Tìm hiểu công tác chỉ đạo nghiệp vụ của thư viện quốc gia việt nam trong thập niên đầu thế kỷ XXI

1

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA HÀ NỘI
KHOA THƯ VIỆN – THƠNG TIN

Đề tài:
TÌM HIỂU CƠNG TÁC CHỈ ĐẠO NGHIỆP VỤ
CỦA THƯ VIỆN QUỐC GIA VIỆT NAM
TRONG THẬP NIÊN ĐẦU THẾ KỶ XXI
Khóa luận tốt nghiệp

Giáo viên hướng dẫn: Th.S Nguyễn Tiến Hiển
Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Ngọc Anh
Lớp : TV38B

Hà Nội – Năm 2010
____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


2

Mục lục
Trang
Danh mục từ viết tắt

5

Mở đầu

6

Chương 1: Khái quát chung về cơng tác chỉ đạo nghiệp

9

vụ và phịng nghiên cứu và hướng dẫn nghiệp vụ của
Thư viện Quốc gia Việt Nam
1.1 Công tác chỉ đạo nghiệp vụ trong hoạt động thơng

9

tin thư viện
1.1.1 Khái niệm

9

1.1.2 Mục đích, ý nghĩa

10

1.1.2.1 Mục đích

10

1.1.2.2 Ý nghĩa

11

1.2 Vài nét về Thư viện Quốc Gia Việt Nam và phòng

13

nghiên cứu và hướng dẫn nghiệp vụ của Thư viên Quốc
gia Việt Nam
1.2.1 Cơ cấu tổ chức

13

1.2.2 Chức năng, nhiệm vụ

16

1.2.2.1 Chức năng, nhiệm vụ của Thư viện Quốc gia

16

Việt Nam
____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


3

1.2.2.2 Chức năng nhiệm vụ của Phòng nghiên cứu

16

và hướng dẫn nghiệp vụ của Thư viện Quốc gia Việt Nam
Chương 2: Thực trạng công tác chỉ đạo nghiệp vụ ở

19

Thư viện Quốc gia Việt Nam
2.1 Công tác đào tạo và hướng dẫn nghiệp vụ chun

19

mơn
2.1.1 Mục đích, ý nghĩa của công tác đào tạo bồi

19

dưỡng nghiệp vụ chuyên môn
2.1.2 Các chương trình đào tạo, lớp đào tạo nghiệp

21

2.1.3 Tổ chức đi công tác địa phương

25

vụ

2.2 Công tác nghiên cứu kinh nghiệm tiên tiến

27

2.2.1 Đặc điểm của công tác nghiên cứu kinh

27

nghiệm tiên tiến
2.2.2 Một số kinh nghiệm tiên tiến đã và đang nghiên

27

cứu
2.3 Phổ biến và áp dụng kinh nghiệm tiên tiến
2.3.1 Phổ biến kinh nghiệm tiên tiến

30
30

2.3.1.1 Các cuộc hội thảo trong nước

31

2.3.1.2 Các cuộc hội thảo quốc tế

34

____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B

4

2.3.1.3 Phổ biến kinh nghiệm tiến tiến bằng hình thức

35

in
2.3.2 Áp dụng kinh nghiệm tiên tiến
2.4 Dịch, biên soạn các tài liệu nghiệp vụ

36
39

2.4.1 Ý nghĩa của việc biên soạn các tài liệu nghiệp

39

2.4.2 Các tài liệu dịch

40

2.4.3 Các tài liệu biên soạn

46

vụ

2.5 Nhận xét

50

2.5.1 Ưu điểm của công tác chỉ đạo nghiệp vụ

50

2.5.2 Nhược điểm của công tác chỉ đạo nghiệp vụ

52

Chương 3: Một số giải pháp nâng cao chất lượng công

53

tác chỉ đạo nghiệp vụ tại Thư viện Quốc gia Việt Nam
3.1 Giải pháp

53

3.2 Kiến nghị

55

Kết luận

57

Danh mục tài liệu tham khảo

59

____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


5

Danh mục từ viết tắt

Thư viện Quốc gia Việt Nam

TVQGVN

Thông tin – thư viện

TT-TV

Công nghệ thông tin

CNTT

Thư viện công cộng

TVCC

Dewey Decimical Classification

DDC

(Bảng phân loại thập phân Dewey)
Anglo – American Cataloging Rules, 2nd

AACR2

(Bộ quy tắc biên mục Anh–Mỹ, ấn phẩm thứ 2 )
Machine Readable Catagoging

MARC

(Biên mục đọc bằng máy)

____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


6

MỞ ĐẦU
Trong những năm gần đây, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và
công nghệ đã tạo ra những biến đổi sâu sắc trong mọi lĩnh vực hoạt động của
con người. Thơng tin và tri thức ngày càng đóng vai trò quan trọng trong sự
phát triển của xã hội lồi người. Sự nghiệp Thơng tin – Thư viện trên thế giới
và sự nghiệp Thông tin – Thư viện Việt Nam có những chuyển biến mạnh mẽ
nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu tri thức và thông tin không ngừng tăng lên của
xã hội.
Sự phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng phục vụ của các

thư viện đã khẳng định được vị thế và vai trò của thư viện trong xã hội hiện
đại. Trong bối cảnh đó, Thư viện Quốc Gia Việt Nam có vai trị to lớn đó là
giúp các thư viện trong cùng hệ thống nói riêng và tồn ngành nói chung
trong cơng tác chỉ đạo và hướng dẫn nghiệp vụ trong thời kì mới. Với những
nỗ lực của mình trong những năm qua Thư viện Quốc Gia Việt Nam đã góp
phần tích cực vào sự hình thành và phát triển của sự nghiệp thư viện Việt
Nam.
1/ .Tính cấp thiết của đề tài : Chỉ đạo và hướng dẫn nghiệp vụ là công
việc quan trọng của thư viện trung ương và thư viện trung tâm, nhờ có cơng
tác chỉ đạo hướng dẫn nghiệp vụ đã nâng cao được trình độ nghiệp vụ của cán
bộ thư viện ở địa phương và cơ sở. Nhờ chỉ đạo nghiệp vụ đã thống nhất được
các khâu kĩ thuật nghiệp vụ trong toàn hệ thống. Nhờ chỉ đạo hướng dẫn
nghiệp vụ đã phổ biến hướng dẫn các chuẩn nghiệp vụ mới. Nhất là Thư viện
Quốc Gia Việt Nam – Thư viện có nhiệm vụ chỉ đạo, hướng dẫn nhiệm vụ
cho các loại hình thư viện trong cả nước, nhất là loại thư viện công cộng.
Trong thập niên đầu của thế kỉ 21 Thư viện Quốc Gia Việt Nam đã không
ngừng nâng cao chất lượng công tác chỉ đạo và hướng dẫn nghiệp vụ nhằm
____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


7

nâng cao nghiệp vụ và chuẩn hố cơng tác nghiệp vụ trong hệ thống thư viện
cơng cộng nói riêng và sự nghiệp thư viện trong cả nước nói chung.
2/ Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập chung nghiên cứu về
công tác chỉ đạo nghiệp vụ của Thư viện Quốc Gia Việt Nam bao gồm: đào
tạo bồi dưỡng nghiệp vụ, hướng dẫn nghiệp vụ, giải đáp thắc mắc, nghiên cứu

phổ biến và áp dụng kinh nghiệm tiên tiến, dịch biên soạn các tài liệu nghiệp
vụ, trong giai đoạn từ năm 2000 - 2010.
3/ Mục đích nghiên cứu: Với mong muốn tìm hiểu sâu hơn về cơng
tác chỉ đạo hướng dẫn nghiệp vụ của Thư viện Quốc Gia Việt Nam, qua đó
thấy được ưu điểm và nhược điểm của công tác chỉ đạo hướng dẫn nghiệp vụ,
em đã mạnh dạn chọn đề tài “ Tìm hiểu cơng tác chỉ đạo nghiệp vụ của Thư
viện Quốc Gia Việt Nam trong thập niên đầu của thế kỉ 21” làm đề tài khố
luận tốt nghiệp. Qua nghiên cứu em hi vọng đóng góp một phần nào việc
hồn thiện hơn cơng tác chỉ đạo hướng dẫn nghiệp vụ ở Thư viện Quốc Gia
Việt Nam.
4/ Nhiệm vụ nghiên cứu : Để thực hiện mục tiêu trên, đề tài tập trung
giải quyết những nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về công tác chỉ đạo nghiệp vụ
- Khảo sát thực trạng công tác chỉ đạo nghiệp vụ của Thư viện Quốc gia
Việt Nam
- Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng công tác
5/ Phương pháp nghiên cứu :
 Đọc tài liệu, phân tích tổng hợp số liệu
 Khảo sát thực tế tại Thư viện Quốc Gia Việt Nam
 Trao đổi phỏng vấn trực tiếp với cán bộ phịng nghiệp vụ nói riêng và
cán bộ lãnh đạo Thư viện Quốc Gia Việt Nam nói chung

____________________________________________________________
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


8

6/ Cơ cấu của khoá luận gồm 3 chương:
CHƯƠNG 1: Khái quát chung về công tác chỉ đạo nghiệp vụ và phòng
nghiên cứu và hướng dẫn nghiệp vụ của Thư viện Quốc gia Việt Nam
CHƯƠNG 2: Thực trạng công tác chỉ đạo nghiệp vụ ở Thư viện Quốc
gia Việt Nam
CHƯƠNG 3: Giải pháp và kiến nghị
Là sinh viên bắt đầu làm quen với nghiên cứu khoa học em đã cố gắng
nghiên cứu để hồn thành khóa luận nhưng chắc chắn vẫn còn nhiều khiếm
khuyết. Song với sự nỗ lực của bản thân cùng với sự hướng dẫn đầy nhiệt tình
của thầy giáo- Thạc sĩ Nguyễn Tiến Hiển cùng với các cô chú, anh chị ở Thư
viện Quốc gia Việt Nam, đặc biệt là các cơ chú trong phịng nghiên cứu và
hướng dẫn nghiệp vụ, em đã hồn thành được khố luận tốt nghiệp này. Em
mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của các thầy cô giáo và các bạn. Em xin
chân thành cảm ơn.



____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


9

CHƯƠNG 1:
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CÔNG TÁC CHỈ ĐẠO NGHIỆP VỤ VÀ
PHÒNG NGHIÊN CỨU VÀ HƯỚNG DẪN NGHIỆP VỤ CỦA THƯ
VIỆN QUỐC GIA VIỆT NAM
1.1 Công tác chỉ đạo nghiệp vụ trong hoạt động thông tin thư viện

1.1.1 Khái niệm
Công tác hướng dẫn nghiệp vụ của cấp trên cho các thư viện cấp dưới đã
được tiến hành từ lâu tại nhiều nước trên thế giới. Ở Việt Nam, nhiệm vụ này
cũng đã được quan tâm chú ý ngay từ thời Pháp thuộc: Trong Nghị định ngày
29/11/1917của toàn quyền Pháp về việc thành lập Thư viện trung ương Đông
Dương đã nêu rõ: Kiếm tra định kỳ các thư viện công cộng địa phương; tổ
chức, sắp xếp các thư viện công cộng vào một thể thức thống nhất; Cấp tiền
cho các thư viện mua tài liệu và hoạt động; Thay đổi cơ cấu tổ chức các thư
viện cơng cộng; Khuyến khích việc đọc và cho mượn về nhà; Từng bước
chuẩn bị thu nhận các thư viện cơng ở Đơng Dương vào nhóm các thư viện .
Công tác hướng dẫn nghiệp vụ là cơng tác của các cơ quan quản lí sự
nghiệp thư viện – thông tin và của các trung tâm hướng dẫn nghiệp vụ. Nó
thường được tiến hành theo hai hướng: Hướng dẫn về mặt tổ chức và hướng
dẫn về mặt nghiệp vụ (chuyên môn) cho các cơ quan thư viện – thông tin cơ
sở .
- Hướng dẫn về mặt tổ chức là chỉ đạo hướng dẫn các thư viện cấp dưới về
việc lập kế hoạch, tổ chức lao động khoa học trong cơ quan thơng tin- thư
viện , tính tốn thống kê và viết báo cáo. Đây là các công việc hành chính
quản trị cần thiết đối với bất cứ cơ quan, xí nghiệp nào.
- Hướng dẫn về mặt nghiệp vụ cho các cơ quan Thông tin thư viện ở cơ sở,
nghĩa là chỉ đạo hướng dẫn cho các thư viện cấp dưới về kĩ thuật nghiệp vụ
____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


10

của TT-TV. Cụ thể là giúp các thư viện triển khai tốt 3 chu trình chính trong

cơ quan TT- TV:
+ Chu trình đường đi của sách
+ Chu trình thực hiện yêu cầu của độc giả
+ Chu trình tra cứu tin
Hướng dẫn về tổ chức và hướng dẫn về nghiệp vụ là hai mặt của một vấn
đề, luôn hỗ trợ cho nhau tạo thành: Công tác tổ chức chỉ đạo nghiệp vụ trong
cơ quan thơng tin thư viện.
1.1.2 Mục đích, ý nghĩa
1.1.2.1 Mục đích
Thư viện Quốc gia Việt Nam từ khi hình thành cho đến nay đã đóng góp
nhiều cơng sức cho sự hình thành và phát triển của sự nghiệp thư viện Việt
Nam hiện đại, là chỗ dựa đáng tin cậy, là đại diện xứng đáng của thư viện
Việt Nam với nước ngồi.
Để làm được điều đó TVQGVN trong nhiều năm đã không ngừng nghiên
cứu, ứng dụng công nghệ mới, các chuẩn nghiệp vụ mới vào công tác chuyên
môn. Các kỹ thuật cơ bản của nghiệp vụ thư viện đều xuất phát từ đây để phổ
biến sâu rộng ra các thư viện trong cả nước. Gần 10 năm trở lại đây thư viện
ln kiên định phương châm: Chuẩn hố, thống nhất, chia sẻ, hội nhập. Đây
là mục tiêu hướng tới để phát triển sự nghiệp thư viện trong tương lai.
Bên cạnh đó TVQGVN cịn là cơ quan có chức năng và trách nhiệm giúp
đỡ các cơ quan thư viện – thông tin giải quyết những vấn đề cấp bách, đúc kết
những kinh nghiệm tiên tiến, nâng cao trình độ và tay nghề thành thạo cho
các cán bộ thư viện – thơng tin trong nước.
Đó cũng là mục đích chủ yếu của công tác chỉ đạo và hướng dẫn nghiệp vụ
mà TVQGVN hướng tới.

____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B

11

1.1.2.2 Ý nghĩa
Nói về tầm quan trọng của cơng tác hướng dẫn nghiệp vụ K.Kalaievegiám đốc thư viện nhân dân Ki-rin(Bungari) đã khẳng định: Hoạt động hướng
dẫn nghiệp vụ mà thư viện quốc gia thực hiện để giúp đỡ các thư viện khác là
một việc có tầm quan trong bậc nhất có sự liên quan đến sự hợp tác giữa các
thư viện .
Trong khoản đ và e mục 2 Điều 17- Pháp lệnh thư viện Việt Nam năm
2000 cũng đã nêu rõ một trong những nhiệm vụ và quyền hạn của TVQGVN
là: “ Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho người làm công tác thư
viện; hướng dẫn nghiệp vụ thư viện theo sự phân công của Bộ Văn hố –
Thơng tin “.
Trong Quyết định số 10/2007/QĐ-BVHTT của Bộ trưởng Bộ Văn hố
Thơng tin phê duyệt Quy hoạch phát triển ngành thư viện Việt Nam đến năm
2010 và định hướng đến năm 2020 cũng đã chỉ rõ: một trong những giải pháp
chủ yếu để thực hiện quy hoạch đó là :” Tăng cường hợp tác quốc tế trên các
lĩnh vực :
-

Đào tạo bồi dưỡng trình độ chun mơn cho cán bộ thư viện , và
cán bộ giảng dạy thư viện .

-

Cung cấp trang thiết bị, hỗ trợ ngân sách tiến hành một số cơng
trình nghiên cứu cấp Nhà nước, các dự án bảo quản, tu sửa tài
liệu, thư tịch cổ q hiếm .

-

Áp dụng và chuyển giao cơng nghệ, các chuẩn nghiệp vụ .

-

Trao đổi, biếu tặng hỗ trợ tài liệu nghiên cứu khoa học, tài liệu về
nghiệp vụ thư viện, tài liệu ở nước ngoài viết về Việt Nam. Đáng
chú ý là các tài liệu viết về Việt Nam của người Việt Nam xuất bản
ở nước ngồi.

____________________________________________________________
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


12

-

Tăng cường tổ chức và tham gia các hội nghị hội thảo quốc tế
nhằm trao đổi kinh nghiệm , học thuật.

-

….”

Chính vì thế, cơng tác chỉ đạo nghiệp vụ của TVQGVN là một trong
những nhiệm vụ đặc biệt, có ý nghĩa vô cùng to lớn trong việc giúp đỡ các thư

viện cơ sở trong quản lý hành chính, quản lý nghiệp vụ cũng như trong việc
giúp các thư viện thống nhất một số khâu kỹ thuật, tiêu chuẩn nghiệp vụ tạo
điều kiện cho việc phối hợp, hợp tác hoạt động giữa các thư viện, nâng cao
hiệu quả phục vụ tài liệu cho nhân dân. Đồng thời, TVQGVN với việc làm tốt
công tác chỉ đạo hướng dẫn nghiệp vụ cũng là làm đúng theo chủ trương
chính sách của Đảng và Nhà nước, làm đúng theo nhiệm vụ được giao phó.
Thư viện Quốc gia Việt Nam là thư viện ra đời sớm ( Tiền thân là thư viện
Công cộng trung ương Đông Dương, được thành lập theo nghị định ngày 29/
11/ 1917 của tồn quyền Pháp); là nơi có tiềm năng về thông tin: được thu
nhận lưu chiểu và luận án hàng năm cùng với việc trao đổi tài liệu với các
nước trên thế giới nhờ đó mà nguồn tài liệu thơng tin của TVQGVN vô cùng
phong phú; đồng thời TVQGVN cũng là nơi có kinh nghiệm về tổ chức chỉ
đạo quản lý sự nghiệp thư viện và có đội ngũ cán bộ thành thạo về chun
mơn. Do đó, TVQGVN chính là trung tâm chỉ đạo nghiệp vụ có uy tín nhất cả
nước.
Theo Pháp lênh Thư viện Việt Nam năm 2000, Điều 1, mục e có ghi:
“ Thư viện Quốc gia Việt Nam là trung tâm của cả nước, ngoài những
nhiệm vụ và quyền hạn quy định tại điều 13 và 16, Thư viện Quốc Gia Việt
Nam cịn có các nhiệm vụ sau:….Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ
cho người làm công tác thư viện; hướng dẫn nghiệp vụ thư viện theo sự phân
cơng của Bộ Văn hóa - Thơng tin”.

____________________________________________________________
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


13

1.2 Vài nét về TVQGVN và phòng nghiên cứu và hướng dẫn nghiệp vụ
của Thư viện Quốc Gia Việt Nam
1.2.1 Cơ cấu tổ chức
Từ tháng 3 năm 1997 đến trước tháng 8 năm 2004, TVQGVN hoạt động
theo chức năng, nhiệm vụ và bộ máy tổ chức như Quyết định số 579 – TC –
QĐ ngày 17 tháng 3 năm 1997 của bộ trưởng Bộ Văn hố - Thơng tin nhưng
đến ngày 24/8/2004 TVQGVN hoạt động theo Quyết định số 81/2004/QĐ –
BVHTT của Bộ trưởng Bộ VHTT. Căn cứ vào quyết định này, TVQGVN cơ
cấu tổ chức như sau: Ngoài Ban Giám đốc và Hội đồng khoa học, cịn có 12
phịng, bộ phận.

____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


14

1. Phịng hành chính tổ chức
HỘI
ĐỒNG
KHOA
HỌC

2. Phịng quan hệ quốc tế
3. Phịng thơng tin tư liệu
4. Phịng đọc báo, tạp chí

BAN

GIÁM
ĐỐC

5. Phịng đọc sách
6. Phịng nghiên cứu và hướng dẫn
nghiệp vụ
7. Phòng bảo quản tài liệu
8. Phòng tin học
9. Phòng phân loại biên mục
10. Phòng bổ sung - trao đổi quốc tế
11. Phòng lưu chiểu
12. Đội bảo vệ

Sơ đồ cơ cấu tổ chức của TVQGVN

____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


15

TVQGVN là trung tâm nghiên cứu khoa học và hướng dẫn nghiệp vụ lớn
nhất ở nước ta. Việc nghiên cứu khoa học và hướng dẫn nghiệp vụ ở
TVQGVN chủ yếu được tiến hành ở phòng Nghiên cứu và hướng dẫn nghiệp
vụ.
Công tác chỉ đạo và hướng dẫn nghiệp vụ là cơng tác đặc thù địi hỏi cán
bộ phải là người có trình độ chun mơn cao, có năng lực về nghiệp vụ, am
hiểu sâu sắc toàn bộ các khâu trong quy trình thư viện; có kinh nghiệm thực

tiễn cơng tác, phương pháp và cách thức làm việc thuyết phục; có lịng nhiệt
tình say mê với cơng việc và trách nhiệm cao; có khả năng thuyết phục, năng
động, sáng tạo trong xử lý nghiệp vụ.
Để hồn thành tốt cơng việc hướng dẫn nghiệp vụ thì theo như sự phân
cơng của TVQGVN, hiện nay phòng Nghiên cứu và hướng dẫn nghiệp vụ có
5 người. Hầu hết nhân viên trong phịng đều là cán bộ có kinh nghiệm trong
cơng tác.
Trình độ

Trình độ Tin học

Ngoại ngữ

Tuổi

Đảng

chun mơn

chính trị

Thạc sĩ

Trung

Chứng

Chứng

Đại

30-

50-

cấp

chỉ

chỉ

học

50

60

2

5

3

2

3

2

5

viên
3

Như vậy, Sự phân cơng cán bộ có kinh nghiệm và năng lực chun mơn
vững vàng, có lịng say mê với cơng việc của TVQGVN vào cơng tác tại
phịng là rất hợp lý.

____________________________________________________________
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


16

1.2.2Chức năng, nhiệm vụ
1.2.2.1Chức năng nhiệm vụ của TVQGVN
Theo Điều 17 Pháp lệnh Thư viện Việt Nam năm 2000 quy định chức
năng, nhiệm vụ của TVQGVN như sau:
“ 1. Thư viện Quốc gia Việt Nam là thư viện trung tâm của cả nước
2. Ngoài những nhiệm vụ và quyền quy định tại Điều 13 và Điều 14 của
pháp lệnh này, Thư viện Quốc gia Việt Nam cịn có những nhiệm vụ, quyền
hạn sau đây:
a) Khai thác các nguồn tài liệu trong nước và nước ngoài để đáp ứng nhu
cầu người đọc;
b) Thu nhận các xuất bản phẩm lưu chiểu trong nước theo quy định; xây
dựng, bảo quản lâu dài kho tàng xuất bản phẩm dân tộc; biên soạn, xuất bản
Thư mục quốc gia và Tổng thư mục Việt Nam;
c) Tổ chức phục vụ các đối tượng người đọc theo quy chế của thư viện;

d) Hợp tác, trao đổi tài liệu với các thư viện trong nước và nước ngoài.
đ) Ngiên cứu khoa học và công nghệ trong lĩnh vực thông tin – thư viện;
e) Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho người làm công tác thư
viện; hướng dẫn nghiệp vụ thư viện theo sự phân công của Bộ Văn hóa –
Thơng tin.”
1.2.2.2 Chức năng, nhiệm vụ của Phịng nghiên cứu và hướng dẫn nghiệp
vụ của TVQGVN
Nhiệm vụ cụ thể của phòng:
- Tổ chức, quản lý và điều phối hoạt động nghiên cứu khoa học của cả cơ
quan. Phối hợp với các phịng đưa ra các chương trình nghiên cứu, theo dõi,
đốn đốc thực hiện các cơng trình nghiên cứu đã được các cơ quan thẩm quyền
quyết định.

____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


17

- Tiến hành hướng dẫn nghiệp vụ, tư vấn nghiệp vụ cho các thư viện cấp
dưới
- Thư ký hội đồng khoa học của cơ quan
- Chịu trách nhiệm biên tập, đánh máy, chế bản Tạp chí Thư viện
- Biên soạn các tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ
- Đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ thư viện
- Tổ chức các chuyến đi công tác ở các thư viện địa phương
- Tư vấn nghiệp vụ và hướng dẫn tác nghiệp
- Tổ chức hội nghị, hội thảo khoa học

- Phụ trách các đợt thực tập của sinh viên các trường đào tạo cán bộ
thơng tin thư viện, các đồn tham quan TVQGV
Tuy nhiên, trong hoạt động của TVQGVN đều có sự phối hợp hoạt
động giữa các phòng chức năng với phòng nghiên cứu và hướng dẫn nghiệp
vụ . Tất cả các phịng chức năng trong cơ quan đều có trách nhiệm trong cơng
tác nghiên cứu hướng dẫn nghiệp vụ. Phịng nghiên cứu và hướng dẫn nghiệp
vụ chỉ là phòng tiến hành những công việc thường xuyên trong hoạt động này.
Khi cần thiết thì mời các phịng chức năng khác cùng tham gia. Để thực hiện
tốt công tác nghiên cứu và hướng dẫn nghiệp vụ nói riêng và các cơng tác
chun mơn nói chung thì địi hỏi cần có sự phối kết hợp nhịp nhàng giữa các
phịng ban trong tồn thư viện. Mỗi phịng ban là một mắt xích quan trọng
trong một hệ thống hoạt động thống nhất.
Sự phát triển không ngừng của một xã hội thông tin đồng nghĩa với
việc phải đổi mới hoạt động của hệ thống thư viện lỗi thời trở thành thư viện
hiện đại, đáp ứng nhu cầu khơng ngừng gia tăng của người dùng tin. Đó vừa
là cơ hội vừa là thử thách lớn cho ngành thư viện thơng tin. Chính vì thế cần
tạo ra một hướng đi đúng đắn để phát triển ngành thư viện, mà công tác
nghiên cứu hướng dẫn chỉ đạo nghiệp vụ là một phần khơng thể thiếu. Nó là
____________________________________________________________
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


18

một chức năng quan trọng đưa hệ thống thư viện đi vào bề sâu, tiêu chuẩn hoá
và thống nhất gắn kết mạng lưới thư viện trong cả nước.Chỉ có như vậy ngành
thư viện mới trở nên vững mạnh góp phần phục vụ cho sự nghiệp phát triển
của đất nước, thực hiện dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng văn minh; xây

dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.

____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


19

CHƯƠNG 2:
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC CHỈ ĐẠO NGHIỆP VỤ Ở THƯ VIỆN
QUỐC GIA VIỆT NAM
2.1 Công tác đào tạo và hướng dẫn nghiệp vụ chun mơn
2.1.1 Mục đích, ý nghĩa của công tác đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên
môn
Thế giới đã bước sang thiên niên kỷ mới, thời đại mới mở ra những quy
luật, những cơ hội, tiềm năng và những mối hiểm họa mới. Có vơ vàn những
thay đổi đang diễn ra trong đời sống xã hội và kinh tế thế giới. Đó là thời đại
của cơng nghệ thông tin, Internet và giao lưu trực tuyến, thương mại điện tử,
tồn cầu hố và một thế giới khơng có biên giới kinh tế, thời đại của học tập
liên tục...Sự ảnh hưởng của những xu hướng toàn cầu này hiển nhiên đang tác
động tới mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Và nó cũng khơng loại trừ lĩnh vực
thơng tin thư viện .
Trong lĩnh vực TT-TV, các nhà thư viện thế giới đã thực sự đặt chân vào
thế giới của thư viện điện tử từ những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ 20 với
các ngân hàng dữ liệu khổng lồ của Dialog, Pascal... Còn ở Việt Nam, sau
năm 1997, với việc đưa Internet vào ứng dụng rộng rãi đã tạo đà khởi đầu cho
sự phát triển mới, các thư viện Việt Nam bắt đầu áp dụng CNTT vào các hoạt
động nghiệp vụ. Nhưng với chương trình đạo tạo cán bộ thư viện thông tin

hiện nay, nghiệp vụ thư viện của các cán bộ vẫn chưa đáp ứng được đầy đủ so
với sự phát triển của sự nghiệp thư viện, nhiều kiến thức đã bị lạc hậu khơng
cịn phù hợp với một thư viện hiện đại. Do đó, để theo kịp với những tiến bộ
của thế giới cũng như của ngành thì địi hỏi ngành thơng tin thư viện phải có
một đội ngũ cán bộ được đào tạo toàn diện và hiện đại. Kỹ năng và chất lượng
tay nghề của người cán bộ sẽ quyết định chất lượng phục vụ của thư viện .
____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


20

Mặt khác, hoạt động thư viện ngày nay đòi hỏi nhiều nghiệp vụ chuyên
môn khác nhau, nhiều cán bộ thư viện có chun mơn nghiệp vụ thư viện
nhưng lại yếu về kỹ năng tin học hoặc ngoại ngữ; và ngược lại các cán bộ có
trình độ ngoại ngữ và tin học lại chưa được đào tạo chuyên sâu về lĩnh vực
thư viện. Do đó cơng tác đào tạo và bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn này là
vô cùng cần thiết; không chỉ bồi dưỡng về nghiệp vụ thư viện mà cịn bồi
dưỡng về kỹ năng tin học, máy tính, ngoại ngữ, quản lý… Có như vậy mới
đáp ứng được nhu cầu tin mới của độc giả. Trong mục 2 điều 1 Quyết định số
10/2007/QĐ-BVHTT của Bộ trưởng Bộ Văn hóa về Phê duyệt Quy hoạch
phát triển ngành thư viện Việt Nam đến năm 2010 và định hướng đến năm
2020 của Bộ trưởng Bộ VHTT có nêu rõ“ Định hướng đến năm
2020:“….Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực thư viện có trình độ chun
mơn cao và ngoại ngữ thơng thạo khơng những làm việc tốt ở trong nước mà
còn làm việc tốt ở nước ngoài dưới dạng chuyên gia hoặc hợp tác giao lưu
trao đổi thông tin…” .
Như vậy, việc đào tạo nghề nghiệp và nâng cao trình độ chun mơn của

cán bộ thư viện là đòi hỏi tất yếu để nâng cao trình độ phục vụ là rất quan
trọng.
Ngành TT-TV là một ngành có nhiều biến động trong những thập niên
cuối thế kỉ 20 và trong thập niên đầu thế kỉ 21. Do công nghệ thông tin phát
triển quá nhanh, thời kỳ CNTT và truyền thông được ứng dụng rộng rãi trong
ngành TT-TV; thời kỳ chuyển từ thư viện truyền thống sang thư viện hiện đại.
Nên việc đào tạo và bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn cho các cán bộ thư viện
để cập nhật kiến thức là rất cần thiết.

____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


21

2.1.2 Các chương trình đào tạo, lớp đào tạo nghiệp vụ
Nhận thức sâu sắc được yêu cầu cấp thiết của việc đổi mới, cập nhật kiến
thức trong ngành, TVQGVN hàng năm thường xuyên tiến hành đào tạo và
đào tạo lại các cán bộ thư viện cho các thư viện ở Việt Nam, tìm tịi những
phương thức đào tạo có hiệu quả, thích hợp đáp ứng được các yêu cầu của
người học cũng như của công tác thư viện trong cả nước; giúp bổ sung các
kiến thức đã bị lạc hậu đồng thời tiếp thu những tiến bộ mới tiên tiến trên thế
giới. Công việc này cũng được TVQGVN tiến hành từ lâu ( 10/ 1954) . Hàng
năm, TVQGVN ln có chương trình kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ
cho đội ngũ những người làm công tác thư viện ở cơ sở cũng như trong cơ
quan.
Do thời gian nghiên cứu có hạn đề tài chỉ nghiên cứu chương trình đào tạo,
lớp đào tạo từ 2000 đến 2010.

- Đối tượng đào tạo: TVQGVN mở lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho
các cán bộ thư viện từ tỉnh xuống cơ sở, cán bộ thư viện các ban ngành, đoàn
thể của địa phương,…nhu cầu đào tạo là khá lớn và đa dạng; đội ngũ cán bộ
trong cơ quan.
- Hình thức và nội dung đào tạo
+ Lớp cơ sở ngành: Cho các đối tượng đang hoặc sẽ làm việc trong các thư
viện và trung tâm thông tin nhưng chưa biết nghiệp vụ. Đặc điểm của lớp này
thường là ít người, thường là 1- 2 người/ 1 lần. Các thư viện cơ sở có nhu cầu
thì cử người về trực tiếp tại TVQGVN để vừa học vừa làm. Cũng có khi
TVQGVN cử người xuống thư viện cơ sở để bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ
ở đây.
Nội dung chương trình: đi sâu vào các môn nghiệp vụ kỹ thuật thuần túy
như: xây dựng vốn tài liệu, mô tả, phân loại, vào sổ, dán nhãn, đóng dấu…

____________________________________________________________
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


22

Chẳng hạn: Năm 2009 Phòng chỉ đạo nghiệp vụ của TVQGVN đã hướng
dẫn phân loại DDC cho 1 cán bộ thư viện huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên;
đào tạo nghiệp vụ thư viện cho 1 cán bộ cho Thư viện viện Hán Nôm.
+ Mở lớp tập huấn bồi dưỡng ngắn ngày cho thư viện cơ sở với các đối
tượng và nội dung :
Đối với cán bộ thư viện đã tốt nghiệp đại học và cán bộ thư viện lâu năm
thì nội dung chủ yếu của các lớp là cung cấp những thông tin về những thay
đổi, điểm mới trong các khâu công tác nghiệp vụ ( những thay đổi trong quy

tắc mô tả, định ký hiệu xếp giá, sử dụng bảng phân loại mới….) phổ biến các
chế độ, chính sách của ngành.
Đối với lớp cho cán bộ thư viện huyện xã, cán bộ làm công tác thư viện
chuyên ngành. Nội dung chủ yếu đề cập tới các vấn đề nghiệp vụ: mô tả, phân
loại, định ký hiệu xếp sách, tổ chức bộ máy tra cứu, phục vụ bạn đọc.
Chẳng hạn năm 2009: Phòng nghiệp vụ của TVQGVN đã tổ chức 2 lớp
tập huấn Khung tiêu đề chủ đề cho các thư viện công cộng và chuyên ngành
trong cả nước
+Bồi dưỡng chuyên môn theo yêu cầu: TVQGVN cử người xuống các thư
viện cần đào tạo, hướng dẫn, bồi dưỡng nghiệp vụ.
+Tập huấn bồi dưỡng theo chuyên đề: Đây là hình thức nâng cao trình độ
cho cán bộ thư viện. Mỗi năm bồi dưỡng theo những chuyên đề nhất định.
Chẳng hạn: Từ năm 2000 đến năm 2003 TVQGVN thường tổ chức các lớp
đào tạo về tin học trong hoạt động thông tin thư viện. Ví dụ: Năm 2000 và
2001 TVQGVN có mở mỗi năm 2-3 lớp về các ứng dụng mới của CNTT vào
công tác thư viện, sử dụng các phần mềm mới trong hệ thống TVCC như
web, ứng dụng CNTT vào cơng tác địa chí… như :
Năm 2000: Mở lớp bồi dưỡng kiến thức tin học sau Hội nghị “ 10 năm ứng
dụng CNTT vào hệ thống thư viện cơng cộng”.
____________________________________________________________
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


23

Tháng 6 năm 2001: Tổ chức lớp công tác địa chí và tin học hóa cơng tác
địa chí tại Phú Yên.
Năm 2002: TVQGVN kết hợp với công ty CMC mở lớp sử dụng phần

mềm ILIB Smilib cho thư viện tỉnh, thành phố. Chương trình chia làm 2 đợt
( 1 cho phía bắc, 1 cho phía Nam) mỗi đợt kéo dài 3 tuần với tổng số hơn 200
học viên tham dự.
Năm 2003 tiếp tục hợp tác cùng công ty CMC mở lớp đào tạo, bồi dưỡng
kiến thức tin học, chuyển giao công nghệ cho các thư viện tỉnh thành phố
trong cả nước sử dụng phần mềm ILIB và Smilib.
Năm 2004: TVQGVN kết hợp với Hội Hỗ trợ giáo dục và thư viện Việt
Nam tại Hoa Kỳ mở 2 lớp đào tạo về “ Quy tắc biên mục Anh Mỹ rút gọn”: 1
lớp tại Hà Nội cho thư viện các tỉnh và thư viện chuyên ngành từ Thừa thiên –
Huế trở ra với 140 học viên; 1 lớp tại Tp. Hồ Chí Minh cho thư viện các tỉnh
và thư viện chuyên ngành phía Nam từ Đà Nẵng trở vào với hơn 200 học
viên. Cả 2 lớp kéo dài trong 6 ngày do các chuyên gia thư viện Mỹ trực tiếp
giảng dạy
Năm 2006, thư viện đã tổ chức các lớp đào tạo về Khung phân loại DDC (
Dewey decimal classification) rút gọn 14. Thư viện cùng với tổ chức quản lý
dự án mở lớp đào tạo giảng viên DDC cho các thư viện lớn, các cơ sở đào tạo
cán bộ thư viện do chuyên gia nước ngoài giảng dạy. Lớp tại Hà Nội được tổ
chức từ ngày 9- 13/10/2006, gồm 30 học viên đến từ Thư viện Quốc gia; Thư
viện Hà Nội, Hải Phòng, Nghệ An, Thư viện quân đội, các trường ĐH, CĐ
đào tạo cán bộ thư viện, ...Lớp tại Tp. Hồ Chí Minh diễn ra từ 30/10 đến
4/11/2006, gồm 28 học viên tham dự. Sau đó TVQGVN mở 2 lớp đào tạo
giảng viên DDC cho cán bộ thư viện thuộc hệ thống TVCC .
+ Hướng dẫn thực tập tham quan thư viện cũng là một trong những hình
thức hoạt động của cơng tác hướng dẫn nghiệp vụ. Những hoạt động này
____________________________________________________________
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B

24

đóng một vai trị quan trọng trong việc xác định ý thức nghề nghiệp, làng yêu
nghề, củng cố cơ sở lý luận và kỹ năng thực hành của cán bộ thư viện tương
lai.
Hàng năm, TVQGVN đều nhận các đoàn thực tập từ các Trường Đại học
Văn Hóa, ĐH dân lập Đông Đô, ĐH Khoa học Xã Hội và Nhân Văn, Cao
đẳng Sư Phạm Trung Ương về thư viện thực tập và tham quan. Trong mỗi đợt
thực tập đó, các sinh viên đều trực tiếp được tham gia vào tất cả các khâu
cơng tác của thư viện, có cơ hội được áp dụng những kiến thức đã học vào
thực tiễn nghề nghiệp, được các cán bộ thư viện trực tiếp chỉ bảo và truyền
dạy kinh nghiệm. Qua đó, mỗi đợt sinh viên đều đã đúc rút cho mình những
kiến thức quý báu về nghề nghiệp, thực hành những điều đã học và tiếp thu
những kiến thức mới, những kinh nghiệm tiên tiến từ một thư viện đầu ngành.
Cũng từ đó các sinh viên đã tìm thấy hứng thú trong cơng việc và lòng yêu
nghề .
+ Tư vấn, cùng tham gia với các đơn vị huấn luyện: Trong những năm
qua, các cán bộ chun mơn của TVQGVN đã tham gia rất tích cực vào việc
giảng dạy và hướng dẫn khoa học cho các luận văn thạc sĩ, khóa luận chun
ngành thơng tin thư viện của Trường Đại học Văn Hóa Hà Nội, ĐH Khoa học
Xã Hội và Nhân Văn thuộc ĐH Quốc Gia Hà Nội, ĐH Khoa học Xã Hội và
Nhân Văn thuộc ĐH Quốc Gia Tp Hồ Chí Minh.
- Phương pháp đào tạo: Kết hợp giữa lý thuyết, thực hành và đi thực tế.
- Thời gian mở lớp : Hàng năm TVQGVN đều có kế hoạch mở lớp đào tạo
hướng dẫn nghiệp vụ cho các cán bộ thư viện cũng như cho các thư viện cơ sở
trong hệ thống.
Ngoài các lớp đào tạo thì TVQGVN cịn giải đáp tư vấn cho các thư viện
khác bằng những hình thức như

____________________________________________________________

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B


25

+ tư vấn bằng miệng ( trao đổi trực tiếp, trao đổi qua điện thoại )
+ tư vấn viết (trả lời bằng thư hoặc công văn)
+ tư vấn công bố ( tạp chí thư viện )
Nhờ có các chương trình đào tạo cán bộ thư viện hàng năm của TVQGVN
và các hình thức tư vấn, đã giúp cập nhật thêm các kiến thức mới cho các cán
bộ trong ngành, giúp họ có điều kiện trao đổi, học hỏi lẫn nhau, giao lưu giữa
các đơn vị với nhau.
Để có được những lớp đào tạo chất lượng tốt, hàng năm phòng Nghiên cứu
và hướng dẫn nghiệp vụ của TVQGVN phải điều tra, xem xét, tổng hợp các
yêu cầu từ các thư viện tỉnh, thành trong cả nước, từ đó lập kế hoạch cụ thể về
đối tượng, nội dung, chương trình, thời gian, địa điểm đào tạo thích
hợp…Giáo viên hướng dẫn là những cán bộ lâu năm, chuyên gia trong nước
và nước ngoài có nhiều kinh nghiệm chun mơn trong từng lĩnh vực chun
mơn TT-TV . Sau mỗi lớp đều có thu hoạch và nhận những thơng tin phản hồi
từ phía học viên về nội dung đào tạo, chương trình, giáo viên, tài liệu, phương
thức tổ chức…từ đó rút kinh nghiệm cho các lớp học sau ngày càng hoàn
thiện hơn.
2.1.3 Hướng dẫn nghiệp vụ và giải đáp thắc mắc
TVQGVN là thư viện đứng đầu của hệ thống TVCC, để nắm bắt rõ tình
hình hoạt động của các thư viện trong cùng hệ thống từ đó đưa ra được những
kế hoạch hướng dẫn nghiệp vụ cụ thể và thích hợp, hàng năm, phịng nghiệp
vụ của TVQGVN đều tổ chức cho cán bộ thư viện những chuyến đi công tác
địa phương . Những chuyến công tác này rất cần thiết và trở thành phổ biến.

Trong mỗi chuyến đi cơng tác, cán bộ thư viện có thể nắm bắt được thực
trạng hoạt động của hệ thống thư viện, kiểm tra và tìm ra được những điểm
yếu của hệ thống thư viện từ đó đưa ra được những cách giải quyết nhanh và

____________________________________________________________
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGUYỄN THỊ NGỌC ANH
TV38B