(Sáng kiến kinh nghiệm) một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4 5 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học

PHỊNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO SƠNG LƠ
TRƯỜNG MẦM NON BẠCH LƯU
=====***=====

Mã số: 04/MN-BL/2020

BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
Tên sáng kiến kinh nghiệm: “Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện
pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen
văn học”
Tác giả sáng kiến: Trần Thị Nghĩa.
Chức vụ: Giáo viên
Địa chỉ: Trường Mầm nonBạch Lưu - Sông Lô - Vĩnh Phúc

Hồ sơ bao gồm:
1. Đơn đề nghị
2. Bản cam kết.
3. Tóm tắt SKKN
4. Biên bản đánh giá SKKN cấp trường.
5. Báo cáo SKKN

Bạch Lưu, tháng 6 năm 2020


BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu:
Ngay từ những năm tháng đầu tiên của cuộc đời, ngôn ngữ phát
triển rất mạnh mẽ, tạo ra những điều kiện cơ hội để trẻ lĩnh hội những kinh
nghiệm lịch sử - xã hội của nền văn hóa lồi người. Nó giúp trẻ tích lũy kiến

thức, phát triển tư duy, giúp trẻ giao tiếp được với mọi người xung quanh, là
phương tiện giúp trẻ điều chỉnh lĩnh hội những giá trị đạo đức mang tính chuẩn
mực. Ngày nay trong cơng tác chăm sóc giáo dục trẻ chúng ta càng thấy rõ vai
trị của ngơn ngữ đối với việc phát triển tồn diện nhân cách trẻ. Ngơn ngữ là tài
sản quý báu, là công cụ để giao tiếp, học tập và vui chơi. Ngơn ngữ giữ vai trị
quyết định sự phát triển tâm lí trẻ. Ngơn ngữ luyện phát âm, phát triển vốn từ, sử
dụng câu đúng ngữ pháp, phát triển ngôn ngữ mạch lạc và phát triển ngôn ngữ
nghệ thuật. Ngơn ngữ chính là một phương tiện thúc đẩy để trẻ trở thành một
thành viên của xã hội. Ngôn ngữ là một cơng cụ hữu hiệu để trẻ có thể bày tỏ
nguyện vọng của mình từ khi cịn rất nhỏ để người lớn có thể chăm sóc giáo dục
trẻ tham gia vào các hoạt động hàng ngày, từ đó hình thành nhân cách cho trẻ.
Ngơn ngữ đóng vai trị vơ cùng quan trọng trong việc giáo dục trí tuệ cho trẻ
thông qua nhận thức về thế giới xung quanh một cách sâu rộng, rõ ràng, chính
xác. Trong phát triển thẩm mĩ ngơn ngữ có vai trị quan trọng trong q trình tác
động có mục đích, có hệ thống nhằm phát triển ở trẻ năng lực cảm thụ cái đẹp
trong tự nhiên, đời sống xã hội, trong nghệ thuật, giáo dục cho trẻ lòng yêu cái
đẹp và năng lực tạo ra cái đẹp.
Ở trường mầm non phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một nhiệm vụ hết sức
quan trọng giúp trẻ nói mạch lạc, tăng vốn từ, phát âm chuẩn. Người giáo viên
mầm non có vai trị hết sức quan trọng trong việc giúp trẻ phát âm đúng bởi
ngay từ khi học nói trẻ đã cần phải nhớ được phải nói như thế nào do đó nhiệm

1


vụ của người giáo viên là tổ chức xây dựng môi trường ngôn ngữ, tổ chức hoạt
động để trẻ được nghe, được nói một cách chuẩn mực nhất.
Trong q trình dạy trẻ tôi nhận thấy được đặc điểm của bộ môn văn học
phù hợp với việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Văn học giúp trẻ tích lũy được vốn
từ ngữ phong phú, đa dạng giúp trẻ nói rõ ràng, nói chuẩn tiếng Việt, diễn đạt

ngơn ngữ mạch lạc rõ ràng hơn. Các tác phẩm văn học được giáo viên lựa chọn
trong chương trình giáo dục trẻ đều ngắn gọn, giản dị, trong sáng, hình ảnh so
sánh hết sức sinh động, dễ đọc, dễ nhớ tạo hứng thú cho trẻ. Qua điều tra thực
trạng tìm những nguyên nhân, hạn chế nhằm tìm biện pháp phát huy và khắc
phục khó khăn để phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm
quen văn học. Khi cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học trẻ có thể tìm thấy ở
đó những hình tượng, nhân vật điển hình, mỗi nhân vật mang một sắc thái riêng,
một vẻ đẹp riêng. Chính vì vậy mà tơi đi sâu vào nghiên cứu: “Một số biện pháp
phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học” để
phát triển ngôn ngữ cho trẻ một cách tốt nhất.
2. Tên sáng kiến:
“Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4 - 5 tuổi thông qua
hoạt động làm quen văn học”
3. Tác giả sáng kiến:
- Họ và tên: Trần Thị Nghĩa
- Địa chỉ tác giả sáng kiế: Giáo viênTrường mầm non Bạch Lưu - Xã Bạch
Lưu - Huyện Sông Lô – Tỉnh Vĩnh Phúc
- Số điện thoại: 0974501931
- Email:
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Trần Thị Nghĩa
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:

2


Lĩnh vực phát triển thể chất, áp dụng vào giáo viên và học sinh khối
mẫu giáo nhằm giúp trẻ 4- 5tuổi trong nhà trường học tốt môn làm quen với văn
học.
6. Ngày sáng kiến được áp dụng:
Từ ngày 15 tháng 9 năm 2019 đến ngày 20 tháng 06 năm 2020.

7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
Ngôn ngữ thành tựu lớn nhất của con người là hệ thống tín hiệu đặc biệt.
Nó là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của các thành viên trong xã hội lồi
người nhờ có ngơn ngữ con người có thể trao đổi cho nhau những hiểu biết,
truyền cho nhau những kinh nghiệm, bày tỏ với nhau những nguyện vọng, ý
muốn và cùng nhau thực hiện những dự định tương lai.
Khả năng về sự phát âm của trẻ được tăng dần theo từng độ tuổi, trẻ 4- 5
tuổi có thể sử dụng thơng thạo tiếng mẹ đẻ để giao tiếp. Khả năng ngôn ngữ của
trẻ liên quan chặt chẽ với sự phát triển trí tuệ và những trải nghiệm của trẻ. Trẻ
có thể sử dụng ngôn ngữ để thể hiện các mối quan hệ qua lại nhiều mặt của các
sự vật, hiện tượng trong cuộc sống mà trẻ nhận thức được. Trẻ đã định vị được
các âm có cấu tạo đơn giản, những âm vị có cấu âm phức tạp trẻ dễ mắc lỗi,
xong nếu kiên trì tập luyện thì hầu hết trẻ đều có khả năng định vị được các âm
vị của tiếng việt.
Đặc điểm vốn từ của trẻ 4-5 tuổi với trẻ mầm non: trẻ rất nhạy cảm với
vốn từ, âm điệu, hình tượng của bào thơ, đồng dao, ca dao, dân ca sớm đi vào
tuổi thơ. Những câu chuyện cổ tích thần thoại đặc biệt hấp dẫn trẻ chính vì hoạt
động cho trẻ tiếp xúc với văn học là con đường phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt
nhất, hiệu quả nhất.
Trẻ ở lứa tuổi này rất thích sử dụng các từ mới biết hoặc với từ trẻ tự nghĩ
ra. Trẻ đưa chúng vào các hoạt động ngôn ngữ sáng tạo như khi kể chuyện, đóng
kịch, chơi trị chơi đóng vai.

3


Thơng qua việc dạy trẻ đóng kịch giúp trẻ phát triển khả năng tư duy, óc
tưởng tượng sáng tạo, biết yêu quý cái đẹp, hướng tới cái đẹp. Khi trẻ kể chuyện
ngôn ngữ cho trẻ phát triển, trẻ phát âm rõ ràng, mạch lạc ngôn ngữ phong phú.
Trẻ biết bày tỏ ý kiến, suy nghĩ về một sự vật, sự kiện bằng chính ngơn ngữ của

trẻ.
Thơng qua việc dạy trẻ tập kể chuyện sẽ giúp trẻ ở lứa tuổi này phát triển
ngơn ngữ mạch lạc hơn, nói rõ ràng và đầy đủ câu hơn để tạo tiền đề cho trẻ
bước vào tiểu học để trẻ học chữ cái được tốt hơn.
Khảo sát đầu năm về khả năng phát âm, diễn đạt ngôn ngữ là một việc
làm vô cùng cần thiết giúp giáo viên nắm được khả năng phát âm, diễn đạt ngôn
ngữ của trẻ. Mỗi một 1 đứa trẻ khác nhau có sự khác nhau về ngơn ngữ. Việc
khảo sát đầu vào về khả năng khả năng phát âm, diễn đạt ngôn ngữ của trẻ sẽ
giúp cô giáo hiểu rõ hơn về khả năng phát âm, diễn đạt ngôn ngữ của trẻ lớp
mình đến đâu, khả năng của từng em cũng như nắm được mặt bằng chung của
lớp. Từ đó giáo viên lựa chọn biện pháp giáo dục phát triển ngơn ngữ để phù
hợp với đặc của từng trẻ, tình hình thực tế của lớp phát huy được khả năng phát
âm, diễn đạt ngôn ngữ của mỗi cá nhân cũng như tập thể nhằm giúp trẻ phát
triển ngôn ngữ một cách tốt nhất, hiệu quả nhất.
Bảng kết quả kiểm tra khả năng phát âm, phát triển ngôn ngữ của trẻ tại lớp
4TA2 năm học 2019 - 2020.
Tổng số trẻ là 31 trẻ.
KẾT QUẢ
STT

NỘI DUNG KHẢO SÁT
Đạt

1
2

Trẻ phát âm đúng, to, rõ ràng, mạch lạc. 12
Trẻ tự tin sử dụng linh hoạt từ ngữ trong
giao tiếp với mọi người xung quanh.

13

Chưa đạt

38%

19

62%

42%

18

58%

4


Trẻ sử dụng ngôn ngữ, giọng điệu trong
3

kể chuyện sáng tạo và kể chuyện theo trí11

35%

20

65%

12

38%

19

62%

10

32%

21

68%

nhớ.
4
5

Trẻ đọc thơ diễn cảm.
Trẻ biết đặt các câu hỏi giải thích,
phỏng đốn, suy luận.

* Các biện pháp thực hiện:
Dựa vào bảng điều tra thực tế trên tôi nhận thấy khả năng phát âm, từ
ngữ diễn đạt của trẻ trong việc sử dụng ngôn ngữ chưa được linh hoạt, phong
phú trong giao tiếp với mọi người cịn hạn chế, việc sử dụng ngơn ngữ trong các
tiết học làm quen với tác phẩm văn học còn nghèo nàn. Chính điều này giúp tơi
thấy mình cần phải cố gắng hơn trong việc giúp trẻ phát âm và phát triển ngôn

ngữ một cách tốt nhất.
Biện pháp 1: Tạo môi trường hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn học
Tạo môi trường giáo dục trong trường mầm non là tổ hợp những điều kiện
tự nhiên, xã hội cần thiết trực tiếp ảnh hưởng đến hoạt động chăm sóc, giáo dục
trẻ ở trường mầm non. Tạo môi trường giáo dục phù hợp góp phần thỏa mãn nhu
cầu vui chơi và hoạt động của trẻ. Qua đó, nhân cách của trẻ được hình thành và
phát triển tồn diện. Để giáo dục lấy trẻ làm trung tâm được thực hiện một cách
tốt nhất và có hiệu quả nhất thì tạo mơi trường hoạt động làm quen văn học
trong các trường mầm non là việc làm rất cần thiết và không thể thiếu.
Cách thực hiện:
Ngay từ đầu năm học tôi đã chú ý xây dựng “Góc văn học” ở đây trẻ
được xem tranh truyện, tạp chí, họa báo, các hình ảnh của các nhân vật trong
chuyện mà trẻ yêu thích. Khi xây dựng “Góc văn học” tơi muốn giới thiệu thêm
thật nhiều các tác phẩm văn học trong chương trình giáo dục đến trẻ, bởi trong
tiết học thì việc được tiếp xúc với tác phẩm văn học cũng có nhưng chưa đáp
5


ứng đủ nhu cầu ham học của trẻ ở lứa tuổi này. Qua “Góc văn học” tơi tổ chức
các hoạt động đọc thơ, kể chuyện, cho trẻ tập đóng kịch để trẻ được nói những
ngơn ngữ của các nhân vật trong truyện để từ đó trẻ làm giàu vốn từ của bản
thân. Để gây được sự hứng thú của trẻ khi tham gia vào các hoạt động đó thì
việc tạo khơng gian mang đậm tính văn học là rất cần thiết, ngay từ đầu năm học
tôi đã vận động phụ huynh đóng góp tranh thơ, truyện tranh ngồi chương trình
để trẻ kể cho nhau nghe vào các hoạt động chiều và cho trẻ chơi trong giờ hoạt
động góc.
Bản thân tơi ln tìm tịi, sưu tầm sách truyện, các họa báo, tạp chí cũ, tìm
tịi cách làm rối từ các ngun vật liệu bỏ đi như: vỏ chai, lõi chỉ, các mảnh vải
dạ vụn làm rối để làm các nhân vật trong truyện phục vụ cho tiết học.
Để tạo hứng thú cho trẻ khi tham gia hoạt động văn học thì việc tạo môi

trường với các nhân vật ngộ nghĩnh cho trẻ được làm quen là cần thiết. Tôi đã sử
dụng những chiếc muôi nhựa trắng để làm khuôn mặt của các cơ gái, dùng
những sợi chỉ len kết thành bím tóc,…
Để thu hút trẻ tham gia vào hoạt động kể chuyện và tập đóng kịch ngay từ
đầu năm học tơi đã dùng khung rối, cắt những chiếc lá cây, hoa, ghép để trang trí
thành mội sân khấu mi ni chỉ với một mảnh vải làm khung sân khấu đằng sau
làm một bảng dính để tơi có thể dễ dàng trang trí khung cảnh sao cho phù hợp
với từng cảnh truyện.
Kết quả thực hiện:
Qua việc tạo môi trường cho trẻ làm quen với văn học như vậy tôi thấy
được trẻ rất hào hứng tham gia các hoạt động đọc thơ, kể chuyện để từ đó ngơn
ngữ của trẻ được phát triển một cách tự nhiên mà có hiệu quả cao nhất.
* Sử dụng công nghệ thông tin trong giờ làm quen văn học.

6


Để giúp trẻ kể lại và nhớ lại nội dung truyện một cách tốt nhất ngoài việc
đọc kể cho trẻ nghe tơi cịn ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào trong giảng dạy
để mang lại kết quả tốt nhất.
Ví dụ: Câu chuyện: “ Chú thỏ Burine” tôi đã xây dựng đoạn phim hoạt
hình về nội dung câu chuyện sau đó ghi âm lồng tiếng kể của tôi chèn vào đoạn
phim đó kết hợp với nhạc đệm trẻ rất hứng thú. Ngồi ra tơi cịn tạo các câu hỏi
trên máy cho trẻ trả lời.
Mục đích của việc sử dụng cơng nghệ thông tin trong giảng dạy là trẻ
được trực tiếp xem các hành động, cử chỉ của các nhân vật và qua đó trẻ được
tiếp xúc với giọng kể hay với ngơn từ phong phú và đúng với tính cách của các
nhân vật. Qua cách làm quen như vậy trẻ biết nhận xét, đánh giá về đặc điểm
tính cách của các nhân vật thơng qua ngơn ngữ nói của mình. Bên cạnh việc kể
chuyện cho trẻ nghe và cho trẻ xem băng truyện tơi cịn chú ý đến việc giúp trẻ

ghi nhớ cốt truyện với nội dung và các tình tiết chính, các nhân vật chính của
câu chuyện thơng qua hệ thống câu hỏi, nhắc trẻ logic của câu chuyện mối quan
hệ và tác động của các nhân vật.
Ngoài việc sử dụng các hình ảnh sống động trên máy vi tính, lời ghi âm
của cơ tơi cịn ghi âm giọng kể của trẻ khi trẻ kể chuyện. Sau đó tơi dùng dây kết
nối giữa điện thoại với loa để bật lại cho trẻ nghe. Ngoài ghi âm giọng kể của trẻ
bằng điện thoại tơi cịn tận dụng chức năng quay phim để quay lại những vở
kịch mà các nhân vật đã đóng. Qua việc sử dụng điện thoại để quay phim và ghi
âm giọng kể của trẻ tôi thấy được hiệu quả rõ ràng trẻ hào hứng tham gia tập kể
và đóng kịch hơn, trẻ biết chau chuốt lời nói của nhân vật và nhập vai tốt hơn.
Sau đó tơi mở cho trẻ xem lại vở kịch mà trẻ đóng trẻ được nhận xét các giọng
điệu của các nhân vật từ đó trẻ có thể chỉnh sửa lại giọng điệu của mình hay
hơn, phù hợp hơn.
* Phát triển ngơn ngữ qua hình thức kể chuyện theo rối tay, rối ngón tay

7


Việc sử dụng rối tay, rối ngón tay trong tiết học gây được sự hứng thú, tò
mò của trẻ việc này tạo điều kiện cho trẻ tiếp cận với nghệ thuật múa rối. Ngoài
ra việc sử dụng rối tay, rối ngón tay khi cho trẻ kể lại truyện khơng chỉ phát
triển ngôn ngữ cho trẻ qua việc kể chuyện mà còn giúp trẻ biết các cử chỉ, điệu
bộ trong giao tiếp để tăng tính linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả trong giao tiếp.
Ví dụ: Với câu chuyện “Cáo Thỏ và Gà trống” tôi sử dụng khung rối kể
chuyện. Nhân vật trong truyện được cách điệu. Khi dạy trẻ kể chuyện bằng rối
trước tiên tôi cũng cung cấp nội dung câu chuyện cho trẻ nghe vào các hoạt
động chiều, hoạt động góc. Bên cạnh việc cung cấp nội dung chuyện cho trẻ tơi
cịn hướng dẫn trẻ sử dụng rối tay, rối ngón tay điều khiển tay sao cho phù hợp
với lời thoại nhân vật trong truyện.

Hình ảnh: Rối tay để dạy trẻ
Thời gian đầu khi mới làm quen với rối tay trẻ rất lóng ngóng, khó thực
hiện các động tác theo ý muốn. Tơi đã bày trí nhiều rối tay và rối ngón tay ở góc
8


văn học cho trẻ thấy dễ dàng. Khi hoạt động ở góc văn học trẻ thoải mái sử dụng
rối tay. Ban đầu, trẻ sử dụng rối tay theo ý thích của mình có khi dùng rối tay để
nói chuyện với bạn, từ đó việc sử dụng rối tay với trẻ trở nên dễ dàng hơn, dần
dần tôi nâng mức độ khó lên yêu cầu trẻ sử dụng rối tay vào từng câu chuyện.
Nhờ việc sử dụng rối tay mà số trẻ có khả năng cảm thụ văn học đạt cao,
đa số trẻ nhớ nội dung truyện, lời thoại của các nhân vật và qua đó trẻ biết dùng
ngơn ngữ mạch lạc.
* Phát triển ngơn ngữ qua hình thức kể chuyện sáng tạo
Đây là một hình thức kể chuyện mới với hình thức kể chuyện sáng tạo
giúp trẻ phát triển khả năng ngơn ngữ, diễn đạt,…Bên cạnh đó trẻ cịn phát triển
khả năng tư duy, sáng tạo và khả năng giao tiếp nhận thức tốt hơn.
Ví dụ: Tơi vẽ 4 bức tranh minh họa cho một câu chuyện
+ Tranh 1: Thỏ mẹ và thỏ con
+ Tranh 2: Thỏ mẹ cho thỏ con kẹo
+ Tranh 3: Thỏ ngồi ăn kẹo
+ Tranh 4: Thỏ cho sóc kẹo.
Sau đó tơi cho trẻ về nhóm thảo luận. Mỗi nhóm sẽ cử ra 1 bạn nhóm
trưởng, trong nhóm sẽ sắp xếp các bức tranh theo câu chuyện của nhóm mình và
nghĩ ra nội dung lời thoại cho 4 bức tranh đó.
Lúc này trẻ được hoạt động nhóm khả năng trình bày, khả năng tưởng
tượng, xử lý tình huống của trẻ cũng sẽ tốt hơn.
* Phát triển ngơn ngữ qua trị chơi đóng kịch cho trẻ
Là hoạt động giúp trẻ phát triển trí nhớ và giáo dục trẻ tinh thần tập thể.
Qua hoạt động đóng kịch, trẻ truyền đạt lại nội dung câu chuyện làm sống động

lại tâm trạng, hành động, ngôn ngữ hội thoại của các nhân vật trong truyện. Khi
đóng kịch trẻ dễ dàng nắm được nội dung, ý nghĩa tác phẩm, nắm được nội
9


dung, ý nghĩa tác phẩm, nắm được tính liên tục của câu chuyện, điều này góp
phần đẩy mạnh phát triển tư duy, cảm thụ các tác phẩm văn học một cách sâu
sắc ở trẻ. Để đạt được điều đó thì trước khi cho trẻ đóng kịch tơi cho trẻ ơn
luyện lại nội dung câu chuyện, đàm thoại về các nhân vật trong truyện để từ đó
trẻ biết thể hiện những sắc thái khác nhau về ngữ điệu, tính cách, tâm trạng của
các nhân vật trong truyện. Muốn trẻ nhớ được ngơn ngữ, lời thoại của các nhân
vật sau đó cho trẻ đóng vai theo tổ hoặc nhóm.
Ví dụ: Truyện “ Chú dê đen” Tôi cho tổ 1 làm dê trắng, tổ 2 làm dê đen,
tổ 3 làm chó sói để trẻ tự thể hiện hành động, điệu bộ của các nhân vật cho quen,
thành thạo sau đó cho trẻ nhắc lại lời thoại của các nhân vật trong truyện mà trẻ
sẽ đóng. Nhiệm vụ của cơ giáo lúc này là người dẫn chuyện và trẻ diễn theo nội
dung câu chuyện. Khi diễn xong tôi cho trẻ tự nhận xét vai chơi của mình từ đó
trẻ xác định được thái độ của nhân vật trong truyện là yêu hay ghét.
Trò chơi đóng kịch thực sự giúp trẻ cảm nhận tác phẩm văn học một cách
sâu sắc và để đạt được điều đó thì việc trang trí sân khấu và hố trang cho trẻ rất
quan trong, với câu truyện “3 chú Lợn” tơi trang trí cảnh phù hợp với câu
truyện.
Bên cạnh việc làm mơ hình sân khấu thì việc hố trang cho trẻ đóng kịch
cũng rất cần thiết. Với nhân vật “3 chú Lợn” tơi cho trẻ đội mũ hình con lợn,
màu sắc khác nhau phù hợp với tính cách của từng nhân vật.

1
0

Hình ảnh : Hóa trang ba chú lợn
Việc hố trang và bố trí sân khấu phù hợp, trang phục đẹp sẽ giúp trẻ tự tin
khi nhập vai tạo cho trẻ hứng thú hơn với từng vở diễn.
* Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các bài đồng dao, ca dao.
Đồng dao, ca dao như một bức tranh với nhiều màu sắc thể hiện sự phong
phú, đa dạng của cuộc sống từ đời sống sinh hoạt vật chất và tinh thần, tình cảm
của con người, nó có giá trị về mặt trí tuệ, tình cảm và ngơn ngữ ảnh hưởng rất
lớn đến việc hình thành, phát triển nhân cách trẻ.
Các bài đồng dao có: 2, 3, 4, 6 chữ…có vần, với lối ngắt nhịp 1-1, 1-2,
thường có lối kết cấu vịng trịn, trùng điệp. Ngơn ngữ trong đồng dao, ca dao là
ngơn ngữ hát, kể giàu hính nhạc, giàu hình ảnh, có sức tạo hình. Nó rất phù hợp
với việc rèn cho trẻ phát âm, tích lũy vốn từ, hiểu nghĩa từ, nắm ngữ pháp, lối
nói trơi trảy, uyển chuyển.
1
1


Để phát huy tính tích cực của ngơn ngữ qua các bài đồng dao, ca dao đối
với sự phát triển ngơn ngữ của trẻ thì việc tổ chức các hoạt động cho trẻ đọc
thuộc đồng dao, ca dao là rất quan trọng. Chính vì vậy mà tơi lồng ghép hoạt
động đọc đồng dao, ca dao cho trẻ vào các hoạt động chơi trò chơi dân gian
được tổ chức ở các giờ hoạt động ngồi trời, hoạt động đón trả trẻ, hoạt động sau
khi ngủ dậy. Bên cạnh việc dạy trẻ đọc thuộc những bài đồng dao, ca dao thì tơi
ln tìm tịi những bài đồng dao, ca dao có nội dung, các bài thuộc sự kiện chủ
đề mà trẻ đang học.
Ví dụ: Chủ đề sự kiện về gia đình: Dạy trẻ đọc bài ca dao:
“Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho trịn chữ hiếu mới là đạo con.”

“Anh em nào phải người xa
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân
Yêu nhau như thể tay chân
Anh em hoà thuận, hai thân vui vầy.”
Ví dụ: Chủ đề sự kiện về thực vật:
“Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh, bơng trắng lại chen nhị vàng,
Nhị vàng, bông trắng, lá xanh
Gần bùn mà chẳng hơi tanh mùi bùn”
“Trồng đậu, trồng
Hoa hịe, hoa khế
Khế ngọt, khế chua
Cột đình, cột chùa
1
2


Hai ta ơm cột
Cây cam, cây qt
Cây mít, cây hồng
Cành đa, lá nhãn
Ai có chân, ai có tay thì rụt.”
Qua các bài đồng dao, ca dao tôi thấy được hiệu quả rõ ràng, trẻ hào hứng tham
gia trò chơi đọc đồng dao, ca dao và nhớ bài lâu hơn.
* Phát triển ngôn ngữ thông qua việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm
Nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ là một nhiệm vụ có tầm quan trọng hàng
đầu của các lứa tuổi, nó đặc biệt quan trọng trong q trình tổ chức hoạt động
dạy trẻ đọc thơ diễn cảm cho trẻ em ở lứa tuổi mầm non. Đó là một trong những
phương pháp rèn luyện phát triển ngơn ngữ nói cho trẻ. Khi đọc thuộc lịng thơ
trẻ sẽ làm cho ngơn ngữ của mình thêm sinh động, uyển chuyển, biểu cảm giúp

trẻ thể hiện tình cảm suy nghĩ của tác giả.
Nhận thấy rõ được tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ thông qua
việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm tôi ln tìm tịi những phương pháp biện pháp tốt
nhất để trẻ phát âm và diễn đạt được mạch lạc.
Với lứa tuổi này tơi chọn các bài thơ có sắc thái khác nhau: êm dịu, nhẹ
nhàng, vui vẻ hóm hỉnh,… nhằm giúp trẻ cảm nhận cái hay, cái đẹp trong ngôn
ngữ tiếng việt và trong cuộc sống, giúp trẻ phát triển đời sống tình cảm.
Để thu hút trẻ đọc thơ thì việc chuẩn bị đồ dùng trực quan trong dạy học
để gây hứngthú cho trẻ rất quan trọng, trong quá trình dạy trẻ đọc thơ diễn cảm
tôi sử dụng các bức tranh thơ, sa bàn, con rối, vật thật vào trong tiết học.
Ví dụ: Thơ “Em u nhà em”
- Cơ đọc bài thơ lần 1 trên sa bàn, cho cả lớp nhắc lại tên bài thơ, tên tác
giả.
1
3


- Cơ đọc lần 2 kết hợp dùng hình ảnh minh họa trên powerpoin
Cô giới thiệu nội dung bài thơ: Bài thơ nói về tình cảm của một bạn nhỏ
với ngơi nhà thân u của mình.
Đàm thoại trích dẫn:
+ Cơ vừa đọc cho chúng mình nghe bài thơ gì?
+ Do ai sáng tác?
+ Nhà Thơ đã miêu tả xung quanh ngơi nhà của bạn nhỏ có những gì? (Đàn
chim sẻ, gà mái,….) như thế nào
+ Xung quanh nhà bạn nhỏ có những cây gì?
+ Có những con vật gì?
+ Bạn nhỏ đã tưởng tượng mình là ai trong câu chuyện cổ tích?– Ếch con đang
làm gì?
+ Dế mèn đang làm gì?

+ Dù đi xa nhưng bạn nhỏ vẫn dành tình cảm cho ai ?
+ Chúng mình có u q ngơi nhà của chúng mình khơng ?
+ u q ngơi nhà chúng mình phải làm gì?
Sau khi đàm thoại tơi cho từng nhóm đọc thơ, sau đó sẽ mời các bạn đọc
thơ hay và diễn cảm nhất cho cả lớp nghe.
Để trẻ cảm thụ tốt ngôn ngữ của câu thơ điều quan trọng nhất là phải đọc
diễn cảm, thể hiện nhịp điệu và sắc thái thơ, vẻ đẹp của các câu thơ mô tả, kết
hợp với tranh minh họa hoặc động tác minh họa.
* Kết quả thực hiện:
Qua quá trình áp dụng các hình thức này vào trong hoạt động làm quen
văn học tôi thấy ngôn ngữ của trẻ phát triển rất tốt, trẻ phát âm chuẩn, trẻ biết
diễn đạt đủ ý và trẻ còn mạnh dạn tự tin trong các hoạt động tập thể.
1
4


Biện pháp 2: Phát triển ngôn ngữ thông qua các hoạt động khác ở trường
mầm non.
Vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo, qua chơi trẻ muốn tự
khẳng định mình, bộc lộ mình qua các vai chơi, giúp trẻ tiếp thu kiến thức phát
triển ngôn ngữ đạt kết quả cao.
Cách thực hiện:
* Tổ chức phát triển ngôn ngữ cho trẻ thơng qua hoạt động ngồi trời.
Sau mỗi giờ học ở trường mầm non là hoạt động ngoài trời. Hoạt động
ngoài trời thường kéo dài từ 30- 35 phút. Chính vì vậy tơi đã tận dụng hoạt
động ngồi trời để phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua việc cho trẻ đọc đồng
dao, ca dao. Bên cạnh việc dạy trẻ đọc đồng dao, ca dao tôi lồng ghép các bài
đồng dao vào các trò chơi dân gian để tạo hứng thú cho trẻ khi đọc.
Ví dụ: Bài “Nu na nu nống”
Nu na nu nống

Con cóc nhảy ra

Cái trống nằm trong

Con gà ú ụ

Con ong nằm ngoài

Bà mụ thổi xơi

Củ khoai chấm mật

Nhà tơi nấu chè

Bụt ngồi bụt khóc

Tè he chân rút

Được vui chơi ngoài trời và đọc các bài đồng dao, ca dao tơi nhận thấy trẻ
rất thích thú. Trị chơi khơng giới hạn số người chơi nên tất cả các trẻ đều được
chơi từ đó trẻ được nói nhiều hơn.
* Tổ chức hoạt động phát triển ngơn ngữ thơng qua hoạt động góc
Ở góc văn học trẻ được đóng vai, kể chuyện, đọc thơ, đọc sách truyện…
trẻ được giao lưu với các bạn, thoải mái thể hiện giọng kể của mình, sử dụng
ngơn ngữ sáng tạo trong khi kể.
1
5

Trước khi cho trẻ kể lại chuyện theo tranh tôi cho trẻ làm quen với câu
chuyện qua các hoạt động góc, hoạt động ngồi trời, hoạt động chiều. Tơi kể cho
trẻ nghe chuyện bằng những quyển truyện tranh to với những hình ảnh nhân vật
rõ ràng, sống động, đẹp mắt, nội dung rõ ràng, ngắn gọn. Ngồi ra tơi cịn cho
trẻ xem băng truyện trước giờ trả trẻ với mục đích giúp trẻ ghi nhớ nội dung
truyện, nhớ nhân vật truyện với lời thoại cuả các nhân vật trong truyện.
Ví dụ: Câu chuyện: “Chiến công đầu tiên của bé Mi”
- Hình thức: tổ chức hoạt động góc
- Chuẩn bị: Bàn nhỏ, tranh truyện.
- Tiến hành: Trẻ ngồi ở góc văn học, trước khi tổ chức cho trẻ kể lại câu
chuyện “Chiến công đầu tiên của bé Mi” tôi kể cho trẻ nghe và cho trẻ xem băng
chuyện ở hoạt động chiều trước khi trả trẻ. Mục đích để trẻ nhớ nội dung và các
nhân vật trong truyện trước khi tiến hành cho trẻ kể lại truyện.
+ Khi có việc bận mẹ gọi Mi đến và đã nói với Mi điều gì?
+ Nghe mẹ dặn xong Mi đã trả lời như thế nào?
+ Đang đi trên đường bỗng Mi gặp Tôm, bạn Tơm đã hỏi gì ?
+ Mi đã trả lời Tơm ra sao?
+ Tơm mắt trịn mắt dẹp lên nhìn Mi và đã nói với điều gì? Mi đã trả lời Tơm
như thế nào?
+ Vì chạy vội q Mi vấp phải hịn đá rồi ngã sõng sồi ra đường. Khi biết 1
đồng xu bị rơi mất Mi đã nghĩ điều gì?
+ Đi đến cửa hàng bạn Mi gọi bác bán hàng như thế nào?
+ Khi người đeo kính đen đến đã nói gì?
+ Rồi lại có người phụ nữ đến mua hàng, người phụ nữ nói gì?
+ Lần này Mi lại gọi như thế nào?
1
6


+ Bà bán hàng lại nói xin lỗi Mi như thế nào?

+ Mi cầm sữa chạy về bà bán hàng đuổi theo nói như thế nào?
+ Khi Mi mang sữa về cho mẹ thì thế nào?
Sau khi đàm thoại trẻ nhớ lại nội dung truyện, tôi tổ chức cho trẻ lên kể lại theo
các hình ảnh có trong truyện tranh. Dạy trẻ khi kể đến nhân vật nào thì dùng que
chỉ vào từng hình ảnh trong truyện sao cho phù hợp với nội dung
Qua hoạt động kể truyện theo tranh ở góc văn học trẻ được đàm
thoại,tranh luận trực tiếp với nhau để từ đó ngơn ngữ của trẻ được sử dụng linh
hoạt hơn trong cuộc sống.
* Tổ chức phát triển ngôn ngữ khi trẻ ngủ dậy.
Sau khi ngủ dậy trẻ thường mệt mỏi, uể oải vì cịn ngái ngủ nên tôi
thường cho trẻ đọc các bài đồng dao, ca dao quen thuộc để trẻ lấy lại tinh thần
sảng khoái để bước vào các hoạt động trong buổi chiều cùng với đó giúp trẻ phát
triển thêm khả năng ngơn ngữ.
Ví dụ: Bài: “Dung dăng dung dẻ”
Dung dăng dung dẻ
Dắt trẻ đi chơi
Đến ngõ nhà trời
Lạy cậu lạy mợ
Cho cháu về q
Cho dê đi học
Cho cóc ở nhà
Cho gà bới bếp
Xì xà xì xụp
Ngồi thụp xuống đây.
1
7


- Cách chơi: Trẻ nắm tay nhau, vừa đi vừa đọc và tay vung theo nhịp của
bài hát. Đến câu “Ngồi thụp xuống đây” trẻ nắm tay nhau ngồi thụp xuống sau

đó đứng dậy lại đi tiếp.”
* Kết quả thực hiện:
Có thể thấy rằng việc lồng ghép phát triển ngơn ngữ ở mọi lúc mọi nơi và
trong các hoạt động đem lại hiệu quả một cách rõ rệt. Tôi thấy trẻ lớp tôi mạnh
dạn tự tin hơn, phát âm to, rõ ràng, mạch lạc, biết sử dụng ngôn ngữ giọng điệu
trong kể chuyện sáng tạo,….Trẻ thêm phần thích thú và tích cực hơn trong các
hoạt động ở trường mầm non.
Biện pháp 3: Tuyên truyền và kết hợp với phụ huynh trong việc phát triển
ngôn ngữ cho trẻ.
Môi trường tiếp xúc của trẻ chủ yếu là gia đình nhà trường. Chính vì vậy,
việc kết hợp giúp trẻ phát triển ngơn ngữ giữa gia đình và nhà trường là một
biện pháp khơng thể thiếu.
Cách thực hiện:
Trong cuộc họp đầu năm lớp có nêu tầm quan trọng của lĩnh vực phát
triển ngôn ngữ cho trẻ đặc biệt là thông qua hoạt động dạy trẻ đọc ca dao, đồng
dao, đọc thơ, kể truyện. Hàng tháng tôi dán bài ở bảng thông báo, đăng lên trang
Facebook của lớp các bài thơ, bài đồng dao, ca dao các câu chuyện để phụ
huynh có thể nắm rõ, kết hợp với giáo viên ở lớp rèn thêm trẻ ở nhà.
Trong giờ đón trả trẻ ngồi việc trao đổi với phụ huynh về tình tình sức
khỏe, thói quen ăn ngủ, vệ sinh trong ngày của trẻ tơi cịn trao đổi về tình hình
học tập của cháu và chú trọng hơn về việc phát âm, diễn đạt ngôn ngữ của trẻ.
Bảng tuyên truyền là một phương tiện trao đổi gián tiếp của cô giáo với
phụ huynh. Trong bảng tuyên truyền tôi sắp xếp một mục là thơ truyện bé học.
Trong mục thơ truyện bé học tôi sưu tầm các bài thơ, câu chuyện hay có ý nghĩa.

1
8


Nhờ vậy phụ huynh có ý thức hơn trong việc giúp trẻ phát âm, diễn đạt ngôn

ngữ một cách tốt nhất.
Trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay đa phần phụ huynh đều sử
dụng điện thoại thơng minh có zalo, facebook chính vì vậy mà tơi đã lập trang
zalo, facebook riêng của lớp. Ngồi việc thơng báo các sự kiện, bài học của trẻ
ra tơi cịn đăng các bài thơ, chia sẻ các video truyện lên trang để phụ huynh có
thể dạy cho trẻ ở nhà.
Kết quả thực hiện:
Có thể nói rằng cơng tác phối kết hợp giữa gia đình và nhà trường là một
việc vơ cùng cần thiết và quan trọng. Sau khi thực hiện tôi thấy mối quan hệ
giữa gia đình và nhà trường ngày càng được gần gũi hơn phụ huynh thêm phần
tin tưởng các cô. Nhờ vậy mà trẻ ngôn ngữ của trẻ ngày càng tiến bộ hơn.
8. Những thông tin cần được bảo mật( nếu có): khơng
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
- Đối với giáo viên:
Bản thân giáo viên phải có kỹ năng giao tiếp, có trình độ chun môn và
thường xuyên tự bồi dưỡng chuyên môn qua các lớp học chuyên đề do ngành tổ
chức, học hỏi đồng nghiệp, tham khảo tài liệu... Ứng dụng khoa học công nghệ
thông tin trong giảng dạy.
Chủ động xây dựng kế hoạch căn cứ vào khả năng nhu cầu học tập và
kinh nghiệm sống của trẻ để xác định được mục tiêu, nội dung cụ thể
Sáng tạo trong việc làm đồ dùng đồ chơi phục vụ cho dạy và học. Biết
cách sử dụng đồ dung đồ chơi trong giảng dạy một cách khoa học, hợp lí, tạo
được sự hứng thú của trẻ.
Khảo sát trẻ để nắm rõ tình hình về cơ sở vật chất, trình độ nhận thức của
trẻ, đặc điểm tâm lí của trẻ.
Xây dựng mơi trường học tập phù hợp. Kết hợp chặt chẽ giữa gia đình và
nhà trường trong cơng tác chăm sóc giáo dục trẻ.
Cần rèn luyện trẻ mọi lúc mọi nơi, phải có tính lâu dài để hình thành kỹ
năng cho trẻ.
1

9


Tạo cơ hội cho trẻ được trải nghiệm thông qua các trị chơi đóng kịch, xử lý các
tình huống, tham quan tiếp xúc, quan sát môi trường xã hội gần gũi xung quanh.
Là người trực tiếp giảng dạy cần rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống
lành mạnh, giản dị, ngôn phong, tác phong luôn chuẩn mực với trẻ với mọi
người.
Bên cạnh việc sử dụng triệt để các phương pháp dạy học để truyền tải
kiến thức góp phần phát triển ngôn ngữ cho trẻ giáo viên cần chú trọng đến việc
rèn ngơn ngữ nói của mình thật chuẩn khơng nói ngọng, nói lắp, sử dụng câu từ
chuẩn ngữ pháp để làm gương cho trẻ.
- Cơ sở vật chất:
Tạo môi trường hình ảnh có chứa đựng nội dung liên quan đến việc phát
triển ngôn ngữ, phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ
Phải có đồ dùng, đồ chơi và trang thiết bị như máy vi tính, loa để trình
chiếu bài dạy cần thiết đến trẻ.
10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng
kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia
áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử theo các nội dung sau:
Nâng cao khả năng cảm thụ tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi và giúp trẻ
hứng thú, tích cực hơn với hoạt động này là một vấn đề hết sức quan trọng.
Thông qua những câu chuyện sẽ giúp trẻ biết yêu cái đẹp của tự nhiên và con
người, biết phân biệt cái thiện, cái ác, đem lại cho trẻ những hiểu biết đầu tiên về
cuộc sống xung quanh đồng thời góp phần phát triển trí tưởng tượng sáng tạo
nghệ thuật và là một trong những hoạt động cần thiết trong việc hình thành nhân
cách cho trẻ.
Việc áp dụng một số biện pháp trên đã giúp trẻ lớp tơi ln hứng thú, tích
cực với hoạt động làm quen với tác phẩm văn học đặc biệt là truyện kể. Trẻ
mạnh dạn, tự tin và có nhiều sáng tạo trong hoạt động kể truyện. Trẻ đã biết thể

hiện khá tốt ngôn ngữ, giọng điệu sắc thái của nhiều tuyến nhân vật.
10.1. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng
sáng kiến theo ý kiến của tác giả
Sau một năm thực hiện đã đạt được kết quả như sau:
STT NỘI DUNG

ĐẦU NĂM (31trẻ)

CUỐI NĂM (31 trẻ)
2
0


Đạt
Trẻ phát âm đúng, to, rõ ràng,

1

Chưa đạt Đạt

Chưa đạt

12=38%

19=62%

29/31= 93,5% 2=6,5%

ngữ trong giao tiếp với mọi13=42%

18=58%

28/31=90,3%

3= 9,7%

20=65%

27/31=87,0%

4=13%

12=38%

19=62%

30/31=96,7%

1=3,3%

10=32%

21=68%

25/31=80,6%

6= 19,4%

mạch lạc.
Trẻ tự tin sử dụng linh hoạt từ

2

người xung quanh.
Trẻ sử dụng ngôn ngữ, giọng
3

điệu trong kể chuyện sáng tạo11=35%
và kể chuyện theo trí nhớ.

4

Trẻ đọc thơ diễn cảm.
Trẻ biết đặt các câu hỏi giải

5

thích, phỏng đốn, suy luận.

10.2 Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng
sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân:
Sáng kiến mang tính khả thi cao, có tính mới tính sáng tạo, mang lại lợi
ích thiết thực trong nhà trường.
Sau khi áp dụng sáng kiến vào thực tế tại đơn vị đã cho thấy khả năng áp
dụng đạt hiệu quả cao.
11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp
dụng sáng kiến lần đầu:
Số

Tên tổ chức/cá

TT

nhân

1

Trần Thị Nghĩa

Địa chỉ

Phạm vi/Lĩnh vực

Trường mầm non

“Một số biện pháp phát triển ngôn

Bạch Lưu

ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua
hoạt động làm quen văn học”

Học sinh tổ 4-5 Trường mầm non

“Một số biện pháp phát triển ngôn
2
1


2

tuổi

Bạch Lưu

ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua
hoạt động làm quen văn học”

Bùi Thị Lan
3

Trường mầm non

“Một số biện pháp phát triển ngôn

Bạch Lưu

ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua
hoạt động làm quen văn học”

Đào Thị Hiên
4

Trường mầm non

“Một số biện pháp phát triển ngôn

Bạch Lưu

ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua

hoạt động làm quen văn học”

Nguyễn Thị Xuân
5

Trường mầm non

“Một số biện pháp phát triển ngôn

Bạch Lưu

ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua
hoạt động làm quen văn học”

Bạch Lưu, ngày … tháng 6 năm 2020

Bạch Lưu, ngày …. tháng …năm 2020

HIỆU TRƯỞNG

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

(Ký tên, đóng dấu)

SÁNG KIẾN CẤP TRƯỞNG
(Ký tên, đóng dấu)

Bạch Lưu, ngày 16 tháng 6 năm
2020

TÁC GIẢ
(Ký, ghi rõ họ tên)

Trần Thị Nghĩa

2
2


2
3