Công tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình (nghiên cứu tại trung tâm giáo dục dạy nghề người tàn tật nghệ an) luận văn tốt nghiệp đại học

Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lc gia ỡnh
Trờng Đại học vinh
Khoa LịCH Sử
===== =====

LÊ THị TRANG

KHóA LUậN TốT NGHIệP ĐạI HọC

CÔNG TáC XÃ HộI Cá NHÂN VớI NGƯờI KHUYếT TậT
Bị BạO LựC GIA ĐìNH (NGHIÊN CứU TạI TRUNG TÂM
GIáO DụC DạY NGHề NGƯờI TàN TậT NGHệ AN)
CHUYÊN ngành: CÔNG TáC XÃ HộI

Khóa: 2007 - 2011
Lớp: 48b3 - ctxh

Giáo viên hớng dẫn:

ThS. Võ Thị Cẩm Ly

Vinh, năm 2011
Sinh viờn: Lờ Th Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

1


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình

Trong suốt q trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp ngành Công tác xã
hội với đề tài “Công tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia
đình” (Nghiên cứu tại địa bàn xóm 8 - Nghi Phú - Thành Phố Vinh - Nghệ An)
Tôi đã nhận được sự động viên, quan tâm giúp đỡ nhiệt tình của gia đình, thầy
cơ giáo, bạn bè và tập thể cán bộ trong Trung tâm Giáo dục dạy nghề người
tàn tật Nghệ An.
Để hồn thành bài khóa luận này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới
nhà trường Đại học Vinh, ban chủ nhiệm khoa Lịch sử, cùng các thầy cô giáo
trong tổ bộ môn Công tác xã hội đã trang bị những kỹ năng, kiến thức khoa
học xã hội. Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới cô giáo ThS. Võ Thị
Cẩm Ly, người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo cho tơi trong suốt q
trình hồn thành khóa luận này.
Qua đây, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới các thầy cơ giáo cùng tồn thể
cán bộ, cơng nhân viên…đặc biệt là các em khuyết tật trong Trung tâm Giáo
dục dạy nghề Người tàn tật Nghệ An đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện cho
tơi trong suốt q trình tìm hiểu thơng tin, đóng góp ý kiến giúp tơi thực hiện
thành cơng bài khóa luận này.
Mặc dù tơi đã cố gắng hết sức nhưng do năng lực và thời gian có hạn
nên chắc chắn khóa luận này khơng thể tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế.
Vì vậy, tơi rất mong nhận được những ý kiến nhận xét, đánh giá của các
thầy, cô giáo, các bạn và những người quan tâm tới đề tài này.
Xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên: Lê Thị Trang

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

2


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội

Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.......................................................................................................1
1.Lý do chọn đề tài........................................................................................1
2.Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn.......................................................3
3. Đối tượng, khách thể, mục đích và phạm vi nghiên cứu...........................4
4. Phương pháp nghiên cứu và phương pháp thực hành................................4
5. Giả thuyết nghiên cứu................................................................................7
NỘI DUNG...................................................................................................8
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu...................8
1.1. Cơ sở lý luận của đề tài...........................................................................8
1.1.1. Cơ sở phương pháp luận......................................................................8
1.1.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng và nhà nước về người
khuyết tật........................................................................................................8
1.1.3. Những lý thuyết vận dụng trong đề tài................................................11
1.1.4. Các khái niệm công cụ.........................................................................14
1.1.5. Một số cách tiếp cận trong phương pháp CTXH Cá nhân...................16
1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài........................................................................17
1.2.1.Tổng quan vấn đề nghiên cứu...............................................................17
1.2.2. Tổng quan địa bàn nghiên cứu.............................................................20
Chương 2. Tiến trình cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị
bạo lực gia đình tại trung tâm GDDN NTT Nghệ An..............................26
2.1. Vài nét về hồn cảnh của thân chủ và gia đình.......................................26
2.2. Tiếp cận thân chủ....................................................................................26
2.3. Xác định vấn đề của thân chủ.................................................................28
2.4. Thu thập thông tin về thân chủ và những vấn đề liên quan....................29
2.4.1. Tìm hiểu hồn cảnh và điều kiện sống của thân chủ...........................29
2.4.2. Mối quan hệ giữa thân chủ và gia đình................................................32
Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

3


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
2.4.3. Nguyên nhân tình trạng thân chủ bị bạo lực gia đình..........................35
2.4.4. Mong muốn nguyện vọng của thân chủ...............................................36
2.5.Chẩn đoán................................................................................................38
2.6. Lên kế hoạch trị liệu...............................................................................42
2.7. Trị liệu.....................................................................................................43
2.8. Kết thúc...................................................................................................52
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.....................................................................56
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................60
PHỤ LỤC......................................................................................................62

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

4


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HÌNH
Hình 1: Bảng chữ cái ký hiệu bằng tay..........................................................6
Hình 2: Mơ hình bậc thang nhu cầu của Abraham Maslow..........................12
Hình 3: Mơ hình cơ cấu tổ chức của Trung tâm GD DN NTT Nghệ An......24
Hình 4: Biểu đồ gia đình em Th....................................................................39
Hình 5: Biểu đồ sinh thái em Th....................................................................40
Hình 6: Mơ hình can thiệp của nhân viên CTXH..........................................44
Hình 7: Mơ hình hỗ trợ nguồn lực cho thấn chủ............................................50

Bảng 1: Bảng đánh giá điểm mạnh, điểm yếu của thân chủ..........................41
Bảng 2: Xây dựng bảng kế hoạch trị liệu cho thân chủ.................................43

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

5


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay xã hội đang phát triển và ngày càng có nhiều thay đổi, sự biến
đổi nhiều mặt về kinh tế, chính trị, xã hội. Từ vi mô đến vĩ mô, từ cá nhân đến
cộng đồng, từ kinh tế đến chính trị đã làm minh chứng cho điều đó. Gia đình
cũng khơng nằm ngồi phạm này.
Gia đình được coi là tổ ấm của mỗi thành viên sống trong gia đình, có
nhiều gia đình được coi là tế bào của xã hội, là cái nôi nuôi dưỡng mái ấm
hạnh phúc cho những thành viên đó. Nhưng trong số đó vẫn tồn tại bạo lực
của người thân với những thành viên trong gia đình để lại những ảnh hưởng
về thể chất và tinh thần của nạn nhân của bạo lực gia đình. Thế nhưng tình
trạng này đang ngày một gia tăng dù nó đã bị tồn xã hội lên án.
Tình trạng bạo lực gia đình khơng chỉ diễn ra trong gia đình ở phạm vi
một khu vực nhất định mà nó phổ biến rộng khắp từ thành thị đến nông thôn,
từ miền xuôi lên miền ngược đối với tất cả các đối tượng từ nhỏ đến lớn, từ
trẻ đến già, kể cả những người lành lặn đến những người bệnh tật, khuyết
tật…dưới nhiều hình thức từ thể xác đến tinh thần - Nó biến sự bình ổn trong
xã hội trở thành gánh nặng cho xã hội.
Những đối tượng thường bị bạo lực gia đình là trẻ em, phụ nữ, người

già… là những đối tượng dễ bị tổn thương. Song bên cạnh đó tình trạng này
còn xảy ra với những số phận bất hạnh, kém may mắn là những đứa trẻ bị bỏ
rơi, bị tật nguyền, những con người cịn mang trong mình những khuyết tật
bản thân về tai, mắt, tay, chân… do chiến tranh để lại hay những tai nạn đáng
tiếc xảy ra trong cuộc sống. Họ đều là những nạn nhân của nạn bạo lực gia
đình nhưng khơng dám lên tiếng, khơng phản kháng bởi vì họ cịn khơng có
khả năng tự ni sống bản thân mình, họ cịn phải sống phụ thuộc, phải dựa
dẫm vào những người được coi là thân nhất trong gia đình của mình.
Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

6


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
Nhưng điều căn bản nhất là nếu con người bị từ bạo lực gia đình sẽ ảnh
hưởng về mặt tinh thần lẫn thể xác có thể ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển
nhân cách và trí tuệ, họ khơng có được sống cuộc sống như người bình
thường. Bản thân những người khuyết tật đang bị mặc cảm, tự ti về bản thân
mình, họ nghĩ mình đang là gánh nặng cho gia đình và xã hội lại bị ảnh hưởng
từ bạo lực gia đình nữa thì khơng những tinh thần của họ lo sợ, khủng hoảng,
mà tâm lý mặc cảm tự ti lại nhân lên ảnh hưởng đến hoạt động sinh hoạt, học
tập…Tuy vậy, những nghiên cứu liên quan và sự can thiệp của xã hội về vấn
đề này cịn hạn chế, vì vậy hoạt động của nhân viên Công tác xã hội (CTXH)
hiện nay mới chỉ đáp ứng được nhu cầu thực tiễn cấp bách là hỗ trợ cho
những người khuyết tật (NKT) để họ không phải gánh chịu những nỗi đau
mất mát thêm nữa.
Hơn nữa đối với những vấn đề xã hội thì các bộ phận liên ngành, sự
quan tâm của xã hội mới chỉ dừng lại ở mức độ lên án khiển trách chứ chưa đi
sâu đi sát can thiệp tìm hiểu tâm lý và hỗ trợ tâm lý, hoạt động học tập hướng

nghiệp…cho những đối tượng này.
Đúng như theo cách nói của Merton (1959): Vấn đề xã hội “không từ
trên trời rơi xuống” mà chúng xuất phát từ thực tế xã hội… là các vấn đề xã
hội “bắt nguồn từ những rắc rối mà chúng ta gặp trong cuộc sống” (Backer,
1994) [5;108] Mà những vấn đề đang diễn ra trong chính cuộc sống, trong đời
sống xã hội xung quanh ta, những vấn đề thúc bách làm chúng ta quan tâm
đều trở thành đề tài nghiên cứu.
Chính vì những lý do trên mà chúng tơi chọn đề tài “Công tác xã hội
cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình” (Nghiên cứu tại Trung
tâm giáo dục dạy nghề người tàn tật Nghệ An). Bằng cách vận dụng kiến
thức CTXH cá nhân để hỗ trợ thân chủ giải quyết vấn đề của mình, hịa nhập
cộng đồng. Công tác xã hội thể hiện là một ngành khoa học ứng dụng - trực

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

7


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
tiếp can thiệp và giải quyết vấn đề cho nhóm yếu thế trong khi đó khơng có
một ngành nào có cách thức can thiệp như ngành Cơng tác xã hội.
2. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài
2.1. Ý nghĩa khoa học
Nghiên cứu và vận dụng lý thuyết nhu cầu của Maslow và sử dụng cách
tiếp cận tâm lý học hành vi của Mary Richmond trong CTXH nhằm tìm ra
giải pháp phù hợp nhất tác động tích cực vào tâm lý cũng như hành vi thân
chủ.
Mặt khác vận dụng phương pháp CTXH cá nhân đối với người khuyết
tật bị bạo lực gia đình trong quá trình nghiên cứu và thực hành nhằm bổ sung

lý luận cho việc vận dụng phương pháp này trong thực tiễn hồn thiện hệ
thống lý luận của cơng tác xã hội về người khuyết tật rất hiếm hoi ở Việt Nam
hiện nay.
2.2. Ý nghĩa thực tiễn
Nghiên cứu vận dụng phương pháp CTXH cá nhân nhằm hỗ trợ thân
chủ là một người khuyết tật bị bạo lực gia đình giải quyết vấn đề của mình từ
đó cải thiện cuộc sống bản thân.
Nghiên cứu này được tiến hành với mục đích mang lại lợi ích thiết thực
nhất cho thân chủ, thân chủ có thể chia sẻ những suy tư, cảm xúc suy nghĩ
những khó khăn trong cuộc sống, nguyện vọng nhu cầu của mình với nhân
viên CTXH. Song bên cạnh đó nhân viên CTXH là người trực tiếp giúp thân
chủ biến đổi được những khó khăn vướng mắc về tâm lý đó, giúp thân chủ
nhận được tình cảm, sự quan tâm, chăm sóc từ gia đình, sự bù đắp tình cảm
gia đình với thân chủ. Đồng thời giúp gia đình thân chủ nhận ra vai trò của
các bậc cha mẹ trong việc giáo dục và ni dưỡng con cái để gia đình và thân
chủ có thể giải quyết vấn đề thơng qua quá trình trợ giúp của nhân viên
CTXH.

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

8


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
3. Đối tượng, khách thể, mục đích và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Công tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình (Nghiên
cứu tại Trung tâm Giáo dục Dạy nghề Người tàn tật Nghệ An).
3.2 Khách thể nghiên cứu

- Em Hoàng Thị Th 17 tuổi bị khuyết tật vận động, đang học tại Trung
tâm Giáo dục Dạy nghề Người tàn tật Nghệ An.
- Một số cán bộ và bạn bè thân chủ tại trung tâm.
3.3 Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu đặc điểm tâm lý và vấn đề mà thân chủ đang gặp phải, đánh
giá nhu cầu, nguyện vọng của thân chủ. Trên cơ sở đó ứng dụng phương pháp
cơng tác xã hội cá nhân để can thiệp, hỗ trợ cho thân chủ là người khuyết tật
vận động bị bạo lực gia đình xóa đi chấn thương về tâm lý, vượt lên chính
mình, tự tin, có nghị lực vươn lên trong cuộc sống và hồn cảnh để sớm hịa
nhập cộng đồng.
3.4. Phạm vi nghiên cứu
Không gian: Nghiên cứu trực tiếp với đối tượng tâm lý người khuyết tật
bị ảnh hưởng bạo lực gia đình đang học tại Trung tâm Giáo dục Dạy nghề
Người tàn tật Nghệ An.
Thời gian: Nghiên cứu từ tháng 2 đến tháng 5 năm 2011.
4. Phương pháp nghiên cứu và phương pháp thực hành
4.1. Phương pháp nghiên cứu
4.1.1. Phương pháp phân tích tài liệu
Phương pháp này được sử dụng trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài.
Nhân viên CTXH tiến hành thu thập các tài liệu văn bản cần thiết phù hợp với
hoạt động trợ giúp cho người khuyết tật bị bạo lực gia đình, xem xét các
thơng tin có sẵn trong các tài liệu mà mình sử dụng nhằm tìm kiếm các thơng

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

9


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình

tin phục vụ cho mục đích tổng hợp thông tin và đáp ứng cho mục tiêu nghiên
cứu đề tài một cách tốt nhất.
4.1.2. Phương pháp quan sát
Phương pháp quan sát là phương pháp thu thập thông tin quan trọng
được sử dụng trong suốt quá trình nghiên cứu, được thực hiện trong nhiều giai
đoạn như: từ giai đoạn khảo sát trung tâm, giai đoạn tiến hành can thiệp với
thân chủ và những hoạt động khác đến giai đoạn kết thúc q trình can thiệp.
Mục đích của phương pháp này là để thấy được những biểu hiện bên
ngoài của thân chủ là người khuyết tật vận động bị bạo lực gia đình như:
Hành vi, cử chỉ, thái độ của thân chủ đối với môi trường xã hội xung quanh.
4.1.3. Phương pháp phỏng vấn sâu
Phỏng vấn sâu (PVS) là phương pháp được sử dụng để có được những
thơng tin cần thiết từ phía thân chủ. Thơng qua cách hỏi và trả lời trực tiếp
giữa nhân viên CTXH với thân chủ, cán bộ, thầy cô và những người khuyết
tật đang theo học tại Trung tâm Giáo dục Dạy nghề Người tàn tật Nghệ An
(TT GD DN NTT NA).
Mục đích của phương pháp này là tìm hiểu rõ hơn về vấn đề đối tượng
cần can thiệp. Trong quá trình phỏng vấn, nhân viên CTXH sử dụng những kỹ
năng chuyên sâu như: Kỹ năng quan sát, kỹ năng thấu hiểu, kỹ năng khuyến
khích đối với thân chủ và đối tượng được phỏng vấn để từ đó có thể hiểu sâu
sắc hơn những biểu hiên về tâm lý, cảm xúc, tình cảm ẩn chứa trong những
lời nói và câu chuyện của đối tượng.
Nhân viên CTXH phỏng vấn thân chủ là chủ yếu. Thời gian cho mỗi
lần phỏng vấn khoảng từ 30-50 phút. Nội dung phỏng vấn được chuẩn bị
trước thành những mảng câu hỏi, những vấn đề mà nhân viên CTXH quan
tâm và hướng tới. Trình tự của buổi phỏng vấn khơng bị cố định theo trình tự
đã được chuẩn bị. Nội dung chính của buổi phỏng vấn xoay quanh những vấn

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

10


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
đề như: Thơng tin về hồn cảnh thân chủ và gia đình, những vấn đề khó khăn
đang gặp phải…
4.1.4. Phương pháp dùng ký hiệu
Để có thể thu thập được thơng tin thì nhân viên CTXH phải sử dụng
các ký hiệu đặc biệt bằng tay để nói chuyện cùng với bạn bè của thân chủ:

Hình 1: Bảng chữ cái ký hiệu bằng tay
4.2. Phương pháp thực hành: Phương pháp công tác xã hội cá nhân
Công tác xã hội cá nhân là phương pháp của nhân viên CTXH giúp đỡ,
hỗ trợ cá nhân vượt qua khó khăn, giúp thân chủ đánh giá, xác định vấn đề,
tìm kiếm tiềm năng, tăng cường sức mạnh và nâng cao năng lực tự giải quyết
vấn đề của họ. Trong quá trình sử dụng phương pháp CTXH cá nhân, nhân
viên CTXH dùng các quan điểm giá trị, kiến thức, kinh nghiêm và chủ yếu
vận dụng các kỹ năng tham gia vào việc giải quyết vấn đề của thân chủ là
NKT bị bạo lực gia đình như: kỹ năng thấu cảm, kỹ năng quan sát, kỹ năng
vấn đàm, kỹ năng tăng cường năng lực tình cảm và kỹ năng đánh giá nhu cầu
năng lực của thân chủ.
Phương pháp này là một tiến trình hoạt động của nhân viên CTXH,
trong đó bao gồm các bước chính như: Tiếp cận thân chủ, xác định vấn đề,
Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

11


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội

Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
thu thập thơng tin dữ liệu, chẩn đốn, lên kế hoạch trị liệu, trị liệu và lượng
giá. Sử dụng nối tiếp hoặc đan xen các bước này dựa trên kết quả của hoạt
động lượng giá.
5. Giả thuyết nghiên cứu
- Người khuyết tật bị bạo lực gia đình phải chịu nhiều tổn thương về
mặt tâm lý, tình cảm và khơng thỏa mãn đầy đủ các nhu cầu tình cảm, nhu
cầu vật chất, nhu cầu được tơn trọng, an tồn và được hoàn thiện.
- Người khuyết tật bị bạo lực gia đình cần được sự hỗ trợ hiệu quả của
các nhân viên công tác xã hội, trường học, bạn bè, cộng đồng địa phương để
thân chủ khơng cịn phải gánh chịu nỗi đau do BLGĐ, vượt qua những cú sốc
tâm lý, lấy lại sự tự tin trong cuộc sống.
- Cần huy động sự giúp đỡ của gia đình, Trung tâm dạy nghề và cộng
đồng để NKT khơng cịn phải chịu những nỗi đau do bạo lực gia đình mang
lại, lấy lại sự tự tin vượt lên những khó khăn trong cuộc sống.
- Nhân viên công tác xã hội hỗ trợ tâm lý, giải quyết những mâu thuẫn
gia đình, thân chủ vượt qua mặc cảm để lấy lại sự tự tin, có nghị lực vượt lên
trong cuộc sống và hồn cảnh để hòa nhập cộng đồng.

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

12


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình

NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Cơ sở lý luận của đề tài
1.1.1. Cơ sở phương pháp luận
Dựa trên các nguyên lý chung của chủ nghĩa Mác - Lê Nin là chủ nghĩa
duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử với tư cách là thế giới khách
quan và lý luận chung của các khoa học, nghiên cứu sử dụng phương pháp
này để làm nền tảng cho toàn bộ quá trình nghiên cứu đề tài.
Nhân viên CTXH cũng đã vận dụng quan điểm về mối quan hệ giữa
chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử để nghiên cứu, vì
dựa trên nguyên lý thế giới quan của chủ nghĩa Mác - Lê Nin, chủ nghĩa duy
vật biện chứng giải thích các hiện tượng và q trình xã hội trong mối quan
hệ qua lại, trong sự vận động và biến đổi khơng ngừng cịn chủ nghĩa duy vật
lịch sử là sử mở rộng những nguyên lý của chủ nghĩa duy vật biện chứng vào
việc nghiên cứu cuộc sống của xã hội, áp dụng những nguyên lý ấy vào việc
nghiên cứu xã hội, cũng như nghiên cứu các hình thức sinh hoạt xã hội.
Chính vì vậy, khi xem xét và xác định vai trò của nhân viên CTXH
trong việc giải quyết vấn đề thân chủ bị bạo lực gia đình, chúng ta cần xem
xét nó trong mối quan hệ với các nhân tố chủ quan và khách quan khác như:
mơi trường xã hội, hồn cảnh gia đình của người khuyết tật vận động, môi
trường mà người khuyết tật vận động đang sống, các nhu cầu và nguyện vọng
của người khuyết tật vận động.
1.1.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng và Nhà nước về
người khuyết tật
1.1.2.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về người khuyết tật
Chủ tịch Hồ Chí Minh ln khẳng định vai trị quan trọng của nhân tố
con người trong sự việc phát triển và xây dựng đất nước. Người cũng luôn coi
Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

13

Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
trọng việc chăm lo đời sống nhân dân, trong đó Người đặc biệt quan tâm đến
đối tượng người khuyết tật, Người đã từng nói rằng: “Người khuyết tật cần
được chúng ta chăm sóc và giáo dục đặc biệt, đó là nhiệm vụ của tồn Đảng,
tồn dân và là của tất cả mọi người”[16; 3]
Một đất nước muốn tồn tại và phát triển bền vững, đều phải quan tâm
bảo vệ, chăm sóc và giáo dục người khuyết tật. Chúng ta không nên khinh rẻ
những người khuyết tật mà cần có tình cảm và thái độ tơn trọng với họ. Người
khuyết tật có quyền được hưởng tất cả các lợi ích như mọi người trong xã hội,
và thậm chí phải có nhiều ưu đãi hơn đối với họ. Người ln vận động an ủi
người khuyết tật, trái tim không tật nguyền, “tàn nhưng khơng phế” đóng góp
những tài năng của mình làm đẹp cho xã hội, có ích cho đời…
Xác định được vai trị quan trọng của việc chăm sóc và bảo vệ người
khuyết tật. Người thường nhắc nhở mọi người, từ các cấp, các ngành, đoàn
thể phải làm tốt cơng tác giáo dục, chăm sóc và bảo vệ đối với người khuyết
tật. Như vậy, ngay từ quan điểm của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã thể
hiện sự quan tâm của mình đối với tồn thể nhân dân nói chung và người
khuyết tật nói riêng, bên cạnh đó Bác cũng đã kêu gọi sự quan tâm, ủng hộ
đặc biệt của của cộng đồng, của các tổ chức doanh nghiệp, của hội từ thiện…
giành cho người khuyết tật.
1.1.2.2. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về người khuyết tật
Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục người khuyết tật nói chung và người
khuyết tật vận động nói riêng là một trong những chính sách lớn của Đảng và
Nhà nước ta, là truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Đảng ta đã khẳng định:
“Đi đôi với phát triển tăng trưởng kinh tế phải quan tâm giải quyết tốt các vấn
đề xã hội”. Xuất phát từ quan điểm đó, Nhà nước luôn đặc biệt quan tâm đến
đối tượng là người khuyết tật. Đã có rất nhiều Chỉ thị, Quyết định, luật bảo vệ
NKT được Chính phủ ban hành như:

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

14


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
Từ khi ra đời năm 1945, Chính phủ Việt Nam thơng qua nhiều chính
sách và văn bản pháp lý, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho việc huy động
nguồn lực và thực thi các hoạt động trợ giúp NKT nói chung và NKT vận
động nói riêng trong cộng đồng trên nhiều mặt: từ văn bản pháp lý đến việc
trợ giúp xã hội, chăm sóc y tế đến giáo dục dạy nghề và việc làm.
Đặc biệt, gần đây nhất: vào ngày 17/6/2010, Quốc hội nước Cộng hoà
xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã thông qua Luật người khuyết tật (số 51/2010/
QH12) Gồm có 10 chương, 53 điều, Luật Người khuyết tật sẽ có hiệu lực thi
hành từ ngày 1/1/2011.Có giá trị thay thế Pháp Lệnh về người tàn tật năm
1998, với những nội dung mở rộng hơn về quyền của người khuyết tật, việc
chăm sóc sức khỏe, giáo dục, dạy nghề và việc làm đối với người khuyết tật;
bảo trợ xã hội đối với người khuyết tật; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước
về công tác người khuyết tật… Luật Người khuyết tật được kỳ vọng sẽ phát
huy được vai trò, trách nhiệm của cộng đồng, gia đình và xã hội đối với
những đối tượng thiệt thịi là người khuyết tật. Giao trách nhiệm cho các cơ
quan Nhà nước trong việc xây dựng, hoàn thiện và thực hiện các chính sách
trợ giúp người tàn tật. Trong đó trách nhiệm chính:
- Bộ LĐ-TBXH: Rà soát, đánh giá kết quả thực hiện Pháp Lệnh Người
tàn tật; đề xuất những chính sách đối với người tàn tật.
- Bộ Y tế: Xây dựng và triển khai chiến lược chăm sóc người tàn tật,
phát hiện sớm dị tật và phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng; hướng dẫn
miễn, giảm viện phí cho người tàn tật nghèo. Phối hợp Bộ Lao Động xây
dựng các tiêu chí phân loại các dạng khuyết tật .

Cơng tác ni dưỡng, chăm sóc bảo vệ và giáo dục người khuyết tật được
coi là vấn đề ưu tiên trong xây dựng chính sách xã hội của Chính phủ Việt Nam. Nó
địi hỏi sự nỗ lực đồng bộ, liên ngành có hiệu quả của cộng đồng, sự phối hợp của
các ngành, các cấp, sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế và vươn lên của chính bản

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

15


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
thân họ. Song đây lại là vấn đề lâu dài, vì nó cũng chịu những tác động vấn đề kinh
tế xã hội liên quan .
1.1.3. Những lý thuyết vận dụng trong đề tài
1.1.3.1. Lý thuyết nhu cầu của Abraham Masslow
Abraham Maslow(1908 - 1970). Ông là nhà tâm lí học người Mỹ, thuộc
trường phái tâm lý học nhân văn (Humanistic psychology). Ơng ln nhìn
nhận con người theo hướng nhân đạo, lý thuyết của ông được xếp vào trường
phái nhân văn hiện sinh: Lý thuyết về bậc thang nhu cầu đã làm minh chứng
cho điều đó.
Ơng cho rằng: Con người cần được đáp ứng 5 nhu cầu cơ bản để phát
triển và tồn tại:
a) Nhu cầu thể chất sinh lý là các nhu cầu về ăn ở nước uống khơng
khí…
b) Nhu cầu an tồn: là mơi trường sống an tồn khỏe mạnh để đảm bảo
họ tồn tại, họ cần nhà để ở, để tránh mưa..cần được khám chữa bệnh, chăm
sóc, tính mạng được đảm bảo, khơng bị đe dọa.
c) Nhu cầu tình cảm xã hội: là được coi là nhu cầu thuộc về nhóm xã
hội của con người, sự mong muốn được các thành viên trong xã hội quan

tâm…
d) Nhu cầu được tơn trọng: sự bình đẳng thể hiện trong sự lắng nghe dù
đó là trẻ em hay người lớn, người giàu hay người nghèo, dù người đó lành lặn
hay khuyết tật…đều được ghi nhận về sự hiện diện cũng như chính kiến của
cá nhân.
e) Nhu cầu được hồn thiện. Đó là nhu cầu được đến trường, được
nghiên cứu, lao động sáng tạo..để phát triển toàn diện. Nhu cầu này được ơng
đưa lên nhu cầu cuối cùng vì ơng cho rằng nhu cầu này chỉ được thực hiện khi
4 nhu cầu trên được đáp ứng.

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

16


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
Nhu cầu là yếu tố tất yếu, cần thiết để đảm bảo cho sự tồn tại và phát
triển của cá nhân. Theo Karl Marx “nhu cầu là đòi hỏi khách quan của mỗi
người trong những điều kiện nhất định, đảm bảo cho sự sống, phát triển của
mình”. Ở đây thân chủ là NKT vận động tại trung tâm GD DN NTT Nghệ An
mới chỉ đáp ứng một số nhu cầu cơ bản như: nhu cầu thể chất. Còn rất nhiều
nhu cầu như: nhu cầu tình cảm xã hội, nhu cầu an tồn, nhu cầu được tơn
trọng và nhu cầu được thể hiện mình thì dường như chưa được đáp ứng đầy
đủ, em cũng không dám tự tin để thể hiện mình. Bởi vậy cần sự có mặt nhân
viên CTXH lúc này để khơi dậy tiềm năng, năng lực cũng như nhu cầu cần
thiết cho thân chủ.

N/cHoàn thiện
N/cHoàn thiện

N/c Đc tơn trọng
N/c Đc tơn trọng
N/c tình cảm xã hội
N/c tình cảm xã hội
Nhu cầu được an tồn
Nhu cầu được an toàn
Nhu cầu thể chất, sinh lý..
Nhu cầu thể chất, sinh lý..

Hình 2: Mơ hình bậc thang nhu cầu của Abraham Maslow
Từ mơ hình và lý thuyết nhu cầu của MasLow nhân viên CTXH đã áp
dụng trong quá trình giải quyết vấn đề cho thân chủ. Lý thuyết nhu cầu của
Maslow sẽ giúp chúng ta đối chiếu với những gì mà thân chủ đã được đáp
ứng và những gì mà thân chủ còn thiếu hụt. Từ đó đưa ra những kế hoạch và
giải pháp can thiệp phù hợp nhằm hỗ trợ thân chủ và mục đích nghiên cứu.
Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

17


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
1.1.3.2. Cách tiếp cận lý thuyết trị liệu nhận thức
Trị liệu nhận thức là một trường phái tư tưởng với chủ đề chính tập
trung xung quanh khái niệm tư duy. Sự tư duy của một cá nhân được định
hình bởi xã hội và hồn cảnh trực tiếp của người ấy. Trên chiều cạnh này tư
duy quyết định cảm xúc hành vi. Thông qua tư duy con người đặt ra các mục
tiêu ngắn hạn và dài hạn cho hành động của mình trong cuộc sống. Điều này
có nghĩa nếu như việc thực hiện chức năng xã hội của một cá nhân bị khiếm
khuyết thì có nghĩa là tư duy của người đó khơng hồn hảo. Chính vì vậy

hành vi con người thay đổi thì phương thức tư duy cũng phải thay đổi theo.
Đại biểu là Albert Ellis, nhà tâm lý trị liệu với cái nhãn “Trị liệu xúc cảm có
lý trí” và Sheldon (1995) Beck [6; 10].
Trong CTXH, nếu như nhận thức là cách nhìn nhận của một người về
một vấn đề nào đó theo hai chiều hướng tích cực hoặc tiêu cực thì trị liệu
nhận thức là phương pháp tác động vào thân chủ làm thay đổi nhận thức tiêu
cực của họ. Phương thức này sử dụng kĩ thuật “chuyển cơ cấu tư duy” trong
hoạt động giúp đỡ đối tượng. Kỹ thuật này gồm các yếu tố:
- Giúp thân chủ nhận thức được các suy nghĩ sai lầm ảnh hưởng đến
các chức năng của thân chủ.
- Xoá bỏ những suy nghĩ sai lầm mà thay vào đó là những tư duy xác
thực và các hành động có tính chất tích cực để tăng cường các hoạt động chức
năng của thân chủ.
Một số phương thức trị liệu nhận thức được kết hợp với phương thức
thay đổi hành vi để trị liệu các vấn đề tâm lý như bệnh trầm cảm, lo hãi thiếu
tự tin hoặc thiếu tự chủ.
Đối với thân chủ là NKT vận động bị bạo lực gia đình, thân chủ đang
trong tình trạng nhận thức, suy nghĩ sai lầm và tiêu cực. Vì vậy, lúc này nhân
viên CTXH hướng thân chủ đến suy nghĩ tư duy tích cực. Từ việc tìm hiểu và
tiếp cận lý thuyết trị liệu nhận thức, nhân viên CTXH áp dụng lý thuyết này
Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

18


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
để tìm hiểu hành vi, nhận thức hiện tại của thân chủ để từ đó thay đổi nhận
thức đi đến thay đổi hành vi, sớm xóa đi những chấn thương tâm lý, khủng
hoảng tinh thần do bạo lực gia đình gây ra.

1.1.4. Các khái niệm cơng cụ của đề tài
1.1.4.1 Khái niệm của đề tài
- Khái niệm Người khuyết tật
Theo những tài liệu tìm được thì có rất nhiều khái niệm khác nhau về
người khuyết tật:
- Theo DDA (Disability Discrimination Act - Đạo luật chống phân biệt
đối xử với người khuyết tật do quốc hội Anh ban hành): “Người khuyết tật
(Tiếng Anh: People with disability) Là người có một hoặc nhiều khiếm khuyết
về thể chất hoặc tinh thần mà vì thế gây ra những suy giảm đáng kể và lâu dài
đến khả năng thực hiện các hoạt động, sinh hoạt hằng ngày” [15; 1]).
- Theo công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật:“Người khuyết
tật bao gồm những người có khiếm khuyết lâu dài về thể chất, trí tuệ, thần kinh
hoặc các giác quan mà khi tương tác với các rào cản khác nhau có thể gây cản
trở sự tham gia đầy đủ và hiệu quả của họ trong xã hội trên một nền tảng công
bằng như những người khác trong xã hội” [15; 1])
- Theo dự thảo luật, khái niệm “Người khuyết tật” được hiểu “là người
bị khiếm khuyết một phần hay nhiều bộ phận cơ thể hoặc chức năng biểu hiện
dưới những dạng tật khác nhau, làm suy giảm chức năng hoạt động, khiến cho
lao động, sinh hoạt gặp nhiều khó khăn”[5;77].
- Khái niệm Người khuyết tật vận động.
Người khuyết tật được hiểu theo nhiều cách, do vậy theo chúng tôi
người khuyết tật vận động là những người bị tổn thương về những chức năng
của cơ thể, nhẹ thì họ bị ảnh hưởng về các bộ phận của cơ thể như tay, chân,
nặng thì họ có thể bị bại não, bại liệt, bị tổn thương cột sống... Họ khó khăn
trong việc đi lại hoặc khơng thể đi lại được.
Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

19

Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
- Khái niệm Bạo lực gia đình:
Khái niệm bạo lực gia đình vẫn thường được hiểu theo nghĩa hẹp của
chuyên ngành chính trị học.Với cách định nghĩa này, bạo lực vẫn thường
được hiểu với tính chất của một phương thức vận động chính trị. “Bạo lực là
sức mạnh dùng để trấn áp lật đổ” [4; 25]. “Bạo lực là dùng sức mạnh để trấn
áp, chống lại lực lượng đối lập hay lật đổ chính quyền” [4; 26]. Do vậy, Bạo
lực gia đình theo nghiên cứu về “Bạo lực gia đình - một sự sai lệch giá trị”
của Trung tâm ngiên cứu giới và phát triển: “Bạo lực gia đình là một dạng
thức của bạo lực xã hội. Nó là việc các thành viên trong gia đình vận dụng sức
mạnh để quản lý các vấn đề của gia đình” [4; 27]. Và có nhiều hình thức bạo
lực gia đình: bạo lực thân thể, bạo lực lao động, bạo lực tâm lý và bạo lực tình
dục.
1.1.4.2. Phương pháp cơng tác xã hội cá nhân
Trong chuyên ngành, phương pháp công tác xã hội cá nhân được coi là
một trong những công cụ phục vụ chủ yếu của nhân viên CTXH. Nhân viên
CTXH vận dụng trong các cơ sở xã hội, hoặc tổ chức để giúp đỡ những cá
nhân có vấn đề thực hiện chức năng xã hội, nhằm phục hồi và củng cố, phát
triển sự thực thi bình thường chức năng xã hội của cá nhân và gia đình trong
bối cảnh xã hội mà vấn đề của họ đang bị diễn ra và bị tác động. Có nhiều
quan điểm về phương pháp này:
Theo bà Mary Richmond và cộng sự (Đầu những năm 1900): “Công
tác xã hội cá nhân là một tổng thể gồm 3 mặt: nghiên cứu xã hội - chuẩn đoán
- trị liệu” (Ngày nay gồm 7 bước: nhận diện vấn đề, thu thập dữ liệu, thẩm
định, chuẩn đoán, kế hoạch trị liệu, trị liệu, lượng giá để tiếp tục hay chấm
dứt) [5; 106].
Nghiên cứu về phương pháp này, Lê Văn Phú - Khoa xã hội học trường
Đại học khoa học và nhân văn định nghĩa: “Phương pháp CTXH cá nhân là
một phương pháp can thiệp để giúp một cá nhân thốt khỏi những khó khăn

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

20


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
trong đời sống vật chất và tinh thần: chữa trị, phục hồi sự vận hành các chức
năng xã hội của họ, giúp họ nhận thức và giải quyết vấn đề xã hội bằng khả
năng của chính mình”. Phương pháp này được thực hiện theo tiến trình 7
bước: Từ bước tiếp cận thân chủ, xác định vấn đề, thu thập thơng tin, chẩn
đốn, lên kế hoạch trị liệu đến trị liệu và lượng giá [5;107]
Với đối tượng người khuyết tật bị bạo lực gia đình chúng tơi sử dụng
phương pháp này với tiến trình 7 bước để làm cơng cụ phục vụ cho mục đích
nghiên cứu.
1.1.5. Một số cách tiếp cận trong phương pháp CTXH Cá nhân
Tùy theo mức độ các vấn đề xã hội của thân chủ và diến biến tâm sinh
lý của cá nhân, nhân viên CTXH lựa chọn những cách tiếp cận phù hợp:
- Cách tiếp cận tâm lý xã hội: Quan tâm đến diến biến của nội tâm con
người và môi trường sống của họ.
- Cách tiếp cận giải quyết vấn đề: Sự lôi cuốn thân chủ cùng tham gia
vào tiến trình giải quyết vấn đề tự nó là một cách trị liệu.
- Cách tiếp cận chức năng: Dịch vụ được cung cấp trên cơ sở chức năng
của cơ quan xã hội là phương tiện trị liệu.
- Cách tiếp cận tập trung vào một nhiêm vụ: Tập trung vào việc giúp
thân chủ đạt được một mục tiêu cụ thể trong một thời gian định trước.
- Cách tiếp cận can thiệp khi khủng hoảng: Tích cực tác động vào chức
năng hoạt động tâm lý xã hội của một cá nhân trong giai đoạn khủng hoảng.
- Cách tiếp cận tổng quát: Không chỉ tập trung giải quyết các khó khăn
của thân chủ mà đặc biệt chú trọng đến việc phát huy sức bật dậy của đối

tượng.
Trong quá trình nghiên cứu, nhân viên CTXH đều sử dụng tương đối
các cách tiếp cận trên, đặc biệt là cách tiếp cận can thiệp khi khủng hoảng và
cách tiếp cận giải quyết vấn đề vì trường hợp thân chủ là người khuyết tật vận
động bị bạo lực gia đình, những biểu hiện tâm lý, cảm xúc cũng như suy nghĩ
Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

21


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
và các hành động đều khó nắm bắt. Mặt khác nhân viên CTXH trong khi vận
dụng các cách tiếp cận phải biết vận dụng phù hợp trong từng giai đoạn từng
thời điểm, phải biết kết hợp với việc sử dụng kỹ năng quan sát, tổng hợp, tóm
tắt vấn đề…để việc tiếp cận mang lại hiệu quả tối ưu nhất.
1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài
1.2.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của kinh tế, sự biến
đổi xã hội thì nhận thức về người khuyết tật cũng được nâng lên, có nhiều
nghiên cứu đã đề cập đến một số vấn đề về khó khăn, về tình hình người
khuyết tật… trong số đó có nhiều đề tài nghiên cứú chuyên sâu về Người
khuyết tật có giá trị thực tiễn như:
Nghiên cứu “Người khuyết tật ở Việt Nam - kết quả điều tra tại Thái
Bình, Quảng Nam, Đà Nẵng, Đồng Nai” của Viện nghiên cứu và phát triển xã
hội, NXB chính trị quốc gia, Hà Nội năm 2008: Nghiên cứu đã có những phân
tích mang tính tổng qt về NKT, cơng trình nghiên cứu và phát triển xã hội
thực hiện trên cơ sở kết quả điều tra tai 4 tỉnh Thái Bình, Quảng Nam, Đà
Nẵng và Đồng Nai khảo sát trên 8.068 hộ gia đình được chọn ngẫu nhiên từ
tất cả các hộ gia đình từ ở 49 Phường, xã của 4 tỉnh và 5.497 NKT là thành

viên của những gia đình đó. Mục tiêu nghiên cứu của cơng trình này là đánh
giá tình hình kinh tế - xã hội mà NKT bao gồm những người có thể bị ảnh
hưởng bởi chất độc gia cam, đang sống và làm việc ở những tỉnh thành có số
NKT cao ở Việt Nam. Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu này là:
- Đi sâu vào tìm hiểu các khía cạnh về xã hội như sự tham gia và hịa
nhập xã hội của NKT, tìm hiểu, phân tích vấn đề giới trong khuyết tật. Thái
độ của cộng đồng, bao gồm cả sự kỳ thị và sự phân biệt đối xử với NKT và
nghiên cứu này đi sâu hơn về những khó khăn đa dạng và nhiều mặt mà NKT
hiện đang gặp phải.

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

22


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
- Nghiên cứu những mục đích cung cấp cơ sở thơng tin giúp cho việc
hồn thiện chính sách cũng như thiết kế những cơng trình hiệu quả.
- Nghiên cứu đi sâu tìm hiểu những khó khăn liên quan đến NKT do
nhiễm chất độc đioxin từ chất độc gia cam được rải khắp Việt Nam trong
chiến tranh.
- Mục đích chính của nghiên cứu là xác định những khó khăn và nhu
cầu cần trợ giúp của NKT.
Nghiên cứu đã đưa ra một số phát hiện chính như sau:
- Đặc điểm kinh tế - xã hội của hộ gia đình có NKT gồm những đặc
điểm về nhân khẩu học, tài sản, khả năng tiếp cận, thu nhập và chi phí, khuyết
tật và mức sống.
- Đặc điểm kinh tế xã hội của NKT bao gồm các đặc điểm về nhân
khẩu học, trình độ học vấn, về việc làm và tình trạng khuyết tật.

- Những khó khăn của NKT về sinh hoạt hằng ngày, về giáo dục, việc
làm, tiếp cận dịch vụ y tế, kết hơn, cách tiếp cận thơng tin và khó khăn trong
các hoạt động văn hóa thể thao.
- Kì thị phân biệt đối xử với NKT
- Hỗ trợ NKT
Tác phẩm “Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng” của GS. TS Cao
Minh Châu, NXB Y học, Hà Nội 2008 đã đề cập đến chương trình phục hồi
chức năng dựa vào cộng đồng được triển khai từ năm 1987 cho đến nay tại
nhiều tỉnh thành trong cả nước. Nghiên cứu đề cập đến những kiến thức về
các dạng khuyết tật, nguyên nhân khuyết tật, biện pháp phòng ngừa, phát hiện
sớm và can thiệp sớm tại Việt Nam. Nghiên cứu cũng đã đề cập đến chương
trình phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng (cho NKT và gia đình), mục tiêu
của phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng đến năm 2010, những người cùng
tham gia chương trình phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng, các hoạt động
cụ thể trong chương trình, trợ giúp NKT và gia đình, hệ thống trợ giúp phục
Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

23


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
hồi chức năng dựa vào cộng đồng cho người khuyết tật, gia đình NKT và
cộng tác viên.
Những nghiên cứu về người khuyết tật còn phải kể đến một số tác
phẩm nghiên cứu khác như: “Sách về Bảo trợ và thúc đẩy xã hội”, NXB Văn
hóa Thơng tin, Hà Nội năm 2008 và “Nghiên cứu thực trạng và những giải
pháp truyền thơng dân số kế hoạch hóa gia đình cho NKT trong độ tuổi sinh
sản ở Quảng Trị”. Luận án Thạc sĩ của Trần Văn Thành. Các nghiên cứu này
đã tìm hiểu về những thực trạng NKT và đưa ra được cái nhìn chung cho

NKT bị nhiễm đioxin.
Ngồi những nghiên cứu về người khuyết tật, các tác giả trong và ngoài
nước nhận thức được những hậu quả nghiêm trọng của nạn bạo lực gia đình
(BLGĐ): Bạo lực gia đình đang xảy ra không chỉ ở Việt Nam mà trên tồn thế
giới bằng những hình thức khác nhau đối với cả tầng lớp yếu thế. Từ đó
những nghiên cứu về vấn đề bạo lực gia đình đã xuất hiện:
Bài viết đầu tiên về “Bạo lực gia đình ở Việt Nam” in trên tạp chí Khoa
học và Phụ nữ 1994 của T.S Lê Thị Quý đã xác định năm nguyên nhân chính
của nạn BLGĐ: Nguyên nhân kinh tế, nguyên nhân văn hóa - xã hội, nguyên
nhân sức khỏe và nguyên nhân thuộc về phía phụ nữ, tuy nhiên nguyên nhân
lớn nhất, sâu xa nhất chính là bất bình đẳng trong quan hệ giới.
Cơng trình nghiên cứu: Báo cáo “Ngăn chặn bạo hành gia đình: Phổ
biến tài liệu hướng dẫn tư vấn chống bạo hành cho các cộng đồng ở nông
thôn” của tác giả Lê Phương Mai và cộng sự tại 5 xã thuộc tỉnh Bỉnh Dương
năm 2001. Tác giả cũng đã đưa ra một số nguyên nhân của bạo lực gia đình
và chia ra 3 loại bạo hành: bạo hành tinh thần, bạo hành thể chất và bạo hành
tình dục. Các tác giả đặc biêt nhấn mạnh tới những trường hợp phụ nữ bị đánh
khi có thai. Cùng với việc nêu ra hậu quả nghiêm trọng của nạn bạo hành.
Trên cơ sở đó đưa ra một số giải pháp phịng chống bạo hành gia đình, chủ

Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

24


Khóa luận tốt nghiệp ngành Cơng tác xã hội
Cơng tác xã hội cá nhân với người khuyết tật bị bạo lực gia đình
yếu hướng vào việc tuyên truyền, tập huấn tư vấn cho người dân trong việc
phòng chống nạn bạo hành trong gia đình.
Ngồi những nghiên cứu về BLGĐ được phổ biến bằng tiếng Việt thì

cũng có nghiên cứu viết bằng Tiếng Anh: “Domestic violence in Việt
Nam”(BLGĐ ở VN) do tổ chức Asia Dacific Forum on women,vaw and
developmen(APW LD ) xuất bản năm 2000
Tác giả đã trình bày kết quả của một cuộc khảo sát xã hội học về
BLGĐ tại ngoại thành Hà Nội. Bằng những số liệu và dẫn chứng cụ thể, tác
giả cũng đã khẳng định hậu quả của nạn BLGĐ: Để lại những di chứng nặng
nề trên đời sống tình cảm, tinh thần nhận thức của nạn nhân, là nguyên nhân
chủ yếu dẫn đến sự tan vỡ gia đình… BLGĐ khơng chỉ xảy ra trong mối quan
hệ gia đình giữa vợ và chồng mà cả giữa cha mẹ với con cái và con cái với
cha mẹ.
Tìm hiểu và nghiên cứu các tác phẩm này chúng tôi thấy rằng hầu như
những đề tài, những vấn đề nghiên cứu về người khuyết tật hoặc nghiên cứu
về bạo lực gia đình mới chỉ rõ ra từng nguyên nhân, thực trạng về NKT hoặc
về tình trạng BLGĐ đang diễn ra trong từng giới và từng gia đình. Chưa có
nhiều tác phẩm nghiên cứu về NKT vận động bị BLGĐ cũng như những dịch
vụ hỗ trợ chăm sóc, hỗ trợ cho đối tượng này. Vì vậy, đề tài “Cơng tác xã hội
cá nhân với người khuyết tật vận động bị bạo lực gia đình”, Nghiên cứu ứng
dụng phương pháp CTXH cá nhân để can thiệp, hỗ trợ cho thân chủ xóa đi
chấn thương về tâm lý, vượt lên chính mình và hồn cảnh để sớm hòa nhập
cộng đồng là rất cần thiết.
1.2.2. Tổng quan về địa bàn nghiên cứu
a) Lịch sử hình thành Trung tâm Giáo dục Dạy nghề người tàn tật
Nghệ An
Cùng với sự biến đổi của xã hội, Trung tâm Dạy nghề người tàn tật
Nghệ An trải qua một quá trình thành lập với nhiều tên gọi khác nhau: Lúc
Sinh viên: Lê Thị Trang - K48 - Công Tác Xã hội - Trường Đại học Vinh

25