trong nh÷ng ngêi th©n, gÇn gòi vµ g¾n bã víi t«i nhÊt chÝnh lµ cha. ? Phần mở bài cần nêu những vấn đề gì? - Cha vừa có công sinh thành, nuôi dỡng, vừa là ngời bạn lớn đáng tin cậy. b. Th©n bµi. - Lóc cßn nhá: + Tôi đợc cha yêu thơng, chiều chuộng. + Tôi thờng đợc cha công kênh lên vai, ? Phần thân bài cần nêu những vấn đề cho đi hóng mát, xem thả diều... g×? + Buổi tối mùa đông tôi thờng đợc cha ủ ? Lúc còn nhỏ đợc cha thơng yêu chăm ấm trong lòng, lúc đi ngủ đợc cha ôm ấp sãc nh thÕ nµo? vç vÒ.... +Cha làm cho tôi rất nhiều đồ chơi bằng tre, bằng lá, đất sét.... - Lóc t«i ®i häc. + Cha chở tôi đi học bằng chiếc xe đạp cò. T«i vµo líp, cha mpíi ®i lµm. Buæi tra cha chờ đón trớc cổng trờng. Trên đờng về, hai cha con trò chuyện vui vẻ. ? Lúc đi học đợc cha quan tâm chăm + Cha uốn nắn cho tôi từng nét chữ. Dạy sãc nh thÕ nµo? t«i häc thuéc lßng nh÷ng bµi th¬, bµi h¸t..... + Cha d¹y t«i ý thøc tù lËp tõ rÊt sím vµ d¹y t«i biÕt quan t©m tíi mäi ngêi xung quanh. c.KÕt bµi. - C¶m nghÜ cña b¶n th©n: Cha lµ trô cét của gia đình cả về vật chất lẫn tinh thần. - Cha lµ tÊm g¬ng s¸ng mÉu mùc cho t«i. - T«i yªu quý vµ tù hµo vÒ cha. ? Phần kết bài cần nêu những vấn đề gì? 4. §Ò 4. MÑ – ngêi thÇy ®Çu tiªn cña t«i. * Dµn ý. a. Më bµi. ? Gi¸o viªn cho häc sinh thêi gian viÕt - Ngµy nhá t«i th¬ng bè h¬n mÑ( gi¶i bài theo dàn ý đã lập? thÝch v× sao) - Bè thêng xuyªn ®i c«ng t¸c xa, m×nh.

(29) ? Phần mở bài cần nêu những vấn đề gì?. ? Phần thânbài cần nêu những vấn đề g×? ? Khi giíi thiÖu vÒ mÑ em sÏ giíi thiÖu nh thÕ nµo?. ? Khi cßn nhá em cã c¶m nhËn vÒ mÑ nh thÕ nµo? ? Khi lín lªn c¶m nhËn vÒ mÑ cña em thay đổi ra sao?. mẹ đảm đơng việc nuôi dạy các con. b. Th©n bµi. - Giíi thiÖu vÒ mÑ: Tuæi, tÝnh t×nh, nghÒ nghiÖp... - Mẹ dạy tôi nhận mặt chữ cái, tập đánh vÇn, tËp viÕt. - MÑ b¾t t«i häc ®i häc l¹i nhiÒu lÇn bao giê thuéc míi th«i. - MÑ s¾p xÕp thêi gian biÓu cho t«i, giê nµo viÖc nÊy. - MÑ thêng häc cïng t«i, kiÓm tra nh¾c nhë liªn tôc. - T«i cã lçi mÑ ph¹t. T«i cßn nhá, kh«ng hiÓu nªn buån giËn, cho lµ mÑ kh«ng th¬ng m×nh. - Lóc t«i kkh«n lín, ®i häc xa nhµ, mÑ ch¨m lo cho tõng li tõng tÝ. - T«i hiÓu lßng mÑ, rÊt th¬ng vµ biÕt ¬n mÑ. c. KÕt bµi. - T×nh mÑ yªu con bao la, s©u nÆng. - MÑ kh«ng chØ sinh thµnh, nu«i dìng tôi mà còn là ngời thầy đầu tiên dạy đỗ dẫn dắt tôi bớc vào đời.. ? Phần kết bài cần nêu những vấn đề gì? 5. Đề 5. Tôi thấy mình đã lớn. * Dµn ý. a. Më bµi. ? Gi¸o viªn cho häc sinh thêi gian viÕt - Giíi thiÖu s lîc b¶n th©n: Tuæi, häc bài theo dàn ý đã lập? sinh líp, trêng... b. Th©n bµi. - Những biểu hiện là mình đã lớn. + §îc kÕt n¹p vµo §oµn thanh niªn céng s¶n Hå ChÝ Minh. ? Phần mở bài cần nêu những vấn đề gì? + Tự rèn luyện nếp sống kỉ luật: Dởy sím tËp thÓ dôc, tù lo cho b¶n th©n, tù ? Phần thân bài cần nêu những vấn đề giác học bài, lànm bài... g×? + Biết giúp đỡ gia đình, hớng dẫn em häc bµi... ? Những biểu hiện nào để chứng tỏ bản + Bỏ dần những thói xấu nh ham chơi, thân em đã lớn? ích kỉ.... biết quan tâm đến ngời thân trong gia đình, gắn bó và yêu quý mái ấm gia đình. c. KÕt bµi. - Cảm nghĩ của bản thân: Tầm nhìn đợc më réng, thÊy khung c¶nh xung quanh khác lạ, đẹp đẽ hơn, thú vị hơn. - Sung sớng khi đợc hoà mình vào dòng ngời tấp nập trên đờng. - Cảm thấy rằng mình đã lớn. ? Phần kết bài cần nêu những vấn đề gì?.

(30) ? Gi¸o viªn cho häc sinh thêi gian viÕt bài theo dàn ý đã lập? 4. Cñng cè: ? ThÕ nµo lµ v¨n b¶n tù sù? Ng«i kÓ cã vai trß g× trong v¨n b¶n tù sù? 5. Híng dÉn vÒ nhµ. ? Tập viết văn tự sự cho những đề bài sau: - Em h·y kÓ vÒ ngêi b¹n th©n thiÕt nhÊt cña m×nh. - ThËt h¹nh phóc khi cã «ng ngo¹i th¬ng yªu ch¸u hÕt lßng.. Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. trêng tõ vùng. tõ tîng h×nh, tõ thîng thanh. I.Môc tiªu 1. KiÕn thøc. - Củng cố kiến thức cho HS về cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ,trờng từ vựng, từ tợng hình, từ thợng thanh. 2. KÜ n¨ng. - Rèn kĩ năng sử dụng cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ, trờng từ vựng, từ tợng h×nh, tõ thîng thanh trong khi nãi, viÕt. 3.Thái độ. - yªu thÝch t×m hiÓu sù phong phó cña tiÕng ViÖt. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: Ôn tập cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ,trờng từ vựng, từ tợng hình, từ thợng thanh. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò. Néi dung I. Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. 1.LÝ thuyÕt. ? ThÕ nµo µ tõ ng÷ nghÜa réng, tõ ng÷ - NghÜa cña mét tõ ng÷ cã thÓ réng h¬n nghÜa hÑp? ( kh¸i qu¸t h¬n) hoÆc hÑp h¬n( Ýt kh¸i qu¸t h¬n) nghÜa cña tõ ng÷ kh¸c: + Một từ ngữ đợc coi là nghĩa rộng khi phạm vi nghĩa của từ ngữ đó bao hàm ph¹m vi nghÜa cña mét sè tõ ng÷ kh¸c. Ví dụ: Từ chó đợc coi là nghĩa rộng so víi c¸c tõ: Chã s¨n, chã sãi, chã ngao... + Một từ ngữ đợc coi là nghĩa hẹp khi phạm vi nghĩa của từ ngữ đó đợc bao hµm trong ph¹m vi nghÜa cña mét sè tõ ng÷ kh¸c. Ví dụ: Từ chó đợc coi là nghĩa hẹp vì tõ chã còng nh c¸c tõ mÌo, tr©u, bß, ngựa... đều đợc bao hàm ttrong phạm vi nghÜ cña tõ gia sóc..

(31) + Một từ ngữ có nghĩa rộng đối với từ ngữ này, đồng thời có thể có nghĩa hẹp đối với một từ ngữ khác. VÝ dô: Tõ chã võa cã nghÜa réng võa cã nghÜa hÑp. 2. LuyÖn tËp. Bµi tËp 1. ? T×m tõ ng÷ cã nghÜa réng bao hµm a. L¬ng thùc. b. Rau. theo c¸c nhãm tõ ng÷ sau ®©y: c. Thùc phÈm. a. Lóa, ng«, khoai, s¾n. Bµi tËp 2. b. Su hµo, b¾p c¶i, xµ l¸ch, c¶i. c. ThÞt, c¸, rau, níc m¾m. ? T×m c¸c tõ ng÷ cã nghÜa réng h¬n vµ sắp xếp theo cấp độ mở rộng dần đối với c¸c tõ ng÷ sau ®©y: a. ¸o lãt b. Bµn trµ. c. ¡n. d. §i. a. áo lót-> áo-> y phục ( quần áo) -> đồ. vËt -> Sù vËt.. b. Bµn trµ -> bµn ->.... c. ¡n -> ¨n uèng -> sinh ho¹t.... d. §i -> dêi chç ->... Bµi tËp 3.. ? Tìm các động từ có cùng phạm vi nghĩa về hoạt động của đối tợng trong c¸c trêng hîp sau: a. LiÖng, bay.... a. Một con chim con liệng đến đứng b. Viết, đánh vần, đọc... bªn bê cöa sæ, hãt mÊy tiÕng rôt rÌ råi vç c¸nh bay cao.( Thanh TÞnh). b. T«i vßng tay lªn bµn ch¨m chØ nh×n thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần đọc...( Thanh Tịnh). Bµi tËp 4. a. lao động ? T×m nh÷ng tõ cã nghÜa réng h¬n vµ nghÜa hÑp h¬n c¸c tõ ng÷ sau råi thÓ häc tËp hiện bằng sơ đồ. a. Häc tËp. b. Cê. viÕt chÝnh t¶ lµm to¸n c. Gi¸o viªn. b. ThÓ thao d. TruyÖn d©n gian.. lµm v¨n. cê Cê g¸nh c.. cê tíng. cê vua. viªn chøc gi¸o viªn thÇy gi¸o. c« gi¸o.

(32) d.. v¨n häc d©n gian truyÖn d©n gian. ? Em hiÓu thÕ nµo lµ trêng tõ vùng?. cæ tÝch thÇn tho¹i truyÖn cêi II. Trêng tõ vùng. 1. LÝ thuyÕt. - Trêng tõ vùng lµ tËp hîp cña nh÷ng tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt chung vÒ nghÜa.. ? Khi sö dông trêng tõ vùng cÇn lu ý * Lu ý: nh÷ng g×? - Tuú theo ý nghÜa kh¸i qu¸t mµ mét ttrêng tõ vùng cã thÓ bao hµm nhiÒu trêng tõ vùng nhá h¬n. VÝ dô: Trêng tõ vùng tay bao gåm c¸c trêng nhá h¬n. + Bé phËn cña tay: C¸nh tay, c¼ng tay, khuûu tay, bµn tay, ngãn tay... + Hoạt động của tay: Chặt, viết, ném, cÇm... + §Æc ®iÓm cña tay: Dµi, ng¾n, to, nhá, khÐo, vông... - C¸c trêng tõ vùng nhá trong trêng tõ vùng lín cã thÓ thuéc nhiÒu tg lo¹i kh¸c nhau. VÝ dô: + Bé phËn cña tay: C¸nh tay, c¼ng tay, khuûu tay, bµn tay, ngãn tay...( danh tõ) + Hoạt động của tay: Chặt, viết, ném, cầm...( động từ) + §Æc ®iÓm cña tay: Dµi, ng¾n, to, nhá, khÐo, vông...( tÝnh tõ) - Mét tõ nhiÒu nghÜa cã thÓ thuéc nhiÒu trêng tõ vùng kh¸c nhau. VÝ dô. Trờng mùi vị : Chua, cay, đắng, Chua ngät... Trêng ©m thanh: chua, ªm dÞu, ngät, chèi tai... - Trong khi nãi, viÕt sö dông c¸ch chuyÓn trêng tõ vùng thêng nh»m môc đích tăng thêm tính nghệ thuật của ngôn ? Nªu t¸c dông cña trêng tõ vùng? tõ ( c¸c biÖn ph¸p tu tõ nh©n ho¸, Èn dô, so s¸nh...) 2. LuyÖn tËp. Bµi tËp 1 ? Cã bao nhiªu trêng tõ vùng trong c¸c từ đợc in đậm ở đoạn văn sau: Vào đêm trớc ngày khai trờng của - Trờng từ vựng quan hệ ruột thịt : Mẹ, con, mẹ không ngủ đợc. Một ngày kia, con. còn xa lắm, ngày đó con sẽ biết thế nào - Trờng từ vựng hoạt động của ngời: là không ngủ đợc. Còn bây giờ giấc ngủ Ngủ, uống, ăn..

(33) đến với con dễ dàng nh uống một ly - Trờng từ vựng hoạt động cuae mỗi ngsữa, ăn một cái kẹo. Gơng mặt thanh ời: Hé mở, chúm, mút. tho¸t cña con tùa nghiªng trªn ngèi mềm, đôi môi hé mở và thỉnh thoảng Bµi tËp 2. chóm l¹i nh ®ang mót kÑo. ? Tõ nghe trong c©u sau ®©y thuéc trêng tõ vùng nµo? - ë c©u th¬ nµy do phÐp chuyÓn nghÜa Èn Nhµ ai võa chÝn qu¶ ®Çu dô, nªn tõ nghe thuéc trêng tõ vùng §· nghe xãm tríc vên sau th¬m lõng. khøu gi¸c. Bµi tËp 3. ? Các từ sau đây đều nằm tròng trờng từ vựng động vật, em hãy xếp chúng vào nh÷ng trêng tõ vùng nhá h¬n. gà, trâu, vuốt, nanh, đực, cái, kêu rèng, xÐ, nhai, hãt, gÇm, ®Çu, mâm, sña, g¸y, l¬n, m¸i, bß, ®u«i, hó, ró, mæ, gÊu, khØ, gÆm, c¸, nhÊm, chim, trèng, c¸nh, v©y, l«ng, nuèt.. - Trêng tõ vùng gièng loµi: gµ, lîn, chim, c¸, tr©u, bß, khØ, gÊu. - Trờng từ vựng giống:đực, cái, trống, m¸i. - Trờng từ vựng bộ phận cơ thể của động vËt: vuèt, nanh, ®Çu, mâm, ®u«i, v©y, l«ng. - Trờng từ vựng tiếng kêu của động vật: Kªu, rèng, gÇm, sña, g¸y, hÝ, ró. - Trờng từ vựng hoạt động ăn của động vËt: xÐ, nhai, mæ, gÆm, nhÊm, nuèt. Bµi tËp 4.. - Hoạt động dùng lửa của ngời: châm, đốt, nhen, nhóm, bật, quẹt, vùi, quạt, thæi, dôi... - Tr¹ng th¸i t©m lÝ cña ngêi: vui, buån, hên, giËn... - Trạng thái cha quyết định dứt khoát cña ngêi: lìng lù, do dù, chÇn chõ... - TÝnh t×nh cña ngêi: vui vÎ, c¾n c¶u, hiÒn, d÷... - Các loài thú đã đợc thuần dỡng: trâu, bß, dª, chã... III. Tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh. 1. LÝ thuyÕt. - Tõ tîng h×nh lµ tõ gîi t¶ h×nh ¶nh, ? ThÕ nµo lµ tõ tîng h×nh, tõ tîng thanh? d¸ng vÎ, tr¹ng th¸i cña sù vËt. VÝ dô: Mãm mÐm, xéc xÖch, vËt v·, rò rîi, thËp thß... - Tõ tîng thanh lµ tõ m« pháng ©m thanh cña tù nhiªn cña con ngêi. VÝ dô: Hu hu, ö, rãc r¸ch, sét so¹t, tÝ t¸ch... ? Nêu tác dụng của từ tợng hình, từ tợng - Từ tợng hình, từ tợng thanh gợi đợc hình ảnh, âm thanh cụ thể, sinh động, có thanh? ->Phần lớn các từ tợng hình, từ tợng giá trị biểu cảm cao, thờng đợc dùng trong v¨n miªu t¶ vµ tù sù. thanh lµ tõ l¸y. VÝ dô: §êng phè bçng rµo rµo ch©n bíc véi ?T×m c¸c tõ thuéc c¸c trêng tõ vùng sau: Hoạt động dùng lửa của ngời; trạng th¸i t©m lÝ cña ngêi; tr¹ng th¸i cha quyÕt định dứt khoát của ngời; tính tình của ngời; các loài thú đã đợc thuần dỡng..

(34) Ngêi ngêi ®i nh níc sèi lªn hÌ Nh÷ng con chim lêi cßn ngñ díi hµng me Võa tØnh dËy, rËt lªn trêi, rÝu rÝt... Xe điện chạy leng keng vui nh đàn con nÝt Sum sª chî Bëi, tÝu tÝt §ång Xu©n.. ( Tè H÷u) 2. LuyÖn tËp. ? Trong c¸c tõ sau, tõ nµo lµ tõ tîng Bµi tËp 1. h×nh, tõ nµo lµ tõ tîng thanh: rÐo r¾t, dÒnh dµng, d×u dÆt, thËp thß, mÊp m«, - Tõ tîng h×nh: dÒnh dµng, d×u dÆt, thËp sầm sập, gập ghềnh, đờ đẫn, ú ớ, rộn thò, mấp mô, gập ghềnh, đờ đẫn, rộn rµng, thên thît, rñng rØnh, lô khô. rµng, thên thît, rñng rØnh, lô khô. - Tõ tîng thanh: RÐo r¾t, sÇm sËp, ó í. ? T×m c¸c tõ tîng h×nh trong ®o¹n th¬ Bµi tËp 2. sau ®©y vµ cho biÕt gi¸ trÞ gîi c¶m cña mçi tõ. - Tõ tîng h×nh: Ung dung, mªnh m«ng, Bác Hồ đó, ung dung châm lửa hút Tr¸n mªnh m«ng, thanh th¶n mét vïng thanh th¶n, rùc rì. trời -> Các từ tợng hình trên đợc đặt trong ngữ cảnh gắn liền với sự vật, hành động Kh«ng g× vui b»ng m¾t B¸c Hå cêi làm cho sự vật hành động trở nên cụ thể Quên tuổi già, tơi mãi tuổi đôi mơi! hơn, tác động vào nhận thức của con ngNgời rực rỡ một mặt trời cách mạng êi m¹nh mÏ h¬n. Mà đế quốc là loài dơi hốt hoảng §ªm tµn bay chËp cho¹ng díi ch©n Ngêi ( Tè H÷u) Bµi tËp 3. ? Trong ®o¹n v¨n sau ®©y, nh÷ng tõ nµo lµ tõ tîng h×nh? Sö dông c¸c tõ tîng h×nh trong ®o¹n v¨n Nam Cao muèn gîi tả đặc điểm nào của nhân vật? Anh Hoµng ®i ra. Anh vÉn bíc khÖnh kh¹ng, thong th¶ bëi v× ngêi khÝ to bÐo - Tõ tîng h×nh: KhÖnh kh¹ng, thong th¶, qu¸, võa bíc võa b¬i c¸nh tay kÒnh khÒnh khÖnh, tñn ngñn, nÆng nÒ, ch÷ng kÖnh ra hai bªn, nh÷ng khèi thÞt ë bªn ch¹c, bÖ vÖ. díi n¸ch kÒnh ra vµ tr«ng tñn ngñn nh -> Sö dông tõ tîng h×nh trong ®o¹n v¨n ng¾n qu¸. C¸i d¸ng ®iÖu nÆng nÒ Êy, håi trªn t¸c gi¶ muèn lét t¶ c¸i bÐo trng cßn ë Hµ Néi anh mÆc quÇn ¸o t©y c¶ d¸ng ®iÖu cña nh©n vËt Hoµng. bé, tr«ng chØ thÊy lµ ch÷ng ch¹c vµ h¬i bÖ vÖ.. 4. Cñng cè. ? Thế nào là Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. trờng từ vựng. từ tợng hình, từ thợng thanh? 5. Híng dÉn vÒ nhµ. ? Xem lại bài Từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hội; trợ từ thán từ; tình thái từ; nói qu¸..

(35) Từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hội trî tõ th¸n tõ; t×nh th¸i tõ; nãi qu¸. I.Môc tiªu 1.KiÕn thøc. - Củng cố kiến thức cho HS về từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hội; trợ từ thán từ; t×nh th¸i tõ; nãi qu¸. 2.KÜ n¨ng. - Rèn kĩ năng sử dụng từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hội; trợ từ thán từ; tình thái tõ; nãi qu¸. trong khi nãi, viÕt. 3.Thái độ. - yªu thÝch t×m hiÓu sù phong phó cña tiÕng ViÖt. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: Ôn tập từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hội; trợ từ thán từ; tình thái từ; nói quá. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò. ? Thế nào là từ địa phơng?. ? ThÕ nµo lµ biÖt ng÷ x· héi?. ? Trong các từ đồng nghĩa : cọp, khái, hổ từ nào là từ địa phơng từ nào là từ toàn d©n? v× sao? ? Cho ®o¹n trÝch: Ai v« thµnh phè Hå ChÝ Minh Rùc rì tªn vµng. Tìm và nêu rõ tác dụng của từ địa phơng mµ t¸c gi¶ sö dông?. Néi dung I. Từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã héi. 1. LÝ thuyÕt. - Từ địa phơng là từ ngữ chỉ sử dụng ử một ( hoặc một số) địa phơng nhất định. VÝ dô: O (c« g¸i) chØ dïng ë NghÖ TÜnh. HÜm ( bÐ g¸i) chØ dïng ë Thanh Ho¸. - Biệt ngữ xã hội chỉ đợc dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định. VÝ dô: Thêi phong kiÕn vua tù xng lµ trÉm. -Khi sử dụng từ địa phơng và biệt ngữ x· héi ph¶i thùc sù phï hîp víi t×nh huèng giao tiÕp, nh»m t¨ng thªm søc biÓu c¶m. 2. LuyÖn tËp. *Bµi tËp 1. - Khái là từ địa phơng miền Trung Nam Bé. - Cäp, hæ lµ tõ toµn d©n. *Bµi tËp 2. - T¸c gi¶ lÊy t c¸ch lµ ngêi miÒn Nam tâm tình với đồng bào ruột thịt của.

(36) m×nh ë thµnh phè Hå ChÝ Minh. Tõ v« là từ địa phơng miền Nam, do đó dùng ? Xác định từ toàn dân tơng ứng với từ vô để tạo sắc thái thân mật, đầm những từ địa phơng đợc in đậm trong câu ấm. sau: ChÞ em du nh bï níc l·. *Bµi tËp 3. - Du -> d©u. - Bï -> bÇu. II. Trî tõ, th¸n tõ. 1.Lý thuyÕt. - Trî tõ lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm một từ ngữ trong câu để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc đợc nói đến ở từ ngữ đó. VÝ dô: + Trợ từ để nhấn mạnh: Những, cái, th×, mµ, lµ... ? Th¸n tõ lµ g×? + Trợ từ dùng để biểu thị thái độ đánh gi¸ sù vËt, sù viÖc: cã, chÝnh, ngay, đích, thị... - Thán từ là những từ để bộc lộ tình c¶m, c¶m xóc cña ngêi nãi hoÆc dïng ? Thán từ đợc chia làm mấy loại? đó là để gọi đáp. Thán từ thờng đứng ở đầu nh÷ng lo¹i nµo? câu, có khi nó đợc tách ra thành một câu đặc biệt. - Thán từ đợc chia làm hai loại: + Thán từ dùng để biểu lộ tình cảm: Thán từ đích thực nh ôi, ối, ái, ồ, á, chµ, eo ¬i, nµy, hìi ¬i... th¸n tõ ®i kÌm thùc tõ nh trêi ¬i, khæ qu¸, cha mÑ ¬i, chÕt... + Thán từ gọi đáp nh hỡi, ơi, ê, vâng... 2. LuyÖn tËp. ? T×m trî tõ trong c¸c c©u sau: *Bµi tËp 1. a. Nh÷ng lµ rµy íc mai ao. - Các từ đứng đầu trong mỗi câu đều b. C¸i b¹n nµy hay thËt. lµ trî tõ. c. Mµ b¹n cø nãi m·i ®iÒu mµ t«i kh«ng thÝch lµm g× vËy. d. Đích thị là Lan đợc điểm 10. e. Cã thÕ t«i míi tin mäi ngêi. ? Trî tõ lµ g×?. ? Tìm và xác định ý nghĩa của trợ từ trong c¸c c©u sau: a. Nã h¸t nh÷ng mÊy bµi liÒn. b. Chính các bạn ấy đã giúp Lan học tập tèt. c. Nã ¨n mçi b÷a chØ lng b¸t c¬m. d. Ngay c¶ b¹n th©n, nã còng Ýt t©m sù. e. Anh t«i toµn nh÷ng lo lµ lo.. * Bµi tËp 2. - Câu a, e trợ từ những dùng để nhấn mạnh sự quá ngỡng về mức độ. - Câu b trợ từ chính dùng để nhấn mạnh độ chính xác, đáng tin cậy. - Câu c trợ từ chỉ dùng để nhấn mạnh độ chính xác, đáng tin cậy. - Câud trợ từ ngay cả dùng để nhấn mạnh độ chính xác, đáng tin cậy. ? §Æt c©u víi nh÷ng th¸n tõ sau ®©y: µ, ói *Bµi tËp 3. chµ, chÕt thËt, eo ¬i, ¬i, trêi ¬i, v©ng..

(37) III. T×nh th¸i tõ. 1. Lý thuyÕt. - Tình thái từ là những từ đợc thêm vào câu để cấu tạo câu theo mục đích nãi( ghi vÊn, cÇu khiÕn, c¶m th¸n) vµ để biểu thị sắc thái tình cảm của ngời nãi. VÝ dô: Mêi u x¬i khoai ®i ¹! U bán con thật đấy ? Từ ạ trong câu trên biểu thị thái độ kính trọng của Tí đối với mẹ, còn từ đã biến cả câu thành câu ghi vấn. ? T×nh th¸i tõ cã nh÷ng chøc n¨ng g×? - Chøc n¨ng cña t×nh th¸i tõ + T¹o c©u ghi vÊn : µ, , chø, h¶, pháng, ch¨ng... + T¹o c©u cÇu khiÕn: ®i, nµo, th«i, víi... + §Ó t¹o c©u c¶m th¸n: thay, thËt, sao ... + T×nh th¸i tõ cßn cã chøc n¨ng biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m: µ, ¹, nhÐ, c¬, mµ, kia, th«i... ? Trong gao tiÕp, c¸c trêng hîp ph¸t ng«n 2. LuyÖn tËp. sau ®©y thêng bÞ phª ph¸n. Em h·y gi¶i * Bµi tËp 1. thÝch v× sao vµ ch÷a l¹i cho thÝch hîp. - Em chµo thÇy. - Chµo «ng ch¸u vÒ. - Con đã học bài rồi. - MÑ ¬i, con ®i ch¬i mét l¸t. ? ThÕ nµo lµ t×nh th¸i tõ?. ? Xác định từ loại của các từ in đậm sau * Bài tập 2. ®©y vµ gi¶i thÝch v× sao: a. - §¶ng cho ta tr¸i tim giÇu Th¼ng lng mµ bíc, ngÈng ®Çu mµ bay. ( Tè H÷u) - T«i mµ cã nãi dèi ai Thì trời đánh chết cây khoai giữa đồng. ( Ca dao) - Tôi đã giúp bạn ấy nhiều rồi mà. b. – Mà nói vậy trái tim anh đó. Rất chân thật chia ba phần tơi đỏ ( Tè H÷u) - Trời ma thì chúng mình đành ở nhà vậy. ? Từ vậy trong các trờng hợp sau có gì đặc * Bµi tËp 3. biÖt? a. Anh b¶o sao th× t«i nghe vËy. b. Kh«ng ai h¸t th× t«i h¸t vËy. c. Bạn Lan hát vậy là đạt yêu cầu. ? Đặt câu có sử dụng tình thái từ để biểu thÞ c¸c ý sau ®©y: miÔn cìng, kÝnh träng, * Bµi tËp 4. th©n th¬ng, th©n mËt, ph©n trÇn. 4. Cñng cè.

(38) ? Từ ngữ địa phơng và biệt ngữ xã hội, trợ từ thán từ, tình thái từ, nói quá? 5. Híng dÉn vÒ nhµ? ? Häc néi dung bµi vµ tù lÊy vÝ dô?. ¤n tËp phÇn v¨n nghÞ luËn I. Môc tiªu: 1. KiÕn thøc: Cñng cè l¹i vµ kh¾c s©u ph¬ng ph¸p lµm v¨n nghÞ luËn. 2. KÜ n¨ng: Cã kü n¨ng vËn dông khi lµm mét bµi viÕt cô thÓ. 3. Thái độ: Yêu thích viết văn nghị luận. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: ¤n tËp l¹i phÇn lÝ thuyÕt v¨n nghÞ luËn . III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò Néi dung I. Nhu cÇu nghÞ luËn vµ v¨n b¶n nghÞ luËn 1. Nhu cÇu nghÞ luËn: * VÝ dô. b¹n, nh thÕ nµo lµ mét ngêi b¹n ? Em h·y nªu thªm c¸c c©u hái vÒ -tètTheo ? những vấn đề tơng tự ? - V× sao häc sinh ph¶i häc thuéc bµi vµ làm bài đầy đủ trớc khi đến lớp ? - B¹n cã nªn qu¸ say mª víi c¸c trß ch¬i ®iÖn tö hay “chat” trªn m¹ng kh«ng ? - Chí nªn nãi chuyÖn riªng trong líp. B¹n đồng ý không ? thể dùng các kiểu văn bản … để ? Gặp các vấn đề và câu hỏi nh trên, em -trảKhông lêi c¸c c©u hái trªn v× b¶n th©n c¸c c©u có thể trả lời bằng các kiểu văn bản đã hỏi buộc ngời tr¶ lêi b»ng lý lÏ, t häc nh miªu t¶, tù sù, biÓu c¶m kh«ng ? duy kh¸i niÖm,tasöph¶i dông nghÞ luËn th× míi đáp ứng yêu cầu trả lời, ngời nghe mới tin và hiểu đợc. ? §Ó tr¶ lêi nh÷ng c©u hái nh thÕ, hµng -> V¨n b¶n nghÞ luËn. ngµy em thêng gÆp nh÷ng kiÓu v¨n b¶n - C¸c kiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn thêng gÆp: nµo ? Chøng minh, gi¶i thÝch, x· luËn, b×nh luËn, ? Em cã thÓ ®a ra 1 VD vÒ v¨n b¶n nghÞ phª b×nh, héi th¶o, … luËn mµ em biÕt ?.

(39) ->Trong đời sống ta thờng gặp văn nghị luËn díi d¹ng c¸c ý kiÕn nªu ra trong cuéc häp, c¸c bµi x· luËn, b×nh luËn, ph¸t biÓu ý kiÕn trªn b¸o chÝ... 2. ThÕ nµo lµ v¨n b¶n nghÞ luËn ? §Æc ®iÓm cña v¨n b¶n nghÞ luËn: a) VÝ dô: ? Gọi HS đọc văn bản “Chống nạn thất Văn bản: “Chống nạn thất học ...”. b) NhËn xÐt: häc” ? Bác Hồ viết bài này nhằm mục đích - Mục đích: Chống nạn thất học và nâng cao d©n trÝ. g×? ? Bác viết cho ai đọc, ai thực hiện ? -> Toµn thÓ nh©n d©n VN. ? Để thực hiện mục đích ấy, bài viết nêu ra nh÷ng ý kiÕn nµo ? *LuËn ®iÓm: ? Những ý kiến ấy đợc diễn đạt thành - Một trong những công việc phải làm là nh÷ng luËn ®iÓm nµo ? nâng cao dân trí. (Câu khảng định). ? Tìm các câu văn mang luận điểm đó ? - Bæn phËn cña ngêi d©n VN lµ ph¶i cã kiến thức để tham gia vào công cuộc xây dựng nớc nhà và trớc hết phải biết đọc, biết viết. (Câu chứa đựng ý khẳng định mét t tëng, mét ý kiÕn.) ? §Ó luËn ®iÓm cã søc thuyÕt phôc, bµi * Lý lÏ: viết đã nêu ra những lý lẽ nào ? - ChÝnh s¸ch ngu d©n cña thùc d©n Ph¸p ? Những lý lẽ ấy đặt ra để trả lời các câu đã làm cho hầu hết ngòi dân VN mù chữ hái nµo ? -> l¹c hËu, dèt n¸t. -> Tiến bộ làm sao đợc ? - Phải biết đọc, biết viết quốc ngữ thì có kiến thức để tham gia xây dựng -> Biết chữ để làm gì ? Vì sao phải cần mới níc nhµ. häc ch÷ quèc ng÷ ? Những điều kiện để tiến hành công -> Làm cách nào để nhanh chóng biết -việc đã hội đủ và rất phong phú: góp sức ch÷ quèc ng÷ ? vµo b×nh d©n häc vô. ->V× sao phô n÷ cµng cÇn ph¶i häc ? - §Æc biÖt phô n÷ cµng cÇn ph¶i häc. - Thanh niên cần sốt sắng giúp đỡ. -> Ai sẽ đắc lực giúp đỡ ? ? §Ó c¸c lý lÏ Êy t¨ng tÝnh thuyÕt phôc, bài viết đã nêu ra những dẫn chứng * Dẫn chứng: nµo ? - 95% d©n sè VN mï ch÷. ? Trong bµi v¨n nghÞ luËn, ngêi viÕt ph¶i - §a ra nhiÒu c¸ch lµm b×nh d©n häc vô. nêu đợc những vấn đề gì ? ? Tác giả có thể thực hiện mục đích của m×nh b»ng v¨n b¶n kÓ chuyÖn, biÓu c¶m, miªu t¶ hay kh«ng ? V× sao ? -> Các văn bản trên đều khó có thể vận dụng để thực hiện đợc mục đích trên, khó có thể giải quyết đợc vấn đề kêu gọi.

(40) mäi ngêi chèng n¹n thÊt häc mét c¸ch gọn ghẽ, chặt chẽ, rõ ràng, đầy đủ nh vËy. ? Em hãy nêu những đặc điểm của văn b¶n nghÞ luËn ? II. LuyÖn tËp: ? Gọi HS đọc văn bản? 1.Bµi tËp 1: ?§©y cã ph¶i lµ bµi v¨n nghÞ luËn kh«ng * V¨n b¶n: CÇn t¹o ra thãi quen tèt trong đời sống xã hội. ? V× sao ? *§©y lµ bµi v¨n nghÞ luËn v×: - Nêu ra đợc vấn đề để bàn luận và giải quyết là một vấn đề xã hội thuộc lối sống đạo đức. - Để giải quyết vấn đề trên tác giả sử dông kh¸ nhiÒu lý lÏ vµ dÉn chøng, lËp luận để trình bày quan điểm của mình. ? Tác giả đề xuất ý kiến gì ? Những *ý kiến đề xuất: dòng, câu văn nào thể hiện ý kiến đó ? - CÇn ph©n biÖt thãi quen tèt vµ xÊu. - CÇn t¹o thãi quen tèt vµ kh¾c phôc thãi quen xÊu tõ nh÷ng viÖc tëng chõng rÊt nhá. ? Để thuyết phục, ngời viết đã đa ra * Lý lẽ: nh÷ng lý lÏ, dÉn chøng nµo ? - Cã thãi quen tèt vµ thãi quen xÊu - Cã ngêi biÕt ph©n biÖt … rÊt khã. - Thãi quen thµnh tÖ n¹n. - Tạo đợc thói quen tốt là rất khó. - NhiÔm thãi quen xÊu th× rÔ. - Hãy tự xem lại mình để tạo nếp sống văn minh, đẹp cho xã hội. * DÉn chøng. - Nh÷ng biÓu hiÖn trong cuéc sèng hµng ngµy cña thãi quen tèt, thãi quen xÊu. - Bài viết đã nhằm trúng một vấn đề trong x· héi ta: NhiÒu thãi quen tèt ®ang ? Bµi nghÞ luËn nµy cã nh»m gi¶i quyÕt bÞ mê dÇn, mÊt dÇn ®i hoÆc bÞ l·ng một vấn đề trong xã hội không ? Em có quên. Nhiều thói quen xấu mới nảy sinh t¸n thµnh ý kiÕn cña ngêi viÕt kh«ng ? vµ ph¸t triÓn.. - Chúng ta tán thành ý kiến đó. Cần phèi hîp nhiÒu h×nh thøc, nhiÒu tæ chøc và tiến hành đồng bộ ở mọi nơi, mọi lúc. Mỗi ngời cần có những hành động tự ? Gọi HS đọc văn bản? giác, thiết thực để xây dựng nếp sống năn ? Trong những trên ý kiến nào đúng ? minh, lịch sự. V× sao ? 2..Bµi tËp:: * V¨n b¶n: Hai biÓn hå. a) §ã lµ v¨n b¶n miªu t¶ 2 biÓn hå ë Paletxtin. b) §ã lµ v¨n b¶n kÓ chuyÖn 2 biÓn hå. §ã lµ v¨n b¶n biÓu c¶m vÒ 2 biÓn hå. ?GV híng ®Én häc sinh t×m hiÓu v¨n c) d) §ã lµ v¨n b¶n nghÞ luËn vÒ cuéc bản để trả lời, lý giải cho ý kiến ? sèng, vÒ 2 c¸ch sèng qua viÖc kÓ chuyÖn vÒ 2 biÓn hå..

(41) * Lý gi¶i: - V¨n b¶n cã t¶ hå, t¶ cuéc sèng tù ? Xác định mục đích của văn bản ? nhiªn cña con ng¬i quanh hå nhng không chủ yếu nhằm để tả, kể hay phát biÓu c¶m tëng vÒ hå. ? Cách trình bày, diễn đạt ? (Có lý lẽ, - Mục đích của văn bản: Làm sáng tỏ về dÉn chøng nh thÕ nµo). 2 c¸ch sèng: c¸ch sèng c¸ nh©n vµ c¸ch sèng sÎ chia, hoµ nhËp. - C¸ch sèng c¸ nh©n: Lµ sèng thu m×nh, không quan hệ, chẳng giao lu thật đáng buån vµ chÕt dÇn, chÕt mßn. - C¸ch sèng hoµ nhËp, sÎ chia lµ c¸ch sèng më réng, trao, nhËn lµm cho t©m hån con ngêi trµn ngËp niÒm vui. 4. Cñng cè. ? ThÕ nµo lµ v¨n nghÞ luËn? ? Bài văn nghị luận cần đảm bảo những yếu tố gì? 5. Híng dÉn vÒ nhµ. ? Tìm đoạn văn và phân tích luận điểm, lí lẽ, dẫn chứng trong đoạn văn đó? ¤n tËp phÇn v¨n nghÞ luËn chøng minh I. Môc tiªu bµi häc: 1. KiÕn thøc: Cñng cè l¹i vµ kh¾c s©u ph¬ng ph¸p lµm v¨n nghÞ luËn chøng minh. 2. KÜ n¨ng: Cã kü n¨ng vËn dông khi lµm mét bµi chøng minh. 3. Thái độ: Yêu thích văn nghị luận chứng minh. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: ¤n tËp l¹i phÇn lÝ thuyÕt v¨n nghÞ luËn chøng minh . III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. Hoạt động của thầy và trò Néi dung I. Mục đích và phơng pháp chứng minh: ? Trong đời sống, khi cần chứng tỏ ngời - Khi bị ngời khác nghi ngờ, chúng ta khác tin rằng lời nói của em là thật thì cần đa ra những bằng chứng để thuyết em ph¶i lµm g× ? phôc. B»ng chøng Êy cã thÓ lµ nh©n chøng, vËt chøng, sù viÖc, sè liÖu, … ? Vậy qua đó, em có thể cho biết thế => Chứng minh là đa ra bằng chứng để nµo lµ chøng minh ? làm sáng tỏ, để chứng tỏ sự đúng đắn -> Chứng minh là đa ra bằng chứng để của vấn đề. chứng tỏ một ý kiến nào đó là chân thùc. ? Giáo viên nêu một số tình huống để häc sinh th¶o luËn. - Häc sinh bÞ kiÓm tra vë bµi tËp – nãi là quên -> chứng minh để cô giáo và các b¹n tin lµ quªn thËt, kh«ng ph¶i cha lµm mµ nãi dèi. ? Đó là chứng minh vấn đề trong cuộc sèng. Cßn trong v¨n b¶n nghÞ luËn, khi ngời ta chỉ đợc sử dụng lời văn thì làm.

(42) thế nào để chứng tỏ một ý kiến nào là đúng sự thật và đáng tin cậy ? ? Gọi học sinh đọc văn bản đừng sợ vÊp ng·? ? LuËn ®iÓm c¬ b¶n cña bµi chøng minh nµy lµ g× ? ? H·y t×m nh÷ng c©u mang luËn ®iÓm đó ?. 1. Ph©n tÝch v¨n b¶n: “§õng sî vÊp ng·”.. * LuËn ®iÓm: §õng sî vÊp ng·. + LuËn ®iÓm nhá - §· bao lÇn b¹n vÊp ng· … ? Để khuyên ngời ta “đừng sợ vấp ngã” - Vậy xin bạn chớ lo thất bại. - Điều đáng sợ hơn là bạn … bài văn đã lập luận nh thế nào ? * Ph¬ng ph¸p lËp luËn chøng minh: - VÊp ng· lµ thêng vµ lÊy vÝ dô mµ ai cũng từng trải qua để chứng minh. - Nh÷ng ngêi næi tiÕng còng tõng vÊp ng· nhng vÊp ng· kh«ng g©y trë ng¹i cho hä ? Các sự thật dẫn ra có đáng tin cậy trở thành nổi tiếng (nêu ra ví dụ về 5 danh nh©n). kh«ng ? => Các dẫn chứng có độ tin cậy và sức thuyết phục cao. Vì đó là những tên tuổi lín cña c¸c nhµ b¸c häc, khoa häc, nhµ ? Mục đích của phơng pháp lập luận văn, nghệ sĩ nổi tiếng trên thế giới đợc nhiều ngời biết đến. chøng minh lµ g× ? -> Ngời đọc tin ở luận điểm mình nêu ra. ? Qua đó em hiểu phép lập luận chứng minh lµ g× ? -> PhÐp lËp luËn chøng minh lµ dïng những lí lẽ và dẫn chứng chân thực đã đợc thừa nhận để chứng tỏ luận điểm mới (cần đợc chứng minh) là đáng tin cậy. 2. LuyÖn tËp: tËp 1: ? Gọi HS đọc văn bản Không sợ sai * Bài Bµi v¨n: Kh«ng sî sai lÇm. lÇm? ? Bµi v¨n nªu lªn luËn ®iÓm g×? LuËn ®iÓm: Kh«ng sî sai lÇm. ? T×m nh÷ng c©u v¨n mang luËn ®iÓm *+ C¸c luËn ®iÓm nhá: nhá? - Một đời mà không có sai lầm là ảo tởng. - Sai lầm có 2 mặt: Tổn thất và đem đến bµi häc. - ThÊt b¹i lµ mÑ cña thµnh c«ng. - Kh«ng liÒu lÜnh, cè ý ph¹m sai lÇm. - BiÕt suy nghÜ, rót kinh nghiÖm, t×m con đờng tiến lên. Kh«ng sî sai lÇm míi lµm chñ sè ? §Ó chøng minh cho luËn ®iÓm cña -phËn. m×nh ngêi viÕt nªu ra nh÷ng luËn cø * LuËn cø: nµo? - Mét ngêi mµ lóc nµo... còng sî thÊt bại... sẽ không đợc gì. - Khi tiÕn bíc vµo t¬ng lai... gÆp tr¾c trë. - TÊt nhiªn b¹n kh«ng ph¶i lµ ngêi liÒu lĩnh... để tiến lên. ? Nhận xét về những luận cứ đó? -> LuËn cø hiÓn nhiªn vµ cã søc thuyÕt ? Ph¬ng ph¸p lËp luËn CM cña bµi nµy phôc cã g× kh¸c so víi bµi “§õng sî vÊp - Ph¬ng ph¸p luËn luËn chøng minh:.

(43) ng·”?. Dùng lý lẽ để chứng minh.. * Bµi tËp 2: - C¶nh vµ ngêi quª em vµi ba n¨m tríc. - C¶nh vµ ngêi quª em hiÖn nay. + DÉn chøng: - Quê hơng thay đổi về các mặt: điện, đờng, trờng, trạm, nhà cửa, tiện nghi sinh ? Vì sao có sự thay đổi đó? ho¹t. - Nhờ đờng lối phát triển đúng đắn của đảng và chính sách pháp luật của nhà nớc. - Nhờ sự cần cù, sáng tạo trong lao động cña ngêi d©n. II. C¸c bíc lµm bµi v¨n lËp luËn chøng minh. * §Ò bµi: Nh©n d©n ta thêng nãi: "Cã thì nên". Hãy chứng minh tính đúng ? Khi muèn t¹o lËp v¨n b¶n, em ph¶i chÝ đắn của câu tục ngữ đó. tiÕn hµnh nh÷ng bíc nµo ? -> Với bài văn lập luận chứng minh 1. Tìm hiểu đề, tìm ý: còng cã 4 bíc nh vËy. a. Xác định yêu cầu chung của đề: ? Tìm luận điểm mà đề nêu ra ? ? Tìm các bằng chứng và lí lẽ cần có để chøng minh: Quª h¬ng em h«m nay so với vài ba năm trớc đổi mới hơn nhiều. ? GV gîi ý HS t×m lÝ lÏ vµ dÉn chøng ?. ? Yêu cầu của đề là gì ? -> Muốn viết đợc bài văn chứng minh ngời viết phải tìm hiểu kĩ đề bài để nắm chắc nhiệm vụ nghị luận đặt ra trong đề bài đó.. +LuËn ®iÓm: t tëng, ý chÝ quyÕt t©m häc tËp, rÌn luyÖn. + Yêu cầu: Chứng minh tính đúng đắn của luận điểm đó.. ? Em hiÓu “chÝ” vµ “nªn” cã nghÜa lµ g×?. ? Mèi quan hÖ gi÷a "chÝ" vµ "nªn" lµ nh thÕ nµo ? ? Câu tục ngữ khẳng định điều gì ?. b. T×m ý: - ChÝ: ý muèn bÒn bØ theo ®uæi mét viÖc gì tốt đẹp. - Nªn: lµ kÕt qu¶, lµ thµnh c«ng. C©u tôc ngữ khẳng định vai trò, ý nghĩa to lớn cña "chÝ" .... thµnh c«ng. - Ai cã c¸c ®iÒu kiÖn (chÝ) th× sÏ thµnh c«ng (nªn). - Câu tục ngữ khẳng định ý chí quyết t©m häc tËp, rÌn luyÖn. c. C¸ch lËp luËn: Cã 2 c¸ch lËp luËn - LÝ lÏ: + Nếu bất cứ việc gì, dù giản đơn nhất nhng kh«ng cã chÝ, kh«ng chuyªn t©m, kiên trì thì không làm đợc.. ? Muèn chøng minh th× cã c¸ch lËp luËn nh thÕ nµo ? ? Một ngời có thể đạt tới kết quả, thành công đợc không nếu không theo đuổi một mục đích, một lý tởng tốt đẹp nào ? ? Mà trong cuộc đời, em nhận thấy trong bất cứ việc nào cũng đều có những mÆt nµo ? ? Đứng trớc khó khăn của công việc, em + Bất kỳ một việc nào cũng đều có.

(44) cần xác định thái độ nh thế nào ? ? Trong thực tế đời sống, em đã gặp nh÷ng tÊm g¬ng nµo biÕt nªu cao ý chÝ mà nhờ vậy họ đã có thành công ? -> Lấy dẫn chứng từ trong đời sống và trong thêi gian, kh«ng gian kh¸c nhau. ? Mét VB nghÞ luËn thêng gåm mÊy phÇn? §ã lµ nh÷ng phÇn nµo? ? Bµi v¨n chøng minh cã nªn ®i ngîc l¹i quy luật chung đó không? ? Hãy lập dàn ý cho đề văn trên? - GV yªu cÇu HS lËp dµn ý theo c¸c ý vừa tìm đợc.. ? GV yªu cÇu HS viÕt tõng ®o¹n MB, TB, KB? ? Qua các bớc tiến hành với đề văn trên, em h·y nªu nh÷ng ý cÇn ghi nhí ?. ? Vì sao Nguyên Hồng đợc đánh giá là nhµ v¨n cña phô n÷ vµ trÎ em?. thuËn lîi vµ khã kh¨n (v¹n sù khëi ®Çu nan). + NÕu gÆp khã kh¨n mµ bá dë th× sÏ chẳng làm đợc việc gì cả. - DÉn chøng: + Mét sè tÊm g¬ng biÕt nªu cao ý chÝ, nhê vËy mµ hä thµnh c«ng: Häc sinh nghèo vợt khó, vận động viên - vận động viên khuyết tật, nhà doanh nghiệp, nhµ khoa häc, ... 2. LËp dµn bµi: - Ba phÇn: MB, TB, KB - Bài văn chứng minh cũng nên có đủ ba phần đó. + MB: Dẫn vào luận điểm -> nêu vấn đề hoµi b·o trong cuéc sèng. + TB: Dùng lí lẽ và dẫn chứng ở trên để chøng minh. - KB: Søc m¹nh tinh thÇn cña con ngêi cã lÝ tëng. 3. ViÕt bµi 4. §äc l¹i vµ söa ch÷a: III. LuyÖn tËp. * Đề bài: Nguyên Hồng xứng đáng là nhµ v¨n cña phô n÷ vµ trÎ em. B»ng sù hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c phÈm Trong lßng mÑ, em h·y lµm s¸ng tá ý kiÕn trªn. 1. Gi¶i thÝch: - §Ò tµi: Nh×n vµo sù nghiÖp s¸ng t¸c của Nguyên Hồng, ngời đọc dễ nhận thấy hai đề tài này đã xuyên suốt hầu hÕt c¸c s¸ng t¸c cña nhµ v¨n.: Nh÷ng ngµy th¬ Êu, Hai nhµ nghÒ, BØ vá... - Hoàn cảnh: Gia đình và bản thân đã ảnh hởng sâu sắc đến sáng tác của nhà văn. Bản thân là một đứa trẻ mồ côi sèng trong sù thiÕu thèn c¶ vÒ vËt chÊt lẫn tinh thần lại còn bị gia đình và xã héi ghÎ l¹nh . - Nguyên Hồng đợc đánh giá là nhà văn cña phô n÷ vµ trÎ em kh«ng ph¶i v× «ng viÕt nhiÒu vÒ nh©n vËt nµy. §iÒu quan träng «ng viÕt vÒ hä b»ng tÊt c¶ tÊm lßng tµi n¨ng vµ t©m huyÕt cña nhµ v¨n ch©n chÝnh. Mçi trang viÕt cña «ng lµ sù đồng cảm mãnh liệt của ngời nghệ sỹ , dờng nh nghệ sỹ đã hoà nhập vào nhân.

(45) ? Nối khổ của ngời mẹ đợc thể hiện qua nh÷ng chi tiÕt nµo ?. ? Nguyên nhân nào đã dẫn đến nỗi đau đớn về mặt tinh thần của ngời phụ nữ ?. ? Ngời phụ nữ có những đức tính cao quÝ nµo ?. ? T×m nh÷ng chi tiÕt thÓ hiÖn sù träng nghÜa t×nh cña ngêi phô n÷ ?. vật mà thơng cảm mà xót xa đau đớn, hay sung síng, h¶ hª. 2. Nguyªn Hång lµ nhµ v¨n cña phô n÷. a. Nhà văn đã thấu hiểu và đồng cảm s©u s¾c cho nçi bÊt h¹nh cña ngêi phô n÷ - ThÊu hiÓu nçi khæ vÒ vËt chÊt cña ngêi phô n÷. Sau khi chång chÕt v× nî nÇn cïng tóng qu¸, mÑ Hång ph¶i bá ®i tha h¬ng cÇu thùc bu«n b¸n ngîc xu«i dÓ kiếm sống . Sự vất vả, lam lũ đã khiến ngêi phô n÷ xu©n s¾c mét thêi trë nªn tiều tuỵ đáng thơng “Mẹ tôi ăn mặc rách ríi, gÇy r¹c ®i ” - Thấu hiểu nỗi đau đớn về tinh thần của ngời phụ nữ : Hủ tục ép duyên đã khiến mÑ Hång ph¶i chÊp nhËn cuéc h«n nh©n không tình yêu với ngời đàn ông gấp đôi tuæi cña m×nh. V× sù yªn Êm cña gia đình, ngời phụ nữ này phải sống âm thÇm nh mét c¸i bãng bªn ngêi chång nghiÖn ngËp. Nh÷ng thµnh kiÕn x· héi và gia đình khiến mẹ Hồng phải bỏ con ®i tha h¬ng cÇu thùc , sinh në vông trém dÊu giÕm. b. Nhà văn còn ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn, đức tính cao quý của ngời phụ nữ: - Giµu t×nh yªu th¬ng con. GÆp l¹i con sau bao ngµy xa c¸ch, mÑ Hång xóc động đến nghẹn ngào. Trong tiếng khóc sụt sùi của ngời mẹ, ngời đọc nh cảm nhận đợc nỗi xót xa ân hận cũng nh niềm sung sớng vô hạn vì đợc gặp con. B»ng cö chØ dÞu dµng ©u yÕm xoa ®Çu, vuốt ve, gãi rôm...mẹ bù đắp cho Hồng nh÷ng t×nh c¶m thiÕu v¾ng sau bao ngµy xa c¸ch. c. Lµ ngêi phô n÷ träng nghÜa t×nh - DÉu ch¼ng mÆn mµ víi cha Hång song vốn là ngời trọng đạo nghĩa mẹ Hồng vẫn trở về trong ngày giỗ để tởng nhớ ngời chồng đã khuất. d. Nhµ v¨n cßn bªnh vùc, b¶o vÖ ngêi phô n÷: - Bảo vệ quyền bình đẳng và tự do , cảm th«ng vêi mÑ Hång khi cha ®o¹n tang chồng đã tìm hạnh phúc riêng. -> Tãm l¹i: §óng nh mét nhµ phª b×nh đã nhận xét “Cảm hứng chủ đạo bậc nhÊt trong s¸ng t¹o nghÖ thuËt cña t¸c gi¶ Nh÷ng ngµy th¬ Êu l¹i chÝnh lµ niÒm cảm thơng vô hạn đối với ngời mẹ . Nh÷ng dßng viÕt vÒ mÑ lµ nh÷ng dßng t×nh c¶m thiÕt tha cña nhµ v¨n. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn khi më ®Çu tËp håi ký.

(46) Nh÷ng ngµy th¬ Êu, nhµ v¨n l¹i viÕt lêi đề từ ngắn gọn và kính cẩn: Kính tặng mẹ tôi.” Có lẽ hình ảnh ngời mẹ đã trở thµnh ngêi m¹ch c¶m xóc v« tËn cho sáng tác của Nguyên Hồng để rồi ông viÕt vÒ häc b»ng t×nh c¶m thiªng liªng vµ thµnh kÝnh nhÊt. 2. Nguyªn Hång lµ nhµ v¨n cña trÎ th¬. ? Bản thân nhà văn đã phải chịu nỗi bất a. Nhà văn thấu hiểu và đồng cảm sâu s¾c cho nçi khæ, néi bÊt h¹nh cña trÎ h¹nh nµo ? th¬. - Nhµ v¨n thÊu hiÓu nçi thèng khæ c¶ vËt chÊt lÉn tinh thÇn : C¶ thêi th¬ Êu cña Hồng đợc hởng những d vị ngọt ngào thì Ýt mµ ®au khæ th× kh«ng sao kÓ xiÕt : Må c«i cha, thiÕu bµn tay ch¨m sãc cña mÑ, phải ăn nhờ ở đậu ngời thân Gia đình và xã hội đã không cho em đợc sống thực sự của trẻ thơ .....nghĩa là đợc ăn ngon, và sống trong tình yêu thơng đùm bọc cña cha mÑ, ngêi th©n. Nhµ v¨n cßn thÊu hiểu cả những tâm sự đau đớn của chú bÐ khi bÞ bµ c« xóc ph¹m ..... b. Nhµ v¨n tr©n träng, ngîi ca phÈm ? Nhà văn đã ca ngợi tình mẫu tử nh thế chất cao quý của trẻ thơ: - T×nh yªu th¬ng mÑ s©u s¾c m·nh liÖt . nµo trong lßng bÐ Hång ? Lu«n nhí nhung vÒ mÑ . ChØ míi nghe bµ c« hái “Hång, mµy cã muèn vµo Thanh Ho¸ ch¬i víi mî mµy kh«ng”, lËp tøc, trong ký øc cña Hång trçi dËy h×nh ¶nh ngêi mÑ - Hồng luôn tin tởng khẳng định tình c¶m cña mÑ dµnh cho m×nh. DÉu xa c¸ch mÑ c¶ vÒ thêi gian, kh«ng gian, dï bà cô có tinh ma độc địa đến đâu thì Hồng cũng quyết bảo vệ đến cùng tình c¶m cña m×nh dµnh cho mÑ . Hång lu«n hiÓu vµ c¶m th«ng s©u s¾c cho t×nh c¶nh còng nh nçi ®au cña mÑ . Trong khi x· héi vµ ngêi th©n hïa nhau t×m c¸ch trõng ph¹t mÑ th× bÐ Hång víi tr¸i tim bao dung vµ nh©n hËu yªu th¬ng mÑ s©u nặng đã nhận thấy mẹ chỉ là nạn nhân đáng thơng của những cổ tục phong kiến kia . Em đã khóc cho nỗi đau của ngời phô n÷ kh¸t khao yªu th¬ng mµ kh«ng đợc trọn vẹn . Hồng căm thù những cổ tục đó: “Giá những cổ tục kia là một vật nh .....th«i” - Hồng luôn khao khát đợc gặp mẹ. Nỗi niÒm th¬ng nhí mÑ nung nÊu tÝch tô qua bao tháng ngày đã khiến tình cảm của đứa con dành cho mẹ nh một niềm tín ng¬ng thiªng liªng thµnh kÝnh. Tr¸i tim cña Hång nh ®ang rím m¸u, r¹n nøt v×.

(47) ? Bé Hồng đã sung sớng nh thế nào khi đợc ở trong lòng mẹ ?. ? Đề bài yêu cầu giải quyết vấn đề gì ? ? T©m tr¹ng cña be Hång khi nghe ngêi cô nhắc đến mẹ nh thế nào ?. ? Nguyªn nh©n nµo dÉn tíi viÖc mÑ bÐ Hång ph¶i ®i tha ph¬ng cÇu thùc ? ? Thái độ của bé Hồng nh thế nào trớc những cổ tục đã đày đọa mẹ mình ?. ? Niềm khao khát đợc gặp mẹ của bé Hồng đợc miêu tả nh thế nào ?. ? Khi đợc ngồi trong lòng mẹ tâm trạng cña bÐ Hång ra sao ?. 4. Cñng cè.. nhí mÑ .V× thÕ tho¸ng thÊy ngêi mÑ ngồi trên xe, em đã nhận ra mẹ ,em vui mõng cÊt tiÕng gäi mÑ mµ bÊy l©u em đã cất giấu ở trong lòng c. Sung sớng khi đợc sống trong lòng mÑ. - Lòng vui sớng đợc toát lên từ những cử chi véi v· bèi rèi tõ giät níc m¾t giËn hên, h¹nh phóc tøc tëi, m·n nguyÖn d. Nhµ th¬ thÊu hiÓu nh÷ng khao kh¸t muôn đời của trẻ thơ: - Khao khát đợc sống trong tình thơng yêu che chở của mẹ, đợc sống trong lßng mÑ. * §Ò bµi: Qua ®o¹n trÝch Trong lßng mẹ, em hãy làm sáng tỏ nhận định sau: Đoạn trích trong lòng mẹ đã ghi lại những rung động cực điểm của một linh hån trÎ d¹i. 1. Đau đớn xót xa đến tột cùng: - Lúc đầu khi nghe bà cô nhắc đến mẹ, Hång chØ cè nuèt niÒm th¬ng, nçi ®au trong lßng. Nhng khi bµ c« cè ý muèn l¨ng nhôc mÑ mét c¸ch tµn nhÉn tr¾ng trợn...Hồng đã không kìm nén đợc nỗi đau đớn, sự uất ức : “Cổ họng nghẹn ứ l¹i , khãc kh«ng ra tiÕng ”. Tõ chç ch«n chặt kìm nén nỗi đau đớn, uất ức trong lßng cµng bõng lªn d÷ déi b. Căm ghét đến cao độ những cổ tục . - Cuộc đời nghiệt ngã, bất công đã tớc ®o¹t cña mÑ tÊt c¶ tuæi xu©n, niÒm vui, h¹nh phóc...Cµng yªu th¬ng mÑ bao nhiªu, thi nçi c¨m thï x· héi cµng s©u s¾c quyÕt liÖt bÊy nhiªu: “Gi¸ nh÷ng cæ tôc kia lµ mét vËt nh ......... míi th«i” c. Niềm khao khát đợc gặp mẹ lên tới cùc ®iÓm - Nh÷ng ngµy th¸ng xa mÑ, Hång ph¶i sèng trong ®au khæ thiÕu thèn c¶ vËt chất, tinh thần . Có những đêm Nôen em đi lang thang trên phố trong sự cô đơn vµ ®au khæ v× nhí th¬ng mÑ. Cã nh÷ng ngày chờ mẹ bên bến tầu, để rồi trở về trong nçi buån bùc.....Nªn nçi khao kh¸t đợc gặp mẹ trong lòng em lên tới cực ®iÓm ......... d. NiÒm vui síng, h¹nh phóc lªn tíi cùc điểm khi đợc ở trong lòng mẹ. - NiÒm sung síng lªn tíi cøc ®iÓm khi bên tai Hồng câu nói của bà cô đã chìm ®i, chØ cßn c¶m gi¸c Êm ¸p, h¹nh phóc của đứa con khi sống trong lòng mẹ..

(48) ? ThÕ nµo lµ chøng minh? Khi nµo ta cÇn chøng minh? ? PhÐp lËp luËn chøng minh lµ g×? ? Nªu nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt trong phÐp lËp luËn CM? 5. Híng dÉn vÒ nhµ. ? Viết thành bài văn hoàn chỉnh cho hai đề văn ở phần luyện tập?. LuyÖn tËp viÕt v¨n nghÞ luËn I. Môc tiªu bµi häc: 1. KiÕn thøc: Cñng cè l¹i vµ kh¾c s©u ph¬ng ph¸p, c¸ch viÕt bµi v¨n nghÞ luËn. 2. KÜ n¨ng: RÌn kü n¨ng viÕt bµi v¨n nghÞ luËn. 3. Thái độ: Yêu thích văn nghị luận. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: ¤n tËp l¹i phÇn lÝ thuyÕt v¨n nghÞ luËn chøng minh . III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. 1. §Ò 1. Ph©n tÝch bµi T«i ®i häc cña Thanh TÞnh. * Dµn ý. 1. Më bµi. - Thanh TÞnh tªn thËt lµ TrÇn v¨n Ninh , sinh n¨m 1911, quª Gia L¹c – HuÕ. B¾t ®Çu s¸ng t¸c tõ n¨m 1933. - Giäng v¨n Thanh TÞnh nhÑ nhµng, s©u l¾ng, giµu chÊt th¬. - T«i ®i häc lµ truyÖn ng¾n in trong tËp Quª MÑ, xuÊt b¶n n¨m 1941. §©y lµ thiªn hồi kí cảm động về kỉ niệm của ngày đầu tiên đi học. 2. Th©n bµi. - Khung cảnh mùa thu ( Bầu trời, mặt đất....) mùa học sinh tựu trờng. - Ngày đầu tiên đi học để lại ấn tợng sâu đậm, không bao quên. - Sau ba chục năm, nhớ về ngày ấy, tác giả vẫn còn bồi hồi xúc động. - Những hình ảnh trong quá khứ hiện lên tơi rói trong tâm tởng.( Con đờng đến trờng, ngôi trờng, học trò cũ, học trò mới, thầy giáo....) - Tâm trạng của cậu bé đợc mẹ dắt tay đi học( Thấy cái gì cũng khác lạ, bỡ ngỡ, rụt rè xen lẫn háo hức, cảm thấy mình đã lớn...) - Tríc m¾t cËu bÐ lµ mét thÕ giíi míi mÎ, l¹ lïng. CËu võa lo sî phËp phång, võa khát khao tìm hiểu, muốn đợc làm quen với bạn, với thầy.... - Võa ngì ngµng, vêa tù tin, cËu bÐ bíc vµo giê häc ®Çu tiªn. 3.KÕt bµi. - Thiên hồi kí tôi đi học đợc viết từ cảm xúc trong sáng, hồn nhiên và nghệ thuật miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tinh tÕ. - Thanh Tịnh nói thay chúng ta cảm giác kì diệu của buổi hoạ đầu tiên trong đời. - Bài văn làm rung động tâm hồn ngời đọc hơn nửa thế kỉ qua. 2. §Ò 2. Ph©n tÝch bµi trong lßng mÑ cña Nguyªn Hång * Dµn ý. 1. Më bµi. - Nguyªn Hång(1918 – 1982) quª Nam §Þnh nhng lín lªn vµ sinh sèng chñ yÕu ë Hải Phòng, từng trải qua quãng đời cơ cực, gắn bó với tầng lớp thợ thuyền nghèo khæ..

(49) - Ông thấu hiểu, cảm thông, thơng xót và quý trọng ngời lao động. Ông đợc mệnh danh lµ nhµ v¨n cña líp ngêi cïng khæ. - Trong lßng mÑ trÝch tõ håi kÝ Nh÷ng ngµy th¬ Êu viÕt vÒ tuæi th¬ bÊt h¹nh cña chính nhà văn. Đoạn văn thể hiện và khẳng định tình mẫu tử thiêng liêng không gì chia cắt đợc. 2. Th©n bµi. * Cuộc đối thoại giữa bà cô cay độc và bé Hồng. + Bµ c«: - Giả dối, cay nghiệt và độc ác: Cố tình nói cho bé Hồng biết tình cảnh thảm thơng của ngời mẹ nơi đất khách quê ngời. - Vê hái bÐ Hång cã thÝch vµo Thanh Ho¸ ch¬i víi mÑ kh«ng. Cè t×nh xo¸y s©u vµo nỗi đau mất cha, xa mẹ của đớa cháu bất hạnh. + BÐ Hång: - Nhạy cảm, nhận ra sự giả dối và ý nghĩa cay độc trong lời nói, vẻ mặt của bà cô. - PhÉn uÊt, tñi th©n, bÐ Hång oµ lªn khãc. - Kh«ng muèn t×nh th¬ng yªu mÑ xcña m×nh bÞ nh÷ng r¾p t©m tanh bÈn xóc ph¹m đến. - Căm thù thái độ tàn nhẫn, đố kị, nhỏ nhen của bà cô và họ hàng bên nội đối với mẹ mình, muốn phản kháng mãnh liệt để bảo vệ ngời mẹ đáng thơng. * Cuéc gÆp gì gi÷a mÑ con bÐ Hång. + Hoµn c¶nh gÆp gì: - BÐ Hång tan häc, nh×n thÊy chiÕc xe kÐo ch¹y qua, ngêi phô n÷ ngåi trªn xe rÊt gièng mÑ nªn cè ch¹y ®uæi theo, võa ch¹y võa gäi. + T©m tr¹ng bÐ Hång khi gÆp mÑ. - Cảnh hai mẹ con gặp nhau đợc tác giả miêu tả bằng ngòi bút trữ tình sâu sác. đây lµ mét bøc tranh b»ng ng«n ng÷ vÒ thÕ giíi ®Çy t×nh th¬ng yªu . - Bé Hồng sung sớng đến cực điểm khi đợc ngồi trong lòng mẹ, đợc nhìn ngắm mẹ thoả thích, đợc trò chuyện cùng mẹ cho bõ những ngày xa cách. - Những đau khổ, cay đắng của đứa con mồ côi dờng nh tan biến hết, chỉ còn một niÒm h¹nh phóc ngËp trµn t©m hån th¬ d¹i. 3. KÕt bµi. - T×nh th¬ng yªu mÑ lµ nÐt næi bËt trong t©m hån bÐ Hång. - Cho dù cảnh ngộ éo le đến mấy thì tình mẫu tử cũng không phai nhạt. - đoạn văn trong lòng mẹ là bài ca cảm động về tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt. 3. §Ò 3. Phân tích đoạn trích tức nớc vỡ bờ ( trích trong tác phẩm tắt đèn của Ngô Tất Tè) * Dµn bµi. 1.Më bµi. - Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ t¸c gi¶: Ng« TÊt tè (1893 – 1954) quª Léc Hµ, Tõ S¬n, B¾c Ninh. XuÊt th©n nhµ nho, hiÓu biÕt kh¸ s©u réng vÒ H¸n häc. + Ông viết báo, viết văn, nổi tiếng với tác phẩm tắt đèn. Đợc đánh giá là nhà văn hiÖn thùc xuÊt s¾c giai ®o¹n 1930 – 1945. - Tiểu thuyết tắt đèn phản ánh sinh động nỗi khổ của nông dân Việt Nam dới ách áp bøc bãc lét cña chÝnh quyÒn thùc d©n, phong kiÕn. 2.Th©n bµi. - Đoạn trích tức nớc vỡ bờ đợc trích từ chơng XVIII của tác phẩm. - Sau khi bán con, bán chó để lấy tiền nộp su, cứu chồng ra khỏi cảnh gông cùm, chị DËu tÊt bËt ch¨m lo cho anh DËu. - Bọn cai lệ và ngời nhà lí trởng lại ập đến định bắt trói anh một lần nữa vì nhà anh cha đóng suất su của ngời em trai đã chết. - ChÞ DËu van xin hÕt lêi nhng bän chóng vÉn kh«ng bu«ng tha. Kh«ng thÓ chÞu đựng đợc hơn đợc nữa, chị Dậu đã vùng lên đánh lại chúng để bảo vệ chồng. + DiÔn biÕn t©m tr¹ng chÞ DËu..

(50) - Lóc ®Çu chÞ sî h·i, n¨n nØ, cÇu xin chóng rñ lßng th¬ng h¹i. VÞ thÕ cña chÞ lµ kÎ díi nên thái độ nhũn nhặn, hạ mình: Cháu van ông, cháu xin ông... - Sau đó chị thẳng thừng cự lại bằng lí lẽ, nâng vị thế của mình lên ngang hàng với bọn ngời áp bức: Chồng tôi đau ốm, ông kkông đợc phép hành hạ. - Cuối cùng chị giận dữ, thách thức và trừng trị thích đáng kẻ ác. Nâng vị thế lên cao hơn hẳn đối phơng : Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem! Một lúc đánh bại hai đối thủ. - Hµnh déng ph¶n kh¸ng d÷ déi cña chÞ DËu chøng minh cho quy luËt cã ¸p bøc, cã đấu tranh; tức nớc vỡ bờ. - Tuy vậy, đây chỉ là hành động bột phát chứ cha phải là hành động của ngời đẫ đợc gi¸c ngé c¸ch m¹ng. - Đoạn trích ca ngợi chị Dậu, một phụ nữ nông dân đảm đang, yêu chồng, thơng con, giàu đức hi sinh và có tinh thần quật cờng trớc cái xấu, cái ác. 3. KÕt bµi. - Tøc níc vì bê lµ mét ®o¹n v¨n hay, tiªu biÓu cho bót ph¸p t¶ thùc cña Ng« TÊt Tè. - Nhà văn đã dành cho nhân vật chị Dậu tình cảm yêu thơng, trân trọng. Bút pháp miêu tả sinh động đã hoàn thiện hình tợng ngời phụ nữ nông dân Việt Nam đẹp ngời, đẹp nết. - Đoạn văn làm rung động tâm hồn ngời đọc hơn nửa thế kỷ qua. 4. §Ò 4. Ph©n tÝch truyÖn ng¾n L·o h¹c cña Nam Cao. * Dµn bµi. 1. Më bµi. - Nam Cao ( 1915 – 1951) tªn thËt lµ TrÇn H÷u tri. Quª ë lµng §¹i Hoµng, huyÖn LÝ Nh©n, tØnh Hµ Nam. - Ông viết nhiều về đề tài nông thôn và để lại cho đời những truyện ngắn xuất sắc. - Ông đợc đánh giá là bậc thầy của truyện ngắn Việt Nam. - Một trong những tác phẩm thể hiện cái nhìn nhân đạo sâu sắc của Nam Cao là truyÖn ng¾n L·o h¹c, nh©n vËt chÝnh lµ mét l·o n«ng d©n nghÌo khæ, thËt thµ, chÊt phác, yêu thơng con hết lòng và giàu đức hi sinh. 2. Th©n bµi. * L·o h¹c – mét ngfêi cha hÕt lßng v× con. - Vợ mất sớm. Lão dồn tất cả tình yêu thơng cho đứa con con trai duy nhất. - Thấu hiểu nỗi đau đớn của con vì nghèo mà bị phụ tình. - Tự dằn vặt vì không giúp đợc con thoả nguyện, để con phẫn trí bỏ làng đi phu đồn ®iÒn cao su. - Thà nhịn đói chứ không muốn ăn vào số tiền dành dụm cho con. - Vì thơng con mà đành phải bán con chó Vàng để khỏi tốn kém. * L·o H¹c – Mét l·o n«ng nghÌo khæ nhng sèng trong s¹ch vµ tù träng. - Sau trận ốm kéo dài, lão không còn đợc ai thuê mớn nên lâm vào cảnh túng đói. - Lão kiếm đợc gì ăn nấy, không thích sự thơng hại của ngời khác, không làm điều bËy b¹. - Lão tin cậy ông giáo, nhờ ông giáo giữ hộ mảnh vờn và số tiền lão để dành cho con trai. - Buộc phải bán con chó Vàng, lão ân hận mãi, cứ trách mình c xử không đàng hoµng víi nã. - Lão tự nguyện chọn cái chết dữ dội để giải thoát cuộc đời bất hạnh của mình. * B×nh luËn. - Trong sự bế tắc cùng cực của hoàn cảnh, ngời nông dân ngghèo vẫn giữ đợc phẩm giá tốt đẹp. Điều này thể hiện thái độ trân trọng và cái nhìn nhân đạo của Nam Cao đối với những ngời nghèo khổ. - Nam Cao đã lồng vào trong tác phẩm một triết lí nhân sinh: Con ngời chỉ xứng đáng với danh nghĩa con ngời khi biết đồng cảm, chia sẻ và nâng niu những điều đáng thơng, đáng quí ở ngời khác..

(51) - Nhân vật lão Hạc có ý nghĩa lên án xã hội đơng thời thối nát, bất công, không cho những con ngời có nhân cách cao đẹp nh lão hạc đợc sống. 3. KÕt bµi. - Nhà văn Nam Cao đã giúp ngời đọc hiểu đợc nỗi khổ sở, bất hạnh của ngời nông d©n nghÌo díi thêi thùc d©n, phong kiÕn. - Ông kín đáo ca ngợi vẻ đẹp cao quí trong tâm hồn họ. Điều đó khẳng định cách nhìn nhận, đánh giá đúng đắn và tiến bộ của nhà văn. - H×nh ¶nh l·o H¹c nh¾c nhë chóng ta h·y t«n träng nh÷ng con ngêi nghÌo khæ nhng sèng trong s¹ch. 5. §Ò 5. Ph©n tÝch truyÖn c« bÐ b¸n diªm cña An-dÐc-xen. * Dµn bµi. 1. Më bµi. - An-®ec-xen (1805 – 1875) lµ ngêi §an M¹ch. ¤ng sinh ra vµ lín lªn trong mét gia đình nghèo, bản thân phải vất vả kiếm sống. - ¤ng cã n¨ng khiÕu v¨n ch¬ng. PhÇn lín s¸ng t¸c cña «ng dµnh cho thiÕu nhi, truyÖn cña «ng næi tiÕng kh¾p thÕ giíi. - C« bÐ b¸n diªm lµ truyÖn ng¾n viÕt vÒ sè phËn bÊt h¹nh cña ngêi nghÌo trong x· héi t b¶n ch©u ¢u thÕ kØ 19. Bao trïm t¸c phÈm lµ t×nh th¬ng yªu s©u s¾c cña nhµ v¨n dµnh cho hä. 2. Th©n bµi. * Hoµn c¶nh x¶y ra c©u chuyÖn. - Đêm giao thừa, mọi ngời xum họp dới mái nhà ấm áp, vui vẻ chuẩn bị đón mừng n¨m míi. - Quang cảnh đẹp đẽ lã thờng: Cửa sổ mọi nhà sáng rực ánh đènvà trong phố sực nức mïi gçng quay. - TiÕt trêi gi¸ l¹nh bëi nh÷ng c¬n giã bÊc hun hót. * Hoµn c¶nh téi nghiÖp cña c« bÐ. - Mồ côi mẹ, bà nội qua đời, cô bé không nơi nơng tựa. - Cha bắt đi bán diêm. Cô bé đầu trần, chân đất, váy áo phong phanh, đi lang thang từ sán đến tối mà không bán đợc bao diêm nào. - Cô bé không dám về nhà vì sự bị cha đánh đòn và ở nhà thì cũng rét buốt chẳng khác gì ở ngoài đờng. - Cô bé vừa đói vừa rét, phải ngồi nép trong góc tờng giữa hai ngôi nhà cho đỡ lạnh. * Nh÷ng íc m¬ cña c« bÐ. - Mơ đợc sởi ấm: Cô bé quẹt một que diêm để hơ bàn tay lạnh cóng và tởng chừng nh đợc ngồi trớc lò sởi lửa cháy nom đến vui mắt và toả ra hơi nóng dịu dàng. - Mơ đợc ăn ngon: Cô quẹt que diêm thứ hai. ánh lửa soi tỏ cảnh bàn tiệc trong nhà ngời ta. Cô mơ thấy con ngỗng quay nhảy ra khỏi đĩa, tiến về phía mình. - Mơ đợc ngắm cây thông nô-en: Quẹt que diêm thứ ba, cô bé thấy hiện ra trớc mắt mét c©y th«ng lín, trang trÝ léng lÉy, rùc rì hµng ngµn ngän nÕn. - Mơ đợc gặp bà: Quẹt que diêm thứ t cháy sáng, cô bé thấy rõ bà đang mỉm cời với em. Em cÇu xin bµ cho ®i theo. - Lần lợt cô bé quẹt hết bao diêm để níu kéo hình ảnh của bà và để bà cho đi theo đến một thế giới không còn đói rét và đau khổ. * C¸i chÕt bi th¶m cña c« bÐ b¸n diªm. - Tất cả chỉ là ảo ảnh. Cô bé đã chết vì đói và rét. - Ngời đi đờng thờ ơ nhìn thi thể cứng đờ của em. - Nhà văn khi miêu tả cái chết của cô bé bán diêm đã thể hiện rất rõ tình cảm xót thơng vô hạn. Để làm giảm bớt nỗi đau, nhà văn tả cô bé chết mà đôi má vẫn hồng và đôi môi đang mỉm cời mãn nguyện. Linh hồn của hai bà cháu đang bay lên trời... 3. KÕt bµi. - An-®ec-xen lµ nhµ v¨n cña tuæi th¬, nhµ v¨n cña nh÷ng ngêi cïng khæ. Tªn tuæi của ông đem đến vinh quang cho đất nớc Đan Mạch..

(52) - Câu chuyện về cô bé bán diêm bất hạnh khiến ngời đọc rơi nớc mắt. ý nghĩa tố cáo x· héi t b¶n cña t¸c phÈm kh¸ s©u s¾c. 6. §Ò 6. Phân tích đoạn văn đánh nhau với cối xay gió ( trích trong tiểu thuyết Đôn kihô-tê của nhà văn Xec-van-téc) * Dµn bµi. 1. Më bµi. - Xéc-van-téc (1547 – 1616) là nhà văn nổi tiếng của đất nớc Tây Ban Nha. Ông đã để lại cho đời nhiều tác phẩm nổi tiếng, trong đó có tiểu thuyết Đôn ki-hô-tê. - Đoạn đánh nhau với cối xay gió đợc trích từ tác phẩm này. Nội dung phê phán loại ngời chuyên sống bằng ảo tởng để rồi phải nhận lấy những thất bại ê chề trong cuộc sèng. 2. Th©n bµi. * Hoµn c¶nh x¶y ra c©u chuyÖn. - Hai thầy trò Đôn ki-hô-tê và Xan-chô Pan-xa trên đờng đi thực hiện chuyến phiêu lu diÖt ¸c trõ gian. - Nhìn thấy những chiếc cối xay gió, Đôn ki-hô-tê tởng tợng ra rằng đó là lũ khổng lồ độc ác nên xông vào đánh. Mặc cho Xan-chô Pan-xa giải thích và ngăn cản. * DiÔn biÕn cuéc chiÕn. - Đôn ki-hô-tê hung hăng thúc ngựa, vung giáo xông vào đánh, miệng hét lớn, chớ cã ch¹y trèn, lò hÌn m¹t nh¸t gan kia... - Gió thổi làm cánh quạt của cối xay chuyển động rồi quay tít khiến ngọn giáo gẫy tan tành và hất cả Đôn ki-hô-tê lẫn ngựa xuống đất. - §«n ki-h«-tª bÞ ng· ®au nhng vÉn kh«ng tØnh ngé. * TÝnh c¸ch cña §«n ki-h«-tª. - Bị đầu độc bởi loại truyện kiếm hiệp rẻ tiền nên lúc nào ông ta cũng mơ trở thành hiÖp sÜ diÖt ¸c trõ gian. - Bắt chớc các hiệp sĩ trong truyện một cách ngô nghê, đáng cời, tự trang bị cho mình bằng các dụng cụ han rỉ từ thời tổ tiên để lại: áo giáp sắt, mũ sắt, giáo sắt, khiªm... tù phong cho m×nh tíc hiÖp sÜ, tëng tîng ra m×nh cã mét t×nh n¬ng quye tộc, bỏ nhà lên đờng phiêu lu, thuê giám mã kiêm vệ sĩ. Đặt tên cho con ngựa còm giµ nua lµ chiÕn m· R«t-xi-nan-te... - §Çu ãc lu«n tëng tîng ra nh÷ng ®iÒu k× côc: Nh×n cèi xay giã ra lò ¸c quû khæng lồ, độc ác. Không chịu nhìn nhận sự thật. Báo thù và hiếu chiến. Cho rằng mình đợc chóa trêi giao cho sø mÖnh vinh quang... - Đôn ki-hô-tê có những u điểm đáng kể nh tôn thờ công lí, yêu thơng và sẵn sàng giúp đỡ kẻ yếu, trừng trị kẻ ác. - Tuy vËy, l·o l¹i cã nh÷ng nhîc ®iÓm c¬ b¶n nh lÉn lén thùc h, suy nghÜ vµ hµnh động hoàn toàn theo suy diễn chủ quan nên làm việc nào thất bại việc ấy. Lão coi nhÑ vËt chÊt, c¨m ghÐt ¸p bøc bÊt c«ng, mong muèn lËp l¹i trËt tù x· héi... nhng v× phơng pháp đấu tranh sai lầm nên cuối cùng lão chẳng giúp đợc ai. Lão tự biến mình thành trò cời, vừa đáng thơng vừa đáng trách. * TÝnh c¸ch cña Xan-ch« Pan-xa. - Dèi lËp hoµn toµn víi chñ c¶ vÒ h×nh thøc lÉn b¶n chÊt: Xan-ch« Pan-xa thùc dông, tỉnh táo, đồng ý đi theo Đôn Ki-hô-tê để sau này đợc làm thống đốc một vài hòn đảo giữa biển khơi. - Th¬ng xãt, lo l¾ng khi chñ bÞ th¬ng.... - Nh©n vËt Xan-ch« Pan-xa lµ h×nh ¶nh t¬ng ph¶n, t« ®Ëm thªm tÝnh c¸ch cña §«n Ki-h«-tª. §©y lµ dông ý nghÖ thuËt cña t¸c gi¶. 3. KÕt bµi. - §¸nh nhau víi cèi xay giã lµ mét ®o¹n v¨n hay, hÊp dÉn, t¹o nªn tiÕng cêi s¶ng khoái cho ngời đọc. - Hợp nhất hai nhân vật Đôn Ki-hô-tê và Xan-chô Pan-xa ta sẽ đợc bức chân dung kh¸ hoµn thiÖn vÒ tÝnh c¸ch con ngêi, kÓ c¶ mÆt tÝch cùc lÉn tiªu cùc..

(53) - Tµi n¨ng cña nhµ v¨n thÓ hiÖn xuÊt s¾c qua ph¬ng ph¸p miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt vµ c¸ch dÉn d¾t truyÖn v« cïng hÊp dÉn. 7. §Ò 7 Ph©n tÝch ®o¹n trÝch chiÕc l¸ cuèi cïng cña ¬ hen-ri. * Dµn ý. 1. Më bµi. - ơ hen-ri (1862 – 1910) là nhà văn nổi tiếng của Mĩ. Thuở nhỏ ông không đợc học hành tới nơi tới chốn, phải vất vả làm nhiều nghề để kiếm sống. - PhÇn lín t¸c phÈm cña «ng ph¶n ¸nh vÒ cuéc sèng cña líp ngêi nghÌo khæ. - Chiếc lá cuối cùng là một truyện ngắn xuất sắc, thấm đợm tình nhân ái giữa ngời với ngời, ca ngợi đức hi sinh.... thông qua đó thể hiện tinh thần nhân đạo của tác giả. 2. Th©n bµi. * Hoµn c¶nh x¶y ra c©u chuyÖn. - Trong mét ng«i nhµ cho thuª cò kÜ, tåi tµn ë mét khu phè nhá phÝa t©y c«ng viªn Oa-sinh-t¬n. - Nh©n vËt: Gi«n-xi, Xiu, cô B¬-men vµ mét sè ngêi kh¸c... - Giôn-xi là một nữ hoạ sĩ trẻ tuổi cùng bạn tên là Xiu thê căn gác xép trên sân thợng. Giôn-xi bị sng phổi nặng, không có tiền thuốc thang nên chán đời, muốn chết. Cô tự nhủ khi chiếc lá thờng xuân cuối cùng ở bức tờng đối diện cửa sổ rụng nốt thì cô cũng lìa đời. Xiu hết lòng chăm sóc bạn và buồn bã kể cho cụ Bơ-men, một hoạ sĩ già thuê dới tầng hầm nghe ý định của Giôn-xi. Cảm thơng cô gái nghèo khổ và muốn kéo cô về với cuộc sống, cụ Bơ-men đã bí mật vẽ chiếc lá lên tờng trong đêm ma ruyết. Nhờ vậy mà Giôn-xi lấy lại đợc hi vọng, vợt qua cơn nguy kịch. Còn cụ Bơ-men thì đã chết vì bị sng phổi chỉ sau đó hai ngày. * TÝnh c¸ch cña Gi«n-xi. - Lµ mét c« g¸i nghÌo khæ, yªu thÝch vµ cã n¨ng khiÕu héi ho¹, nu«i méng trë thµnh ho¹ sÜ... nhng kh«ng may m¾c bÖnh sng phæi nÆng mµ kh«ng cã tiÒn mua thuèc. - Bi quan, luôn nghĩ đến cái chết. Nhìn những chiếc lá thờng xuân lần lợt rụng cô cho r»ng sè phËn m×nh còng nh nh÷ng chiÕc l¸ Êy. - Khi nh×n thÊy chiÕc l¸ cuèi cïng vÉn gan gãc b¸m chÆt trªn cµnh ( l¸ vÏ) th× trong lòng cô bất chợt rộn lên tâm trạng yêu đời, ham sống. Tự trách mình không có nghị lùc nh chiÕc l¸ bÐ nhá. - Ước mơ đẹp đẽ lại cháy sáng, cô bày tỏ với Xiu là muốn có dịp đợc vẽ vịnh Na-plơ næi tiÕng. - Chiếc lá cuối cùng đã giúp cô thoát khỏi cái chết và hồi phục rất nhanh. * TÝnh c¸ch cña Xiu. - Th¬ng b¹n tËn t×nh ch¨m sãc b¹n, s½n sµng chiÒu theo ý muèn cña Gi«n-xi. - Buån b·, lo l¾ng tríc t×nh c¶nh tuyÖt väng cña Gi«n-xi. - Cố gắng động viên Giôn-xi vợt qua nỗi lo sợ, ám ảnh bởi cái chết. - Vui mõng khi b¹n håi phôc. * TÝnh c¸ch cô B¬-men. - Khát khao trở thành học sĩ có tên tuổi, sẽ có tác phẩm để đời nhng cha bao giờ bắt tay vµo viÖc. - Nghe kÓ chuyÖn vÒ Gi«-xi, cô B¬-men xãt th¬ng, nhê Xiu dÉn lªn th¨m. - T×nh th¬ng vµ lßng tr¾c Èn kh¬i dËy trong t©m hån cô mét ý tëng s¸ng t¹o. - Cụ âm thầm vẽ chiếc lá thờng xuân lên tờng trong đêm ma tuyết, với hi vọng khơi dËy trong Gi«n-xi nghÞ lùc vµ t×nh yªu cuéc sèng. - Lòng nhân ái, đức hi sinh của cụ Bơ-men là nguồn cảm hứng giúp cụ tạo ra tác phÈm tuyÖt vêi. - Cái chết của cụ đã đem lại sự sống cho cô gái trẻ đáng thơng. 3. KÕt bµi. - Chiếc lá cuối cùng là truyện ngắn chân thực, cảm động. Cách kể chuyện của tác gi¶ rÊt hÊp dÉn. - Tính nhân văn sâu sắc đã đem lại giá trị lâu dài cho tác phẩm. - ý nghĩa của truyện: Nghệ thuật đích thực phải phục vụ con ngời và cuộc sống..

(54) C¸c yÕu tè h×nh thøc nghÖ thuËt cÇn chó ý khi ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh I. §Æc trng cña th¬ tr÷ t×nh vµ mét sè lçi cÇn tr¸nh. Thơ là một hình thái nghệ thuật đặc biệt. Hệ thống cảm xúc, tâm trạng và cách thể hiện tình cảm, cảm xúc đợc xem nh là đặc trng của nổi bật của thơ trữ tình. Trong c¸c t¸c phÈm thuéc c¸c thÓ lo¹i nh v¨n xu«i tù sù, kÞch,... còng cã c¶m xóc, t©m tr¹ng, nhng c¸ch thÓ hiÖn th× rÊt kh¸c so víi th¬ tr÷ t×nh. C¶m xóc cña t¸c gi¶ cã trong các thể loại văn học kể trên là thứ cảm xúc đợc thể hiện một cách gián tiếp th«ng qua hÖ thèng h×nh tîng nh©n vËt, c¸c sù kiÖn x· héi vµ diÔn biÕn cña c©u chuyÖn... Tr¸i l¹i, trong th¬ tr÷ t×nh, t¸c gi¶ béc lé trùc tiÕp c¶m xóc cña m×nh. Râ ràng khi đọc đoạn thơ: “ Nay xa c¸ch lßng t«i lu«n tëng nhí Mµu níc xanh, c¸ b¹c, chiÕc thuyÒn v«i, Tho¸ng con thuyÒn rÏ sãng ch¹y ra kh¬i, T«i thÊy nhí c¸i mïi nång mÆn qu¸ ! ( Quª h¬ng - TÕ Hanh) ngời đọc cảm nhận đợc rất rõ tấm lòng và tình cảm nhớ nhung da diết của nhà thơ Tế Hanh đối với quê hơng, nơi ông đã sinh ra, lớn lên và gắn bó một thời. ở đây nhà thơ c«ng khai vµ trùc tiÕp nãi lªn nh÷ng t×nh c¶m, suy nghÜ cña chÝnh m×nh. Kh¸c víi cách thể hiện tình cảm trong thơ, các em hãy đọc đoạn văn sau: “ H«m sau l·o H¹c sang nhµ t«i. Võa thÊy t«i, l·o b¶o ngay: - Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ ! - Cô b¸n råi ? - B¸n råi ! Hä võa b¾t xong. Lão cố làm ra vui vẻ. Nhng trông lão cời nh mếu và đôi mắt lão ầng ậng níc... - ThÕ nã cho b¾t µ ? Mặt lão đột nhiên co dúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nớc mắt ch¶y ra. C¸i ®Çu l·o ngoÑo vÒ mét bªn vµ c¸i miÖng mãm mÐm cña l·o mÕu nh con nÝt. L·o hu hu khãc... ( Nam Cao - TrÝch L·o H¹c) Ngêi kÓ chuyÖn ë ®©y xng t«i, nhng t«i ®©y lµ «ng gi¸o chø kh«ng ph¶i lµ Nam Cao. Nhµ v¨n hoµn toµn kh«ng xuÊt hiÖn mµ lu«n dÊu m×nh ®i. Trong trang s¸ch chØ cã «ng gi¸o kÓ l¹i c©u chuyÖn. Nh thÕ ph¶i qua c¸ch kÓ chuyÖn vµ miªu t¶ cña nh©n vật ông giáo về nỗi ân hận, đau khổ đến cùng cực của lão Hạc, chúng ta mới thấy đ ợc tấm lòng thông cảm, thái độ trân trọng mến yêu của Nam Cao đối với nhân vật nµy. Trong nhiÒu bµi th¬ tr÷ t×nh, nhµ th¬ xng b»ng ta, ch¼ng h¹n : “Ta nghe hÌ dËy bªn lßng Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi” ( Khi con tó hó - Tè H÷u) hoặc nhiều khi không thấy xng tôi hay ta gì cả, mà chỉ thấy một ai đó đang lẳng lặng kÓ, t¶ vµ t©m sù, t©m t×nh, ch¼ng h¹n : “ Năm nay đào lại nở Không thấy ông đồ xa Nh÷ng ngêi mu«n n¨m cò.

(55) Hån ë ®©u b©y giê” ( Ông đồ - Vũ Đình Liên ). Trong trờng hợp nh thế, ngời xng ta hoặc không xng gì cũng đều là chính nhà thơ. NghÜa lµ sau c©u th¬ vÉn thÊy hiÖn lªn rÊt râ tÊm lßng vµ t×nh c¶m s©u nÆng cña t¸c giả. Có những trờng hợp nhà thơ mợn lời của một nhân vật nào đó, nhập vai vào một ai đó mà thổ lộ tâm tình ( ngời ta gọi là trữ tình nhập vai) thì thực chất nhân vật trữ tình đó cũng chính là tác giả. Thế Lữ mợn lời con hổ trong vờn bách thảo để dốc bầu t©m sù cña chÝnh «ng vÒ nçi ch¸n ghÐt c¸i x· héi gi¶ dèi, nghÌo nµn, nhè nh¨ng, ngí ngẩn đơng thời; để nói lên khát vọng tự do, khát vọng về cái thời một đi không trở l¹i...Trong trêng hîp nµy, khi «ng viÕt: “Ta sèng m·i trong t×nh th¬ng nçi nhí Thuë tung hoµnh hèng h¸ch nh÷ng ngµy xa” th× ta lµ con hæ vµ còng chÝnh lµ ThÕ L÷. Ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh thùc chÊt lµ chØ ra tiÕng lßng s©u th¼m cña chÝnh nhµ th¬. Nhng tiếng lòng ấy lại đợc thể hiện rất cô đọng và hàm xúc bằng một hình thức nghệ thuật độc đáo - nghệ thuật ngôn từ. Tiếp xúc với một bài thơ trữ tình trớc hết là tiếp xóc víi c¸c h×nh thøc nghÖ thuËt ng«n tõ nµy. Nhµ th¬ göi lßng m×nh qua nh÷ng con chữ, trong những con chữ và các hình thức biểu đạt độc đáo khác. Tất cả thái độ sung sớng, hả hê của Nguyễn Khuyến đối với tên quan tuần mất cớp đợc gửi qua chữ “lèn” trong câu thơ “ Tôi nghe kẻ cớp nó lèn ông”. Tiếng kêu đau đớn, đột ngột của nhà thơ Tố Hữu trớc sự ra đi của chú bé liên lạc đợc thể hiện qua chữ Thôi rồi và hình thức gãy nhịp của câu thơ “Bỗng loè chớp đỏ - Thôi rồi, Lợm ơi !” (Lợm)... Nh thÕ, ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh tríc hÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ chÝnh c¸c h×nh thøc nghÖ thuËt ngôn từ mà chỉ ra vai trò và tác dụng của chúng trong việc thể hiện tình cảm, thái độ cña nhµ th¬. Nắm chắc đặc điểm và yêu cầu trên, HS cũng sẽ tránh đợc các lỗi dễ mắc trong viÖc ph©n tÝch vµ c¶m thô th¬ tr÷ t×nh. Trong c¸c bµi ph©n tÝch, b×nh gi¶ng th¬ tr÷ t×nh, HS thêng m¾c mét sè lçi sau ®©y: + Chỉ phân tích nội dung và t tởng đợc phản ánh trong bài thơ, không hề thấy vai trß cña h×nh thøc nghÖ thuËt. §©y thùc chÊt chØ lµ diÔn xu«i néi dung bµi th¬ ra mµ th«i. + Có chú ý đến các hình thức nghệ thuật, nhng tách rời các hình thức nghệ thuật ấy ra khỏi nội dung (thờng là gần đến kết bài mới nói qua một số hình thức nghệ thuật đợc nhà thơ sử dụng trong bài) + Suy diÔn mét c¸ch m¸y mãc, gîng Ðp, phi lÝ c¸c néi dung vµ vai trß, ý nghÜa cña c¸c h×nh thøc nghÖ thuËt trong bµi th¬. NghÜa lµ nªu lªn c¸c néi dung t tëng, t×nh c¶m kh«ng cã trong bµi; ph¸t hiÖn sai c¸c h×nh thøc nghÖ thuËt hoÆc “b¾p Ðp”c¸c hình thức này phải có vai trò tác dụng nào đó trong khi chúng chỉ là những hình thức b×nh thêng... * Tóm lại, để phân tích thơ trữ tình có cơ sở khoa học, có sức thuyết phục phải cần đến rất nhiều năng lực, nhng trớc hết ngời phân tích cần nắm đợc một số hình thức nghệ thuật ngôn từ mà các nhà thơ thờng vận dụng để xây dựng nên tác phẩm của mình. Đây chính là cơ sở đáng tin cậy nhất để ngời đọc mở ra đợc “cánh cửa tâm hån”cña mçi nhµ th¬ ë mçi bµi th¬. II. Mét sè yÕu tè h×nh thøc nghÖ thuËt cÇn chó ý khi ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh §äc t¸c phÈm v¨n häc tríc hÕt chóng ta tiÕp xóc víi nh÷ng h×nh thøc thÓ hiÖn cô thÓ cña ng«n tõ nghÖ thuËt. §ã lµ nh÷ng dÊu c©u vµ c¸ch ng¾t nhÞp, lµ vÇn ®iÖu, ©m hëng vµ nh¹c tÝnh, lµ tõ ng÷ vµ h×nh ¶nh, lµ c©u vµ sù tæ chøc ®o¹n v¨n, lµ v¨n b¶n vµ thÓ lo¹i cña v¨n b¶n… Ph©n tÝch t¸c phÈm v¨n häc kh«ng ® îc tho¸t li v¨n b¶n cã nghÜa lµ tríc hÕt ph¶i biÕt b¸m s¸t c¸c h×nh thøc biÓu hiÖn trªn cña ng«n tõ nghÖ thuËt, chØ ra vai trß vµ ý nghÜa cña chóng trong viÖc thÓ hiÖn néi dung. 1. NhÞp th¬.

(56) Nhịp điệu có vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với thơ trữ tình. Nó giúp nhà th¬ n©ng cao kh¶ n¨ng biÓu c¶m, c¶m xóc. Ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh, kh«ng thÓ kh«ng chú ý phân tích nhịp điệu. Để xác định đợc nhịp điệu của từng bài thơ, ngoài việc đọc từng câu thơ cho ngân vang âm điệu và làm bừng sáng hình ảnh thơ, việc nắm đợc đặc điểm chung về nhịp điệu của từng thể loại cũng là điều rất cần thiết.Thờng thờng, nhịp điệu của thơ lục bát uyển chuyển, mềm mại thanh thoát; nhịp của thơ thất ngôn bát cú hài hòa, chặt chẽ; nhịp của thơ tự do, thơ hiện đại rất phóng khoáng, phong phó. Có lần trong một cuộc hội thảo về truyện ngắn, nhà văn Tô Hoài đã than phiền r»ng: nhiÒu ngêi viÕt v¨n b©y giê h×nh nh quªn hÕt c¶ c¸c dÊu c©u. ¤ng thËt cã lý khi cho r»ng dÊu c©u lµ mét h×nh thøc cña ch÷, cña tõ . ThËt ra kh«ng ph¶i chØ cã dÊu câu mà ngay cả cách ngắt nhịp cũng cần đợc xem là một từ đa nghĩa, một từ đặc biệt trong vốn ngôn ngữ chung của nhân loại. Các em đều biết rằng trong những tình huống giao tiếp thông thờng của cuộc sống, im lặng lắm khi lại nói đợc rất nhiều: khi căm thù tột đỉnh, lúc xao xuyến bâng khuâng, khi cô đơn buồn bã, lúc xúc động dâng trào...Những cung bậc tình cảm này nhiều khi không thể mô tả đợc bằng chữ nghĩa. Dấu câu và sự ngắt nhịp là một trong những phơng tiện hữu hiệu để thể hiện "sự im lặng không lời". Nhiều khi ngời ta chỉ nghĩ đến nhiệm vụ của dấu câu là tách ý, t¸ch ®o¹n cña c©u v¨n . Thùc ra bªn c¹nh nhiÖm vô Êy, dÊu c©u vµ sù ng¾t nhÞp còn có một chức năng rất quan trọng, đó là tạo nên "ý tại ngôn ngoại", hàm nghĩa và gîi ra nh÷ng ®iÒu mµ tõ kh«ng nãi hÕt, nhÊt lµ trong th¬. T©m tr¹ng nhµ th¬ chi phèi trùc tiÕp c¸ch tæ chøc, vËn hµnh nhÞp ®iÖu cña bµi th¬. Víi c¶m xóc µo ¹t, s«i næi, đầy hứng khởi trớc khí thế lao động sản xuất của miền Bắc thời kỳ bắt đầu xây dựng chñ nghÜa x· héi, Tè H÷u cã nh÷ng c©u th¬ víi nhÞp ®iÖu nhanh m¹nh , kháe kho¾n, linh ho¹t vµ s«i næi: §i ta ®i! Khai ph¸ rõng hoang Hái nói non cao, ®©u s¾t ®©u vµng? Hái biÓn kh¬i xa, ®©u luång c¸ ch¹y? S«ng §µ, s«ng L«, s«ng Hång, s«ng Ch¶y Hái ®©u th¸c nh¶y, cho ®iÖn quay chiÒu? (Bµi ca mïa xu©n 1961) Trớc hiện thực đổi thay ở một vùng quê, nơi mình từng hoạt động bí mật, Tố Hữu hồi tởng những tháng ngày đã qua với những xúc động bồi hồi. Tâm trạng nôn nao, xao xuyến của một ngời lâu ngày quay trở lại chốn cũ đầy kỷ niệm đã đợc ông thể hiÖn b»ng mét nhÞp ®iÖu chËm, s©u l¾ng, phï hîp víi sù håi tëng vµ chiªm nghiÖm: Mêi chÝn n¨m råi. H«m nay l¹i bíc Đoạn đờng xa, cát bỏng lng đồi. ¤i cã ph¶i sãng båi thªm b·i tríc Hay biÓn ®au xa rót níc xa råi? (MÑ T¬m) Câu thơ của Chế Lan Viên " Đất nớc đẹp vô cùng . Nhng Bác phải ra đi " nhiều học sinh đọc một mạch, bỏ quên cái dấu chấm giữa dòng thơ, đã làm mất đi bao sức gợi cảm sâu lắng, thiết tha, diễn tả một sự nuối tiếc, đau đớn đến xót xa trong lòng ngêi ra ®i khi ph¶i xa tæ quèc . §Ó ng¾t nhÞp ngêi ta thêng dïng dÊu c©u, nhng nhiÒu khi kh«ng cã dÊu c©u. Trong trờng hợp này, các em cần phải thông nghĩa, hiểu ý mới ngắt nhịp đúng. Câu thơ của Tố Hữu “Càng nhìn ta lại càng say", có em đọc" Càng nhìn / ta lại càng say "(nhịp 2/ 4), nhng thực ra phải đọc là " Càng nhìn ta / lại càng say "( nhịp 3/ 3 ). Vì ở đây ý thơ muốn thể hiện là : ai đó (thế giới) càng nhìn ta (Việt Nam) thì càng say lßng chø kh«ng ph¶i ta tù say ta. Còng nh thÕ c©u th¬ cña Xu©n DiÖu :" Mét chiÕc xe đạp băng vào bóng tối ", nếu không chú ý các em sẽ đọc thành:"Một chiếc xe đạp / băng vào bóng tối ". Nhng đúng ra phải đọc là:"Một chiếc xe / đạp băng vào bóng.

(57) tối ". ở đây, điều mà Xuân Diệu muốn nhấn mạnh là hành động "đạp băng" chứ không phải chiếc "xe đạp". Câu thơ của Tản Đà " Non cao tuổi vẫn cha già", có em đọc : Non cao tuổi / vẫn cha già và hiểu là non dù đã cao tuổi nhng vẫn còn trẻ (cha già). Nhng thực ra ở đây cao không phải là nhiều tuổi mà cao là độ cao, là núi cao ngất non cao những ngóng cùng trông hoặc Non cao đã biết hay cha?. Trong nhiều trờng hợp, sự xuống dòng tiên tục tạo nên sự gãy nhịp liên tục, đột ngột của tác giả có một dụng ý hay đúng hơn có một ý nghĩa, một tác dụng rất sâu sắc trong việc thể hiện nội dung. Câu thơ: "Màu tím hoa sim tím chiều hoang biền biệt" (chín chữ) đợc nhµ th¬ H÷u Loan “xÐ” thµnh 6 dßng th¬: Mµu tÝm hoa sim tÝm chiÒu hoang biÒn biÖt ở bài thơ này, nhiều câu thơ bị cắt ra nh thế. Cả bài thơ vỡ vụn đã thể hiện đợc nỗi đau tan nát, tiếng khóc đứt đoạn, nghẹn tắc, hạnh phúc tan thành nhiều mảnh, đứt ra nhiÒu ®o¹n, kh«ng cã g× hµn g¾n næi. Dấu câu và cách ngắt nhịp không chỉ quan trọng với thơ mà ngay cả khi đọc văn xuôi, các em cũng cần chú ý . Thử đọc hai đoạn văn sau đây : Đoạn 1 : Hàng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đờng rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trờng . Tôi quên thế nào đợc những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi nh mấy cành hoa tơi mỉm cời giữa bầu trời quang đãng " ( Tôi đi học - Thanh Tịnh ) Đoạn 2 : Không đợc ! Ai cho tao lơng thiện ? Làm thế nào cho mất đợc những vÕt m¶nh chai trªn mÆt nµy ? Tao kh«ng thÓ lµ ngêi l¬ng thiÖn n÷a . BiÕt kh«ng ! ChØ cßn mét c¸ch ... biÕt kh«ng ! ... ChØ cßn mét c¸ch lµ ... c¸i nµy ! BiÕt kh«ng !... H¾n rút dao ra, xông vào, Bá Kiến ngồi nhỏm dậy, Chí Phèo đã văng dao tới rồi . ( Chí PhÌo - Nam Cao ) §o¹n v¨n cña Thanh TÞnh 62 ch÷, chØ cã 2 c©u, 2 dÊu chÊm vµ 2 dÊu ph¶y, nhÞp ®iÖu nhÈn nha, kh«ng cã g× gÊp g¸p véi vµng . C¶ ®o¹n v¨n lµ nh÷ng tiÕng nãi th× thầm, nhỏ nhẹ nh lá rụng cuối thu, lãng đãng nh mây bạc lng trời...Tất cả nhằm diễn đạt một tâm trạng, một tấm lòng đang" náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tùu trêng" . Đoạn văn của Nam Cao 63 chữ ( tơng đơng với đoạn trên )nhng đợc chia làm 9 c©u víi 5 dÊu c¶m th¸n, 4 dÊu chÊm löng, 3 dÊu chÊm ph¶y, 2 dÊu chÊm hái vµ 2 dÊu chấm khiến nhịp điệu câu văn trở nên gấp gáp, khẩn tơng ... Cha kể đến sự cộng hởng của ngữ nghĩa do các từ ngữ và hình ảnh, chỉ riêng nhịp điệu do hệ thống dấu câu ở trên tạo nên đã giúp Nam Cao tái hiện rất thành công cuộc đối mặt quyết liệt và dữ dội giữa Chí Phèo và Bá Kiến . Cả cuộc đời Chí triền miên trong cơn say, mệt mái vµ u tèi . Bçng gi©y phót nµy h¾n bõng tØnh vµ s¸ng l¸ng. Gi©y phót Êy dêng nh rÊt ng¾n ngñi nªn ChÝ ph¶i nãi rÊt nhanh, lµm rÊt gÊp, tøc kh¾c vµ quyÕt liÖt... ChÝnh cách chấm câu và ngắt nhịp ấy đã giúp Nam Cao diễn tả rất thành công tâm trạng uất øc, dån nÐn vµ t×nh thÕ gÊp g¸p khÈn t¬ng cña mµn bi kÞch nµy. Đọc đoạn văn của Thanh Tịnh, ai đọc nhanh, gấp và lên giọng thì hỏng . Ngợc lại không thể đọc đoạn văn của Nam Cao với giọng nhỏ nhẹ, nhẩn nha đợc . Tóm lại khi tiếp xúc với tác phẩm văn học, nhất là khi đọc bằng mắt, các em cần lu ý đến hình thức dấu câu và xem cách ngắt nhịp của tác giả có gì đặc biệt. Làm nh thế, trớc hết là để đọc cho đúng, cho diễn cảm và sau đó hãy phân tích và chỉ ra ý nghÜa còng nh t¸c dông cña h×nh thøc Êy trong viÖc biÓu hiÖn néi dung. 2. VÇn th¬.

(58) TiÕng ViÖt rÊt giµu nh¹c tÝnh. HÖ thèng vÇn ®iÖu vµ thanh ®iÖu lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn tÝnh nh¹c cña tiÕng ViÖt nãi chung vµ ng«n tõ v¨n häc nãi riªng, nhÊt lµ thơ. Vần hiểu một cách đơn giản là một âm không có thanh điệu do nguyên âm hoặc nguyên âm kết hợp với phụ âm tạo nên. Ví dụ, các tiếng lan, tan, man, tàn. đều có chung mét vÇn an, hoÆc mÑ, nhÑ, tÐ, xÎ. cã chung mét vÇn e. Nh thÕ, gieo vÇn trong th¬ lµ sù lÆp l¹i c¸c vÇn hoÆc nh÷ng vÇn nghe gièng nhau gi÷a c¸c tiÕng ë nh÷ng vÞ trí nhất định. Đó là sự phối hợp âm thanh trong từng câu và trong cả bài; là sự cộng hëng cña c¸c ©m cã cïng mét vÇn vµ cïng thanh b»ng hoÆc thanh tr¾c. VÝ dô: Tiếng thơ ai động đất trời Nghe nh non níc väng lêi ngh×n thu Ngh×n n¨m sau nhí NguyÔn Du TiÕng th¬ng nh tiÕng mÑ ru nh÷ng ngµy. Hìi Ngêi xa cña ta nay Khóc vui xin l¹i so d©y cïng Ngêi! (Tè H÷u, KÝnh göi cô NguyÔn Du) Vần của các câu đợc hiệp vần với nhau trong đoạn thơ trên là sự hài hòa trên cùng một âm vực cao thấp, một trờng độ âm thanh phát ra. Đó là sự hài hòa có đợc từ việc phèi ©m gi÷a c¸c tõ trong mét cÆp c©u lôc b¸t. XÐt tõng cÆp c©u chóng ta thÊy cã sù hßa ©m gi÷a c©u c©u (1) vµ (2), gi÷a c©u (3) vµ (4), gi÷a c©u (5) vµ (6) nhê vµo nh÷ng ©m gièng nhau gi÷a tõ thø 6 c©u lôc vµ tõ thø 6 c©u b¸t. ¢m gièng nhau lµ do vÇn cã chung thanh b»ng (trêi-lêi, du-ru, nay-d©y) vµ cã cïng chung phÇn vÇn (êiêi, u-u) hoÆc phÇn vÇn na n¸ nhau (ay-©y). Víi sù hßa ©m nµy, c¸c c©u th¬ nh nÝu kÐo, lu gi÷ lÊy nhau trong tõng ®o¹n hay c¶ bµi th¬. Mét chØnh thÓ ©m thanh hµi hßa uyÓn chuyÓn do nh÷ng vÇn cã thanh b»ng liªn kÕt víi nhau nh t¹o ra sù trÇm l¾ng vÒ âm điệu cũng nh hồn thơ góp phần không nhỏ trong việc biểu đạt có hiệu quả tâm trạng thơng cảm, mến phục và trân trọng của Tố Hữu đối với thi hào Nguyễn Du. C¨n cø vµo cÊu tróc ©m thanh - sù hßa ©m cña vÇn ngêi ta chia thµnh vÇn chÝnh vµ vÇn th«ng. V©n chÝnh lµ vÇn cã ©m gièng nhau: Tiếng thơ ai động đất trời Nghe nh non níc väng lêi ngh×n thu vÇn th«ng lµ vÇn cã ©m na n¸ nh nhau: Nh©n t×nh nh¾m m¾t, cha xong BiÕt ai hËu thÕ khãc cïng Tè Nh ? (Tè H÷u - KÝnh göi cô NguyÔn Du). Căn cứ vào vị trí các từ hiệp vần với nhau để chia thành vần lng và vần chân. Vần lng là lối gieo vần đứng giữa câu. Trong các câu thơ trên, từ thứ 6 (lời, ru, đây, cùng) cña c©u b¸t hiÖp vÇn víi tõ cuèi (trêi, du, nay, xong) cña c©u lôc. VÇn ch©n lµ lèi hiÖp vÇn ë cuèi c©u: Ch¼ng ph¶i r»ng ng©y ch¼ng ph¶i ®Çn, Bëi v× nhµ khã hãa bÇn thÇn. Mấy đời thầy kiện mà thua mẹo, NghÜ phËn th»ng cïng ph¶i biÕt th©n. (NguyÔn C«ng Trø - C¶nh nghÌo) Trong c¸ch ph©n chia vÇn theo vÞ trÝ cña c¸c tõ hiÖp vÇn víi nhau, l¹i cßn cã thÓ chia ra thµnh c¸c lo¹i: - VÇn liÒn (vÝ dô ®o¹n th¬ trÝch dÉn trªn cña Tè H÷u, bµi th¬ ThÒ non níc cña T¶n §µ). - VÇn c¸ch: Trời đất cho ta một cái tài, Giắt lng dành để tháng ngày chơi. Dë duyªn víi rîu kh«n tõ chÐn,.

(59) Chãt nî cïng th¬ ph¶i chuèt lêi. (NguyÔn C«ng Trø - CÇm kú thi töu) - VÇn hçn hîp (vÝ dô Thu ®iÕu cña NguyÔn KhuyÕn, C¶nh nghÌo cña NguyÔn C«ng Trø, Trµng giang cña Huy CËn). Mét trong nh÷ng t¸c dông quan träng cña vÇn lµ t¹o nªn ©m hëng vang ng©n trong thơ, từ đó mà diễn đạt và thể hiện nội dung. Đọc đoạn thơ sau: Em ¬i Ba Lan mïa tuyÕt tan §êng b¹ch d¬ng s¬ng tr¾ng n¾ng trµn Anh ®inghe tiÕng ngêi xa väng Một giọng thơ ngâm một giọng đàn ở đây vần chính là an (tan, tràn, đàn)) nhng bên cạn đó, nhà thơ còn sử dụng rất nhiÒu vÇn kh¸c (lan/ tan, d¬ng/ s¬ng, tr¾ng/ n¾ng, väng/ giäng). Trong bèn dßng th¬, hµng lo¹t c¸c vÇn liªn tiÕp xuÊt hiÖn, t¹o nªn mét khóc nh¹c ng©n nga, diÔn t¶ mét niềm vui phơi phới nh muốn hát lên của nhà thơ khi đứng trớc mùa xuân của đất nớc Ba Lan. Bªn c¹nh vÇn ®iÖu, tiÕng ViÖt cßn rÊt giµu thanh ®iÖu. Víi 6 thanh (huyÒn, s¾c, hái, ng·, nÆng vµ thanh kh«ng), chóng ta cã thÓ n©ng cao hoÆc h¹ thÊp giäng nãi, t¹o nªn sù lªn bæng, xuèng trÇm. VÝ dô: sang lµ mét ©m tiÕt mang thanh kh«ng. LÇn lît thay c¸c thanh ta cã: s¸ng, s¶ng, s¹ng, s½ng, sµng. Ngêi ta chia 6 thanh trªn lµm 2 lo¹i bæng vµ trÇm hoÆc b»ng vµ tr¾c. Lo¹i vÇn b»ng do thanh huyÒn vµ thanh kh«ng đảm nhận, vần trắc do các thanh còn lại (sắc, nặng, hỏi, ngã) thể hiện. Nhìn chung nh÷ng vÇn b»ng thêng diÔn t¶ sù nhÑ nhµng b©ng khu©ng ch¬i v¬i… cßn vÇn tr¾c th êng diÔn t¶ sù tróc tr¾c, nÆng nÒ, khã kh¨n, vÊp v¸p… VÒ nguyªn t¾c, b×nh th êng trong c¸c c©u th¬, nh÷ng vÇn b»ng, tr¾c ®an xen nhau, phèi hîp víi nhau, nhng khi m« t¶, kh¾c s©u mét Ên tîng, mét c¶m xóc, mét t©m tr¹ng theo mét cung bËc t×nh cảm nào đó các nhà thơ thờng sử dụng liên tiếp một loại vần. Những câu thơ sau dùng toàn vần bằng tạo nên một âm hởng rất đặc biệt: - S¬ng n¬ng theo tr¨ng ngõng lng trêi T¬ng t n©ng lßng lªn ch¬i v¬i (Xu©n DiÖu) - Ô hay buồn vơng cây ngô đồng Vµng r¬i, vµng r¬i thu mªnh m«ng (BÝch Khª) - Mùa xuân cùng em lên đồi thông Ta nh chim bay trªn tÇng kh«ng (Lª Anh Xu©n) Ngîc l¹i cã nh÷ng c©u th¬, sè lîng vÇn tr¾c xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu, còng t¹o nªn những âm hởng lạ, cần đợc chú ý: - Vã c©u khÊp khÓnh b¸nh xe gËp ghÒnh (NguyÔn Du) - Dèc lªn khóc khuûu dèc th¨m th¼m (Quang Dòng) Có khi hai loại vần này lại sóng đôi nhằm diễn đạt một tâm trạng phức tạp. Tµi cao phËn thÊp chÝ khÝ uÊt Giang hå mª ch¬i quªn quª h¬ng (T¶n §µ) C©u trªn víi 5 thanh tr¾c liªn tôc diÔn t¶ mét t©m tr¹ng nh bÞ dån nÐn, uÊt øc, nghÑn t¾c. C©u díi l¹i toµn thanh b»ng võa nh mét t©m sù, bu«ng th¶, phã mÆc võa nh mét tiÕng thë dµi..

(60) Có khi vần bằng, trắc đợc sử dụng nh một biện pháp chơi chữ: mỗi một câu thơ là một loại vần do một thanh đảm nhận nh bài thơ Tình hoài của Lê Ta trong phong trµo Th¬ míi: Trêi buån lµm g× trêi rÇu rÇu Em kh«ng yªu anh em ®i ®©u L¾ng thÊy tiÕng suèi thÊy tiÕng khãc Mét bông mét d¹ mét nÆng nhäc ảo tởng chỉ để khổ thêm tủi NghÜ m·i, gì m·i lçi vÉn lçi Th¬ng thay cho anh, c¨m thay em Tình hoài càng ngày càng tày đình T¹o nªn nh¹c tÝnh cña th¬ thùc ra kh«ng chØ cã vÇn vµ hÖ thèng thanh ®iÖu mµ ngay cả các âm tiết trong mỗi tiếng cũng có những giá trị nhất định. Theo GS. Đinh Träng L¹c: ©m i gîi sù ng©n dµi: "§i ta ®i khai ph¸ rõng hoang" (Tè H÷u), ©m u: gîi sù u sÇu, b©ng khu©ng: "Hoa c¸nh tr¾ng d¾t tay vµo lçi cò" (Thanh Th¶o). ¢m a gîi sù t¬i vui, bao la: "Nh×n nhau mÆt lÊm cêi ha ha" (Ph¹m TiÕn DuËt). ¢m eo gîi êm đềm, trong trẻo: "Ao thu lạnh lẽo nớc trong veo", "Ngõ trúc quanh co khách v¾ng teo" (NguyÔn KhuyÕn). ¢m r gîi sù h·i hïng, run sî: "Rung rinh bËc cöa tre gÇy" (Tè H÷u), hoÆc "Nh÷ng luång run rÈy rung rinh l¸" (Xu©n DiÖu), ¢m ¬i gîi sù ph¬i phíi, më ra: "C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i…" vµ "M¾t c¸ huy hoµng mu«n dÆm ph¬i" (Huy CËn). Nhà văn Nguyễn Tuân đã nhận xét rất chính xác về các phụ âm mở đầu bằng kh nh: khó, khai, kh¾m, kh¾c nghiÖt, kh¾t khe, khÊp khÓnh, khñng khiÕp, kh¾m l»m lÆm, khÐt lÌn lÑt, khai mß mß. ¤ng viÕt: "T«i cã Ên tîng lµ phô ©m kh hay nhÊn vµo khÝa tiªu cùc cña nh÷ng biÓu hiÖn sù sèng … Nh÷ng tõ Êy rÊt liªn quan tới ngũ giác của ngời Việt Nam. nhắc đến những việc, những trạng thái không đ ợc vừa mũi, vừa mắt, vừa tai, không đợc "vừa lòng" (Chuyện nghề). Có thể dẫn ra rất nhiều ví dụ nữa để minh hoạ cho tính nhạc của ngôn ngữ Việt trong thơ. Song điều cần lu ý các em khi đọc, phân tích TPVH (nhất là thơ) cần hết søc chó träng yÕu tè nµy. Mét khi thÊy ©m ®iÖu, ©m hëng, nh¹c ®iÖu cña c©u th¬ không bình thờng, có sự chuyển đổi (dĩ nhiên là phải tạo nên đợc hiệu quả thẩm mĩ nhất định) thì hãy tập trung phân tích chỉ ra giá trị (vai trò và tác dụng) của chúng trong viÖc thÓ hiÖn néi dung. 3. Tõ ng÷ vµ c¸c biÖn ph¸p tu tõ §©y lµ yÕu tè c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt cña h×nh thøc chÊt liÖu ng«n tõ. Bëi v× mäi néi dung cÇn thÓ hiÖn cña TPVH kh«ng thÓ cã c¸ch nµo kh¸c lµ nhê vµo hÖ thèng tõ ng÷ nµy. C¸c ph¬ng tiÖn nh dÊu c©u, nhÞp ®iÖu, ng÷ ©m ë trªn còng chØ cã ý nghÜa khi n»m trong mét v¨n b¶n mµ tõ ng÷ lµ nÒn t¶ng. Nhµ v¨n muèn m« t¶, t¸i hiện hiện thực phải thông qua từ ngữ. Muốn nói đến nỗi lòng của mình, tình cảm và t tởng của mình cũng phải thông qua từ ngữ. Muốn đánh giá đợc nhà văn viết về những điều đó nh thế nào lại cũng phaỉ thông qua chữ nghĩa trong tác phẩm … "Văn häc lµ nghÖ thuËt cña ng«n tõ" chÝnh lµ nh vËy. Do tÇm quan träng Êy mµ ngêi ta coi lao động của nhà văn là thứ lao động chữ nghĩa, nhà văn là phu chữ… Có thể nói ngôn từ là một đặc trng quan trọng và nổi bật của văn học. Vì thế các em cần lu ý mét sè ®iÓm sau: Thø nhÊt: Ph©n tÝch TPVH kh«ng thÓ tho¸t li vµ bá qua yÕu tè tõ ng÷. Muèn ph©n tÝch tèt tõ ng÷, tríc hÕt ph¶i n¾m v÷ng nghÜa cña tõ (nghÜa chung vµ nghÜa trong v¨n cảnh cụ thể) sau đó luôn luôn suy nghĩ để trả lời các câu hỏi: - T¹i sao t¸c gi¶ dïng tõ nµy mµ kh«ng dïng tõ kh¸c? - T¹i sao tõ ng÷ nµy l¹i xuÊt hiÖn nhiÒu nh thÕ? - Có bao nhiêu từ đồng nghĩa với từ ấy? Có thể thay từ ấy bằng một từ ngữ khác đợc không?.

(61) - Trong c©u Êy, ®o¹n Êy, nh÷ng tõ ng÷ nµo cÇn g©y chó ý ph©n tÝch. ë ®©y còng cÇn nh¾c em, trong mét ®o¹n, mét bµi v¨n, bµi th¬ kh«ng ph¶i tõ nµo, c©u nµo còng đáng phân tích, cũng có giá trị nh nhau, chính vì thế biết phát hiện những từ ngữ đáng phân tích cũng là một năng lực, một trình độ. Trong thực tế không ít em rơi vào t×nh tr¹ng hoÆc lµ ph©n tÝch tÊt c¶, c©u nµo còng ph©n tÝch, tõ nµo còng khen hay, hoặc là từ ngữ đáng phân tích thì lại bỏ qua, từ không đáng dùng thì say sa tán tụng. Trong trêng hîp ph©n tÝch nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc dÞch ph¶i thËt thËn träng khi phân tích từ ngữ. Bởi vì những từ đợc ra ra bình giá cha chắc đã phải là những từ mà t¸c gi¶ dïng trong nguyªn b¶n. Thứ hai: Ngời ta nói nhiều đến việc phân tích hình ảnh trong TPVH. Bởi vì cách nãi cña v¨n häc, c¸ch thÓ hiÖn cña v¨n ch¬ng lµ c¸ch nãi, c¸ch viÕt b»ng h×nh ¶nh. Điều đó hoàn toàn đúng. Nhng hình ảnh trong tác phẩm văn học là gì, nếu không ph¶i lµ do hÖ thèng tõ ng÷ t¹o nªn. V× thÕ ph©n tÝch h×nh ¶nh thùc ra lµ ph©n tÝch tõ ng÷. C©u th¬ cña NguyÔn Du t¶ ch©n dung Tó Bµ: Nh¸c tr«ng nhên nhît mµu da Ăn gì to lớn đẫy đà làm sao (TruyÖn KiÒu) vÏ chÝnh x¸c thÇn th¸i cña mét mô chñ nhµ chøa, bän bu«n thÞt b¸n ngêi. Ta còng thấy rõ thái độ của tác giả đối với loại ngời nh thế. Chữ nhờn nhợt lột tả đợc rõ nét nhÊt thÇn th¸i cña Tó Bµ! thËt khã diÔn t¶ b»ng nh÷ng tõ ng÷ kh¸c: võa bãng nhÉy, võa mai m¸i hay vµng bñng ch¨ng? Cã lÏ chØ cã thÓ nãi nh NguyÔn C«ng Hoan sau nµy vÒ mét bé mÆt còng thuéc lo¹i Tó Bµ: bé mÆt "thiÕu vÖ sinh". Cã nhµ phª b×nh cho rằng, đọc câu thơ ấy, ta có cảm giác lợm giọng là vì thế. Còn hai chữ ăn gì lại dờng nh muốn liệt mụ chủ chứa này vào một giống loài gì đó, không phải giống ngời. Bëi v× gièng ngêi th× ¨n c¬m, ¨n g¹o, ¨n thÞt, ¨n c¸ chø ¨n g×. HÖ thèng tõ ng÷ gîi h×nh ¶nh, c¶m gi¸c trong tiÕng ViÖt rÊt phong phó, ®a d¹ng. VÝ dô: - Gîi vÒ t©m tr¹ng nh: xao xuyÕn, b©ng khu©ng, ph©n v©n… - Gợi về thị giác nh: la đà, lơ lửng, chấp chới. - Gîi vÒ thÝnh gi¸c nh: sÇm sËp, r× rµo, th¸nh thãt… - Gîi vÒ vÞ gi¸c nh: mÆn ch¸t, chua lßm, ngät lÞm… - Gîi vÒ xóc gi¸c nh: l¹nh ng¾t, nãng báng, xï x×… ChÝnh do søc gîi nµy mµ nhµ v¨n NguyÔn Tu©n t©m sù nh khuyªn nhñ c¸c nhµ v¨n khi cÇm bót: "Đã nghĩ kỹ rồi mới cầm bút mà viết ra. Nhng khi đã viết ra rồi, cha có nghĩa là xong hẳn. Viết ra nhng mà đọc lại (…). Tự mình duyệt lấy lời viết của mình (…). CÆp m¾t soi xuèng dßng trang vÉn lµ gi÷ vai trß cÇm chÞch (…). Nh ng cÆp m¾t cha đủ để lọc hết mọi bụi bặm vẫn còn bám theo cai tiếng vừa phát biểu của mình. Cho nªn ph¶i dïng c¶ c¸i tai cña m×nh n÷a (…). Ngoµi viÖc soi l¾ng, h×nh nh ph¶i ngöi l¹i, nÕm l¹i c¸i lêi m×nh viÕt ra kia, tríc khi bng nã ra cho ngêi kh¸c thëng thøc (…). Cã khi l¹i nh chÝnh lßng bµn tay m×nh ph¶i sê l¹i nh÷ng gãc c¹nh c©u viÕt cña m×nh, xem l¹i cã nªn cø gå ghÒ ch©n chÊt nh thÕ, hay lµ nªn gät nã trßn trÜnh ®i th× nã dÔ vµo lç tai ngêi tiªu thô h¬n…" (VÒ tiÕng ta - TuyÓn tËp NguyÔn Tu©n. Nxb V¨n häc, H. 1982). Thø ba: §Ó t¹o c¸ch nãi, c¸ch viÕt cã h×nh ¶nh, gîi h×nh tîng b»ng tõ ng÷, c¸c nhµ v¨n cã thÓ vËn dông nhiÒu c¸ch: khi th× dïng tõ l¸y: Lng dËu phÊt ph¬ lµn khãi nh¹t Lµn ao lãng l·nh bãng tr¨ng loe (NguyÔn KhuyÕn) HoÆc Nçi niÒm chi røa HuÕ ¬i,.

(62) Mµ ma xèi x¶ tr¾ng trêi Thõa Thiªn (Tè H÷u) Khi th× dïng nh÷ng tõ ng÷ tîng h×nh, tîng thanh: ThuyÒn c©u thÊp tho¸ng dên trªn v¸ch TiÕng sãng long bong vç tríc nhµ (NguyÔn KhuyÕn) Ngay cả trong văn xuôi cũng vậy. Hình ảnh lão Hạc đợc Nam Cao khắc hoạ bằng một đoạn văn ngắn với một số từ rất gợi hình tợng: "Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Nh÷ng vÕt nh¨n x« l¹i víi nhau, Ðp cho níc m¾t ch¶y ra. C¸i ®Çu l·o nghÑo vÒ mét bªn vµ c¸i miÖng mãm mÐm cña l·o mÕu nh con nÝt. L·o hu hu khãc" (L·o H¹c). Hệ thống từ ngữ chỉ màu sắc cũng đợc các nhà văn sử dụng rất hiệu quả trong việc miªu t¶ hiÖn thùc. Cá non xanh dîn ch©n trêi Cµnh lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa (NguyÔn Du) hoÆc: "Lng trêi ai nhuém mµ xanh ng¾t" (NguyÔn KhuyÕn) " Cửa son đỏ loét tùm hum nóc" (Hå Xu©n H¬ng). - "Tr¾ng phau néi cá cöu ph¬i tuyÕt" (Tè H÷u) - "Tr«ng lªn mÆt s¾t ®en x×" (NguyÔn Du) §©y lµ ®o¹n v¨n NguyÔn Tu©n t¶ mµu s¾c cña s«ng §µ: "Mïa xu©n dßng xanh ngäc bÝch, chø níc s«ng §µ kh«ng xanh mµu xanh canh hÕn cña s«ng G©m, s«ng Lô. Mùa thu nớc sông Đà lừ lừ đỏ nh da mặt một ngời bầm đi vì rợu bữa, lừ lừ cái mầu đỏ giận dữ ở một ngời bất mãn bực bội gì mỗi độ thu về" "Ngời lái đò sông §µ" v.v… HÖ thèng tÝnh tõ chØ mµu s¾c trong tiÕng ViÖt lµ hÕt søc tinh diÖu. §· khi nµo c¸c em thử thống kê tất cả các màu trắng, đỏ hay xanh ra trớc mặt cha ? Cứ thử đi sẽ thÊy tõ chØ mµu s¾c trong tiÕng ViÖt thËt kú l¹ . Nµy nhÐ nÕu lµ mµu tr¾ng, ta cã : Tr¾ng bÖch, tr¾ng to¸t, tr¾ng bong, tr¾ng tinh, tr¾ng nân, tr¾ng xo¸, tr¾ng phau, tr¾ng ngÇn, tr¾ng muèt, tr¾ng ngµ, tr¾ng hÕu, tr¾ng d·, tr¾ng ngµ, tr¾ng nhën, tr¾ng nhît, tr¾ng bãc, tr¾ng lèp, tr¾ng l«m lèp, tr¾ng nuét, tr¾ng ën, tr¾ng phÕch, tr¾ng trÎo, tr¾ng trong ... NÕu lµ mµu Xanh l¹i cã : xanh um, xanh nh¹t, xanh thÉm, xanh non, xanh lît, xanh lÌ, xanh lÐt, xanh rên, xanh r×, xanh lam, xanh biÕc, xanh l¬, xanh mÐt, xanh ng¾t, xanh ng¨n ng¾t, xanh rít, xanh xao ... Víi mµu §á b¹n cã thÓ kể : đỏ au, đỏ bừng, đỏ choé, đỏ chói, đỏ chót, đỏ chon chót, đỏ nọc, đỏ gay, đỏ hoe, đỏ hoen hoét, đỏ hỏn, đỏ hon hỏn, đỏ kè, đỏ khé, đỏ nhừ, đỏ khè, đỏ loét, đỏ lòm, đỏ lừ, đỏ lự, đỏ lựng, đỏ ngầu, đỏ ối, đỏ quạch, đỏ rực, đỏ tơi, đỏ ửng, đỏ cạch, ... Mỗi từ trên của tiếng Việt có một sắc thái biểu cảm đôi khi rất khác nhau, ví nh trắng to¸t lµ thø tr¾ng chãi m¾t, tr¾ng bÖch lµ tr¾ng mÊt sinh khÝ, tr¾ng bong lµ tr¾ng nh m¬Ý, tr¾ng tinh lµ tr¾ng nguyªn chÊt, tr¾ng xo¸ lµ tr¾ng réng kh¾p mét vïng, tr¾ng phau lµ tr¾ng s¹ch sÏ, tr¾ng ngÇn lµ tr¾ng s¹ch vµ trong, tr¾ng muèt lµ tr¾ng s¹ch mµ tr¬n nh½n, tr¾ng ngµ lµ tr¾ng quý ph¸i, tr¾ng hÕu lµ tr¾ng nh« ra th« bØ, tr¾ng d· lµ chØ mµu m¾t kÎ gian gi¶o, tr¾ng nhën lµ tr¾ng lè bÞch ( chØ r¨ng hoÆc m¾t )... vv. - Cầu trắng phau phau đôi ván ghép ( Hồ Xuân Hơng ) - Tr¾ng xo¸ trµng giang ph¼ng lÆng tê ( Bµ HuyÖn Thanh quan ) - TiÕc thay h¹t g¹o tr¾ng ngÇn ( Ca dao ) - Râ rµng trong ngäc tr¾ng ngµ ( NguyÔn Du ).

(63) - B÷a thÊy bong bong che tr¾ng lèp muèn tíi ¨n gan ( §å ChiÓu ) - Cã ph¶i thÞt da em mÒm m¹i tr¾ng trong ( L©m ThÞ Mü D¹ ) - Hòn đá xanh rì lún phún rêu ( Hồ Xuân Hơng ) - Cá non xanh rîn ch©n trêi ( NguyÔn Du ) - Lng trêi ai nhuém mµ xanh ng¾t ( NguyÔn KhuyÕn ) - Xanh om cæ thô trßn xoe t¸n ( Bµ HuyÖn Thanh Quan ) - Th¸ng t¸m mïa thu xanh th¾m ( Tè H÷u ) - Cửa son đỏ loét tùm hum nóc ( Hồ Xuân Hơng ) - Mắt lão không vầy cũng đỏ hoe ( Nguyễn Khuyến ) - Má đỏ au lên đẹp lạ thờng ( Hàn Mặc Tử ) - Đờng quê đỏ rực cờ hồng ( Tố Hữu ) Thứ t Ngôn từ văn học là loại ngôn từ đã đợc chắt lọc từ ngôn ngữ đời thờng, đợc nâng cấp, sửa sang, làm cho nó càng óng ả, giàu đẹp hơn. Các biện pháp tu từ chính là những phơng tiện quan trọng để thực hiện nhiệm vụ trang điểm cho ngôn từ văn häc. Cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p tu tõ: Èn dô, ho¸n dô, nh©n ho¸, ®iÖp tõ, ®iÖp ng÷, so s¸nh… Theo GS §inh Träng L¹c cã tíi 99 ph¬ng tiÖn vµ biÖn ph¸p tu tõ trong tiÕng Việt. Tất cả những cách ấy đều nhằm mục đích giúp ngời nói, ngời viết có nhiều cách diễn đạt hay hơn, đẹp hơn, phong phú hơn và do vậy hiệu quả cao hơn. Phân tÝch c¸c biÖn ph¸p tu tõ tøc lµ chØ ra tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸ch viÕt, c¸ch nãi Êy, vai trß và tác dụng của chúng trong việc miêu tả, biểu đạt chứ không phải đơn thuần là chỉ gọi đợc tên, kiệt kê các biện pháp mà nhà văn đã dùng. 4. Kh«ng gian vµ thêi gian trong th¬ tr÷ t×nh . Kh«ng gian trong th¬ tr÷ t×nh lµ n¬i t¸c gi¶ - c¸i t«i tr÷ t×nh hoÆc nh©n vËt tr÷ t×nh xuất hiện để thổ lộ tấm lòng của mình trớc mọi ngời và đất trời . Trong tiếng Việt có rất nhiều từ ngữ để nhà văn thể hiện không gian . Trớc hết là b»ng hÖ thèng tõ chØ vÞ trÝ vµ tÝnh chÊt nh : trªn, díi, tríc, sau, trong, ngoµi, bªn ph¶i, bªn tr¸i, lªn, xuèng... råi mªnh m«ng, b¸t ng¸t, réng, hÑp, th¨m th¼m, mÞt mï, khóc khuûu, quanh co ...vv . Không gian thờng gắn với các địa điểm chỉ nơi chốn nh : bến đò, cây đa, mái đình, giếng nớc, núi cao, rừng thẳm, biển sâu, trời rộng, sông dài ... Nhiều địa danh riêng đã trở thành những không gian tợng trng trong văn học nh: Tiêu Tơng, Tầm Dơng, Cô Tô, Xích Bích, Tây Thiên, Địa ngục, Thiên đờng, Bồng lai, Tiên cảnh, cõi PhËt, Suèi vµng, ... Khi đọc tác phẩm văn học, các em cần chú ý xem nhà văn mô tả không gian ở đây có gì đặc biệt, không gian ấy có ý nghĩa gì và nói đợc nội dung gì sâu sắc qua không gian đó ? Ví dụ, khi dân gian viết : " Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng mênh mông bát ngát, Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng cũng bát ngát mênh mông ". là tác giả dân gian đã tạo đợc một không gian đẹp, rộng mở, khác hẳn với không gian nhá hÑp, tr¾c trë, c¸ch ng¨n trong c©u ca dao nµy : " Ai ®a em tíi chèn nµy Bªn kia m¾c nói, bªn nµy m¾c s«ng " Kh«ng gian trong c©u ca trªn lµ kh«ng gian cña mét t©m hån th¶nh th¬i, ®ang n¸o nøc, r¹o rùc, ph¬i phíi say sa cña mét ngêi con g¸i vµo tuæi dËy th× : "Thân em nh chẽn lúa đòng đòng PhÊt ph¬ díi ngän n¾ng hång buæi mai " Cßn kh«ng gian díi lµ kh«ng gian cña mét t©m tr¹ng bÕ t¾c, mét tiÕng thë dµi, ngao ng¸n . Kh«ng gian trong t©m hån NguyÔn KhuyÕn lµ mét kh«ng gian hiu quạnh, buồn bã, cô đơn, vắng lặng . ở đó ta gặp toàn những :" Ao thu lạnh lẽo nớc trong veo - mét chiÕc thuyÒn c©u bÐ tÎo teo "; nhµ «ng ë còng chØ lµ " ba gian nhµ cá thấp le te " với cái "ngõ tối đêm sâu đóm lập loè "....

(64) Kh«ng gian thêng g¾n víi ®iÓm nh×n, ®iÓm quan s¸t m« t¶ cña t¸c gi¶ . C©u th¬ " Trông lên mặt sắt đen sì " trong truyện Kiều của Nguyễn Du cho thấy ngời viết đứng phía dới nhìn lên. Nhà thơ Tố Hữu cho rằng nh thế, Nguyễn Du đã đứng về phía quần chúng lao động để quan sát bọn thống trị . Cũng nh thế chữ Kìa trong câu th¬ :" K×a héi th¨ng b×nh tiÕng ph¸o reo" cña NguyÔn KhuyÕn cho ta thÊy «ng nh đứng tách ra khỏi cái hội tây ồn ào, đầy những trò nhăng nhít do bọn thực dân bày ra mà quan sát và ngẫm nghĩ, mà căm giận, mà đớn đau, chua xót ... Đi liền với không gian nghệ thuật là thời gian nghệ thuật, bởi vì một hành động bao giờ cũng diễn ra ở một địa điểm vào một thời gian nhất định . Có điều khi đọc t¸c phÈm v¨n häc ta quªn ®i thêi gian hiÖn thùc, nhËp vµo t¸c phÈm, sèng cïng víi nh©n vËt, cïng chøng kiÕn con ngêi vµ sù viÖc theo thêi gian trong t¸c phÈm . V× thÕ đang đọc giữa ban ngày mà cứ tởng nh đêm đã khuya lắm rồi; quên hiện tại mà cứ nghĩ mình đang ở " ngày xửa ngày xa" vào "đời Vua Hùng Vơng thứ 18" hay " năm Gia Tĩnh Triều Minh" . Do đợc thể hiện bằng ngôn ngữ nghệ thuật, nên thời gian trong tác phẩm văn học đợc cảm nhận và mô tả rất linh hoạt . Nguyễn Du đã dồn 4 mùa trong một câu thơ :" Sen tàn cúc lại nở hoa - Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xu©n " . Ngợc lại Aimatốp đã mô tả " Một ngày dài hơn thế kỉ " . Thời gian trong cuộc đời là thời gian tuần tự, còn trong tác phẩm văn học thời gian có thể đảo ngợc quá khứ, xen lẫn ngày hôm nay và những ngày đã xa khuất ngàn năm trớc cũng nh tởng tợng ra ngày mai cha đến . Thời gian trong tác phẩm văn học là thời gian tâm lí, không trùng khít với thời gian ngoài đời, vì thế không nên hiểu thời gian ấy một cách máy móc, cứng nhắc và áp đặt . Khi nhà thơ viết : Hôm qua, hôm nay, ngày mai, dạo này, tháng trớc, năm sau, dạo ấy, vào một đêm hè ... thì không nên cố tìm xem đó là thời điểm cụ thể nào trong cuộc đời . Nếu nh Hoàng Lộc viết : " H«m qua cßn theo anh Đi ra đờng quốc lộ Hôm nay đã chặt cành §¾p cho ngêi díi mé " ( ViÕng b¹n ) th× râ rµng kh«ng cÇn biÕt h«m qua vµ h«m nay lµ ngµy nµo, th¸ng nµo mµ chØ biÕt sao sự việc xảy ra nhanh quá, bất ngờ quá, hôm qua mới thế , hôm nay đã thế khiến ngời đọc bàng hoàng xúc động . Thêi gian nghÖ thuËt còng mang tÝnh tîng trng. Khi nh¾c tíi ngµy mai thêng lµ tîng trng cho t¬ng lai, nh khi Tè H÷u viÕt: " Ngày mai bao lớp đời dơ Sẽ tan nh đám mây mờ đêm nay Em ¬i th¸ng réng ngµy dµi Mở lòng ra đón ngày mai huy hoàng ". Hoµng h«n, chiÒu tµ thêng tîng trng cho sù tµn lôi, sù kÕt thóc, c¸o chung buån bã . Không phải ngẫu nhiên hay do bí từ mà Nguyễn Du đã lặp lại chữ hoàng hôn và hôn hoàng trong một câu thơ: " Nay hoàng hôn đã lại mai hôn hoàng "để khái quát cả một đời Kiều đầy chuyện u buồn, tàn tạ . Ta có thể tìm thấy thời khắc này trong th¬ Th«i HiÖu:" Quª h¬ng khuÊt bãng hoµng h«n ", trong th¬ Bµ HuyÖn Thanh Quan:" Trêi chiÒu b¶ng l¶ng bãng hoµng h«n", trong th¬ Huy CËn " Kh«ng khãi hoµng h«n còng nhí nhµ "... Ngîc l¹i víi hoµng h«n lµ b×nh minh . B×nh minh, r¹ng đông thờng tợng trng cho cái đang lên, rạng rỡ, tơi sáng . Đó là khi Hồ Chí Minh viết : "Thuyền về trời đã rạng đông - Bao la nhuốm một màu hồng đẹp tơi "; là khi Nguyễn Đình Thi viết : " Trán cháy rực nghĩ trời đất mới - Lòng ta bát ngát ánh bình minh ". Mïa Xu©n thêng tîng trng cho tuæi trÎ, søc sèng, giµu sinh lùc, nh khi Tè H÷u viÕt: "Trời hôm nay dầu xám ngắt màu đông.

(65) Ai cản đợc mùa xuân xanh tơi sáng Ai cản đợc đàn chim quyết thắng S¾p vÒ ®©y t¾m n¾ng xu©n hång". Cã rÊt nhiÒu c¸ch thÓ hiÖn thêi gian trong t¸c phÈm v¨n häc. Kh«ng nhÊt thiÕt phải có các từ nh sáng, tra, chiều, tối hay xuân, hạ, thu, đông thì ta mới biết. Trong văn học cổ , một chiếc lá ngô đồng rụng xuống, ấy là mùa thu đã về; một tiếng kêu khắc khoải của chim quốc báo hiệu hè đã sang. Khi Nguyễn Du tả cảnh: " Cỏ non xanh tận chân trời - Cành lê trắng điểm một vài bông hoa " thì ai chẳng biết đó là mùa xuân.. Khi Tố Hữu viết: " Trăng lên, trăng đứng, trăng tàn" cũng là để chỉ thời gian đang trôi đi của một đêm và đó cũng có thể hiểu là các thời điểm của một đời ngêi. §äc c©u th¬ cña TrÇn H÷u Thung:"Cam ba lÇn cã tr¸i- Bëi ba lÇn ra hoa" chắc các em đều hiểu thế là thời gian ba năm đã trôi qua . Nh thế không gian và thời gian đều có rất nhiều cách thức biểu hiện khác nhau. Đấy chính là chỗ để các nhà thơ thể hiện sự sáng tạo và những cách cảm nhận độc đáo, riêng biệt trong tác phẩm của mình .. LuyÖn tËp ph©n tÝch th¬ I. Môc tiªu bµi häc: 1. KiÕn thøc: Cñng cè l¹i vµ kh¾c s©u ph¬ng ph¸p, c¸ch ph©n tÝch mét bµi th¬. 2. KÜ n¨ng: RÌn kü n¨ng ph©n tÝch th¬. 3. Thái độ: Yêu thích văn phân tích. II. ChuÈn bÞ. - GV: So¹n bµi, tµi liÖu tham kh¶o. - HS: ¤n tËp l¹i phÇn lÝ thuyÕt v¨n ph©n tÝch. III. TiÕn tr×nh bµi d¹y. 1. Tæ chøc. 2. KiÓm tra. 3. Bµi míi. §Ò 1: Ph©n tÝch bµi th¬ Nhí rõng cña ThÕ l÷. 1. Më bµi. - Giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶ t¸c phÈm: ThÕ L÷ , tªn thËt lµ NguyÔn Thø LÔ ( 1907-1989) Quê ở Bắc Ninh. Ông đợc đánh giá là nhà thơ tiên phong của phong trào thơ mới ( 1930-1945) - Bài thơ nhớ rừng mợn lời con hổ bị nhốt trong vờn bách thú để diễn tả tâm trạng bất bình, phẫn uất trớc cảnh đời tù túng, tầm thờng của xã hội thực dân phong kiến và kín đáo bày tỏ lòng yêu nớc cùng khát vọng tự do của nhân dân ta. 2. Th©n bµi. * Gi¸ trÞ néi dung cña bµi th¬. - T©m tr¹ng cña con hæ trong hoµn c¶nh bÞ giam cÇm - khèi c¨m hên vµ niÒm uÊt hËn..

(66) + §îc nhµ th¬ miªu t¶ b»ng ngßi bót s¾c s¶o, tµi hoa. Sù t¬ng ph¶n g¨y g¾t gi÷a b¶n chÊt, tÝnh c¸ch cña nh©n vËt tr÷ t×nh ( con hæ - chóa s¬n l©m ®Çy oai phong) víi hoµn cảnh bị giam cầm bó buộc ( trong cũi sắt) làm nổi bật tâm trạng cay đắng, phẫn nộ tột độ. + Hæ c¶m nhËn nçi khæ bÞ nhèt l©u ngµy trong còi s¾t, mét kh«ng gian chËt hÑp, tï h·m. + ThÊm thÝa nçi nhôc bÞ biÕn thµnh trß ch¬i cho lò ngêi bÐ nhá, ng¹o m¹n. + BÊt b×nh v× bÞ h¹ xuèng ngang hµng cïng nh÷ng con vËt tÇm thêng… + NhËn thøc s©u s¾c t×nh c¶nh bi th¶m cña m×nh. + Muốn phá tung xiềng xích để về với cuộc sống tự do nhng không đợc nên càng c¨n giËn vµ tuyÖt väng. - Nçi nhí thêi oanh liÖt. + Tự an ủi bằng quá khứ huy hoàng để quên đi hiện tại phũ phàng. + Hæ da diÕt nhí qu¸ khø oai phong lÉm liÖt cña vÞ chóa tÓ, thña cßn tù do vïng vÉy g÷a nói cao rõng th¼m. + Nhí c¶nh rõng thiªng víi khung c¶nh thiªn nhiªn hïng vÜ vµ bÝ Èn. - C¶nh vên b¸ch thó qua c¸i nh×n khinh bØ cña chña s¬n l©m. + Khung cảnh đơn điệu, buồn tẻ, giả tạo… + Kh¸c xa víi thÕ giíi tù nhiªn, giang s¬n cña loµi hæ. - Hổ khát khao tự do, thả hồn về chốn đại ngàn xa thẳm. + Hổ luôn mơ về chốn đại ngàn hoang dã, tơng phản hoàn toàn với cảnh sống tù tóng, chËt hÑp hiÖn t¹i. + Béc lé nçi tiÕc nhí cuéc sèng tù do. + Nh÷ng h×nh ¶nh tiªu biÓu, chän läc, tõ ng÷ giµu kh¶ n¨ng gîi t¶, gîi c¶m ® îc t¸c giả sử dụng để thể hiện chân dung đầy uy vũ cùng cuộc sống tự do tuyệt đối của chóa s¬n l©m. + Quá khứ tơi đẹp hào hùng không thể làm vơi bớt nỗi buồn mà càng làm tăng thêm sự bất bình, cay đắng trớc thực tại. + Trong c¶nh giam cÇm, hæ chØ cßn biÕt göi hån vÒ chèn níc non hïng vÜ, giang s¬n cña gièng hïm thiªng ngù trÞ tù ngµn xa. + BÊt lùc v× kh«ng thÓ ph¸ tan xiÒng xÝch, trë vÒ víi cuéc sèng tù do nªn hæ chØ cßn biÕt thèt nªn lêi ngËm ngïi ai o¸n. -> T©m tr¹ng con hæ bÞ giam cÇm còng chÝnh lµ t©m tr¹ng chung cña c¶ mét thÕ hÖ thanh niªn trÝ thøc tríc hiÖn thùc ngét ng¹t, ®en tèi cña x· héi thùc d©n phong kiÕn đơng thời khi đất nớc, dân tộc đang trong vòng nô lệ. * Nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ. - ThÓ th¬ t¸m ch÷ phï hîp víi viÖc thÓ hiÖn nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p cña t©m tr¹ng nh©n vËt tr÷ t×nh. - Nhịp thơ thay đổi linh hoạt, lúc nhanh, lúc chậm. Âm hởng thơ lúc da diết, sâu l¾ng, lóc s«i næi hµo hïng… tïy thuéc vµo diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt. - Nghệ thuật miêu tả thiên nhiên và nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật đạt tới trình độ điêu luyện. - Hình tợng nhân vật mang ý nghĩa tợng trng, thể hiện thành công chủ đề t tởng của bài thơ và ý đồ của tác giả. 3. KÕt bµi. - Bài thơ đợc đánh giá là một trong những tác phẩm xuất sắc của thơ mới và thơ ca Việt Nam hiện đại. - Nhớ rừng là đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của Thế Lữ. Tên tuổi của Thể Lữ và bài thơ nhớ rừng sống mãi trong lòng ngời đọc. Đề 2: Phân tích bài thơ ông đồ của Vũ Đình Liên. 1. Më bµi. - Vò §×nh Liªn lµ thi sÜ cña trµo lu th¬ míi giai ®o¹n 1930 – 1945. - Nội dung bài thơ ông đồ kể về một ông đồ già viết thuê chữ Hán bên lề đờng mỗi độ tết đến, xuân về. Dần dần, cả ông đồ và những nét chữ đẹp đẽ, bay bớm của ông.

(67) bị chìm vào sự lãng quên của ngời đời, để lại niềm nuối tiếc, thơng cảm không ngu«itrong lßng nhµ th¬. 2. Th©n bµi. * Hình ảnh ông đồ già trong những năm đắt khách. - HiÖn lªn trong t©m tëng cña nhµ th¬. + Ông đồ xuất hiện cùng với hoa đào nở báo hiệu mùa xuân sang: Mỗi năm….lại thấy… có nghĩa là điều đó đã thành quy luật. + Ông đồ già làm công việc viết thuê: Bày mực tàu giấy đỏ Bên phố đông ngời qua. Cã sù t¬ng ph¶n gi÷a gi¸ trÞ cña ch÷ nghÜa th¸nh hiÒn ( vèn chØ ë n¬i trang träng,t«n nghiêm) với chốn phố phờng bụi bặm, tầm thờng. Câu thơ hàm ý đạo nho đã đến lúc suy tàn, ông đồ già giờ đây phải bán chữ để kiếm sống qua ngày. - Nhiều ngời còn biết quý trọng chữ Hán thuê ông đồ viết và tấm tắc khen chữ ông đẹp nh phợng múa rồng bay. Ông đồ vui vì còn đợc trân trọng và an ủi. * Hình ảnh ông đồ già trong những năm vắng khách. - Buổi giao thời, tâm lí nhiều ngời hớng tới cái mới, quay lng với cái cũ, trong đó có đạo nho. Số khách thuê viết chữ Hán mỗi năm mỗi vắng. niềm vui của ông đò già lụi t¾t dÇn vµ c¸ch kiÕm sèng cña «ng cµng ngµy cµng khã. Thñ ph¸p ngghÖ thuËt nh©n ho¸ Giấy đỏ buồn không thắm Mực đọng trong nghiên sầu đã thể hiện nỗi buồn sâu sắc , thấm thía của ông đồ già và nâng hai câu thơ lên mức tuyệt bút, làm rung động hồn ngời. - Hình ảnh ông đồ già tội nghiệp ngồi bó ngối lặng im giữa trời ma bụi bay, trớc mặt là lá vàng rơi trên giấy có khả năng gợi sự liên tởng rất lớn. Ông đồ già chỉ còn là chững tích của một thời tàn, hoàn toàn bị lãng quên giữa dòng đời xuôi ngợc. Ông đồ vẫn ngồi đấy Qua đờng không ai hay * Hình ảnh ông đồ trong sự hoài niệm, nuối tiếc của nhà thơ. - Quy luật thiên nhiên vẫn lặp lại đều đặn: Năm nay đào lại nở. - Quy luật xuất hiện của ông đồ không còn nữa: Không thấy ông đồ xa. - Có thể ông đồ đã thành ngời muôn năm cũ, giống nh cả thế hệ nho học của ông đã thực sự bị đẩy lùi vào quá khứ. Nhà thơ thơng xót, ngậm ngùi và luyến tiếc vẻ đẹp mét thêi cña hä. 3. KÕt bµi. - Bài thơ ông đồ ngắn gọn, hàm súc, đặt ra cho ngời đọc nhiều vấn đề cầm suy ngẫm vÒ nh©n t×nh thÕ th¸i. - Ng«n ng÷ th¬ tù nhiªn, gi¶n dÞ, tinh tÕ, cæ ®iÓn. - H×nh tîng nh©n vËt cã søc biÓu c¶m cao, lèi nh©n ho¸, tîng tr¬ng s¾c s¶o t¹o cho bài thơ một vể đẹp nghệ thuật độc đáo. - Bài thơ khẳng định tên tuổi của Vũ Đình Liên trên thi đàn Việt Nam đầu thế kỉ XX. §Ò 3: Ph©n tÝch bµi th¬ quª h¬ng cña TÕ Hanh. 1. Më bµi. - TÕ Hanh, quª ë Qu¶ng Ng·i, tham gia c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Năm 1954 ông tập kết ra Bắc, hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật. Đề tài quª h¬ng xuÊt hiÖn nhiÒu lÇn trong sù ngghiÖp s¸ng t¸c cña TÕ Hanh. - Bµi th¬ Quª h¬ng viÕt n¨m 1938 lµ nçi nhí, lµ t×nh yªu quª h¬ng tha thiÕt cña TÕ Hanh. 2. Th©n bµi. * H×nh ¶nh quen thuéc cña quª h¬ng yªu dÊu. - HiÖn lªn qua lêi giíi thiÖu tù nhiªn, méc m¹c nhng Èn chøa t×nh c¶m tù hµo: Lµng t«i ë vèn lµm nghÒ chµi líi.

(68) Níc bao v©y, c¸ch biÓn nöa ngµy s«ng. Khi trêi trong, giã nhÑ, sím mai hång. Dân trai tráng trong làng đi đánh cá. - Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá đợc miêu tả sinh động.Hình ảnh so sánh. ChiÕc thuyÒn nhÑ h¨ng nh con tuÊn m·… C¸nh buåm gi¬ng to nh m¶nh hån lµng Là sáng tạo ngghệ thuật độc đáo. Bút pháp lãng nạm đem lại chất trữ tình bay bổng cho h×nh tîng th¬. - Âm hởng khoẻ khoắn, vui tơi thể hiện khí thế lao động sôi nổi và khát vọng ấm no hạnh phúc của ngời lao động. - Cảnh đoàn thuyền về bến đợc miêu tả tỉ mỉ, chi tiết. Niềm vui hiẹn rõ qua hình ảnh, ©m thanh vµ nhÞp ®iÖu th¬. - Nổi bật lên vẫn là vẻ đẹp khoẻ khoắn của những ng dân dạn dày sóng gió đại dơng. - Bút pháp nhân hoá mang đến cho con thuyền một tâm hồn, một cuộc ssống nh con ngêi, biÕn nã thµnh nh©n vËt kh«ng thÓ thiÕu cña quª h¬ng ChiÕc thuyÒn im bÕn mái trë vÒ n»m. Nghe chÊt muèi thÊm dÇn trong thí vá. - Tất cả gắn kết, hoà hợp với nhau tạo nên bức tranh sinh hoạt, sống động, rực rỡ sắc mµu, in ®Ëm dÊu Ên trong kÝ øc nh÷ng ngêi con xa quª. * C¶m xóc cña nhµ th¬. - ThÓ hiÖn gi¸n tiÕp qua lêi kÓ, lêi t¶ ®Çy yªu mÕn, tù hµo vÒ quª h¬ng. - ThÓ hiÖn trùc tiÕp ë khæ th¬ cuèi Nay xa c¸ch lßng t«i lu«n tëng nhí… T«i thÊy nhí cµi mïi nång mÆn qu¸! - Tình yêu quê hơng chân thành, tha thiết là cảm hứng chủ đạo bao trùm bài thơ. 3. KÕt bµi. - Bài thơ quê hơng là tấm lòng gắn bó sâu nặng của Tế Hanh với mảnh đất chôn nhau c¾t rèn. - H×nh ¶nh quª h¬ng nghÌo lu«n hiÖn lªn trong t©m tëng, võa lµ nguån søc m¹nh võa là lời nhắc nhở, mời gọi những đứa con xa trở về với cội nguồn. §Ò 4: Ph©n tÝch bµi th¬ Khi con tu hó cña Tè H÷u. 1. Më bµi: - Tè H÷u ( 1930-2003) . Tham gia c¸ch m¹ng tõ thêi häc sinh. Sù nghiÖp s¸ng t¸c suốt cả cuộc đời. Ông đợc đánh giá là ngọn cờ đầu cảu thơ ca cách mạng Việt Nam. - Với những đóng góp to lớn cho nền văn học nớc nhà, Tố Hữu đã đợc nhà nớc tặng thëng hu©n ch¬ng Hå ChÝ Minh. - Bµi th¬ khi con tu hó s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh t¸c gi¶ bÞ thùc d©n Ph¸p b¾t giam ë nhà lao Thừa Phủ, mùa hè năm 1939, vì tham gia hoạt động yêu nớc chống ngoại x©m. Néi dung bµi th¬ thÓ hiÖn t©m tr¹ng bøc bèi trong chèn lao tï vµ kh¸t väng tù do m·nh liÖt cña ngêi chiÕn sÜ céng s¶n trÎ tuæi. 2. Th©n bµi. * T©m tr¹ng cña ngêi thanh niªn yªu nícgi÷a chèn ngôc tï. - Tác nhân gợi nhớ là tiếng chim tu hú rộn rã báo mùa hè đến. Cảm hứng thơ dào dạt còng b¾t nguån tõ ©m thanh Êy. - Tiếng chim gợi dậy cả một trời thơng nhớ. Hình ảnh mùa hè tời vui tràn đấýc sống hiện lên rõ rệt, sống động trong tâm tởng ngời tù với những hình ảnh, âm thanh, màu sắc… đã in sâu vào trí nhớ: Lóa chiªm ®ang chÝn, tr¸i c©y ngät dÇn. Vên r©m dËy tiÕng ve ng©n. Bắp rây vàng hạt, đầy sân nắng đào. Trêi xanh cµng réng cµng cao. §«i con diÒu s¸o lén nhµo tÇng kh«ng..

(69) - Bøc tranh mïa hÌ quª h¬ng g¾n liÒn víi cuéc sèng tù do bªn ngoµi song s¾t nhµ tï càng thôi thúc tình cảm nhớ thơng gia đình, bạn bè, đồng chí, càng đốt cháy ngọn löa kh¸t väng tù do trong lßng ngêi chiÕn sÜ trÎ. - Sự tơng phản gay gắt giữa quá khứ và hiện tại đẩy thái độ bất bình, phẫn uất của ngời tù lên cao độ: Ngét lµm sao, chÕt uÊt th«i. Con chim tu hó ngoµi trêi cø kªu! - TiÕng chim nh tiÕng gäi th«i thóc cña cuéc sèng tù do , nh nhÊn m¹nh t×nh c¶nh trói buộc, tù túng của ngời chiến sĩ trong nhà tù của bọn đế quốc. * §Æc ®iÓm nghÖ thuËt cña bµi th¬. - ThÓ th¬ lôc b¸t uyÓn chuyÓn, thÝch hîp víi viÖc miªu t¶ t©m tr¹ng nh©n vËt. - Bài thơ đợc hình thành từ sự kết hợp hài hoà giữa rung động mãnh liệt của cảm xúc víi ngghÖ thuËt miªu t¶ t©m tr¹ng nh©n vËt võa ch©n thùc võa tinh tÕ. 3. KÕt bµi. - Bµi th¬ lµ nçi lßng cña ngêi chiÕn sÜ céng s¶n trÎ tuæi mÆc dï dang ph¶i sèng trong cảnh lao tù vẫn tràn đầy nhiệt huyết, thiết tha yêu cuộc đời tự do. - TÇng s©u ý nghÜa cña bµi th¬ lµ lêi nh¾c nhë mäi ngêi ph¶i vïng lªn ph¸ tung xÝch xiềng nô lệ, giành chủ quyền độc lập, tự do cho đất nớc. §Ò 5: Ph©n tÝch bµi th¬ Tøc c¶nh P¸c Bã cña Hå ChÝ Minh. 1. Më bµi. - Tøc c¶nh P¸c bã s¸ng t¸c n¨m 1941 t¹i Cao B»ng, sau khi b¸c Hå vÒ níc trùc tiÕp lãnh đạo phong trào cách mạng giải phóng dân tộc. - Bµi th¬ thÓ hiÖn niÒm vui, niÒm tin vµo t¬ng lai t¬i s¸ng vµ ngghÞ lùc phi thêng cña B¸c trong hoµn c¶nh sèng vµ lµm viÖc v« cïng khã kh¨n, gian khæ ë n¬i chiÕn khu ViÖt B¾c. 2. Th©n bµi. * Hoµn c¶nh sèng vµ lµm viÖc cña B¸c: §îc miªu t¶ b»ng bót ph¸p t¶ thùc tù nhiªn, méc m¹c. - Không gian bó hẹp: Hang và suối. Quy luật làm việc đều đặn, nhịp nhàng S¸ng ra bê suèi, tèi vµo hang. - Nhịp thơ chậm rãi, khoan thai thể hiện tâm trạng thanh thản, làm chủ đợc cuộc sèng cña B¸c. NÕp sèng an nhiªn, tù t¹i, phong th¸i ung dung ph¶n ¸nh b¶n chÊt tèt đẹp của Bác. - Sinh ho¹t vËt chÊt thiÕu thèn: B÷a ¨n hµng ngµy chØ cã ch¸o bÑ, rau m¨ng, cùc k× kham khổ. Với tinh thần lạc quan vốn có, Bác đã chuyển hoá sự thiếu thốn thành thõa th·i, sung tóc Ch¸o bÑ, rau m¨ng vÉn s½n sµng. - §iÒu kiÖn lµm viÖc qu¸s¬ sµi: Bàn đá chông chêng dịch sử đảng Bàn làm việc chỉ là một tảng đá ven suối. Chông chênh là tính từ chỉ trạng thái không chắc chắn. Bàn đá chông chênh là hình ảnh vừa có ý nghĩa tả thực vừa có ý nghÜa Èn dô, tîng trng cho t×nh thÕ c¸ch m¹ng cña níc ta vµ cña thÕ giíi lóc bÊy giê. - Bác đã dùng bàn đá chông chênh để làm một công việc trọng đại, là dịch sử Đảng để góp phần xây dựng nền móng lí luận vững chắc cho sự nghiệp cách mạng. * C¶m xóc cña B¸c( c©u 4) - Niềm vui, niềm tự hào thể hiện rõ qua từ ngữ, tiết tấu , âm hởng thơ. Bác đánh giá hiÖn thùc b»ng nô cêi th©m thuý cña bËc triÕt nh©n Cuộc đời cách mạng thật là sang! - Mọi gian nan thiếu thốn đều nh tan biến trớc thái độ lạc quan tích cực của Bác. Điều thú vị là sự nghèo nàn vật chất đã đợc Bác biến thành sự giàu sang về mặt tinh thÇn. - Từ sang kết tụ vẻ đẹp nội dung t tởng của bài thơ và vẻ đẹp tâm hồn của ngời chiến sÜ céng s¶n kiªn cêng Hå ChÝ Minh. 3. KÕt bµi..

(70) - Bµi th¬ tøc c¶nh P¸c Bã võa ph¶n ¸nh khÝ ph¸ch cøng cái, t thÕ ung dung, th th¸i cña mét l·nh tô c¸ch m¹ng, võa béc lé sù nh¹y c¶m, tinh tÕ cña tr¸i tim thi sÜ. - Bài thơ giúp ngời đọc hiểu thêm về một quãng đời hoạt động cách mạng đầy gian nan, thử thách của Bác, từ đó thấm thía bài học về thái độ và quan điểm sống đúng đắn, tích cực: lấy cống hiến cho dân, cho nớc làm thớc đo giá trị cuộc sống mỗi con ngêi. §Ò thi thö §Ò 1: C©u 1: §äc c©u chuyÖn sau vµ nªu suy nghÜ cña em . Có ngời cha mắc bệnh rất nặng. Ông gọi hai ngời con trai đến bên giờng và ân cần nhắc nhở: “Sau khi cha qua đời,hai con cần phân chia tài sản một cách thỏa đáng, đừng vì chuyện đó mà cãi nhau nhé!” Hai anh em hứa sẽ làm theo lời cha . Khi cha qua đời họ phân chia tài sản làm đôi. Nhng sau đó ngời anh cho rằng ngời em chia không công bằng và cuộc tranh cãi nổ ra. Một ông già thông thái đã dạy cho họ cách chia công bằng nhất: Đem tất cả đồ đạc ra ca đôi thành hai phần bằng nhau tuyệt đối. Hai anh em đã đồng ý. Kết cục tài sản đã đợc chia công bằng tuyệt đối nhng đó chỉ là đống đồ bỏ đi. Câu 2. Chỉ ra và phân tích giá trị biểu đạt của biện pháp tu từ đợc sử dụng trong ®o¹n th¬ sau : Nhµ ai míi nhØ, têng v«i tr¾ng Th¬m phøc mïi t«m nÆng mÊy nong Ngån ngén s©n ph¬i khoai d¸t n¾ng GiÕng vên ai vËy, níc kh¬i trong ( MÑ T¬m – Tè H÷u) C©u 3 : Cã ý kiÕn cho r»ng : ChÞ DËu vµ L·o H¹c lµ nh÷ng h×nh tîng tiªu biÓu cho phÈm chÊt vµ sè phËn cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam tríc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m. Qua v¨n b¶n “ Tøc níc vì bê ” ( Ng« TÊt Tè ), “ L·o H¹c ” ( Nam Cao ), em h·y làm sáng tỏ nhận định trên. §¸p ¸n: C©u 1 Trên đời này không tồn tại sự công bằng tuyệt đối. Nếu lúc nào cũng tìm kiếm sự công bằng thì kết cục chẳng ai đợc lợi gì. Sự công bằng chỉ tồn tại trong trái tim chúng ta . Trong bất cứ chuyện gì đừng nên tính toán quá chi li. Nhờng nhịn chính là tạo nên sự công bằng tuyệt đối. C©u 2 C©u 3 1/ Më bµi : Học sinh dẫn dắt và nêu đợc vấn đề nghị luận : Chị Dậu và Lão Hạc là những h×nh tîng tiªu biÓu cho phÈm chÊt vµ sè phËn cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam tríc c¸ch m¹ng th¸ng t¸m. 2/ Th©n bµi: a. Chị Dậu và Lão Hạc là những hình tợng tiêu biểu cho phẩm chất tốt đẹp của ngời n«ng d©n ViÖt Nam tríc c¸ch m¹ng . * ChÞ DËu : -Là một mẫu mực vừa gần gũi vừa cao đẹp của ngời phụ nữ nông thôn Việt Nam thời kì trớc cách mạng : Có phẩm chất của ngời phụ nữ truyền thống, có vẻ đẹp của ngời phụ nữ hiện đại. Cụ thể : - Lµ mét ngêi vî giµu t×nh th¬ng : ¢n cÇn ch¨m sãc ngêi chång èm yÕu gi÷a vô su thuÕ..

(71) - Là ngời phụ nữ cứng cỏi, dũng cảm để bảo vệ chồng . * L·o H¹c : -Tiªu biÓu cho phÈm chÊt ngêi n«ng d©n thÓ hiÖn ë. - Lµ mét l·o n«ng chÊt ph¸t, hiÒn lµnh, nh©n hËu ( dÉn chøng). - Lµ mét l·o n«ng nghÌo khæ mµ trong s¹ch, giµu lßng tù träng(dÉn chøng) b. Hä lµ nh÷ng h×nh tîng tiªu biÓu cho sè phËn ®au khæ, bi th¶m cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam tríc c¸ch m¹ng : * ChÞ DËu - Số phận điêu đứng : Nghèo khổ, bị bóc lột su thuế, chồng ốm và có thể bị đánh, bị b¾t l¹i. * L·o H¹c : -Sè phËn ®au khæ, bi th¶m : Nhµ nghÌo, vî chÕt sím, con trai bá lµng ®i lµm phu cao su, thui thủi sống cô đơn một mình; tai hoạ dồn dập, đau khổ vì bán cậu vàng; tạo đợc món nào ăn món nấy, cuối cùng ăn bả chó để tự tử. c.Bức chân dung Chị Dậu và Lão Hạc đã tô đậm giá trị hiện thực và tinh thần nhân đạo của hai tác phẩm. Nó bộc lộ cách nhìn về ngời nông dân của hai tác giả. Cả hai nhà văn đều có sự đồng cảm, xót thơng đối với số phận bi kịch của ngời nông dân ; đau đớn, phê phán xã hội bất công, tàn nhẫn. Chính xã hội ấy đã đẩy ngời nông dân vào hoàn cảnh bần cùng, bi kịch; đều có chung một niềm tin mới về khả năng chuyển biến tốt đẹp của nh©n c¸ch con ngêi. Tuy vËy, mçi nhµ v¨n còng cã c¸ch nh×n riªng : Ng« TÊt Tè cã thiên hớng nhìn ngời nông dân trên góc độ đấu tranh giai cấp, còn Nam Cao chủ yếu ®i s©u vµo ph¶n ¸nh sù thøc tØnh trong nhËn thøc vÒ nh©n c¸ch mét con ngêi… Nam Cao ®i s©u vµo thÕ giíi t©m lý cña nh©n vËt, cßn Ng« TÊt Tè chñ yÕu miªu t¶ nh©n vật qua hành động để bộc lộ phẩm chất… 3/ Kết bài : Khẳng định lại vấn đề. §Ò 2. CÂU 1: (4 điểm) Trình bày cảm nhận của em về đoạn thơ sau: “ Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã Phăng mái chèo, mạnh mẽ vượt trường giang. Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng Rướn thân trắng bao la thâu góp gió…..” ( Quê Hương – Tế Hanh). CÂU 2 : (2 điểm) Phân tích giá trị biểu đạt của các từ : già, xưa, cũ trong những câu thơ sau : – Mỗi năm hoa đào nở Lại thấy ông đồ già – Năm nay đào lại nở, Không thấy ông đồ xưa. Những người muôn năm cũ Hồn ở đâu bây giờ ? (Trích Ông đồ - Vũ Đình Liên).

(72) CÂU 3 : (7 điểm) Bằng những hiểu biết về các văn bản truyện đã học ở chương trình Ngữ văn lớp 8, em hãy chứng minh rằng văn học của dân tộc ta luôn ca ngợi tình yêu thương giữa người với người. §¸p ¸n: Câu 1 : 4 điểm a. Yêu cầu chung: Học sinh cảm nhận được cái hay, cái đẹp của đoạn thơ, biết cách trình bày dưới dạng một bài văn cảm thụ ngắn. b.Yêu cầu về nội dung: HS trình bày được các ý cơ bản sau: - Giới thiệu xuất xứ đoạn thơ: Tác giả - tác phẩm, vị trí của đoạn thơ. - Hình ảnh con thuyền và cánh buồm được miêu tả với nhiều sáng tạo. - So sánh con thuyền với tuấn mã cùng với các từ : “ Hăng”, “ Phẳng”, “ Vượt” đã diễn tả khí thế dũng mãnh của con thuyền đè sóng ra khơi. - Con thuyền cũng trẻ trung, cường tráng như những trai làng ra khơi đánh cá phấn khởi tự tin. - Hình ảnh “ Cánh buồm” trắng căng phồng, no gió ra khơi được so sánh với mảnh hồn làng” sáng lên với vẻ đẹp lãng mạn với nhiều liên tưởng thú vị. - Đó là tình quê, tình yêu làng trong sáng của Tế Hanh. Câu 2 : 2 điểm - Các từ già, xưa,cũ trong các câu thơ đã cho cùng một trường từ vựng,cùng chỉ một đối tượng : ông đồ - Già – cao tuổi , vẫn sống – đang tồn tại. Xưa- đã khuất - thời quá khứ trái nghĩa với nay. Cũ - gần nghĩa với xưa, đối lập vối mới- hiện tại. - Ý nghĩa của các cách biểu đạt đó : Qua những từ này khiến cho người đọc cảm nhận được sự vô thường, biến đổi, nỗi ngậm ngùi đầy thương cảm trước một lớp người đang tàn tạ : ông đồ Câu 3 :14 điểm 1.Yêu cầu cần đạt : a. Thể loại : Sử dụng thao tác lập luận chứng minh.HS cần thực hiện tốt các kĩ năng làm văn nghị luận đã được học ở lớp 7 và lớp 8 : dựng đoạn, nêu và phân tích dẫn chứng,vận dụng kết hợp đưa các yếu tố miêu tả, tự sự và biểu cảm vào bài văn nghị luận. b. Nội dung : Văn học của dân tộc ta luôn đề cao tình yêu thương giữa người với người. - HS cần nắm vững nội dung ý nghĩa và tìm dẫn chứng phù hợp với nội dung vấn đề cần giải quyết. - Hệ thống các dẫn chứng tìm được sắp xếp theo từng phạm vi nội dung, tránh lan man, trùng lặp. - Dẫn chứng lấy trong các văn bản truyện đã học ở chương trình Ngữ văn 8,chủ yếu là phần văn học hiện thực..

(73) c. Về hình thức : Bài viết có bố cục chặt chẽ, đủ ba phần ; dẫn chứng chính xác ; văn viết trong sáng, có cảm xúc ; không mắc lỗi chính tả và lỗi diễn đạt ; trình bày sạch sẽ, chữ viết rõ ràng. 2. Dàn ý tham khảo : a) Mở bài : - Có thể nêu mục đích của văn chương ( văn chương hướng người đọc đến với sự hiểu biết và tình yêu thương) - Giới thiệu vấn đề cần giải quyết. b)Thân bài : Tình yêu thương giữa người với người thể hiện qua nhiều mối quan hệ xã hội . - Tình cảm xóm giềng : + Bà lão láng giềng với vợ chồng chị Dậu ( Tức nước vỡ bờ- Ngô Tất Tố). + Ông giáo với lão Hạc( Lão Hạc – Nam Cao). - Tình cảm gia đình : + Tình cảm vợ chồng : Chị Dậu ân cần chăm sóc chồng chu đáo, quên mình bảo vệ chồng (Tức nước vỡ bờ - Ngô Tất Tố). + Tình cảm cha mẹ và con cái : • Người mẹ âu yếm đưa con đến trường ( Tôi đi học- Thanh Tịnh) ; Lão Hạc thương con (Lão Hạc- Nam Cao). • Con trai lão Hạc thương cha ( Lão Hạc- Nam Cao) ; bé Hồng thông cảm, bênh vực, bảo vệ mẹ (Trong lòng mẹ- Nguyên Hồng). c)Kết bài : Nêu tác dụng của văn chương ( khơi dậy tình cảm nhân ái cho con người để con người sống tốt đẹp hơn)..

(74)

GA bdhsg 8 2012

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về