Giáo trình Sáo trúc 2 - Trường Cao đẳng Lào Cai

UBND TỈNH LÀO CAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI

GIÁO TRÌNH NỘI BỘ
MÔN HỌC: SÁO TRÚC 2
NGÀNH/NGHỀ: BIỂU DIỄN NHẠC CỤ TRUYỀN THỐNG

Lào cai, năm 2019

1


TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN

Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thơng tin có thể được
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dung với mục đích kinh
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

2


LỜI GIỚI THIỆU
Giáo trình này được biên soạn dựa trên cơ sở giáo trình Sáo trúc của Học
viện âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Trong quá trình biên soạn, tác gải đã chắt lọc,
lựa chọn sắp xếp cho phù hợp với học sinh đồng thời phù hợp với bản sắc văn hóa
Lào Cai.
Giáo trình đảm bảo các yếu tố cơ bản vè tính học thuật đồng thời bổ sung
các yếu tố văn hóa vùng cao Tây bắc đáp ứng yêu cầu xã hội và bảo tồn văn hóa
truyền thống vùng cao.
Giáo trình có cấu trúc gồm 3 phần cơ bản:

+ Phần I Bài tập kỹ thuật: bao gồm các kỹ thuật cơ bản như kỹ thuật phát
âm, kỹ thuật lấy hơi, kỹ thuật đánh lưỡi đơn, kỹ thuật láy rền, kỹ thuật miết ngón,
kỹ thuật láy ngón … Trên cơ cơ đó là hệt thống các bài tập để học sinh rèn luyện
các kỹ thuật cơ bản trên
+ Phần II Dân ca: Gồm các bài dân ca Việt Nam quen thuộc của các vùng
miện. Khi học các bài này học sinh sẽ phải vận dụng các kỹ thuật cơ bản để xử lý,
đồng thời học sinh sẽ hiểu thêm về tính chất dân ca, các vùng miền khác nhau.
+ Phần III Tác phẩm: đây là hệ thống các bài có tính tổng hợp các kỹ thuật
cơ bản đồng thời nhiều tác phẩm dựa trên chất liệu dân ca, âm nhạc truyền thống
Việt Nam
Với việc sắp xếp, chắt lọc như vậy , hy vọng cuốn Giáo trình sẽ là tài liệu
để giảng dạy, học tập quan trọng đối với chương trình giảng dạy môn sáo trúc.
Lào cai, năm 2019
Người biên soạn:
Nguyễn Đình Chí

3


THUẬT NGỮ VỀ CHUYÊN NGÀNH
Kết

Quay lại đoạn nhạc
Lên, xuống quãng 8
Dấu luyến, nối
To dần
Nhỏ dần
Vuốt ngón
Láy ngón
Chậm dần lại

Láy rền
Chậm lại dần
Dấu quay đi
Dấu quay lại
Rung hơi
Vỗ ngón
Tự do
Quay lại ô nhịp trước
Quay lại 2 ô nhịp trước
mp

Nhẹ vừa

mf

Mạnh vừa

f
p
X
crese

Mạnh
Nhẹ
Láy rền 2 ngón
To
4


Phụ lục

Contents
BÀI 1. KỸ THUẬT NỐT TÔ ĐIỂM ............................................................................................................ 7
1. Lý thuyết ............................................................................................................................................... 7
2. Thực hành ............................................................................................................................................. 7
2.1. Bài tập đánh lưỡi đơn ..................................................................................................................... 7
2.2. Nốt tô điểm: ................................................................................................................................... 7
2.3. Bài tập áp dụng .................................................................................................................................. 7
3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học .................................................................................................................. 7
BÀI 2. KỸ THUẬT ĐÁNH LƯỠI KÉP TRƯỚC, KÉP SAU, CHÙM 4, MĨC GIẬT, DẤU CHẤM DƠI,
DẤU LẶNG ĐEN LẶNG ĐƠN ................................................................................................................... 8
1. Lý thuyết ............................................................................................................................................... 8
2. Thực hành ............................................................................................................................................. 8
2.1. Bài tập đánh lưỡi đơn ..................................................................................................................... 8
2.2. Âm hình tiết tấu ............................................................................................................................. 9
2.3. Láy rền: .......................................................................................................................................... 9
2.4. Láy ngón(Tri….) .......................................................................................................................... 10
2.5. Bài tập áp dụng ............................................................................................................................ 10
3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học ................................................................................................................ 10
BÀI 3. DÂN CA ......................................................................................................................................... 11
1. Lý thuyết ............................................................................................................................................. 11
2. Thực hành: Bài dân ca ........................................................................................................................ 11
3. Bài dân ca áp dụng ......................................................................................................................... 11
4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học ................................................................................................................ 11
BÀI 4: TÁC PHẨM .................................................................................................................................... 12
1. Lý thuyết ............................................................................................................................................. 12
2. Thực hành: Bài tác phẩm .................................................................................................................... 12
3. Bài tác phẩm áp dụng ..................................................................................................................... 12
4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học ................................................................................................................ 12
PHẦN I: KỸ THUẬT CƠ BẢN ................................................................................................................. 13
Bài tập số 1(Kỹ thuật nốt tô điểm) .......................................................................................................... 13

Bài tập số 2(Tổng hợp) ........................................................................................................................... 14
5


Bài tập số 3(Tổng hợp) ........................................................................................................................... 15
Bài tập số 4(Tổng hợp) ........................................................................................................................... 15
Bài tập số 5(Tổng hợp) ........................................................................................................................... 16
PHẦN II: DÂN CA ..................................................................................................................................... 18
Bài 1: Lý cây đa ...................................................................................................................................... 18
Bài 2: Trống cơm .................................................................................................................................... 18
Bài 3: Lý thương nhau ............................................................................................................................ 19
Bài 4: Bèo dạt mây trôi ........................................................................................................................... 20
Bài 5: Hoa thơm bướm lượn ................................................................................................................... 20
Bài 6: Cây trúc xinh ................................................................................................................................ 21
Bài 7: Dừng chân .................................................................................................................................... 22
Bài 8: Còn duyên .................................................................................................................................... 22
Bài 9: Người ở đừng về........................................................................................................................... 23
PHẦN III: TÁC PHẨM .............................................................................................................................. 25
Bài 1: Tiếng hát giữa rừng pác bó........................................................................................................... 25
Bài 2: Quảng bình quê ta ơi .................................................................................................................... 26
Bài 3: Múa bướm .................................................................................................................................... 28
Bài 4: Việt Nam quê hương tôi ............................................................................................................... 29
Bài 5: Rừng xanh vang tiếng ta lư .......................................................................................................... 29
Bài 6: Câu hò bên bến hiền lương ........................................................................................................... 31
Bài 7: Bài ca hy vọng .............................................................................................................................. 32
Bài 8: Dáng đứng bến tre ........................................................................................................................ 33
Bài 9: Cơ gái vót chơng .......................................................................................................................... 34
Bài 10: Bóng cây K’nia........................................................................................................................... 35

6

BÀI 1. KỸ THUẬT NỐT TÔ ĐIỂM
Mục tiêu
Sau khi học xong bài này, người học có khả năng:
- Kiến thức: Trình bày được các yêu cầu về kỹ thuật thực hiện nốt tô điểm
- Kỹ năng: Thực hiện được kỹ thuật nốt tô điểm
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ.
Nội dung chính
1. Lý thuyết
- Đánh lưỡi đúng vào các nốt nhạc bé(nốt tô điểm)
- Bài học học bắt buộc
- Yêu cầu:
+ Đánh lưỡi và miết ngón cho chuẩn
+ Vừa thổi vừa miết ngón cho mượt, đẹp tiếng sáo
+ Cần chú ý không được miết quá ẻo lả hay thô lỗ
2. Thực hành
2.1. Bài tập đánh lưỡi đơn
Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc
Bước 2: Thực hiện miết ngón tự do
Bước 3. Thực hiện miết ngón nhịp phách
Mơ hình nốt tô điểm
2.2. Nốt tô điểm:
Đánh lưỡi vào nốt tô điểm(nốt nhạc bé) và miết ngón

2.3. Bài tập áp dụng
Bài tập số 1 (tại phụ lục 13)
3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học
- Học sinh ôn luyện thường xuyên
- Phải thực hiện căn bản

7


BÀI 2. KỸ THUẬT ĐÁNH LƯỠI KÉP TRƯỚC, KÉP SAU, CHÙM 4, MĨC GIẬT,
DẤU CHẤM DƠI, DẤU LẶNG ĐEN LẶNG ĐƠN
Mục tiêu
Sau khi học xong bài này, người học có khả năng:
- Kiến thức: Trình bày được các âm hình kỹ thuật đánh lưỡi kép kép trước, kép
sau, chùm 4, móc giật, dấu chấm dơi, dấu lặng đen, lặng đơn
- Kỹ năng: Thực hiện được kỹ thuật đánh lưỡi kép kép trước, kép sau, chùm 4,
móc giật, dấu chấm dơi, dấu lặng đen, lặng đơn
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ.
Nội dung chính
1. Lý thuyết
- Đánh lưỡi vào đầu các nốt khơng có dấu luyến
+ Kép trước: Có 3 nốt nhạc thì đánh lưỡi vào nốt thứ 1 và nốt thứ 3
+ Kép sau: Có 3 nốt nhạc thì đánh lưỡi vào nốt thứ 1 và nốt thứ 2
+ Chùm 4: Có 4 nốt nhạc thì đánh lưỡi vào nốt thứ 1 và nốt thứ 2
+ Nốt chấm giật: Đánh lưỡi vào nốt 1
+ Dấu chấm dôi: một nốt chấm dôi bằng 1 nửa phách, gõ vào nốt nhạc đầu tiên và
gõ vào dấu chấm dơi, sau đó nhấc nốt đơn lên.
+ Dấu lặng đen: Nghỉ tương đương bằng 1 nốt đen (bằng 1 phách)
+ Dấu lặng đơn : Nghỉ tương đương bằng 1 nốt mó đơn (bằng 1/2 phách)
- Vị trí: Bài học bắt buộc
- Yêu cầu:
+ Tập riêng biệt các âm hình tiết tấu
+ Kết hợp các âm hình vơi nhau
+ Cần chú ý phải giữ nguyên nhịp, phách.
2. Thực hành

2.1. Bài tập đánh lưỡi đơn
Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc
Bước 2: Thực hiện từng âm hình riêng biệt
Bước 3. Thực hiện kết hợp các âm hình với nhau
Mơ hình Âm hình tiết tấu

8


2.2. Âm hình tiết tấu

-

Âm hình tiết tấu dấu chấm giật: Ngân nốt đơn chấm dơi bằng nửa nốt móc
kép

TU

Ú

TU

Ú

TU

Ú

TU

Ú

TU

-

Dấu chấm dơi: Dấu chấm dơi bằng 1 nửa phách (½ phách)

-

Dấu lặng đen và dấu lặng đen: Các dấu lặng đều ngắt,nghỉ

2.3. Láy rền:
-

X: Bấm (MI FA) thay nhau đóng mở nhanh, liên tục(không đánh lưỡi)
9


-

R: SON LA, đóng mở liên tục, ngắn(khơng đánh lưỡi)

2.4. Láy ngón(Tri….)
-

Đóng, mở một ngón liên tục, nhanh, đều đặn

2.5. Bài tập áp dụng
Bài tập số 2 đến 5 (tại phụ lục 14 đến 16)

3. Hướng dẫn ôn luyện, tự học
- Học sinh ôn luyện thường xuyên
- Phải thực hiện căn bản

10


BÀI 3. DÂN CA
Mục tiêu
Sau khi học xong bài này, người học có khả năng:
- Kiến thức: Trình bày và phân biệt được các tính chất dân ca của từng vùng miền,
ở mức độ khó hơn về tiết tấu, nhịp phách
- Kỹ năng: Thực hiện được các bài dân ca của từng vùng miền
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngoài giờ, bảo quản nhạc cụ.
Nội dung chính
1. Lý thuyết
- Dân ca Việt Nam mang tính dị bản, mang tính truyền miệng, khơng có tên tác
giả.
- Vị trí: Bài học bắt buộc
- u cầu:
+ Tình bày được các bài dân ca nằm ở vùng nào
2. Thực hành: Bài dân ca
Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc
Bước 2: Thực hiện từng bài dân ca
Bước 3. Thực hiện hồn chỉnh bài dân ca
Mơ hình

3. Bài dân ca áp dụng
Bài dân ca số:1 đến 9(tại phụ lục 18 đến 23)
4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học

- Học sinh ôn luyện thường xuyên
- Phải thực hiện căn bản

11


BÀI 4: TÁC PHẨM
Mục tiêu
Sau khi học xong bài này, người học có khả năng:
- Kiến thức: Trình bày được các tính chất, tác giả của từng tác phẩm, ở mức độ
khó hơn về tiết tấu, nhịp phách
- Kỹ năng: Thực hiện được các tác phẩm của từng tác giả
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm: tự luyện tập ngồi giờ, bảo quản nhạc cụ.
Nội dung chính
1. Lý thuyết
- Mỗi tác giả đều sáng tác tác phẩm trong hoàn cảnh khác nhau, nên mỗi bài đều
có những tính chất âm nhạc khác nhau
- Vị trí: Bài học bắt buộc
- Yêu cầu:
+ Tình bày được tác phẩm là sáng tác của tác giả nào
2. Thực hành: Bài tác phẩm
Bước 1: Chuẩn bị nhạc cụ, bản nhạc
Bước 2: Thực hiện từng tác phẩm
Bước 3. Thực hiện hồn chỉnh tác phẩm
Mơ hình

3. Bài tác phẩm áp dụng
Bài tác phẩm số:1 đến 8,10(tại phụ lục 25 đến35)
4. Hướng dẫn ôn luyện, tự học
- Học sinh ôn luyện thường xuyên

- Phải thực hiện căn bản
12


PHẦN I: KỸ THUẬT CƠ BẢN
Bài tập số 1(Kỹ thuật nốt tô điểm)

13


Bài tập số 2(Tổng hợp)

14


Bài tập số 3(Tổng hợp)

Bài tập số 4(Tổng hợp)

15


Bài tập số 5(Tổng hợp)

16


17

PHẦN II: DÂN CA
Bài 1: Lý cây đa
Dân ca: QHBN

Bài 2: Trống cơm
Dân ca: QHBN

18


Bài 3: Lý thương nhau
Dân ca: Quảng nam

19


Bài 4: Bèo dạt mây trôi
Dân ca: QHBN

Bài 5: Hoa thơm bướm lượn
Dân ca: QHBN

20


Bài 6: Cây trúc xinh
Dân ca: QHBN

21

Bài 7: Dừng chân
Dân ca: Mèo

Bài 8: Còn duyên
Dân ca: QHBN

22


Bài 9: Người ở đừng về
Dân ca: QHBN

23


24


PHẦN III: TÁC PHẨM
Bài 1: Tiếng hát giữa rừng pác bó
Nguyễn Tài Tuệ

25