Luận văn tốt nghiệp thực trạng rác thải và quản lý rác thải tại địa bàn xã tiên kiên huyện lâm thao tỉnh phú thọ
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (680.62 KB, 108 trang )
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
KHOA KINH T VÀ PHÁT TRI N NÔNG THÔN
NGUY N HOA PHƯ NG
TH C TR NG RÁC TH I VÀ QU N LÝ RÁC TH I T I ð A
BÀN XÃ TIÊN KIÊN HUY N LÂM THAO, T NH PHÚ TH .
LU N VĂN T T NGHI P ð I H C
HÀ N I - 2009
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
KHOA KINH T VÀ PHÁT TRI N NÔNG THÔN
LU N VĂN T T NGHI P ð I H C
TH C TR NG RÁC TH I VÀ QU N LÝ RÁC TH I T I ð A
BÀN XÃ TIÊN KIÊN HUY N LÂM THAO, T NH PHÚ TH .
Tên sinh viên
:
NGUY N HOA PHƯ NG
Chuyên ngành ñào t o
:
Kinh t Nơng nghi p
L p
:
KTA – K50
Niên khố
:
2005 – 2009
Giáo viên hư ng d n
:
ThS. ð
HÀ N I - 2009
TH NÂNG
L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là lu n văn t t nghi p do tôi n l c nghiên c u
trong quá trình th c t p v a qua. Các s li u trong lu n văn là s li u do tôi
tr c ti p ñi u tra và thu th p. Tôi xin ch u hồn tồn trách nhi m v đ tài c a
mình n u có v n đ gì x y ra.
Hà N i, ngày 23 tháng 05 năm 2009
SV th c hi n
Nguy n Hoa Phư ng
i
L i c m ơn
Trong quá trình th c t p, nghiên c u và hoàn thi n lu n văn t t nghi p,
tơi nh n đư c s quan tâm giúp đ nhi t tình c a nhi u cá nhân và t p th .
Tơi xin đư c bày t lòng bi t ơn sâu s c c a tơi đ n t t c các nhân và t p th
ñã t o ñi u ki n giúp đ tơi trong h c t p và th c t p t t nghi p.
Trư c h t tôi xin g i l i c m ơn chân thành và sâu s c nh t t i cô giáo
ThS. ð Th Nâng, ngư i ñã tr c ti p và t n tình giúp đ tơi trong su t quá
trình th c t p t t nghi p và hồn thành bài lu n văn này.
Tơi bày t lịng bi t ơn sâu s c đ n q th y, cô giáo trong khoa Kinh
t và Phát tri n Nơng thơn cùng tồn th các th y cơ giáo ñã tr c ti p tham
gia gi ng d y, t n tình giúp đ tơi trong b n năm h c v a qua.
Tôi xin chân thành c m ơn UBND xã Tiên Kiên và các cán b , các
phịng ban t i xã đã nhi t tình giúp đ tơi trong vi c thu th p s li u và nh!ng
thông tin c n thi t cho vi c nghiên c u đ tài.
Qua đây, tơi cũng g i đ n gia đình, b n bè, nh!ng ngư i thân đã đ ng
viên tơi v tinh th n và v t ch t trong quá trình h c t p, nghiên c u và th c
hi n ñ tài l i c m ơn chân thành nh t.
Tôi xin chân thành c m ơn!
Hà N i, ngày 23 tháng 5 năm 2009
Sinh viên th c hi n
Nguy n Hoa Phư ng.
ii
PH#N M$T. M% ð#U ................................................................................. 1
1.1 Tính c p thi t c a ñ tài nghiên c u ......................................................... 1
1.2 M&c tiêu c a ñ tài ................................................................................... 2
1.2.1 M c tiêu chung ...................................................................................... 2
1.2.2 M c tiêu c th ...................................................................................... 2
1.3 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u............................................................. 3
1.3.1 ð i tư ng nghiên c u............................................................................ 3
1.3.2 Ph m vi nghiên c u ............................................................................... 3
PH#N HAI. CƠ S% LÝ LU(N VÀ TH)C TI*N ......................................... 4
2.1 Cơ s+ lý lu n ............................................................................................ 4
2.1.1 Lý lu n v ô nhi m môi trư ng và ch t th i........................................... 4
2.1.2 Lý lu n v qu n rác th i ...................................................................... 12
2.1.3 M t s văn b n chính sách v rác th i................................................. 25
2.2 Cơ s+ th c ti n ....................................................................................... 27
2.2.1 Kinh nghi m qu n lý rác th i c a m t s nư c trên th gi i................ 27
2.2.2 Kinh nghi m qu n lý rác t i m t s vùng
Vi t Nam ......................... 31
PH#N BA. ð,C ðI-M ð.A BÀN NGHIÊN C/U VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN C/U.............................................................................................. 35
3.1. ð1c ñi m ñ a bàn nghiên c u................................................................. 35
3.1.1 ði u ki n t nhiên ............................................................................... 35
3.1.2 ð c ñi m v kinh t xã h i................................................................... 37
3.2 Phương pháp nghiên c u ....................................................................... 43
3.2.1 Phương pháp ch n ñi m, ch n m u di u tra....................................... 43
3.2.2 Phương pháp thu th p s li u .............................................................. 44
3.2.3 Phương pháp x lý thông tin............................................................... 45
iii
3.2.4 Phương pháp phân tích: ...................................................................... 45
3.2.5. H th ng ch tiêu dùng nghiên c u ñ tài............................................ 46
PH#N B2N. K3T QU4 NGHIÊN C/U VÀ TH4O LU(N....................... 48
4.1 Th c tr ng rác th i và công tác qu n lý rác th i t i ñ a bàn xã Tiên Kiên48
4.1.1 Th c tr ng rác th i t i đ a bàn xã Tiên Kiên ....................................... 48
4.1.2 Cơng tác qu n lý môi trư ng t i khu v c Tiên Kiên............................. 57
4.2 Nh!ng thu n l i, khó khăn và thách th c trong cơng tác qu n lý rác th i
t i ñ a bàn xã Tiên Kiên ............................................................................... 71
4.3 Gi i pháp cho vi c qu n lý và b o v môi trưs ng t i ñ a bàn xã tiên Kiên... 78
4.3.1 V quy ch chính sách............................................................................ 78
4.3.2 V k thu t ............................................................................................ 78
PH#N NĂM. K3T LU(N ........................................................................... 83
5.1 K t lu n.................................................................................................. 83
5.2 Ki n ngh ................................................................................................ 85
TÀI LI6U THAM KH4O ............................................................................ 87
iv
DANH M C CÁC T
VI T T T
BCL
Bãi chôn l p
BQ
Bình quân
BVTV
B o v th c v t
CC
Cơ c u
CHXHCN
C ng hòa Xã h i Ch nghĩa Vi t Nam
CN – TTCN
Công nghi p- Ti u th công nghi p
CSHT
Cơ s+ h t ng
CTR
Ch t th i r n
DN
Doanh nghi p
DV
D ch v&
ðVT
ðơn v tính
GTSX
Giá tr s n xu t
MT & DVðTVT
Môi trư ng và D ch v& ðô th Vi t Trì
NL – TS
Nơng lâm- Th y s n
NN – DV
Ngành ngh - D ch v&
ONMT
Ơ nhi m mơi trư ng
PTBV
Phát tri n b n v!ng
SL
S lư ng
STT
S th t
TPHCM
Thành ph H8 Chí Minh
UBTVQH
9y Ban thư ng v& Qu c h i
VSMT
V sinh môi trư ng
v
PH N M T
M
ð U
1.1 Tính c p thi t c!a đ" tài nghiên c#u
Khi nói đ n rác, nhi u ngư i thư ng nghĩ đó là v n ñ c p bách c a các
ñô th hay các thành ph l n. ði u đó đúng nhưng chưa ñ . V i s phát tri n
c a khoa h c k: thu t, nh t là k: thu t s n xu t, đóng gói bao bì, nhi u lo i
gi y, h p đóng gói đư c làm ch y u b;ng ni lông, nh a, thi c... r t ti n l i,
góp ph n làm thay ñnơng thơn đ n thành th . Khách hàng dù ñ n b t kỳ nhà hàng nào, mua s n
ph>m gì cũng đư c đóng gói c>n th n b;ng túi nilơng hay đ8 đóng gói tương
t t cà, m m, mu i... cho ñ n các s n ph>m cao c p khác. Chính nh nh!ng
d ch v& chăm sóc khách hàng đó cùng v i s phát tri n kinh t xã h i mà nhu
c u sinh ho t c a con ngư i ngày càng cao và luôn ñư c ñáp ng k p th i.
Song bên c nh các m1t tích c c y là lư ng rác th i ra môi trư ng ngày càng
l n, khơng ch? + các đơ th mà cịn + các vùng nơng thơn, nó đã và đang tr+
thành v n ñ ñư c m i ngư i quan tâm. Theo TS Vũ Th Thanh Hương, công
tác t i trung tâm Tài nguyên nư c và môi trư ng, ngư i v a th c hi n ñ tài
kh o sát v rác th i sinh ho t + vùng nông thôn, cho bi t: hi n m i năm ngư i
dân nơng thơn trong c nư c đang th i ra môi trư ng s ng c a h kho ng
9.939.103 t n rác th i r n, tính trung bình m i ngày m i ngư i dân + vùng
nông thôn th i ra môi trư ng kho ng 0,34 kg rác.
N u + n i thành, rác th i đư c đư c các c p chính quy n quan tâm, c
g ng ñ t o c nh quan đơ th xanh - s ch - đ@p, thì + nơng thơn chưa có m t
gi i pháp c& th v thu gom, x lý các ngu8n rác th i, nh!ng đ ng rác đư c
hình thành + r t nhi u nơi, t đư ng cơng c ng, ñ n ngoài cánh ñ8ng, trong
vư n nhà ... làm m t d n khơng khí trong lành nơi thơn quê, làm ô nhi m môi
trư ng s ng. ð1c bi t là khu v c chung quanh các ch , s ơ nhi m mơi
trư ng khơng khí n1ng n .
1
Theo báo cáo c a T trình “Phê chu>n đ án thu gom và x lý rác th i
Sinh ho t ñ m b o VSMT trên ñ a bàn huy n Lâm Thao ñ n năm 2010”: Tiên
Kiên là m t khu v c có ti n đ đơ th hóa di n ra m nh so v i các xã trong
huy n Lâm Thao, lư ng rác th i ra c a toàn xã x p th hai sau thành ph Vi t
Trì. Chưa có m t gi i pháp c& th
v qu n lý rác th i t i ñ a bàn xã. B+i v y
v n ñ rác th i ñang là v n ñ c n ph i ñư c quan tâm m t cách ñúng m c.
V y th c tr ng rác th i trên ñ a bàn xã Tiên Kiên như th nào? Cách qu n lý
ra sao? ðâu là nguyên nhân c a vi c rác th i b x b a bãi? Làm sao đ kh c
ph&c tình tr ng đó? ð h n ch m c ơ nhi m môi trư ng do rác th i t i khu
v c xã Tiên Kiên chúng ta ph i có nh!ng nhìn nh n và đánh giá nghiêm túc
v n đ ô nhi m môi trư ng t i khu v c này trên cơ s+ đó đưa ra gi i pháp đ
c i thi n mơi trư ng khu v c nghiên c u. ðó là lý do tơi ch n ñ tài: “Th c
tr ng rác th i và qu n lý rác th i t i ñ a bàn xã Tiên Kiên, huy n Lâm
Thao, t nh Phú Th ”
1.2 M$c tiêu c!a ñ" tài
1.2.1 M c tiêu chung
ðánh giá th c tr ng rác th i và qu n lý rác th i t i xã Tiên Kiên và
ñ xu t m t s gi i pháp qu n lý rác th i + ñ a phương.
1.2.2 M c tiêu c th
H th ng hóa nh!ng v n ñ lý lu n và th c ti n v môi trư ng, rác
th i, qu n lý rác th i + nông thôn.
ðánh giá th c tr ng rác th i và công tác qu n lý rác th i t i khu v c
xã Tiên Kiên.
Nh!ng thu n l i và khó khăn, thách th c trong công tác qu n lý rác
th i t i xã Tiên Kiên.
ð xu t m t s gi i pháp nh;m tăng cư ng công tác qu n lý rác th i
t i xã Tiên Kiên.
2
1.3 ð%i tư&ng và ph m vi nghiên c#u
1.3.1 ð i tư ng nghiên c u
ð tài t p trung vào nghiên c u các ñ i tư ng ch u nh hư+ng t công
tác qu n lý rác th i như: h gia đình, các đơn v , xí nghi p, tr m xá. Bên c nh
đó chúng tơi cịn ti n hành nghiên c u các đ i tư ng tr c ti p ch u trách
nhi m trong công tác qu n lý rác th i c a xã là Công ty Môi trư ng và DV đơ
th Vi t Trì.
1.3.2 Ph m vi nghiên c u
* Ph m vi khơng gian: đ tài đư c ti n hành nghiên c u t i khu v c xã
Tiên Kiên, huy n Lâm Thao, t?nh Phú Th .
* Ph m vi th i gian:
- Thu th p các tài li u có liên quan đ n n i dung nghiên c u t năm
2006- 2008.
- ð tài ñư c tri n khai nghiên c u t tháng 01/2009 ñ n tháng 05/2009.
* Ph m vi v n i dung: ð tài t p trung tìm hi u các v n ñ v rác th i
và qu n lý rác th i c a khu v c Tiên Kiên; nh!ng thu n l i, khó khăn và
thách th c nh hư+ng đ n cơng tác qu n lý rác th i.
3
PH NHAI
CƠ S
LÝ LU N VÀ TH C TI N
2.1 Cơ s) lý lu*n
2.1.1 Lý lu n v ô nhi m môi trư ng và ch t th i
2.1.1.1 M t s khái ni m v môi trư ng và ch t th i
a, Khái ni m v môi trư ng
Có r t nhi u quan đi m đưa ra các khái ni m v môi trư ng, m t s
ñ nh nghĩa c a m t s tác gi ñư c nêu ra như sau:
Masn và Langenhim, 1957, cho r;ng: “Môi trư ng là t
Tác gi Joe Whiteney, 1993, đ nh nghĩa mơi trư ng đơn gi n hơn: “Mơi
trư ng là t t c nh!ng gì ngồi cơ th , có liên quan m t thi t và có nh hư+ng
đ n s t8n t i c a con ngư i như: đ t, nư c, khơng khí, ánh sáng m1t tr i,
r ng, bi n, t ng ozone, s đa d ng c a các lồi”.
Theo tác gi Cơng Chung, 2006 thì: “Mơi trư ng là t t c m i ngư i
chung quanh chúng ta. V i th gi i tuđang ngày đêm h c t p, mơi trư ng là khơng khí trong lành, là san chơi, vư n
trư ng v i th t nhi u hoa tươi và cây xanh. V i công nhân nhà máy- nơi h
làm vi c làm môi trư ng. Nói cách khác, mơi trư ng là m t trung tâm c& th
v i nh!ng nhân t xung quanh trung tâm đó. Vì v y nh!ng trung tâm khác
nhau thì mơi trư ng cũng l n nh khác nhau. Môi trư ng l n c a nhân lo i là
trái đ t, b u khí quy n, l&c đ a. Môi trư ng nh g n li n v i ñ i s ng hàng
ngày c a con ngư i: trư ng h c, nhà máy, ñư ng ph , cánh ñ8ng”.
Ngày nay ngư i ta ñã th ng nh t v i nhau v đ nh nghĩa: “Mơi trư ng
là các y u t v t ch t t nhiên và nhân t o, lý h c, hóa h c, sinh h c cùng t8n
t i trong m t không gian bao quanh con ngư i. Các y u t đó có quan h m t
thi t, tương tác lAn nhau và tác ñ ng lên các cá th sinh v t hay con ngư i ñ
4
cùng t8n t i và phát tri n. T
thái và c a xã h i con ngư i”.
Như v y môi trư ng nh hư+ng tr c ti p ñ n cu c s ng con ngư i, m c
s ng c a con ngư i càng ñư c nâng cao thì lư ng rác th i t o ra mơi trư ng
ngày càng l n, m c đ ơ nhi m môi trư ng ngày càng l n.
b, Khái ni m v ô nhi m môi trư ng
* ð nh nghĩa v ô nhi m môi trư ng:
Theo tác gi Võ Q, 2006: “Ơ nhi m mơi trư ng là s suy gi m ch t
lư ng môi trư ng quá m t gi i h n cho phép, ñi ngư c l i m&c đích s d&ng
mơi trư ng, nh hư+ng ñ n s c kh e con ngư i và sinh v t”.
Ơ nhi m mơi trư ng là m t khái ni m ñư c nhi u ngành khoa h c đ nh nghĩa.
Dư i góc đ kinh t h c, theo giáo trình Kinh t tài nguyên môi trư ng,
NXB Nông Nghi p Hà N i, 2006: ô nhi m môi trư ng là m t d ng ngo i ng
ñư c t o ra t bên trong c a m t ho t ñ ng nào đó gây ra chi phí chưa đư c
đ n bù cho các ñ i tư ng và ho t đ ng bên ngồi khác.
Dư i góc đ pháp lý, kho n 6 ði u 13 Lu t b o v môi trư ng năm 2005:
ô nhi m môi trư ng là s bi n ñv i tiêu chu>n mơi trư ng, gây nh hư+ng x u đ n môi trư ng sinh v t.
T< ch c Y t Th gi i ( WHO) ñ nh nghĩa vi c ô nhi m môi trư ng là
vi c chuy n các ch t th i ho1c nguyên v t li u vào mơi trư ng đ n m c có
kh năng gây h i cho s c kh e con ngư i và s phát tri n sinh v t ho1c làm
gi m ch t lư ng môi trư ng s ng.
c, Các khái ni m v ch t th i
*Khái ni m ch t th i:
Theo m&c 2 ñi u 2 c a Lu t b o v môi trư ng quy ñ nh:
"Ch t th i là ch t ñư c lo i ra trong sinh ho t, trong quá trình s n xu t
ho1c trong các ho t đ ng khác. Ch t th i có th + d ng r n, l ng, khí ho1c các
d ng khác."
5
* Ch t th i r n (rác th i ): là ch t th i + th r n, ñư c th i ra t quá
trình s n xu t, kinh doanh, d ch v&, sinh ho t ho1c các ho t ñ ng khác.
* Ch t th i r n nguy h i: là ch t th i r n ch a các ch t ho1c h p ch t
có m t trong nh!ng đ1c tính: phóng x , d cháy, d n<, d ăn mòn, d lây
nhi m, gây ng đ c ho1c các đ1c tính nguy h i khác.
Rác và ch t th i t b n thân nó có th chưa gây ơ nhi m ho1c m i +
m c làm b>n môi trư ng, nhưng qua tác ñ ng c a các y u t mơi trư ng, qua
phân gi i, ho t hóa mà ch t th i m i tr+ nên ô nhi m và gây đ c. Rác h!u cơ
thì b lên men gây th i và ñ c. Nư c th i ch a hóa ch t làm ơ nhi m đ t, ơ
nhi m nư c m1t, nư c ng m, ch t th i phóng x gây ơ nhi m phóng x , h u
như + đâu có sinh v t s ng là + đ y có ch t th i, ho1c + d ng này ho1c + d ng
khác. Vì v y ch nào càng t p trung sinh v t, con ngư i và ho t đ ng c a h
càng cao thì ch t th i càng nhi u.
*Ngu8n phát sinh rác th i :
Nhà dân, khu
dân cư
Cơ quan,
trư ng h c,
b nh vi n
Thương m i
rác th+i
Nơng nghi p,
ho t đ ng x lý
rác th i
DV công c ng
Xây d ng
Khu công
nghi p, nhà
máy, xí nghi p
(Ngu n: Tham kh o t! tài li u c a Ng c Ân, 2001).
Hình 1.1: Sơ ñ8 ngu8n phát sinh rác th i
6
H gia đình: rác th i phát sinh t
nh!ng th c ph>m th a, carton,
plastic, v i, da, g v&n, th y tinh, kim lo i, tro b p, lá cây, các ch t th i ñ1c
bi t (ñ8 ñi n, ñi n t h ng, l p xe…) và các ch t th i ñ c h i. Thành ph n
ch y u c a rác th i t khu v c gia đình là rác h!u cơ. Vi c phân lo i rác t i
ngu8n nh hư+ng tr c ti p ñ n hi u qu c a tái ch rác th i. Tuy nhiên vi c
phân lo i rác t i ngu8n chưa ñư c quan tâm ñúng m c, gây nh!ng khó khăn
trong x lý.
Thương m i: rác phát sinh t các nhà kho, quán ăn, ch , văn phòng,
khách s n, tr m xăng ch y u là ñ8 ăn th a, d u m , gi y báo…
Các cơ quan (trư ng h c, b nh vi n...) rác th i + ñây gi ng như rác th i
sinh ho t.
Xây d ng: các cơng trình m i, tu s a t nhà + ñ n công viên, trư ng
h c, b nh vi n, khách s n ch
y u là vôi v!a bê tông, g ch thép, c t
pha…Nhin chung rác th i t xây d ng ít mang tính đ c h i. Lo i rác này ch
y u ñư c x lý b;ng phương pháp chôn l p. V i khu v c m t đ dân s cao,
khó khăn ch y u trong qu n lý là bãi chôn l p.
D ch v& cơng c ng: r a đư ng, rác du l ch (rác công viên, bãi bi n, các
danh lam th ng c nh). Rác th i c a khu v c này ch y u do ñ i t< thu gom
hay cơng ty mơi trư ng đ m nhi m. Khó khăn trong qu n lý lo i rác phát sinh
t ngu8n này là ý th c c a ngư i dân. Vi c ñ rác ñúng nơi quy ñ nh và phân
lo i rác + các nơi cơng c ng r t khó qu n lý vì nhân viên mơi trư ng khơng
đ đ giám sát, ngư i th i rác không + m t v trí c đ nh.
Cơng nghi p: cơng nghi p n1ng, cơng nghi p nh@ đ u phát sinh ra ch t
th i, rác th i như gi y v&n, hóa ch t…Các nhà máy s n sinh ra nhi u lo i ch t
th i: r n, l ng, khí. Vì m&c đích l i nhu n các cơng ty, nhà máy, xí nghi p
ln tìm cách t i thi u hóa chi phí, vi c đ u tư cho x lý các lo i rác th i b
h n ch . Chính vì v y n u khơng có các bi n pháp qu n lý ch1t chB t các cơ
quan ch c năng rác th i t khu v c này sB gây ONMT nghiêm tr ng.
7
Nơng nghi p: đ t tro, thu c tr sâu. Trong s n xu t nông nghi p, t8n
dư c a thu c tr sâu ít nhưng kh năng gây ơ nhi m m nh: ơ nhi m khơng
khí, đ t, nư c. Nông dân t c ti p qu n lý lo i rác này. Hi n nay + nhi u đ a
phương chưa có nh!ng gi i pháp c& th ñ x lý b+i nh n th c c a ngư i dân
v x lý ñúng kĩ thu t lo i rác này còn h n ch ,
d, Phân lo i rác th i
Tùy theo m&c đích nghiên c u có nhi u cách đ phân lo i rác th i .
* Theo b n ch t ngu8n t o thành
Rác th i sinh ho t: là ch t th i r n ñư c s n sinh trong sinh ho t hàng
ngày c a con ngư i, ngu8n t o thành ch y u t các khu dân cư, cơ quan,
trư ng h c, các trung tâm d ch v& thương m i.
Rác th i công nghi p: là ch t th i r n c a các cơ s+ s n xu t (t cá th
th cơng đ n cơng nghi p nhà máy).
Rác th i xây d ng: là các ph th i như cát, ñá, bê tông, vôi v!a...do các
ho t ñ ng phá v cơng trình, xây d ng cơng trình.
Rác th i nơng nghi p: nh!ng ch t th i đư c th i ra t các ho t ñ ng s n
xu t nông nghi p.
Rác th i sinh ho t chi m m t lư ng l n nh t trong 4 lo i rác th i trên.
Ta bi t r;ng lư ng rác th i sinh ho t th i ra ph& thu c vào 2 y u t chính đó
là s phát tri n kinh t và s gia tăng dân s .
* Theo m c ñ nguy h i c a rác th i
Rác th i nguy h i: bao g8m các lo i hóa ch t d cháy gây ph n ng ñ c
h i, ch t th i sinh ho t ñ th i r!a, các ch t d cháy n< ho1c các ch t phóng
x , các ch t nhi m khu>n lây lan,…có nguy cơ ñe d a s c kh e con ngư i và
sinh v t.
Rác th i y t nguy h i: là ch t th i có ch a các h p ch t có nh!ng đ1c
tính nguy h i t i s c kh e cơng đ8ng và môi trư ng. Theo quy ch qu n lý
8
ch t th i y t nguy h i ñư c phát sinh t các ho t ñ ng chuyên môn trong các
b nh vi n, tr m y t .
Rác th i không nguy h i: là các lo i ch t th i không ch a các ch t và
h p ch t gây nguy h i tr c ti p và có kh năng tương tác thành ph n.
* Phân lo i theo tính ch t hóa h c, ngư i ta phân ra:
Rác th i h!u cơ.
Rác th i vơ cơ.
* Phân lo i theo đ1c tính c a v t ch t như:
Ch t th i d ng kim lo i.
Ch t th i d ng dCo.
Ch t th i d ng gi y bìa.
2.1.1.2 Tác ñ ng c a rác th i ñ n môi trư ng
Theo tác gi H8ng Hà và Công Hoan, 2006, rác th i có nh!ng tác đ ng
chính sau ñây:
* Làm ô nhi m môi trư ng ñ t
Các ch t h!u cơ cịn đư c phân h y trong mơi trư ng đ t trong hai đi u
ki n y m khí và háo khí, khi có đ >m thích h p qua hàng lo t lo i s n ph>m
trung gian cu i cùng t o ra các ch t khống đơn gi n, các ch t H2O, CO2.
N u là y m khí s n ph>m cu i cùng ch y u là CH4, H2O, CO2 gây đ c h i
cho mơi trư ng.V i m t lư ng v a ph i thì kh năng làm s ch c a mơi
trư ng đ t khi n rác không tr+ thành ô nhi m. Nhưng m t lư ng rác q l n
thì mơi trư ng ñ t quá t i và b ô nhi m. Ô nhi m này sB cùng v i ô nhi m
kim lo i n1ng, ch t ñ c h i theo nư c trong ñ t ch y xu ng m ch nư c ng m,
làm ô nhi m nư c ng m. Khi nư c ng m ô nhi m thì khơng cịn cách gì c u
ch!a đư c.
* Làm ô nhi m môi trư ng nư c
Các ch t th i r n, n u là ch t th i h!u cơ, trong môi trư ng nư c sB b
phân h y m t cách nhanh chóng. Ph n n
9
khống hóa ch t h!u cơ đ t o ra các s n ph>m trung gian sau đó là nh!ng
s n ph>m cu i cùng là ch t khoáng và nư c. Ph n chìm trong nư c sB có q
trình phân gi i y m khí đ t o ra các h p ch t trung gian và sau ñó là nh!ng
s n ph>m cu i cùng như CH4, H2S, H2O, CO2. T t c các ch t trung gian ñ u
gây mùi th i và là ñ c ch t. Bên c nh đó cịn có bao nhiêu vi trùng và siêu vi
trùng làm ô nhi m ngu8n nư c.
N u rác th i là nh!ng ch t kim lo i thì nó gây nên hi n tư ng ăn mịn
trong mơi trư ng nư c. Sau đó q trình oxy hóa có oxy và khơng có oxy
xu t hi n, gây nhi m b>n cho môi trư ng nư c, ngu8n nư c. Nh!ng ch t th i
ñ c như Hg, Pb ho1c các ch t th i phóng x cịn nguy hi m hơn.
* Làm ơ nhi m mơi trư ng khơng khí
Các ch t th i r n thư ng có b ph n có th bay hơi và mang theo mùi
làm ô nhi m khơng khí. Cũng có nh!ng ch t th i có kh năng thăng hoa phát
tán vào khơng khí gây ơ nhi m tr c ti p. Cũng có lo i rác, trong ñi u ki n
nhi t ñ và >m ñ thích h p (35oC và ñ >m 70-80%) sB có q trình bi n đho t đ ng c a vi sinh v t. K t qu c a q trình là gây ơ nhi m khơng khí.
* Nư c rò r? t bãi rác và tác h i c a chúng
% nh!ng bãi rác ho1c nh!ng ñ ng rác l n mà trong đó có m t lư ng
nư c nh t ñ nh ho1c mưa xu ng làm nư c ng m vào rác thì t o ra m t lo i
nư c rò r?. Trong nư c rò r? ch a nh!ng ch t hòa tan, nh!ng ch t lơ l ng,
ch t h!u cơ và n m b nh. Khi nư c này ng m vào đ t làm ơ nhi m mơi
trư ng ñ t tr m tr ng. M1t khác, nó cũng làm ô nhi m ngu8n nư c th<
như ng và nư c ng m.
10
Mơi trư ng khơng khí
B&i,CH4, NH3, H2S
rác th+i (Ch t th+i r,n)
- Sinh ho t
- S n xu t (công nghi p, nông nghi p, ...)
- Thương nghi p
- Tái ch
Nư c m1t
Nư c ng m
Kim lo i n1ng,
ch t ñ c
Ăn u ng, ti p xúc qua da
Môi trư ng đ t
Qua
đư ng
hơ
h p
Qua chu i
th c ph>m
Ngư i, ñ ng
v t
(Ngu n: Tham kh o t! tài li u c a H ng Hà và Cơng Hoan, 2006)
Hình 2.2: Sơ ñ8 tác ñ ng c a rác th i đ n mơi trư ng và sinh v t
Tình tr ng rác th i sinh ho t ñ< b a bãi + các g c cây, ñ u ñư ng, góc
hCm, các dịng sơng, lịng h8 ho1c rác th i l thiên mà khơng đư c x lý sB là
nơi nuôi dư ng ru8i nh1ng, chu t b ..., là ngun nhân lây truy n m m b nh
đó là chưa k ñ n gây m t m: quan môi trư ng xung quanh. rác th i h!u cơ
phân h y t o ra mùi và các khí đ c h i như CH4, CO2, NH3,... gây ô nhi m
mơi trư ng khơng khí. Nư c th i ra t các bãi rác ng m xu ng ñ t, nư c m1t
và ñ1c bi t là ngu8n nư c ng m gây ô nhi m nghiêm tr ng. Xét trong ph m
vi r ng, tác h i c a ch t th i r n ñ n s c khoC con ngư i mang tính gián ti p
thơng qua các m i nguy h i trên cho nh!ng ngư i s ng xung quanh khu v c ô
nhi m. Các bãi chơn l p rác cịn là nơi phát sinh các b nh truy n nhi m như
t , lD, thương hàn... Ch t th i nguy h i phát sinh t ho t ñ ng s n xu t cơng
nghi p, nơng nghi p khi đưa vào mơi trư ng ñ t sB làm thay ñ
11
c p h t, tăng đ ch1t, gi m tính th m nư c, gi m lư ng mùn, làm m t cân
b;ng dinh dư ng... làm cho ñ t b chai c ng khơng cịn kh năng s n xu t.
Cịn đ i v i lo i hình cơng vi c ti p xúc tr c ti p v i các lo i ch t th i r n,
bùn c1n (kim lo i n1ng, h!u cơ t
đư ng hơ h p. M t s ch t cịn th m qua mơ m ñi vào cơ th gây t
2.1.2 Lý lu n v qu n rác th i
2.1.2.1 Khái ni m và n i dung công tác qu n lý ch t th i
* Khái ni m ho t ñ ng qu n lý ch t th i r n
Theo Ngh đ nh s 59/2007/Nð-CP thì: Ho t ñ ng qu n lý ch t th i r n
bao g8m các ho t ñ ng quy ho ch qu n lý, ñ u tư xây d ng cơ s+ qu n lý
ch t th i r n, các ho t ñ ng phân lo i, thu gom, lưu gi!, v n chuy n, tái s
d&ng, tái ch và x lý ch t th i r n nh;m ngăn ng a, gi m thi u nh!ng tác
ñ ng có h i đ i v i mơi trư ng và s c khoC con ngư i.
M1c dù nh!ng năm g n ñây ho t ñ ng c a các cơng ty đơ th t i đ a
phương đã có nh!ng ti n b đáng k , phương th c tiêu h y ch t th i ñã ñư c
c i ti n nhưng ch t th i vAn là m i hi m h a ñ i v i s c kh e con ngư i và
môi trư ng.
a, Nguyên t c qu n lý CTR
Cũng theo Ngh đ nh s 59/2007/Nð-CP c a Chính ph thì hi n nay
công tác qu n lý CTR ph i theo nguyên t c sau:
- T< ch c, cá nhân x th i ho1c có ho t đ ng làm phát sinh CTR ph i
n p phí cho vi c thu gom, v n chuy n và x lý CTR.
- Ch t th i ph i ñư c phân lo i t i ngu8n phát sinh, ñư c tái ch , tái s
d&ng, x lý và thu h8i các thành ph n có ích làm ngun li u và s n xu t năng
lư ng.
- Ưu tiên s d&ng công ngh x lý CTR khó phân h y, có kh năng
gi m thi u kh i lư ng CTR ñư c chôn l p nh;m ti t ki m tài nguyên ñ t ñai.
12
- Nhà nư c khuy n khích vi c xã h i hóa cơng tác thu gom, phân lo i,
v n chuy n và x lý CTR.
M t cách t
Ngu8n phát sinh CTR
Gom nh1t, tách và
lưu tr! t i ngu8n
Thu gom
Tách, x lý và tái
ch
Trung chuy n và
v n chuy n
Tiêu huE
(Ngu n: Tham kh o t! tài li u c a Nguy n Danh Sơn,2004)
Hình 2.3: Nh!ng h p ph n ch c năng c a m t h th ng qu n lý CTR
* Lưu gi! ch t th i r n là vi c gi! ch t th i r n trong m t kho ng th i
gian nh t ñ nh + nơi ñư c cơ quan có th>m quy n ch p thu n trư c khi v n
chuy n ñ n cơ s+ x lý.
* Thu gom ch t th i r n là ho t ñ ng t p h p, phân lo i, ñóng gói và
lưu gi! t m th i ch t th i r n t i nhi u ñi m thu gom t i ñ a ñi m ho1c cơ s+
đư c cơ quan nhà nư c có th>m quy n ch p thu n.
Thu gom ch t th i là quá trình thu nh1t rác th i t các nhà dân, các
cơng s+ hay t nh!ng đi m thu gom, ch t chúng lên xe và ch+ ñ n ñ a ñi m
x lý, chuy n ti p, trung chuy n hay chôn l p.
13
* V n chuy n ch t th i r n là quá trình chuyên ch+ ch t th i r n t nơi
phát sinh, thu gom, lưu gi!, trung chuy n ñ n nơi x lý, tái ch , tái s d&ng
ho1c bãi chôn l p cu i cùng.
* X lý ch t th i r n là quá trình s d&ng các gi i pháp cơng ngh , k:
thu t làm gi m, lo i b , tiêu h y các thành ph n có h i ho1c khơng có ích
trong ch t th i r n; thu h8i, tái ch , tái s d&ng l i các thành ph n có ích trong
ch t th i r n.
* Nư c r? rác (còn g i là nư c rác) là nư c b>n th m qua l p rác c a
các ô chôn l p, kéo theo các ch t ô nhi m t rác ch y vào t ng đ t + dư i bãi
chơn l p.
* Tái ch là ho t ñ ng thu h8i l i t ch t th i các thành ph n có th s
d&ng đ ch bi n thành các s n ph>m m i s d&ng l i cho các ho t ñ ng sinh
ho t và s n xu t.
* Ch ngu8n th i là các t< ch c, cá nhân, h gia đình có ho t đ ng phát
sinh ch t th i r n.
* Ch thu gom, v n chuy n ch t th i r n là t< ch c, cá nhân ñư c phép
th c hi n vi c thu gom, v n chuy n ch t th i r n.
* Ch x lý ch t th i r n là t< ch c, cá nhân ñư c phép th c hi n vi c
x lý ch t th i r n. Ch x lý ch t th i r n có th tr c ti p là ch ñ u tư cơ s+
x lý ch t th i r n ho1c t< ch c, cá nhân có đ năng l c chun mơn ñư c
ch ñ u tư thuê ñ v n hành cơ s+ x lý ch t th i r n.
* Cơ s+ qu n lý ch t th i r n là các cơ s+ v t ch t, dây chuy n cơng
ngh , trang thi t b đư c s d&ng cho ho t ñ ng thu gom, phân lo i, v n
chuy n, x lý ch t th i r n.
* Cơ s+ x lý ch t th i r n là các cơ s+ v t ch t bao g8m ñ t ñai, nhà
xư+ng, dây chuy n công ngh , trang thi t b và các h ng m&c cơng trình ph&
tr đư c s d&ng cho ho t ñ ng x lý ch t th i r n.
Rác th i sau khi th i ra môi trư ng sB đư c đ i ngũ cơng nhân ch u
trách nhi m gom nh1t, tách và lưu tr! t i ngu8n. M&c đích c a giai đo n này
là phân lo i ñư c các lo i rác th i nh;m thu h8i l i các thành ph n có ích
14
trong rác th i mà chúng ta có th s d&ng ñư c, h n ch vi c khai thác các tài
nguyên sơ khai, gi m b t kh i lư ng rác th i ph i v n chuy n và x lý.
Nh!ng lo i rác th i sau khi phân lo i n u khơng cịn giá tr thu h8i thì
sB đư c thu gom l i v n chuy n ñ n nơi tiêu h y.
V i nh!ng lo i rác th i vAn cịn có giá tr s d&ng thì sB đư c đưa vào
x lý, tái ch . ðây là m t vi c làm có ý nghĩa r t l n t i kinh t - xã h i và
môi trư ng.
Ti p t&c quá trình này, nh!ng lo i rác th i b lo i b cu i cùng sB ñư c
ñem ñi tiêu h y.
Các giai ño n trong h th ng qu n lý rác th i địi h i ph i ñư c di n ra
liên t&c và là m t chu trình khép kín. Có như v y m i đ m b o đư c tính hi u
qu trong công tác qu n lý rác th i
CTR sau khi th i ra mơi trư ng sB đư c ñ i ngũ công nhân ch u trách
nhi m gom nh1t, tách và lưu tr! t i ngu8n. M&c đích c a giai ño n này là
phân lo i ñư c các lo i CTR nh;m thu h8i l i các thành ph n có ích trong rác
th i mà chúng ta có th s d&ng đư c, h n ch vi c khai thác các tài nguyên
sơ khai, gi m b t kh i lư ng CTR ph i v n chuy n và x lý.
Nh!ng lo i CTR sau khi phân lo i n u khơng cịn giá tr thu h8i thì sB
đư c thu gom l i v n chuy n ñ n nơi tiêu h y.
V i nh!ng lo i CTR vAn cịn có giá tr s d&ng thì sB đư c đưa vào x
lý, tái ch . ðây là m t vi c làm có ý nghĩa r t l n t i kinh t - xã h i và môi
trư ng.
Ti p t&c quá trình này, nh!ng lo i CTR b lo i b cu i cùng sB ñư c
ñem ñi tiêu h y.
Các giai ño n trong h th ng qu n lý CTR địi h i ph i đư c di n ra
liên t&c và là m t chu trình khép kín. Có như v y m i đ m b o đư c tính hi u
qu trong cơng tác qu n lý CTR.
b, H th ng qu n lý CTR
Hi n nay, h th ng qu n lý CTR đơ th + Vi t Nam có th đư c minh
ho b;ng hình vB 2.3.
15
M i m t cơ quan, ban ngành sB n m gi! nh!ng trách nhi m riêng trong
h th ng qu n lý CTR, trong đó:
B khoa h c cơng ngh và môi trư ng ch u trách nhi m v ch chi n
lư c c i thi n môi trư ng chung cho c nư c, tư v n cho nhà nư c trong vi c
ñ xu t lu t l chính sách qu n lý mơi trư ng qu c gia.
B xây d ng hư ng dAn chi n lư c qu n lý và xây d ng ñô th , qu n lý
ch t th i.
B Khoa h c công
ngh & MT
B Xây d ng
S+
GTCC
S+ Khoa h c cơng ngh
& mơi trư ng
Cơng ty mơi trư ng
đơ th
Chi n lư c ñ
xu t gi i pháp
lo i b CTR
UBND Thành ph
Thu gom, v n chuy n x
lý, tiêu huE
CTR
UBND
c p dư i
Quy t c,
quy ch
lo i b
CTR
Cư dân, cơ s+ SX –
KD…(ngu8n t o CTR)
(Ngu8n: Tham kh o t tài li u Kinh t rác th i và PTBV, 2001)
Hình 2.4: Sơ đ8 h th ng qu n lý CTR đơ th + Vi t Nam
16
9y ban nhân dân thành ph ch? ñ o UBND các qu n, huy n, S+ Khoa
h c Công ngh và Mơi trư ng và S+ giao thơng Cơng chính th c hi n nhi m
v& b o v môi trư ng đơ th , ch p hành nghiêm ch?nh chi n lư c chung và
lu t pháp v b o v môi trư ng c a nhà nư c.
Công ty Mơi trư ng đơ th là cơ quan tr c ti p ñ m nh n nhi m v& x
lý CTR, b o v v sinh môi trư ng thành ph theo ch c trách đư c S+ Giao
thơng Cơng chính thành ph giao.
c. Các cơng c trong qu n lý môi trư ng và qu n lý CTR
Theo tác gi Lưu ð c H i công c& qu n lý môi trư ng và ch t th i có
th phân thành 3 lo i như sau:
* Cơng c& pháp lý
Hi n nay, t i Vi t Nam và trên th gi i s d&ng m t s công c& pháp lý
sau trong công tác qu n lý môi trư ng nói chung và CTR nói riêng. Bao g8m
các văn b n v lu t qu c t , lu t qu c gia, các văn b n khác dư i lu t, các k
ho ch và chính sách môi trư ng qu c gia, các thành ph n kinh t , các đ a
phương.
Các cơng c& pháp lý là các công c& qu n lý tr c ti p. ðây là lo i cơng
c& đư c s d&ng ph< bi n t lâu + nhi u qu c gia trên th gi i và là cơng c&
đư c nhi u nhà qu n lý hành chính ng h .
* Các công c& kinh t trong qu n lý mơi trư ng
Bao g8m các lo i thu , phí,…đánh vào thu nh p b;ng ti n c a ho t
đ ng s n xu t kinh doanh. Các cơng c& này ch? áp d&ng hi u qu trong n n
kinh t th trư ng.
* Các công c& k: thu t qu n lý
Các công c& này th c hi n vai trị ki m sốt và giám sát nhà nư c v
ch t lư ng và thành ph n mơi trư ng, v s hình thành và phân b ch t gây ô
nhi m trong môi trư ng. Các cơng c& trong k: thu t qu n lý có th g8m các
đánh giá mơi trư ng, x lý ch t th i, tái ch và tái s d&ng ch t th i. Các công
17
c& k: thu t qu n lý có th đư c th c hi n thành công trong b t kì n n kinh t
phát tri n như th nào.
2.1.2.2. Các phương pháp x lý ch t th i
ð x lý rác có r t nhi u cách, t
sau:
a. 9 rác thành phân bón h!u cơ
9 rác thành phân bón h!u cơ (composting) là m t phương pháp khá
ph< bi n + các qu c gia ñang phát tri n. Vi c
rác sinh ho t v i thành ph n
ch y u là ch t h!u cơ có th phân h y đư c và ti n hành ngay + các nư c
ñang phát tri n ( quy mơ h gia đình). Ví d& + Canada, ph n l n các gia đình
+ ngo i ơ các đơ th đ u t
rác c a gia đình mình thành phân bón h!u cơ
(compost) đ bón cho vư n c a chính mình.
Vi c
rác thành phân bón h!u cơ có ưu đi m là gi m ñư c ñáng k
kh i lư ng rác, ñ8ng th i t o ra ñư c c a c i v t ch t, giúp ích cho cơng tác
c i t o đ t. Chính vì v y, phương pháp này ñư c ưa chu ng + qu c gia
nghèo và đang phát tri n.
Cơng ngh
rác có th đư c phân chia thành 2 lo i:
* 9 hi u khí:
9 rác hi u khí là m t cơng ngh đư c s d&ng rông rãi vào kho ng hai th p
k? g n ñây, ñ1c bi t + các nư c ñang phát tri n như Trung Qu c, Vi t Nam.
Cơng ngh
rác hi u khí d a trên s ho t ñ ng c a các vi khu>n hi u
khí v i s có m1t c a oxy. Các vi khu>n hi u khí có trong thành ph n rác khơ
th c hi n q trình oxy hóa carbon thành đioxitcarbon (CO2). Thư ng thì ch?
sau hai ngày, nhi t ñ rác
tăng lên kho ng 45oC. Nhi t ñ này ñ t ñư c ch?
v i ñi u ki n duy trì mơi trư ng t i ưu cho vi khu>n ho t ñ ng, quan tr ng
nh t là khơng khí và đ >m.
18
