Nghề thêu ren an hòa huyện thanh liêm tỉnh hà nam 1986 2010

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
----------

TRẦN THỊ HƢỜNG

NGHỀ THÊU REN AN HÒA
HUYỆN THANH LIÊM, TỈNH HÀ NAM
(1986 - 2010)

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam

Hà Nội – 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
----------

TRẦN THỊ HƢỜNG

NGHỀ THÊU REN AN HÒA
HUYỆN THANH LIÊM, TỈNH HÀ NAM
(1986 - 2010)

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam
Mã số: 60 22 54

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Trƣơng Thị Tiến

Hà Nội – 2014


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này ngoài sự cố gắng và nỗ lực của bản thân,
tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ từ các đơn vị và cá nhân. Tơi xin ghi
nhận và bày tỏ lịng biết ơn.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc và kính trọng đến cơ giáo PGS. TS
Trương Thị Tiến, người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo cho tơi trong suốt quá
trình nghiên cứu từ việc lựa chọn đề tài, các phương pháp tiếp cận đề tài, tiếp
xúc với các nguồn tư liệu...cho đến khi tơi hồn chỉnh bản luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn những ý kiến đóng góp q báu của các
thầy, cơ trong khoa Lịch sử.
Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của các bác, chú thuộc
các phịng ban sở Cơng Thương, sở TN & MT tỉnh Hà Nam, sở Công
Nghiệp, phòng Thống kê huyện Thanh Liêm, ban Thống kê và UBND xã
Thanh Hà đã nhiệt tình giúp đỡ tơi trong việc cung cấp tư liệu q báu để
tơi hồn thành đề tài nghiên cứu này.
Xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến bác, chú, anh, chị, các nghệ
nghệ nhân ở làng nghề thêu ren An Hòa đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi thực hiện
đề tài này.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến gia đình, bạn bè
và những người thân đã ln cổ vũ, động viên và giúp đỡ tơi trong suốt q
trình học tập và thực hiện luận văn.
Hà Nội, ngày 24 tháng 09 năm 2014
Tác giả luận văn
Trần Thị Hƣờng

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng
dẫn khoa học của PGS. TS Trương Thị Tiến.
Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, khoa
học dựa vào kết quả khảo sát thực tế, các tài liệu được xử lý rõ ràng.

Học viên thực hiện

Trần Thị Hƣờng


MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... 3
DANH MỤC BẢNG BIỂU.......................................................................................... 4
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 5
Chương 1: NGHỀ THÊU REN AN HÒA ĐẦU NHỮNG NĂM ĐỔI MỚI
(1986- 1995) ............................................................Error! Bookmark not defined.
1.1 Khái quát về nghề thêu ren An Hòa trước đổi mớiError!

Bookmark

not defined.
1.1.1 Khái quát về làng An Hòa ....................Error! Bookmark not defined.
1.1.2 Sự hình thành và tồn tại của nghề thêu ren An Hòa trước năm Error! Bookmark
1.2 Sự thăng trầm của nghề trong những năm 1986 - 1995 ................ Error!
Bookmark not defined.
1.2.1 Hình thức tổ chức sản xuất ................Error! Bookmark not defined.
2.1.2 Hoạt động sản xuất ................................Error! Bookmark not defined.
2.1.3 Lao động tham gia làm nghề thêu renError! Bookmark not defined.

2.1.4 Vốn và thị trường tiêu thụ.....................Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 1......................................................Error! Bookmark not defined.
Chương 2: SỰ PHÁT TRIỂN CỦA NGHỀ THÊU REN AN HÒA TRONG
NHỮNG NĂM 1996- 2010 ....................................Error! Bookmark not defined.
2.1 Những nhân tố thuận lợi mới cho sự phát triển nghề ................ Error!
Bookmark not defined.

1


2.2 Sự phát triển của nghề thêu ren An Hòa trong cơ chế mới ............ Error!
Bookmark not defined.
2.2.1 Hình thức tổ chức sản xuất ..................Error! Bookmark not defined.
2.2.2 Hoạt động sản xuất ................................Error! Bookmark not defined.
2.2.3 Lao động tham gia làm nghề thêu ren ..Error! Bookmark not defined.
2.2.4 Về nguồn vốn và thị trường tiêu thụ ....Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 2: ....................................................Error! Bookmark not defined.

Chương 3: MỘT SỐ NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂNError! Book
3.1 Một số nhận xét đánh giá ....................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1 Đặc điểm chính của nghề thêu ren làng An HịaError! Bookmark not defined.
3.1.2 Những thay đổi chính của nghề thêu ren làng An Hòa trong cơ
chế mới ...........................................................Error! Bookmark not defined.

3.1.3 Vai trò của nghề thêu ren đối với sự phát triển của làng An HòaError! Bookmark
3.2 Một số khó khăn và kiến nghị giải pháp Error! Bookmark not defined.
3.2.1 Một số khó khăn ....................................Error! Bookmark not defined.
3.2.2 Kiến nghị giải pháp để phát triển nghề thêu renError! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 3: ....................................................Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ...............................................................Error! Bookmark not defined.

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................ 7
PHỤ LỤC ..................................................................Error! Bookmark not defined.

2


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

NN&PTNT

: Nông nghiệp và phát triển nông thôn

GDP

: Tổng sản phẩm quốc nội

CNH - HĐH

: Cơng nghiệp hố - hiện đại hố

CN - TTCN

: Cơng nghiệp và Tiểu thủ công nghiệp

TTCN

: Tiểu thủ công nghiệp

GTSX

: Giá trị sản xuất

HTX

: Hợp tác xã

WTO

: Tổ chức thương mại thế giới

TNHH

: Trách nhiệm hữu hạn

DNTN

: Doanh nghiệp tư nhân

3


DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1: Kết quả sản xuất kinh doanh bình quân của 1 hộ năm 2010Error! Bookmark not d

Bảng 2.2: Số lượng các loại hình tổ chức sản xuất, kinh doanh hàngError! Bookmark not d

Bảng 2.3: Hoạt động sản xuất của một số cơ sở ở làng nghề thêu renError! Bookmark not d
An Hòa .......................................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.4: Tình hình sử dụng lao động trong các cơ sở sản xuất hàng thêu

ren ở An Hòa năm 2010 ........................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.5: Thu nhập của người lao động trong những năm 2007- 2010Error! Bookmark not

Bảng 2.6: Chất lượng lao động làng nghề thêu ren An Hòa năm 2010Error! Bookmark not d

Bảng 2.7 : Tình hình huy động vốn của 1 hộ điều tra năm 2010Error! Bookmark not define

Bảng 2.8: Thứ tự xuất khẩu hàng thêu ren theo thị phần năm 2010Error! Bookmark not def
Bảng 2.9: Kim ngạch xuất khẩu hàng thêu ren An Hòa theo nước/khu vực
năm 2010 ...................................................................Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.10: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế làng nghề An Hòa nămError! Bookmark not
2007 – 2010 ...............................................................Error! Bookmark not defined.

4


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong xu thế hội nhập và tồn cầu hóa, vấn đề bảo tồn các giá trị văn
hóa của mỗi địa phương, mỗi quốc gia, dân tộc đang là một vấn đề thời sự.
Trong đó, vấn đề làng nghề và nghề thủ công truyền thống đang trở thành mối
quan tâm không chỉ của ngành bảo tồn bảo tàng mà cịn của nhiều lĩnh vực
văn hóa khác. Làng nghề thêu ren An Hòa của xã Thanh Hà, huyện Thanh
Liêm, tỉnh Hà Nam là một trong những làng nghề truyền thống như vậy.
Nói đến Hà Nam hẳn ai trong chúng ta cũng biết đến một địa danh gắn
liền với những di chỉ khảo cổ như trống đồng Ngọc Lũ, Lễ hội tịch điền hay
những danh nhân đã từng vang danh một thời như Tam nguyên Yên đổ
Nguyễn Khuyến, nhà văn Nam Cao… Nhưng có lẽ ít ai biết đến nơi đây cịn
là mảnh đất có nhiều nghề thủ công truyền thống như nghề thêu ren, nghề làm
trống Đọi Tam, nghề gốm Quyết Thành…. Lịch sử các nghề thủ cơng truyền

thống cho thấy có được nghề thì dễ nhưng để duy trì và phát triển nghề thì
khơng dễ chút nào. Hiện nay, có những nghề thủ cơng truyền thống từng tồn
tại cả mấy trăm năm cũng đang đứng trước nguy cơ bị mai một bởi những lý
do như: thiếu vốn đầu tư, thiếu quy hoạch, xã hội càng hiện đại thì càng thờ ơ
với những sản phẩm thủ công, người dân ưa chuộng dùng hàng ngoại, cho đồ
ngoại là hàng tốt nên dần coi nhẹ những thứ vốn gần gũi thân thiện với mình;
Cịn người trong nghề thì dù có tâm huyết, yêu nghề đến mấy cũng vẫn phải
lo cơm áo cho nên khi gặp khó khăn dễ lung lay, chuyển nghề để tìm kế sinh
nhai khi khơng tự mị mẫm tìm được đầu ra cho sản phẩm của mình.
Nghề thêu ren ở làng An Hịa xã Thanh Hà, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà
Nam đã trở thành nghề truyền thống với lịch sử hơn 100 năm. Sự hình thành
của nghề thêu ren ở An Hịa có vai trị rất quan trọng không những giải quyết
5


việc làm, tăng thu nhập cho người dân mà còn đóng góp giá trị kinh tế khơng
nhỏ cho địa phương, thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu
lao động nơng thơn theo hướng cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và xây dựng
nơng thơn mới. Từ khi hình thành cho đến nay, nghề thêu ren đã trải qua
nhiều nấc thăng trầm gắn liền với những biến động của lịch sử có lúc tưởng
chừng như người dân phải bỏ nghề, mất nghề. Nhưng nhờ lòng yêu nghề,
quyết tâm giữ nghề truyền thống của những người thợ thêu An Hịa cùng
với sự quan tâm của các cấp chính quyền nên từ năm 1996 đến năm 2010
nghề thêu ren không những được khơi phục mà cịn ngày càng phát triển
hơn trước.
Tồn tại hơn 100 năm trên mảnh đất này, nghề thêu ren có lúc thịnh lúc
suy, nhưng dù thịnh hay suy, ở An Hịa khơng bao giờ vắng bóng những
người thợ miệt mài bên khung thêu. Tuy nhiên cũng như bao nghề thủ công
truyền thống khác, nghề thêu ren ở An Hòa cũng đang đứng trước những
thách thức mới như trình độ kỹ thuật chưa cao, chất lượng sản phẩm còn hạn

chế, thiếu vốn, thị trường tiêu thụ ngày càng địi hỏi khắt khe hơn.
Vì vậy, việc nghiên cứu lịch sử nghề, đánh giá thực trạng của nghề
đồng thời đưa ra một số giải pháp phát triển nghề là vấn đề có ý nghĩa quan
trọng. Do đó, tơi chọn đề tài: “Nghề thêu ren An Hòa, huyện Thanh Liêm, tỉnh
Hà Nam 1986- 2010” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ của mình,
với mong muốn muốn tìm hiểu về nghề thêu ren truyền thống dưới góc độ của
khoa học lịch sử về sự hình thành, những thăng trầm của nghề thông qua hoạt
động sản xuất, đề xuất một số giải pháp để phát triển nghề thêu ren trong
những giai đoạn tiếp theo. Đồng thời, góp một tiếng nói đồng thuận với người
dân làm nghề, qua đó để mọi người biết trân trọng những giá trị mà nghề thêu

6


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đặng Kim Chi (2002), Làng nghề Việt Nam và môi trường, Nxb Khoa học
và Kỹ thuật.
2. Chi cục bảo vệ môi trường (2008), Xử lý, giảm thiểu ô nhiễm môi trường
các làng nghề trên địa bàn tỉnh Hà Nam năm 2008, Sở Tài nguyên & Môi
trường tỉnh Hà Nam.
3. Chính phủ (2004), Nghị định số 134/2004 NĐ-CP về khuyến khích phát
triển cơng nghiệp nơng thơn, Hà Nội.
4. Chính phủ (2006), Nghị định số 66/2006 NĐ-CP về phát triển ngành nghề
nông thôn, Hà Nội.
5. Cục Thống kê tỉnh Hà Nam (2011), “Niên giám thống kê Hà Nam năm
2010”, UBND tỉnh Hà Nam.
6. Dự án xây dựng mô hình phát triển nơng thơn mới xã Thanh Hà- huyện
Thanh Liêm tỉnh Hà Nam.
7. Dự án quy hoạch phát triển ngành nghề nông thôn tỉnh Hà Nam đến năm
2010 của sở NN &PTNN tỉnh Hà Nam

8. Nguyễn Văn Đại, Trần Văn Luận (1997), Tạo việc làm thông qua thông qua
khôi phục và phát triển làng nghề truyền thống, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
9. Nguyễn Thị Hường (2005), Phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm các làng
nghề Tiểu thủ công nghiệp, tạp chí Lý luận Chính trị (số 4), tr.58-63.
10. Mai Thế Hởn (1998), Phát triển một số làng nghề truyền thống trong q
trình cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa vùng ven thủ đơ, Nxb chính trị Quốc
gia.
11. Mai Thế Hởn, Hồng Ngọc Hịa, Vũ Văn Phúc (2003), Phát triển làng
nghề truyền thống trong q trình cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
7


12. Bạch Quốc Khang, Bùi Đình Tối, Nguyễn Thị Thu Quế (2005), Sổ tay
hướng dẫn xây dựng kế hoạch phát triển làng nghề sử dụng phương pháp
có sự tham gia của cộng đồng, Nxb Nông nghiệp.
13. Làng nghề Hà Nam tiềm năng và triển vọng, 2004, Sở Văn hóa Thơng tin
Hà Nam- Sở Công nghiệp Hà Nam, Nxb Công ty văn hóa trí tuệ Việt, Hà
Nội.
14. Hương Lan (2005), Làng nghề thêu truyền thống Thanh Hà- Xây dựng
thương hiệu, nâng cao chất lượng, đẩy mạnh xuất khẩu”, Tạp chí Cơng
nghiệp, tập 10 (số 1), tr.31.
15. Đặng Lễ Nghi (Chủ nhiệm đề tài), (1999), Báo cáo đề tài khoa học cấp
Bộ “Về phát triển thủ công nghiệp theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại
hóa ở vùng đồng bằng sơng Hồng”, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí
Minh.
16. Dương Bá Phượng (2001), Bảo tồn và phát triển các làng nghề trong quá
trình CHH- HĐH, Nxb Khoa học xã hội.
17. Nguyễn Đình Phan (2005), Vấn đề phát triển nghề TTCN trong quá trình
hội nhập, Tạp chí Khuyến cơng, tập 11(số 2), tr. 7- 9.

18. Phịng ngành nghề nơng thơn và tiêu thụ nông sản (2010), Báo cáo Đề án
phát triển làng nghề tỉnh Hà Nam năm 2006 - 2010, Sở Nông nghiệp và
phát triển nơng thơn tỉnh Hà Nam.
19. Phịng QLCN và TTCN (2010), Báo cáo thực trạng làng nghề và nghề ở
tỉnh Hà Nam năm 2010, Sở công nghiệp Hà Nam, 2010.
20. Phạm Côn Sơn (2004), Làng nghề truyền thống Việt Nam, Nxb Văn hóa
dân tộc, Hà Nội.
21. Sở Cơng thương tỉnh Hà Nam, Chương trình phát triển Làng nghề tỉnh
Hà Nam giai đoạn 2011- 2015.

8


22. Sở nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Hà Nam (2006), Đề án Phát
triển làng nghề tỉnh Hà Nam giai đoạn 2006 - 2010.
23. Sở kế hoạch đầu tư tỉnh Hà Nam, Báo cáo rà soát điều chỉnh quy hoạch
phát triển kinh tế xã hội tỉnh Hà Nam đến 2010, Sở Kế hoạch và Đầu tư
tỉnh Hà Nam.
24. Sở Tài Nguyên và Môi trường (2011), Thống kê đất đai tỉnh Hà Nam
năm 2010, UBND tỉnh Hà Nam.
25.Vũ Quốc Tuấn (2001), Làng nghề trong công cuộc phát triển đất nước,
Nxb Tri thức.
26. Phạm Văn Thành (2009), Hiện trạng môi trường làng nghề thêu ren An
Hòa, xã Thanh Hà, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam và một số giải pháp
giảm thiểu ô nhiễm môi trường, Luận văn Thạc sĩ Trường Đại học Nông
Nghiệp Hà Nội.
27. Thông tư 116/2006 TT- BNN ngày 18/12/2006
28. Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn Hà Nam.
29. Uỷ ban nhân dân xã Thanh Hà (2010), Báo cáo kết quả thực hiện kế hoạch
phát triển kinh tế - xã hội năm 2010 và phương hướng nhiệm vụ năm 2011 .

30. Uỷ ban nhân dân xã Thanh Hà (2010), Báo cáo thành tích làng nghề năm
2010, Thanh Hà.
31. Ủy ban nhân dân xã Thanh Hà (2010), Báo cáo Quy hoạch sử dụng đất đai
xã Thanh Hà giai đoạn 2006- 2010, Thanh Hà.
32.Ủy ban nhân dân huyện Thanh Liêm 2011, Báo cáo tình hình sản xuất
cơng nghiệp - tiểu thủ công nghiệp năm 2010, Thanh Liêm.
33. Ủy ban nhân dân huyện Thanh Liêm (2006), Đề án phát triển tiểu thủ
công nghiệp - làng nghề giai đoạn 2006 - 2010 , Thanh Liêm.

9


34. Ủy ban nhân dân huyện Thanh Liêm (2010), Báo cáo tình hình thực hiện
các chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội 5 năm 2006- 2010, Xây dựng kế
hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm giai đoạn 2010- 2015.
35. Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Nam (2006), Đề án phát triển làng nghề tỉnh
Hà Nam giai đoạn 2006 - 2010, Hà Nam.
36. Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Nam (2004), Quyết định số 208/QĐ- UB ban
hành Quy định về tiêu chuẩn làng nghề tiểu thủ công nghiệp tỉnh Hà Nam,
Hà Nam.
37. Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Nam (2007), Quyết định số 418/ QĐ- UBND bổ
sung một số nội dung của Quyết định số 208/QĐ UB ngày 09/02/2004, Hà
Nam.
38. Ủy ban nhân dân xã Thanh Hà (2011), Báo cáo tình hình phát triển kinh
tế xã hội năm 2010, Thanh Hà.
39. Ủy ban nhân dân xã Thanh Hà, Báo cáo tình hình phát triển kinh tế xã
hội 5 năm 2006 - 2010, Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 2011 - 2015,
Thanh Hà.
40. Bùi Văn Vượng (1998), Làng nghề thủ cơng truyền thống Việt Nam, Nxb
Văn hóa dân tộc.

41. Trần Quốc Vượng (2000), Văn hoá Việt Nam tìm tịi và suy ngẫm, Nxb
VHDT và TCVHNT, Hà Nội.
42. Trần Quốc Vượng, Đỗ Thị Hảo (1996), Nghề thủ công truyền thống Việt
Nam và các vị tổ nghề, Nxb Văn hóa dân tộc, Hà Nội.
43. Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Hà Nam lần thứ XVII
44. Trần Minh Yến (2003), Phát triển làng nghề truyền thống ở nơng thơn
Việt Nam trong q trình CNH- HĐH, Luận án Tiến sĩ kinh tế, Viện Kinh
tế học.

10


TÀI LIỆU INTERNET

45.
46.
47. />&itemid=339

11