Một số biện pháp của giáo viên chủ nhiệm lớp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp 2 - SKKN

1
I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
Trong xu thế tồn cầu hóa, quốc tế hóa, con người vừa là mục tiêu, vừa
là động lực của mọi sự phát triển, vấn đề đặt ra cho mỗi quốc gia là muốn
phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của đất nước thì phải phát triển con người.
Đảng, Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách về phát triển giáo dục
- đào tạo, đặc biệt là giáo dục toàn diện nhân cách con người, trang bị tri
thức, kỹ năng, thái độ cho người học, đảm bảo tính cân đối giữa dạy chữ và
dạy người. Trong giáo dục và phát triển nhân cách con người, kỹ năng giao
tiếp có vai trò quan trọng, muốn nâng cao chất lượng giáo dục thì cần thiết
phải phát triển kỹ năng giao tiếp cho học sinh.
Giáo dục tiểu học có ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành nhân
cách học sinh, đặt cơ sở nền tảng để học sinh phát triển bền vững. Mục tiêu
giáo dục tiểu học hướng vào việc trang bị kiến thức kỹ năng cơ bản ban đầu
làm cơ sở để học sinh tiếp tục học ở các lớp cao hơn. Trong các nội dung
giáo dục tiểu học thì giáo dục kỹ năng giao tiếp có vị trí, vai trị quan trọng,
ảnh hưởng đến chất lượng hiệu quả của giáo dục tiểu học
Thực trạng hiện nay, có nhiều học sinh chưa mạnh dạn, tự tin, còn e
dè, thụ động trong học tập và trong cuộc sống; kĩ năng giao tiếp còn hạn chế,
chưa biết cách diễn đạt, hợp tác và trinh bày cá nhân. Một số học sinh trong
ứng xử có phần mang tính tùy tiện. Nhiều học sinh thiếu kĩ năng xử lí tình
huống thực; khơng biết giao tiếp theo những quy tắc tối thiểu nhất trong gia
đình, nhà trường cũng như ngoài xã hội; thiếu tự tin khi giao tiếp, thiếu bản
lĩnh, thiếu sáng tạo; học tập thụ động. Nguyên do chính là trong tư tưởng
giáo viên, phụ huynh chỉ chú trọng đến việc dạy kiến thức, việc rèn kĩ năng
giao tiếp cho học sinh còn chiếu lệ, giáo viên chưa nhận thức được tầm quan


2
trọng của việc rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp mình đang dạy chỉ ln

chú trọng đến việc đọc tốt, làm tính tốt…
Cá biệt vẫn cịn có học sinh do ảnh hưởng môi trường xã hội, khu dân
cư nên hành vi ứng xử chưa đúng mực. Một vài học sinh được sự nng
chiều của gia đình, được gia đình phục vụ, đáp ứng mọi yêu cầu, chỉ biết học
nên việc giao tiếp còn hạn chế và ngược lại cũng có những học sinh sống
trong gia đình nghèo khổ, bố mẹ thiếu quan tâm đến việc giáo dục con cái
cịn phó mặc cho nhà trường.
Để nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh tiểu
học, với cương vị là người giáo viên chủ nhiệm lớp, bản thân hết sức băn
khoăn và trăn trởvà luôn tự hỏi: Làm thế nào để nâng cao kĩ năng giao tiếp
cho học sinh? Làm thế nào để học sinh biết cách vận dụng kĩ năng giao tiếp
vào trong cuộc sống hằng ngày? Với mong muốn góp phần vào việc luận
giải những vấn đề nói trên, bản thân tơi chọn đề tài: “Một số biện pháp của
giáo viên chủ nhiệm lớp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng giao
tiếp cho học sinh lớp 2 ”. Vấn đề mà chắc hẳn không chỉ riêng bản thân tôi
mà rất nhiều đồng nghiệp khác quan tâm suy nghĩ là làm sao học sinh của
mình có những kĩ năng giao tiếp tốt cho tương lai sau này, trở thành những
con người tốt, có ích cho xã hội. Đây cũng là một vấn đề mà phụ huynh và
xã hội hết sức quan tâm.
2. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu:
Trong quá trình nghiên cứu bản thân đã vận dụng sáng tạo các biện
pháp đã có và đưa ra những biện pháp mới phù hợp với điều kiện thực tế,
đặc điểm học sinh của lớp tôi chủ nhiệm: Gần gũi và tạo mối thân thiện với
học sinh; Rèn kĩ năng giao tiếp hiệu quả qua việc tích hợp vào các mơn học;
Chú trọng hơn về đổi mới phương pháp dạy học nhằm rèn kỹ năng giao tiếp


3
cho học sinh.( Đặc biệt là tôi áp dụng hai hình thức thảo luận nhóm và trị
chơi học tập trong các tiết dạy); Rèn kĩ năng giao tiếp hiệu quả qua các tiết

sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục, vui chơi; Phát huy tốt tác dụng các câu
lạc bộ nhỏ của lớp nhằm rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh; Phối hợp với
cha mẹ học sinh trong việc giáo dục cho các em nắm được những quy tắc cơ
bản trong giao tiếp với ông bà, cha mẹ, chị em, khách…; Giáo viên chủ
nhiệm định hướng cho học sinh dùng các nghi thức lời nói và xác định được
các nhân tố giao tiếp trong việc giao tiếp, ứng xử những tình huống của cuộc
sống thực ( ngồi xã hội). Đó chính là điểm mới của đề tài sáng kiến này.


4
II. PHẦN NỘI DUNG
1 . Thực trạng của nội dung cần nghiên cứu :
Trong quá trình rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh nhằm thực hiện nội
dung phong trào “Xây dựng trường học thân thiện - học sinh tích cực”, bản
thân đã gặp những thuận lợi và khó khăn sau:
1.1. Thuận lợi
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phát động phong trào “Xây dựng trường
học thân thiện - học sinh tích cực” với những kế hoạch nhất quán từ trung
ương đến địa phương, Phòng Giáo dục và Đào tạo cũng đã có kế hoạch từng
năm học với những biện pháp cụ thể để rèn kĩ năng sống trong đó có kĩ năng
giao tiếp cho học sinh một cách chung nhất cho các bậc học, đây chính là
những định hướng giúp giáo viên thực hiện tốt.
Bên cạnh đó, bản thân nhận được một tập thể học sinh khá ngoan và
biết vâng lời, các em gần gũi với cơ giáo. Ngồi ra Ban lãnh đạo nhà trường
luôn theo sát, quan tâm, hỗ trợ cho giáo viên trong công tác giảng dạy cũng
như giáo dục. Chính vì thế bản ln cố gắng làm sao rèn cho các em kĩ năng
giao tiếp, giúp các em có một niềm tin, phát triển một cách toàn diện để trở
thành con người năng động, sáng tạo phù hợp với một xã hội hiện đại đang
phát triển.
1.2. Khó khăn

1.2.1. Đối với giáo viên
Trong thực tế hiện nay, việc nhận thức tầm quan trọng, cần thiết rèn kĩ
năng giao tiếp cho học sinh ở một số giáo viên còn hạn chế. Qua dùng phiếu
thăm dò, khảo sát thực tế cho thấy một số giáo viên lúng túng cả về nội
dung, biện pháp rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh. Nhận thức của nhiều
giáo viên cịn mơ hờ, chưa rõ, chưa đầy đủ rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh


5
là rèn những vấn đề gì; vì nhận thức chưa đủ, chưa rõ nên khơng thể tìm ra
được biện pháp, hình thức tổ chức hữu hiệu để rèn kĩ năng giao tiếp cho học
sinh.
Giáo viên cơ bản mới chú ý đến việc giáo dục chất lượng của học
sinh. Một số giáo viên chưa thật sự tích cực tổ chức phương pháp dạy học
mới tạo điều kiện để học sinh học nhóm, trao đổi kinh nghiệm, học tập lẫn
nhau. Một số ít giáo viên dạy các môn Đạo đức, Hoạt động ngoài giờ lên
lớp, Tự nhiên và xã hội chưa vận dụng linh hoạt việc dạy học các bài học
phải tích hợp rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh. Giáo viên chưa chú trọng
rèn kĩ năng thực hành, chủ yếu hình thành trên lí thuyết
1.2.2. Đới với học sinh
Trong các nhà trường ít nhiều vẫn cịn có hiện tượng học sinh cãi
nhau, chửi nhau, đánh nhau, chưa lễ phép, gây mất đoàn kết trong tập thể
lớp,...
Các em học sinh vừa từ lớp một lên làm quen với môi trường lớp 2,
các em khá rụt rè chưa quen với cách học cũng như mạnh dạn bày tỏ ý kiến.
Khi phát biểu các em nói khơng rõ ràng, trả lời trống khơng, khơng trịn câu
và ít nói lời cảm ơn, xin lỗi với cô, bạn bè. Nhiều em đến trường tỏ ra nói
nhiều vì ở nhà các em khơng có người trị chuyện, chia sẻ .
1.2.3. Đối với phụ huynh học sinh
Về phía các bậc cha mẹ các em ln nóng vội trong việc dạy con; họ

chỉ chú trọng đến việc con mình về nhà mà chưa đọc, viết chữ, hoặc chưa
biết làm Tốn thì lo lắng một cách thái q. Ngồi ra, một trở ngại nữa là
phụ huynh trong lớp có một số bố mẹ quá nuông chiều chưa giáo dục con
các kĩ năng giao tiếp cơ bản. Ngược lại, một số phụ huynh vì bận đi làm ăn
xa nên ít quan tâm giúp đỡ con em trong các hoạt động cần thiết…


6
1.3. Kết quả khảo sát khả năng giao tiếp của học sinh đầu năm như
sau:
Khả năng

Số học sinh

Tỉ lệ (%)

Nói tốt

9

30

Tạm được

11

36.7

Chưa được

10

33.3

Kết quả trên cho thấy, số học sinh có kĩ năng giao tiếp tốt cịn ít và số
học sinh có kĩ năng giao tiếp chưa tốt cịn nhiều. Chính vì vậy mà việc rèn
kĩ năng giao tiếp cho học sinh là vấn đề cần quan tâm. Muốn làm tốt cơng
tác này chúng ta cần phải làm gì? Nhất là những người làm cơng tác giáo
dục vì nhà trường là nơi tốt nhất để hình thành nhân cách cho học sinh. Đây
cũng chính là câu hỏi mà bản thân cần phải tìm tịi nghiên cứu để tìm ra biện
pháp rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh đạt hiệu quả.
2. Một số biện pháp của Giáo viên chủ nhiệm rèn kĩ năng giao tiếp cho học
sinh
2. 1. Gần gũi và tạo mối thân thiện với học sinh
Đầu tiên, sau khi nhận lớp chủ nhiệm, để tạo sự gần gũi và gắn kết giữa
học sinh và giáo viên chủ nhiệm, bản thân sắp xếp nhiều thời gian cho học
sinh được giới thiệu về mình, động viên khuyến khích các em chia sẻ với
nhau về những sở thích, ước mơ tương lai cũng như mong muốn của mình
với các em. Đây cũng là một điều kiện rất quan trọng để phát triển khả năng
giao tiếp của học sinh. Bởi học sinh không thể mạnh dạn, tự tin trong một
môi trường mà giáo viên ln gị bó và áp đặt.
Tiếp theo trong tuần đầu, bản thân cho học sinh tự do lựa chọn vị trí ngời
của mình để qua đó phần nào nắm được đặc điểm tính cách của các em:


7
mạnh dạn hay nhút nhát, thụ động hay tích cực, thích thể hiện hay khơng
thích...Và tiếp tục qua những tuần học sau, bản thân chú ý quan sát những
biểu hiện về thái độ học tập, những cử chỉ, hành vi tại vị trí ngời mà các em
chọn để bắt đầu có điều chỉnh phù hợp.

Việc giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh có thể thực hiện trong bất
cứ lúc nào, giờ học nào. Để việc rèn luyện diễn ra một cách thường xuyên và
đạt hiệu quả cao tiếp tục qua biện pháp tiếp theo.
2.2. Rèn kĩ năng giao tiếp hiệu quả qua việc tích hợp vào các mơn học
Quan hệ thầy trị trong nhà trường khơng phải là quan hệ bề trên - kẻ
dưới mà là thực hiện một sự phân công – hợp tác.
Trong từng môn học, tiết học, giáo viên phải là người làm mẫu” từ cách
nói năng, thái độ, đi đứng, chữ viết…Vì nếu giáo viên có thái độ khơng tốt
với học sinh, chúng sẽ học theo thầy đối xử không tốt với bạn bè và mọi
người xung quanh.” Lệnh” giao việc của giáo viên đưa ra phải rõ ràng, cụ
thể và thật sự “ nghiêm”. Cần xây dựng mối quan hệ thân thiện-hợp tác giữa
thầy – trò và giữa trò-thầy, để mọi học sinh đều được quan hệ trực tiếp với
thầy và quan hệ với nhau. Giáo viên cần khuyến khích học sinh trao đổi, đặt
câu hỏi, thảo luận, phát biểu ý kiến, thể hiện quan điểm cảm xúc riêng của
mình. Giáo viên có thể chia lớp thành nhóm nhỏ( 2 học sinh ngời cùng bàn)
để dễ trao đổi, giúp các em tự tin dần, sau đó triển khai giữa 1 em và 1 em
khác ( vẫn là 2 em nhưng thay đổi bạn trao đổi) sẽ giúp các em quen dần với
sự hợp tác này. Dần dần khi các em đã có kinh nghiệm hơn, tự tin hơn có thể
triển khai thành nhóm lớn hơn ( 4,6,8 em) và luân phiên nhau em nào cũng
được làm nhóm trưởng- mọi thành viên trong nhóm đều được nói, các thành
viên cịn lại có nhiệm vụ đóng góp ý kiến,trao đổi, giúp đỡ bạn mình…Giáo
viên phải là người thiết kế, giúp đỡ, uốn nắn học sinh: tôn trọng học sinh,
giúp học sinh tự tin bằng việc khuyến khích, động viên chứ khơng chê bai,


8
chỉ trích…Giáo viên phải biết khẳng định việc làm của học sinh là “đúng”
hay” chưa đúng” tuyệt đối khơng nói là” sai”.
Để nâng cao năng lực tự tin, khả năng giao tiếp, hành vi ứng xử của học
sinh, giáo viên có thể yêu cầu mỗi tuần mỗi tổ cử một bạn làm nhóm trưởng

luân phiên lần lượt. Lúc đầu là những em có năng lực, mạnh dạn, tự tin; sau
là những em nhút nhát,chưa tự tin, những em cịn có hành vi chưa thật sự
văn minh, lịch sự, những em còn hạn chế về khả năng giao tiếp… để các em
rút kinh nghiệm, điều chỉnh dần bản thân mình,nâng cao năng lực cá
nhân…với sự góp ý, giúp đỡ của tập thể lớp và khả năng bản thân ( vì mỗi
học sinh chắc chắn đều có những mặt mạnh, mặt tích cực riêng)
Giáo viên phải là người làm mẫu, hướng dẫn điều chỉnh học sinh ,vì vậy
cần tổ chức các bài học thông qua mô phỏng, trao đổi, thảo luận, tranh luận,
đóng vai, cuộc thi, trị chơi, vẽ tranh…để mỗi học sinh đều được thể hiện
mình.
- Việc rèn luyện kĩ năng giao tiếp cho học sinh không phải thông qua một
môn học nào mà nó bao trùm tồn bộ các mơn học, là sự tích hợp dần để học
sinh được trải nghiệm.Tất cả các mơn học từ Tiếng Việt, Tốn, Tự nhiên và
xã hội, Đạo đức, thủ công, mĩ thuật, âm nhạc …đều giúp học sinh rèn luyện
giao tiếp để phát triển kĩ năng sống nếu giáo viên là người biết “ Thiết kế”
và học sinh là người” thi cơng”.
Ví dụ: Trong chương trình lớp 2, ở mơn Tiếng Việt có nhiều bài học
có thể rèn kĩ năng giao tiếp xã hội, như: Tự thuật, đáp lời chào, giới thiệu,
chia vui, chia buồn, an ủi, viết bưu thiếp…. Kể chuyện được lờng cụ thể qua
các tình huống giao tiếp. Bản thân chỉ gợi mở sau đó cho các em tự nói một
cách tự nhiên hồn tồn khơng gị bó áp đặt. Bên cạnh đó, nhiều bài Luyện
từ và câu có nội dung rèn luyện các nghi thức lời nói, nhiều bài Tập đọc giới
thiệu những văn bản mẫu chuẩn bị cho việc hình thành một số kĩ năng giao


9
tiếp cộng đồng như tự thuật, bưu thiếp, tin nhắn.... Để hình thành những kiến
thức và rèn luyện kĩ năng giao tiếp cho học sinh qua môn Tiếng Việt, người
giáo viên cần phải vận dụng nhiều phương pháp dạy phát huy tính tích cực,
chủ động, sáng tạo của học sinh như: thực hành giao tiếp, trò chơi học tập,

phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp tổ chức hoạt động
nhóm, phương pháp hỏi đáp,…Thơng qua các hoạt động học tập, được phát
huy trải nghiệm, rèn kĩ năng hợp tác, bày tỏ ý kiến cá nhân, đóng vai,…học
sinh có được cơ hội rèn luyện, thực hành nhiều kĩ năng giao tiếp cần thiết.
Ví dụ: Khi dạy Tập làm văn các bài: “Chia buồn, an ủi”, “Tự thuật”,
bản thân tổ chức cho các em, đóng vai, chơi trị chơi. Sau vài lời khuyến
khích đầu tiên, bản thân tổ chức cho các em đứng thành vịng trịn đóng vai,
giới thiệu, bày tỏ ý kiến,… Lúc đầu các em rất ái ngại khơng tự tin khi đóng
vai, bày tỏ ý kiến trước lớp nhưng bản thân đã kịp thời nhắc nhở các em
những điều cần chú ý trong khi giao tiếp, cộng thêm một mơi trường hịa
đờng thân thiện các em thực hiện rất tốt, khơng cịn những cái nhìn ái ngại.
Thay vào đó là những cánh tay tự tin cùng những câu nói rõ ràng, chắc gọn,
mạnh dạn hơn.
2.3. Chú trọng hơn về đổi mới phương pháp dạy học nhằm rèn kỹ năng
giao tiếp cho học sinh.( đặc biệt là tôi áp dụng hai hình thức thảo ḷn
nhóm và trị chơi học tập trong các tiết dạy )
Đổi mới phương pháp dạy học là dạy và học theo hướng tích cực chủ
động, sáng tạo trong đó học sinh phải tự phát hiện, tự giải quyết vấn đề, tự
chiếm lĩnh kiến thức mới theo sự tổ chức và hướng dẫn hợp lý của giáo viên
trong mơi trường giáo dục thích hợp nhằm thực hiện các mục tiêu giáo dục
của bậc học, của môn học, của bài học.


10
Một trong những nội dung của việc đổi mới phương pháp là đưa các
hình thức dạy học mới vào trong từng bài học. Vì thế, để rèn kỹ năng giao
tiếp cho các em, tùy từng bài học lựa chọn hình thức dạy học phù hợp.Và
một trong các biện pháp để rèn kĩ năng giao tiếp có hiệu quả là thơng qua
thảo luận nhóm và trị chơi học tập.
Ví dụ: - Thảo luận nhóm:

Thảo luận nhóm là hình thức dạy học rất có ích trong việc hình thành
cho học sinh khả năng giao tiếp, hợp tác, thích ứng và độc lập suy nghĩ. Vì
vậy, đối với các mơn học mục tiêu là rèn kỹ năng giao tiếp cho học sinh tôi
thường vận dụng hình thức này như đối với phân mơn Kể chuyện,Tập làm
văn . Tôi thường cho học sinh thảo luận nhóm đơi để thực hiện bài tập, sau
đó các nhóm trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình.
- Trị chơi học tập:
Trị chơi học tập là hình thức học tập có hiệu quả đối với học sinh, đặc
biệt là những em ngại nói, tức là ngại giao tiếp, trò chơi học tập sẽ làm cho
các em hứng thú hơn trong học tập. Thơng qua trị chơi, học sinh được luyện
tập, làm việc cá nhân, làm việc trong đơn vị nhóm, đơn vị lớp theo sự phân
cơng và tinh thần hợp tác. Trò chơi tạo cơ hội cho học sinh tự hoạt động, tự
củng cố kiến thức, tự hoàn thiện kỹ năng giao tiếp của chính mình.
Các trị chơi học tập có thể tổ chức cho học sinh trong giờ tự học, giờ
ra chơi hoặc giờ sinh hoạt lớp hay trong phần củng cố của mỗi giờ học. Qua
các trò chơi này, học sinh được tăng cường rèn luyện các kiến thức vừa được
học, từ đó sẽ nhớ bài và vận dụng vào việc giao tiếp trong đời sống hằng
ngày.
Ví dụ : Đối với trị chơi Kịch câm( tiết Luyện từ và câu về bài Từ chỉ hoạt
động)


11
Luyện cho học sinh biết nói các hoạt động quen thuộc trong cuộc sống
hằng ngày
Cách chơi: Một học sinh dùng cử chỉ, điệu bộ của mình để diễn tả một
hoạt động nào đó và các bạn sẽ nêu tên các hoạt động đó.Việc vận dụng trị
chơi này làm các em hứng thú và tự tin hơn rất nhiều trong giao tiếp.
Ở môn Đạo đức, để các chuẩn mực đạo đức, pháp luật xã hội trở thành
tình cảm, niềm tin, hành vi và thói quen của học sinh. Giáo viên phải sử

dụng phương pháp dạy học đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo của học sinh. Tổ chức cho học sinh thực hiện các hoạt động
học tập phong phú, đa dạng như: kể chuyện theo tranh; quan sát tranh ảnh,
băng hình, tiểu phẩm; phân tích, xử lí tình huống; chơi trị chơi, đóng tiểu
phẩm, múa hát, đọc thơ, vẽ tranh,…
2. 4. Rèn kĩ năng giao tiếp hiệu quả qua các tiết sinh hoạt lớp, hoạt
động giáo dục, vui chơi
- Hoạt động ngoài giờ lên lớp là các buổi giao lưu học tập, là các tiết sinh
hoạt Đội, là các tiết sinh hoạt tập thể, các hoạt động ngoại khóa…Thơng
qua các buổi sinh hoạt này, học sinh được chủ động tham gia các hoạt động
mình u thích, được tương tác với bạn bè, được giao lưu với nhiều thành
viên khác. Giáo viên lúc này là người bạn “lớn” hơn, giúp đỡ, khích lệ học
sinh thể hiện mình.Vì vậy giáo viên có thể linh động tổ chức các hoạt động
trên dưới nhiều hình thức khác nhau:
+ Hàng tuần dành thời gian cho tiết hoạt động tập thể ( Sinh hoạt) cuối tuần
để tạo kĩ năng giao tiếp tự tin cho học sinh và nắm bắt nguyện vọng, ý kiến
của học sinh.Từ đó học sinh sẽ được bày tỏ suy nghĩ, ý kiến của mình, đề
xuất cá nhân.


12
+ Đa dạng các hình thức trị chơi ( hiện đại và dân gian) trong các tiết hoạt
động
tập thể, giao lưu để tạo khơng khí sơi nổi, hào hứng cho học sinh để mọi học
sinh đều được chơi, được tương tác giúp đỡ nhau, tạo sự tự tin cho học sinh.
Ví dụ: Trị chơi : Mèo bắt chuột,cướp cờ, nhảy bao bố, kéo co, đặt vật vào
đúng vị trí … cũng có thể cho học sinh “ diễn kịch”.
+ Cuối mỗi tháng tổ chức giao lưu học tập và sinh hoạt tập thể liên lớp
nhằm tạo môi trường học hỏi, giao tiếp, tương tác. Phát huy việc nói, thể
hiện mình của những học sinh còn rụt rè, thụ động. Học sinh có thể sưu tầm,

tìm hiểu những câu chuyện, câu đố, bài thơ hay, đoạn văn hay… làm đề tài
để trao đổi, thảo luận, phát biểu ý kiến cá nhân…
+ Giáo viên có thể tổ chức cho học sinh văn nghệ ( hát đơn ca, tốp ca, múa
hát tập thể…) để học sinh tập dần sự mạnh dạn tự tin trước tập thể.
+ Giáo viên cần tổ chức cho học sinh một số hoạt động ngoại khóa như:
viếng nghĩa trang liệt sĩ, trờng và chăm sóc cây, hoa, lao động cơng ích( làm
vệ sinh).Qua đó cho học sinh phát biểu suy nghĩ của mình về việc đã làm,
viết bài nói về cảm nhận của em.
Thơng qua các hoạt động ngồi giờ lên lớp, giáo viên cần định hướng,
khơi gợi, giúp đỡ, khích lệ tinh thần học sinh, uốn nắn dần cho học sinh
cách diễn đạt cá nhân, học tập điều hay từ bạn, rút kinh nghiệm cho bản
thân.
Trong việc tiến hành hoạt động ngồi giờ lên lớp, học sinh đóng vai trò
trọng tâm, là chủ thể hoạt động, tự điều hành mọi hoạt động. Giáo viên lúc
này là người “ bạn lớn”, giúp đỡ, khích lệ học sinh thể hiện mình hoặc giáo


13
viên chỉ là đại biểu tham dự. Học sinh phải chuẩn bị đầy đủ mọi phương tiện
cho hoạt động:
-Tập dẫn chương trình, biểu diễn văn nghệ, tập nói, thể hiện điệu bộ.
- Thi tìm hiểu kiến thức, phát biểu cảm tưởng
- Nâng cao ý thức phối hợp, thảo luận nhóm.
Ví dụ: Với thời gian khoảng 35 – 40 phút
Nội dung : Tổ chức kỉ niệm ngày 20 – 11
Hình thức 1: Dưới sự chỉ đạo của chủ tịch hội đồng
+ Tìm hiểu kiến thức giữa các nhóm
+ Phát biểu cảm tưởng về thầy cô
+ Tổ chức hoạt cảnh nhỏ về thầy cơ
+ Văn nghệ xen kẽ

* Hình thức 2: Có thể luân phiên người tổ chức
+ Chào cờ, hát quốc ca
+ Văn nghệ tập thể
+ Thi đọc thơ, kể chuyện về thầy, cơ.
Ví dụ: Thời gian khoảng 15 phút
+ Tổ chức lồng ghép vào giờ sinh hoạt hoặc 15 phút đầu giờ
+Tổ chức chơi: Đặt vật vào đúng vị trí
Thể lệ chơi: Mỗi cặp 2 bạn, một bạn bịt mắt, một bạn bị buộc hai tay.Hãy
đặt cây bút vào đúng vị trí đã quy định, với thời gian là 2 phút.


14
Bằng nhiều hình thức hoạt động như vậy, giúp các em củng cố kiến thức,
phát triển tư duy, sáng tạo vừa rèn được kĩ năng giao tiếp cho học sinh.
Với tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp tuy ngắn nhưng đã đem lại sự hứng thú
cho học sinh, em nào cũng chờ đợi đến giờ sinh hoạt hàng tuần để tham gia
tiếp các hoạt động, không những thế mà các em đã sưu tầm được mẩu
chuyện vui, trò chơi hay. Đặc biệt giáo dục cho học sinh hiểu: Muốn hoàn
thành việc gì đều cần sự đồn kết, hợp tác với nhau. Cần có sự khéo léo, tự
tin mạnh dạn, thì mới có kết quả.
2.5. Phát huy tớt tác dụng các câu lạc bộ nhỏ của lớp nhằm rèn kĩ năng
giao tiếp cho học sinh
- Bản thân tôi xem các hoạt động câu lạc bộ của lớp là hoạt động trọng tâm
của việc “Rèn kỹ năng giao tiếp”, vì qua hoạt động với các thành viên trong
Câu lạc bộ, học sinh mới bộc lộ hết khả năng, tính cách trong giao tiếp của
từng cá nhân . Vì thế với hoạt động này, tôi thường xuyên tham dự cùng học
sinh để kịp thời giáo dục, nhắc nhở về những hành vi, ngôn phong trong giao
tiếp.
Tùy theo từng Câu lạc bộ, tổ chức nội dung sinh hoạt phù hợp. Cụ thể: Câu
lạc bộ Cờ vua, đá cầu cho học sinh thi đấu giao hữu với hình thức cá nhân.

Câu lạc bộ vẽ tranh, bóng đá: Hoạt động cá nhân hoặc nhóm; Câu lạc bộ văn
nghệ, kể chuyện: Hoạt động theo nhóm.
Trong q trình sinh hoạt câu lạc bộ, các học sinh thể hiện rõ tính cách
trong giao tiếp ứng xử, vậy nên, giáo viên cần theo dõi sát, sẵn sàng yêu cầu
dừng cuộc chơi nếu phát hiện tình huống xưng hơ.
“Tơi thường nêu ra tình huống khơng tốt và khơng nêu trực tiếp tình huống
xảy ra khi thi đấu tập luyện của ngày hơm đó; nhắc lại một vài chuyện ngắn


15
đã học về tinh thần đồn kết, tính kiên trì, nhẫn nại như: Câu chuyện bó đũa,
chuyện “Có cơng mài sắt”, chuyện “Chiếc đồng hồ” của Bác Hồ… để học
sinh nhận xét và đưa ra kết luận về cách ứng xử, hành vi và thái độ đúng.
Lúc này, các em mạnh dạn nhận xét những hành vi ứng xử trên là chưa tốt,
chưa hay và các em tự hứa nhắc nhở nhau để khơng có những hành vi, cách
xưng hơ chưa hay, chưa đúng như thế trong mọi tình huống.
Hàng tháng, Câu lạc bộ tổ chức sơ kết đánh giá, nhận xét kết quả hoạt động
trong tháng, do bạn chi đội trưởng điều khiển, nhằm giúp các em luyện nói
để các em mạnh dạn nói năng gọn gàng trước tập thể.
Với mục đích đó, Sao trưởng được ln phiên 2 tháng/lần/em. Nội dung
đánh giá, nhận xét gồm: Sự tiến bộ về năng khiếu của từng cá nhân trong
Câu lạc bộ, việc thực hiện quy định trong sinh hoạt, cách giao tiếp ứng xử
khi sinh hoạt, việc hợp tác giữa các thành viên trong Câu lạc bộ…
Phần nhận xét ưu điểm (nêu những bạn có tiến bộ), những hạn chế (khơng
nêu tên cụ thể thành viên chưa tốt). Sau khi chủ tịch hội đồng nhận xét, các
thành viên trong Câu lạc bộ có ý kiến. Sau cùng là phần nhận xét chung của
giáo viên phụ trách
Trong hoạt động này, tôi đã kiên trì và kịp thời uốn nắn, sửa sai cho các
em giữ nhiệm vụ Đội trưởng (nếu có) để các em trình bày tốt. Nếu trình bày
trước tập thể chưa thành cơng, tiếp tục giúp các em luyện nói, tập nói ngay

tại chỗ khi nào hồn thành mới dừng lại.
Khơng nên phê bình các em khi trình bày cịn lủng củng, chưa đủ ý, đủ
câu… tránh để các em mất tự tin, trở nên tự ty, mặc cảm.


16
Riêng các thành viên dự sinh hoạt, khi muốn có ý kiến phải giơ tay theo
đúng quy định đã được thực hiện trong lớp học và khi được mời có ý kiến
thì mới trình bày ý kiến của mình.
Khi các em phát biểu ý kiến, theo dõi và kịp thời uốn nắn, sửa sai về dùng
từ, câu cho các em và tập cho các em có cử chỉ, thái độ lịch sự khi phát biểu
như: đúng thẳng người, ngay ngắn, vui vẻ, mắt nhìn thẳng về trước…
Các thành viên khác lắng nghe, khơng được nói ngang hoặc nhận xét khi
bạn trình bày và chưa được Sao trưởng mời có ý kiến.
2.6. Phối hợp với cha mẹ học sinh trong việc giáo dục cho các em nắm
được những quy tắc cơ bản trong giao tiếp với ông bà, cha mẹ, chị em,
khách…
* Đối với người lớn tuổi trong gia đình:
- HS ít nhiều chịu ảnh hưởng trực tiếp từ sự giao tiếp trong gia đình, chịu
ảnh hưởng của truyền thống và văn hóa gia đình. Hiện nay, khơng ít học
sinh được sự cưng chiều thái quá của ông bà, cha mẹ đã trở nên “ngang
ngược”, một số khác phụ huynh lại làm ăn xa khơng quan tâm đến con cái.
Vì thế tơi đã phối hợp với phụ huynh, gia đình học sinh để tìm hiểu hồn
cảnh sống, nắm bắt kịp thời đặc điểm tâm sinh lí của học sinh để giúp học
sinh hiểu được: Giao tiếp trong gia đình là: “ Trên kính - dưới nhường”, cần:
+ Lễ phép, kính trọng ông bà, cha mẹ
+ Vâng lời, giúp đỡ bố mẹ; nhường nhịn em nhỏ
+ Biết tối thiểu những tình huống trong ứng xử với mọi người trong gia
đình, biết nói”cảm ơn”, “ xin lỗi”, “ vâng ạ”, “ dạ, thưa” …. Với những
người thân thiết trong gia đình, biết dùng từ ngữ phù hợp, đúng mực, phù

17
hợp với hồn cảnh đờng thời phải biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến cả khi
bất đồng quan điểm, cả khi việc khơng theo ý mình.
*Đối với bản thân học sinh
Ví dụ :
+ Khi em có điều cần bày tỏ, em có thể viết giấy, đặt vào một nơi trung tâm
của gia
đình( nhà bếp, ti vi…) em sẽ thấy hiệu quả của việc làm hơn là việc nói
nhiều, nằng nặc địi…
- Bản thân tơi khuyến khích học sinh biết trao đổi; Giáo viên cần lắng nghe,
định hướng để học sinh có cơ hội trải nghiệm mình; hướng dẫn học sinh biết
nói những lời nhận xét, biết đặt mình trong cảnh của người khác. Việc trao
đổi này góp phần hình thành thái độ tự tin, kĩ năng giao tiếp, sự cảm thông,
trân trọng giá trị của bản thân cũng như của người khác.
Ví dụ : Một học sinh khơng nghe lời thầy cô , Giáo viên cần để học sinh nêu
được:
+ Lí do vì sao em khơng nghe lời?
+ Em sẽ làm gì nếu em là giáo viên chủ nhiệm trong hồn cảnh đó?
+ Nếu em là bố mẹ thì sao?
Giáo viên cần phối hợp với phụ huynh, yêu cầu bố mẹ các em tìm hiểu
lí do, khuyến khích rằng con có khả năng làm được việc đó hơn là la
mắng, đánh đập. Học sinh sẽ cảm thấy tự tin hơn khi có cơ hội được trình
bày vấn đề của mình.
2.7. Giáo viên chủ nhiệm định hướng cho học sinh dùng các nghi
thức lời nói và xác định được các nhân tớ giao tiếp trong việc giao
tiếp, ứng xử những tình h́ng của cuộc sớng thực ( ngồi xã hội)
* Đối với giáo viên và xã hội:

18
- Cần định hướng cho học sinh: Trong giao tiếp hằng ngày ta thường
dùng những nghi thức lời nói, đó là:
+ Lời đề nghị khi yêu cầu, mong muốn được giúp đỡ.
+Lời từ chối khi không đồng ý, không muốn hoặc không thể thực hiện
đúng yêu cầu của người khác.
+ Lời xin lỗi khi làm phiền, khi mắc lỗi, khi khơng làm đúng, khi từ
chối…
- Giáo viên có thể đưa ra những ví dụ hoặc gợi ý để học sinh nêu ví dụ,
yêu cầu học sinh diễn đạt bằng các cách khác nhau để thấy được sự
phong phú của Tiếng Việt và hiệu quả việc dùng từ ngữ phù hợp.
- Để giao tiếp tế nhị, khéo léo giáo viên cần định hướng cho học sinh
biết cách xác định nhân tố giao tiếp:
+ Xác định nhân vật giao tiếp
+ Xác định nội dung giao tiếp
+ Xác định khả năng của bản thân
+ Xác định ngữ cảnh
+ Xác định phương tiện biểu cảm
+ Có thể đề xuất một số ý kiến để giúp người khác thực hiện yêu cầu
của mình.
*Đối với học sinh: Cần thể hiện những nội dung được học, được giáo dục
vào thực tế, các em có khả năng ứng xử các tình huống khác nhau của cuộc
sống.
Ví dụ: Lời đề nghị yêu cầu muốn được giúp đỡ
- Giáo viên đưa ra tình huống cụ thể: “ Nhờ một người cùng trang lứa đóng
giúp cửa sổ khi ngời trên xe”
- Học sinh có thể nêu lên một số ý kiến cá nhân:
+ Bạn có thể đóng giúp tớ của sổ được không?

19
+ Phiền bạn đóng hộ tớ cái cửa sổ!
+ Đóng cửa sổ lại đi!
+ Bạn hãy đóng cái của sổ lại nhé!
Từ đó, học sinh sẽ thấy được tác dụng, hiệu quả của việc dùng lời nói lịch
sự, tế nhị.
3. Kết quả nghiên cứu:
Qua thời gian rèn luyện cho các em như đã nêu ở trên, lớp tôi đã đạt
được những kết quả đáng kể như sau:
- Đa số các em có khả năng giao tiếp với mọi người xung quanh rất
tốt, các em nhận thức được cần lễ phép với mọi người trên, phải xưng hơ
đúng cách, biết nói lời cảm ơn, xin lỗi phù hợp. Nói chung khả năng giao
tiếp của các em đạt yêu cầu.
- Kết quả cụ thể:
Khả năng

Sớ học sinh

Tỉ lệ (%)

Nói tốt

18

60

Tạm được

9

30

Chưa được

3

10


20
III. PHẦN KẾT LUẬN
1.Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm:
Trẻ em trong lứa tuổi tiểu học rất hồn nhiên ngây thơ trong trắng. Vốn
kiến thức, vốn kinh nghiệm sống của các em mới có rất ít. Vì vậy muốn đạt
được mục tiêu giáo dục phát triển toàn diện của nhà trường, các thầy cơ giáo
cần phải kiên trì, nhiệt tình, có tâm huyết với nghề, bên cạnh kiến thức về
chuyên mơn nghiệp vụ, người giáo viên phải có vốn kiến thức tâm lý học,
hiểu được tâm sinh lý của trẻ. Từ đó sẽ tìm ra được những phương pháp hiệu
quả để giáo dục trẻ. Việc dạy “chữ” cần luôn song hành với việc dạy “ làm
người”, và phải được xuất phát ngay từ những tình huống, những việc làm
nhỏ nhất trong cuộc sống thực tế của học sinh. Ngay trong những giờ học
ngoài việc đảm bảo mục tiêu kiến thức kĩ năng của bài, giáo viên cần chú ý
đến rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh. Học sinh được rèn kĩ năng giao tiếp
qua nội dung kiến thức của bài, qua tham gia các hoạt động học tập trong
lớp, hoạt động ngoài giờ do giáo viên tổ chức. Học sinh được học tập, sinh
hoạt vui chơi, rèn luyện trong mơi trường gia đình, nhà trường, xã hội; vì
vậy cần thực hiện tốt gắn kết 3 môi trường để giáo dục học sinh. Phối kết
hợp chặt chẽ với các ban ngành đoàn thể để giúp đỡ, tư vấn, tạo điều kiện
cho học sinh rèn kĩ năng giao tiếp được tốt hơn.

Qua việc thực hiện các biện pháp trên, đến cuối học kì I, bản thân nhận
thấy các em có tiến bộ rõ rệt. Đa số các em đều có ý thức tốt trong việc rèn
luyện kĩ năng giao tiếp, được thể hiện rõ qua: Việc sinh hoạt hằng ngày trên
lớp, trong nhiều nghi thức lời nói, các em biết vận dụng những lời nói thân
thiện vào thực tế, những lời chào, cảm ơn hay xin lỗi, những yêu cầu, đề
nghị lịch sự,... đã trở thành thói quen được các em vận dụng hằng ngày. Các
em rất hăng hái phát biểu trong tiết học và các em đã tự tin hơn rất nhiều.


21
Phụ huynh học sinh rất vui mừng phấn khởi với kết quả này của lớp. Với đề
tài sáng kiến này đã giúp tơi hồn thiện mình hơn.
2 . Kiến nghị, đề xuất: Là giáo viên, bản thân hiểu rõ tầm quan trọng trong
cơng tác trờng người. Vì thế, bản thân luôn cố gắng trau dồi sách vở, học hỏi
từ đồng nghiệp cũng như đúc kết kinh nghiệm giảng dạy của bản thân, nâng
cao đạo đức và chuyên môn. Bản thân đã luôn tôn trọng và kiên nhẫn, nhất
là tạo cơ hội cho các em được nói, được diễn đạt, bày tỏ thoải mái ở mọi nơi
mọi lúc để các em có cơ hội phát triển một cách tồn diện.
Về phía phụ huynh: Trước hết là cần hiểu rõ tầm quan trọng của việc rèn
luyện kĩ năng sống cho con em đặc biệt là kĩ năng giao tiếp, tạo một chỗ dựa
vững chắc để trẻ chia sẻ, bày tỏ, luôn phối kết hợp với nhà trường trong việc
giáo dục và rèn luyện cho các em, theo dõi mọi biểu hiện của trẻ để có sự
giáo dục cho phù hợp. Cần quan tâm đến việc giao tiếp trong gia đình, hàng
xóm, bạn bè...
Về phía nhà trường : thường xuyên tổ chức sinh hoạt ngoại khóa để học
sinh có điều kiện phát huy giao tiếp.
Trên đây là những suy nghĩ của bản thân về việc nghiên cứu một số
biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh
lớp 2. Rất mong được nhận sự giúp đỡ, góp ý bổ sung của Ban giám hiệu
nhà trường, các cấp quản lý giáo dục và giáo viên đồng nghiệp để bản sáng

kiến của bản thân được hoàn thiện hơn để có thể áp dụng cho các năm học
sau.
Tơi xin chân thành cảm ơn!


22