Một số giải pháp quản lý công tác đổi mới phương pháp dạy học môn tiếng anh ở các trường ttrung học phổ thông huyện bố trạch, tỉnh quảng bình luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (642.77 KB, 129 trang )
Bộ giáo dục và đào tạo
Trờng đại học vinh
Nguyễn tất thiện
MộT Số GIảI PHáP QUảN Lý công tác
ĐổI MớI PHƯƠNG PHáP DạY HọC môn tiếng anh
ở CáC TRƯờNG TRUNG HọC PHổ THÔNG
huyện bố trạch, tỉnh quảng bình
luận văn thạc sỹ khoa häc gi¸o dơc
NghƯ An, N¡M 2012
Bộ giáo dục và đào tạo
Trờng đại học vinh
Nguyễn tất thiện
MộT Số GIảI PHáP QUảN Lý công tác
ĐổI MớI PHƯƠNG PHáP DạY HọC môn tiếng anh
ở CáC TRƯờNG TRUNG HọC PHổ THÔNG
huyện bố trạch, tỉnh quảng bình
chuyên ngành: quản lý giáo dục
mà số: 60.14.05
luận văn thạc sỹ khoa học giáo dơc
Ngêi híng dÉn khoa häc: PGS.TS ph¹m minh hïng
NghƯ An, N¡M 2012
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tác giả đã nhận
được sự giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện thuận lợi của Ban Giám hiệu, các
thầy giáo, cô giáo của Trường Đại Học Vinh, các cấp lãnh đạo, các bạn đồng
nghiệp và gia đình.
Tác giả xin chân thành cảm ơn sâu sắc tới Ban Giám hiệu, các khoa, phòng,
các bộ phận, các thầy giáo, cô giáo, cán bộ, nhân viên của Trường Đại học
Vinh. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Phạm
Minh Hùng - người hướng dẫn khoa học - đã tận tình hướng dẫn tác giả
hoàn thành luận văn này.
Đồng thời xin chân thành cảm ơn đến các cấp lãnh đạo tỉnh Quảng Bình, Sở
Giáo dục và Đào tạo Quảng Bình; lãnh đạo huyện, Phịng Giáo dục Bố
Trạch; cán bộ quản lý, các thầy giáo, cô giáo, nhân viên và học sinh của các
trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình đã nhiệt tình giúp đỡ tác giả
trong q trình nghiên cứu và hồn thành đề tài.
Mặc dù rất cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả
rất mong nhận được sự góp ý chân thành của q thầy giáo, cơ giáo, các
đồng nghiệp và độc giả.
Xin chân thành cảm ơn !
Nghệ An, năm 2012
Tác giả luận văn
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
......................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................................
1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC ĐỔI
............................................................................................ ................................................................. .............................................................
6
6
6
............................................................................................ ................................................................. ...............................................................
8
MỚI PPDH MÔN TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG THPT
1.1.
Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
………………………………………………………………….…
...................................................................................... ................................................................. .......................................................
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Dạy học và phương pháp dạy học
1.2.2. Đổi mới và đổi mới phương pháp dạy học
1.2.3. Quản lý và quản lý công tác đổi mới phương pháp dạy học môn
Tiếng Anh
1.2.4. Giải pháp và giải pháp quản lý công tác đổi mới phương pháp dạy
học môn Tiếng Anh
1.3. Vấn đề quản lý công tác đổi mới phương pháp dạy học môn
Tiếng Anh ở trường THPT
1.3.1. Khái quát về môn Tiếng Anh và đổi mới phương pháp dạy học môn
Tiếng Anh ở trường THPT
1.3.2. Mục tiêu, yêu cầu, nội dung, cách thức quản lý công tác đổi mới
phương pháp dạy học môn Tiếng Anh ở trường THPT
1.3.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý công tác đổi mới
PPDH môn Tiếng Anh ở trường THPT
................................................................................. ................................................................................................................
................................................................................ ................................................................................ ...............................
.............................................................. .......................................................................................
....................................................................................................................................... ................................................................. ................................................................. ........................................................
9
10
12
13
................................................................................................................. ................................................................. ............................................................................................
16
............................................................................................ ................................................................. ...............................................................
17
............................................................................................... ................................................................. ....................................................................
17
................................................................................
......................................................................................................................................................................
21
25
Chương 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC ĐỔI
MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG
THPT HUYỆN BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH
30
Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội và tình hình giáo
dục của huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình
30
..................................................
2.1.
..................................................................................................................................
2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Bố Trạch
2.1.2. Tình hình giáo dục huyện Bố Trạch
2.2.
...............................................................................................
..........................................................................................................................................................................................
Thực trạng đổi mới PPDH môn Tiếng Anh ở các trường THPT
huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình
....................................................................................................................................................................................
2.2.1. Đặc điểm tình hình, chất lượng CBQL, giáo viên Tiếng Anh và chất
lượng bộ môn Tiếng Anh của các trường THPT huyện Bố Trạch
2.2.2. Thực trạng nhận thức về đổi mới PPDH môn Tiếng Anh của đội ngũ
cán bộ quản lý, giáo viên các trường THPT huyện Bố Trạch
30
32
40
.......................
40
................................................
43
2.2.3. Thực trạng đổi mới PPDH của giáo viên Tiếng Anh ở các trường
THPT huyện Bố Trạch
2.3. Thực trạng quản lý công tác đổi mới PPDH môn Tiếng Anh ở
các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình
2.3.1. Thực trạng quản lý mục đích, u cầu đổi mới PPDH mơn Tiếng
Anh ở các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình
2.3.2. Thực trạng quản lý việc tổ chức, triển khai đổi mới PPDH môn
Tiếng Anh ở các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình
2.3.3. Thực trạng quản lý việc thực hiện đổi mới PPDH môn Tiếng Anh
của giáo viên và học sinh ở các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh
Quảng Bình
2.3.4. Thực trạng quản lý kết quả đổi mới PPDH môn Tiếng Anh ở các
trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình
2.3.5. Thực trạng quản lý các điều kiện đảm bảo cho đổi mới PPDH môn
Tiếng Anh ở các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình
2.4. Nguyên nhân của thực trạng
2.4.1. Nguyên nhân thành công
...............................................................................................................................................................................................................................................................
45
......................................................................
49
.....................................................
49
.................
52
............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................
................
......................................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................................
2.4.2. Nguyên nhân hạn chế, thiếu sót
54
60
62
63
64
65
..........................................................
..........................................................
..........................................................
..................................
.
Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC ĐỔI MỚI PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN
BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH
........................................................................ .......................................
3.1.
3.2.
Nguyên tắc đề xuất giải pháp
Các giải pháp quản lý công tác đổi mới PPDH môn Tiếng Anh ở
các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình
...................................................................................................................................................................................................................
......................................................................
68
68
69
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên về sự cần thiết phải tăng
cường quản lý công tác đổi mới PPDH môn Tiếng Anh
69
3.2.2. Xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH môn Tiếng Anh một cách khoa
học
71
...........................................................................
................................................................ ................................................................ ................................................................ ................................................................ ........................................................................................................
3.2.3. Tổ chức, chỉ đạo chặt chẽ công tác đổi mới PPDH môn Tiếng Anh
……….
3.2.4. Thường xuyên kiểm tra, đánh giá công tác đổi mới PPDH môn Tiếng
Anh
................................................................ ................................................................ ................................................................ ................................................................ ....................................................................................................
74
82
3.2.5. Đảm bảo các điều kiện để quản lý hiệu quả công tác đổi mới PPDH
môn Tiếng Anh
86
3.3.
88
................................................................ ................................................................ ................................................................ ................................................................ ...................................
Khảo sát sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất
3.3.1. Mục đích khảo sát
..........................................................................................................................................................................................................................................................................................
3.3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát
.............................................................................................................................................................................................
88
88
......................................................................................................................................................................................................................................................................................
88
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
89
3.3.3. Đối tượng khảo sát
3.3.4. Kết quả khảo sát
..............
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
....................................................................................................................................................................................................................................................
94
CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ CĨ LIÊN
QUAN ĐẾN LUẬN VĂN
96
TÀI LIỆU THAM KHẢO
97
.........................................................................................................................................................................................................................................................................
PHỤ LỤC
.
.........................................................................................................................................................................................................................................................................
BẢNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
CB
Cán bộ
CBQL
Cán bộ quản lý
CNH- HĐH
Cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa
CNTT
Cơng nghệ thơng tin
CSVC
Cơ sở vật chất
GD và ĐT
Giáo dục và đào tạo
GV
Giáo viên
GVCN
Giáo viên chủ nhiệm
HS
Học sinh
HT
Hiệu trưởng
KT- XH
Kinh tế - xã hội
NV
Nhân viên
NXB
Nhà xuất bản
PPDH
Phương pháp dạy học
SGK
Sách giáo khoa
TB
Trung bình
TBDH
Thiết bị dạy học
TBKT
Thiết bị kỹ thuật
TH
Tiểu học
THCS
Trung học cơ sở
THPT
Trung học phổ thông
TTCM
Tổ trưởng chuyên môn
TƯ
Trung ương
UBND
Uỷ ban nhân dân
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
1
MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Nước ta đang bước vào giai đoạn phát triển mới trong bối cảnh cả thế
giới đang thay đổi nhanh chóng. Hồ bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế
lớn. Tồn cầu hóa và cách mạng khoa học - công nghệ phát triển mạnh mẽ,
thúc đẩy q trình hình thành xã hội thơng tin và kinh tế tri thức. Sự phát triển
kinh tế - xã hội trong bối cảnh đó đặt ra những yêu cầu mới đối với người lao
động, do đó cũng đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ
và đào tạo nguồn nhân lực. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI (01/2011) tiếp
tục khẳng định: “Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển
nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước,
xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam. Phát triển giáo dục đào tạo
cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho
giáo dục và đào tạo là đầu tư cho phát triển.” [14; tr.77].
Việt Nam là thành viên của Tổ chức thương mại thế giới (WTO), trong
xu thế đổi mới, hội nhập và mở cửa, nước ta đã và đang tăng cường mối quan
hệ hợp tác với nhiều nước trên thế giới trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính
trị, văn hóa, giáo dục, quốc phịng, an ninh, khoa học - kỹ thuật, du lịch... Bởi
vậy giáo dục cần đào tạo đội ngũ nhân lực có khả năng đáp ứng được những
đòi hỏi mới của xã hội và thị trường lao động như năng lực hành động, tính
năng động, sáng tạo, và năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, đặc biệt là
các vấn đề mang tính quốc tế. Do đó nguồn nhân lực mới khơng chỉ giỏi
chun mơn mà cần phải thông thạo ngoại ngữ. Tiếng Anh là ngôn ngữ quốc
tế, là công cụ để mọi người khám phá thế giới, tiếp cận tri thức nhân loại, tài
liệu nước ngồi và các phương tiện cơng nghệ hiện đại khác. Là nhân tố quan
trọng đối với các nước đang phát triển, đặc biệt như Việt Nam chúng ta.
2
Với tầm quan trọng đó, Nghị Quyết Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam
lần thứ XI về Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 chỉ rõ: “Đổi
mới mạnh mẽ nội dung, chương trình, phương pháp dạy và học ở tất cả các
cấp, bậc học. Tích cực chuẩn bị để từ sau năm 2015 thực hiện chương trình
giáo dục phổ thông mới. Mở rộng và nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ”.
[14; tr.131-132].
Để đáp ứng yêu cầu mới của sự phát triển kinh tế - xã hội, giáo dục - đào
tạo Việt Nam trong những năm qua đã thực hiện đổi mới tồn diện và đã có
những chuyển biến tích cực, đạt được một số thành tựu nhất định. Tuy nhiên,
vẫn còn một số tồn tại, yếu kém: “Chương trình, giáo trình, phương pháp giáo
dục chậm đổi mới, chậm hiện đại hóa...”; “Cơng tác quản lý giáo dục còn
nhiều yếu kém và là nguyên nhân chủ yếu của nhiều yếu kém khác...”. [2].
Đổi mới phương pháp dạy học là một trong những nhiệm vụ quan trọng
của đổi mới giáo dục để phù hợp với mục tiêu, nội dung, chương trình. Thời
gian qua, việc đổi mới PPDH đã được triển khai sâu rộng và đã đạt được
những thành quả đáng kể. Nhiều cán bộ quản lý trường học có hiểu biết sâu
sắc về quản lý đổi mới phương pháp dạy học đã góp phần nâng cao chất
lượng giảng dạy và giáo dục đáp ứng yêu cầu sự nghiệp đổi mới của đất nước.
Các trường trung học phổ thông trên tồn tỉnh Quảng Bình nói chung,
trên huyện Bố Trạch nói riêng đã có những cố gắng trong việc đổi mới PPDH
và đã đạt được những tiến bộ trong việc phát huy tính tíc cực của học sinh.
Nhiều cán bộ quản lý và giáo viên có tay nghề sư phạm và kiến thức chuyên
môn khá vững vàng nên đã đạt nhiều thành tích cao. Tuy vậy, một thực tế
đáng băn khoăn đó là ở các trường THPT hiện nay vẫn cịn khơng ít giáo viên
giảng dạy Tiếng Anh chưa hiểu hoặc hiểu chưa đúng, chưa đầy đủ về phương
pháp dạy bộ môn. Trong bài giảng giáo viên thường thiên về diễn giải các quy
tắc ngữ pháp mà ít rèn luyện các kỹ năng nghe (listening), nói (speaking), đọc
(reading), viết (writing). Khơng ít giáo viên chưa nắm được cách thức tổ chức
3
và quy trình soạn giảng theo phương pháp mới (phương pháp giao tiếp –
communicative approach). Vì vậy, học sinh chưa phát huy vai trị chủ động,
tích cực trong học tập ở trường cũng như tự học ở nhà. Bên cạnh đó các
phương tiện thiết bị dạy học cịn khiêm tốn, chưa đáp ứng được yêu cầu và
nhu cầu ngày càng cao của giáo dục và đặc điểm môn học. Mặt khác, công tác
quản lý đổi mới phương pháp dạy học mơn Tiếng Anh của một số Hiệu
trưởng cịn nhiều hạn chế, bất cập nên việc dạy học môn Tiếng Anh chưa đáp
ứng yêu cầu, kết quả còn thấp cũng như chưa đồng đều giữa các vùng. Vì vậy,
việc tìm kiếm, đề xuất các giải pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học
môn Tiếng Anh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của các trường THPT là
một điều kiện thực tế cần được giải quyết.
Cho đến nay, đã có một số cơng trình nghiên cứu về quản lý việc đổi
mới phương pháp dạy học. Riêng việc nghiên cứu lý luận, khảo sát thực trạng
và xác lập các giải pháp quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học môn
Tiếng Anh các trường THPT ở tỉnh Quảng Bình thì chưa có đề tài nào nghiên
cứu một cách có hệ thống và mang tính khoa học.
Xuất phát từ những lý do trên đây, chúng tôi chọn đề tài : "Một số giải
pháp quản lý công tác đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Anh ở các
trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình" để nghiên cứu.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các giải pháp nâng
cao hiệu quả quản lý công tác đổi mới PPDH môn Tiếng Anh ở các trường
THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
3.1. Khách thể nghiên cứu
Vấn đề quản lý công tác đổi mới PPDH ở trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
4
Một số giải pháp quản lý công tác đổi mới phương pháp dạy học môn
Tiếng Anh ở các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Có thể nâng cao hiệu quả quản lý công tác đổi mới PPDH môn Tiếng
Anh ở các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, nếu đề xuất được
các giải pháp có cơ sở khoa học và có tính khả thi.
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý công tác đổi mới PPDH
môn Tiếng Anh ở trường THPT.
5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của vấn đề quản lý công tác đổi mới
PPDH môn Tiếng Anh ở các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.
5.3. Đề xuất một số giải pháp quản lý công tác đổi mới PPDH môn
Tiếng Anh ở các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây dựng
cơ sở lý luận của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận có các
phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu
- Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thơng tin thực tiễn để xây
dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu thực
tiễn có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp điều tra;
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục;
5
- Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động;
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia.
6.3. Phương pháp thống kê toán học
Phương pháp này nhằm xử lý các số liệu thu được.
7. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN
7.1. Về lý luận
Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về đổi mới PPDH và quản lý đổi mới
PPDH môn Tiếng Anh ở trường THPT.
7.2. Về thực tiễn
Khảo sát thực trạng và đề xuất được một số giải pháp nâng cao hiệu quả
quản lý công tác đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Anh ở các trường
THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.
8. CẤU TRÚC LUẬN VĂN
Ngồi phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục nghiên cứu,
luận văn gồm có 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý công tác đổi mới PPDH
môn Tiếng Anh ở trường THPT.
- Chương 2: Cơ sở thực tiễn của vấn đề quản lý công tác đổi mới PPDH
môn Tiếng Anh ở các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.
- Chương 3: Một số giải pháp quản lý công tác đổi mới PPDH môn
Tiếng Anh ở các trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.
6
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Dạy học là hoạt động lao động xã hội xuất hiện từ lúc con người có nhu
cầu truyền lại cho thế hệ sau những kinh nghiệm của thế hệ trước. Hoạt động
quản lý xuất hiện khi có sự phân cơng lao động trong xã hội. Lý luận về
PPDH và quản lý đổi mới PPDH được hình thành và phát triển cùng với sự
hình thành và phát triển của giáo dục.
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Cùng với sự phát triển của xã hội, PPDH đã ra đời và không ngừng hoàn
thiện. Các loại Phương pháp dạy học ngoại ngữ được ra đời rất sớm, chúng ta có
thể sơ lược một số phương pháp dạy học ngoại ngữ cơ bản, tiêu biểu trên thế
giới như sau.
- Grammar-translation method (Phương pháp ngữ pháp-phiên dịch): Là
một trong những phương pháp dạy - học ngoại ngữ ra đời sớm nhất thế giới
nhằm đáp ứng nhu cầu bành trướng về chính trị, lãnh thổ, tơn giáo của các
nhà nước Hi Lạp, La Mã, đạo Cơ đốc v.v... thời cổ đại ở Châu Âu.
- The audio-lingual method (Phương pháp nghe-nói): Phương pháp này ra
đời tại Mỹ trong chiến tranh thế giới lần thứ 2 để đáp ứng nhu cầu học ngoại
ngữ một cách nhanh chóng để phục vụ các mục đích của quân đội.
- The Direct Method (Phương pháp trực tiếp): Celce-Murcia (1991) đã
nghiên cứu và cho rằng phương pháp này có những đặc điểm chính như hồn
tồn khơng sử dụng tiếng mẹ đẻ trên lớp, giáo viên thường là người bản ngữ
7
hoặc có năng lực ngoại ngữ cao, giáo viên thường sử dụng vật thật, tranh ảnh,
cử chỉ để giải thích nghĩa từ mới, bài dạy được tiến hành từ những cuộc hội
thoại hay những mẫu chuyện vui, thường là liên quan tới những tình huống
sinh hoạt hiện đại.
- Communicative approach (Phương pháp giao tiếp): Được phát triển bởi
Tracy Terrell và Stephen Krashen từ những năm 1960 đến nay. Là phương
pháp dạy học ngoại ngữ phổ biến nhất và hiệu quả nhất hiện nay. Hầu hết các
giáo trình, SGK phổ thơng Tiếng Anh trên thế giới và ở Việt Nam hiện nay
đều được biên soạn dựa theo quan điểm của phương pháp này. Qua đó, coi
mục tiêu cuối cùng của dạy học ngoại ngữ là phát triển kỹ năng giao tiếp/kỹ
năng ngôn ngữ (linguistic skills), năng lực giao tiếp (communicative
competence).
- Suggestopedia (Phương pháp học tiếng một cách thư giản): Năm 1979,
một nhà tâm lý sư phạm học người Bulgari tên là Gerogi Lozano, dựa vào
những triết lý cơ bản của môn phái Yoga, thiết kế nên phương pháp này.
- Silent way (Phương pháp dạy học im lặng): Gattegno phát triển phương
pháp này năm 1972 với niềm tin rằng người học cần phải học độc lập, tự giác,
biết cộng tác với các thành viên khác trong lớp để giải quyết tình huống.
Richard và Rodgers (1986:99) tóm tắt phương pháp này như là phương pháp
có khả năng thúc đẩy q trình học chứ khơng phải thuần túy học thuộc lịng
hay nhắc lại những gì phải học.
- The total physical response method (Phương pháp hồi đáp hoàn toàn
bằng cơ thể): James Asher phát triển phương pháp này năm 1977 dựa trên lý
thuyết ngôn ngữ học cấu trúc, chủ nghĩa hành vi trong tâm lý học và xu
hướng nhân văn trong giảng dạy theo nguyên tắc của phương pháp tự nhiên.
- Community language learning (Phương pháp học tiếng theo cộng
đồng): Được phát triển bởi Charlees Curan (1972), với phương pháp này giáo
viên đóng vai trị là người tư vấn viên, người học là người cộng tác. Người
8
học thường ngồi đối diện nhau trong một nhóm nhỏ theo cộng đồng ngôn
ngữ, tranh luận bằng tiếng mẹ đẻ trước, sau đó bằng ngoại ngữ, giáo viên có
thể dịch những câu nói đó của người học sang ngoại ngữ, sau đó người học
nhắc lại lời của giáo viên.
Sau đây là một số cơng trình nghiên cứu về PPDH ở nước ngoài:
- Blaire/Doff, Adrian (1995), Teach English, Cambridge University
Press, Great Britain. Cuốn sách này nói về cách dạy học Tiếng Anh, NXB
Cambridge, Anh, năm 1995.
- Jane Willis & Dave Willis (Editors) (2003), Challenge and Change in
Language Teaching, Macmillan Publisher. Do Jane Willis & Dave Willis biên
tập, nói về sự thay đổi và thách thức trong dạy học ngôn ngữ Anh. NXB
Macmillan Publisher, năm 2003.
- McKay, S.L. (2002). Teaching English as an International Language:
Rethingking Goals and Approaches. NewYork: Oxford University Press. Sách
này nói về các phương pháp dạy học Tiếng Anh, NXB Đại học Oxford, năm
2002.
- Richards, J.C & Renandya, W.A. (2002). Methodology in Language
Teaching: An Anthology of Cerrent Practice. United Kingdom: Cambridge
University Press. Sách này nói về phương pháp giảng dạy ngôn ngữ, NXB
Đại học Cambridge, Anh, năm 2002.
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) mở ra một thời kỳ mới cho sự
phát triển kinh tế, văn hóa, giáo dục của đất nước, đã thổi một luồng sinh khí
mới vào cơng tác nghiên cứu về PPDH tích cực. Một số cơng trình đã được
xuất bản như: “Mơ hình dạy học tích cực lấy người học làm trung tâm” của
tác giả Nguyễn Kỳ, NXB Giáo dục, 1996; “Giáo dục học, một số vấn đề về lý
luận và thực tiễn” của Hà Thế Ngữ, NXB Đại học quốc gia, Hà Nội, 2001;
“Phương pháp dạy học tuyền thống và đổi mới” của Thái Duy Tuyên, NXB
9
Giáo dục, Hà Nội, 2007; “Đổi mới phương pháp đào tạo giáo viên” của
Nguyễn Ngọc Hợi, Phạm Minh Hùng, Thái Văn Thành, Tạp chí Giáo dục, số
108/2, 2005.
Tuy nhiên vấn đề quản lý PPDH ít được nghiên cứu. Các cơng trình
nghiên cứu vấn đề đổi mới PPDH và quản lý đổi mới PPDH ở trường THPT
gần đây có:
- Nguyễn Văn Châu (2003), “Những giải pháp tăng cường hiệu quả quản
lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng các trường THPT”. Luận án tiến sỹ.
- Từ Xuân Hóa (2009), “Biện pháp quản lý đổi mới PPDH của hiệu
trưởng các trường THPT cơng lập Tỉnh Quảng Bình”. Luận Văn thạc sỹ
QLGD, Đại học Sư phạm Huế.
- Nguyễn Trung Phương (2010), “Một số giải pháp quản lý hoạt động
đổi mới phương pháp dạy học ở các trường Trung học phổ thông Thành phố
Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa”. Luận văn thạc sỹ QLGD, Đại học Vinh.
- Hoàng Thị Hải Đường (2011), “Một số giải pháp quản lý hoạt động
dạy học môn Tiếng Anh ở Trường ĐHCN.TP.HCM - Cơ sở Thanh Hóa”. Luận
văn thạc sỹ QLGD, Đại học Vinh.
Ở tỉnh Quảng Bình, đến nay chưa có cơng trình nào nghiên cứu đề xuất
các giải pháp quản lý công tác đổi mới PPDH môn Tiếng Anh một cách hệ
thống và khoa học. Vì vậy, việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn nhằm đề xuất
một số giải pháp quản lý công tác đổi mới PPDH môn Tiếng Anh ở các
trường THPT huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình là cần thiết.
1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI
1.2.1. Dạy học và phương pháp dạy học
1.2.1.1. Dạy học
Theo Đại từ điển Tiếng Việt, dạy học là “dạy văn hóa, theo những
chương trình nhất định” [ 15; tr.515].
10
Theo Từ điển Tiếng Việt, dạy học là “dạy để nâng cao trình độ văn hóa
và phẩm chất đạo đức theo chương trình nhất định” [35; tr.236].
Theo Từ điển Giáo dục học, dạy học là hoạt động “truyền lại những kiến
thức, kinh nghiệm, đưa đến những thông tin khoa học cho người khác tiếp thu
một cách có hệ thống, có phương pháp nhằm mục đích tự nâng cao trình độ
văn hóa, năng lực trí tuệ và kỹ năng thực hành trong đời sống thực tế” [34;
tr.62].
Còn theo các tác giả Thái Văn Thành và Chu Thị Lục thì: “Dạy học là
một bộ phận của quá trình sư phạm tổng thể, là quá trình tác động qua lại giữa
GV và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức khoa học, những kỹ năng,
kỹ xảo hoạt động nhận thức và thực tiễn, trên cơ sở đó phát triển năng lực tư
duy và hình thành thế giới quan khoa học [30; tr.1].
Hoạt động dạy học là hoạt động chung của người dạy và người học, hai
hoạt động này song song tồn tại và phát triển trong cùng một quá trình thống
nhất. Quá trình này là một bộ phận hữu cơ của q trình giáo dục tổng thể,
trong đó:
- Vai trị của nhà sư phạm là định hướng, thực hiện việc truyền thụ tri
thức, kỹ năng và kỹ xảo đến người học một cách hợp lý, khoa học, do đó ln
có vai trò và tác dụng chủ đạo.
- Người học tiếp thu một cách có ý thức, độc lập và sáng tạo hệ thống
kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo, hình thành năng lực và thái độ đúng đắn.
Người học là chủ thể sáng tạo của việc học, của việc hình thành nhân cách
của bản thân.
Như vậy chúng ta có thể hiểu dạy học là quá trình tác động qua lại giữa
GV và HS dưới vai trò chủ đạo của GV nhằm truyền thụ và lĩnh hội những tri
thức khoa học, những kỹ năng, kỹ xảo, hoạt động nhận thức và thực tiễn, để
trên cơ sở đó phát triển năng lực tư duy và hình thành thế giới quan khoa học.
1.2.1.2. Phương pháp dạy học
11
Thuật ngữ phương pháp (method) bắt nguồn từ methodos (tiếng Hi Lạp),
có nghĩa là con đường để đạt mục tiêu.
Theo Từ điển Tiếng Việt, phương pháp là “hệ thống các cách sử dụng để
tiến hành một hoạt động nào đó”. [35; tr.766].
Theo Đại từ điển Tiếng Việt, phương pháp là “cách thức tiến hành để có
hiệu quả cao”. [15; tr.1351].
Ngày nay phương pháp được hiểu theo nhiều bình diện khác nhau. Tuỳ
theo nhận thức của các nhà sư phạm và đặc điểm lịch sử của từng thời kỳ mà
PPDH được hiểu theo nhiều quan điểm khác nhau. Sau đây là một số khái
niệm mang tính đại chúng:
- PPDH là cách thức tương tác giữa thầy và trò nhằm giải quyết các
nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục và phát triển trong quá trình dạy học
(Iu.K.Babanxki, 1983)
- PPDH là cách thức hoạt động tương hỗ giữa thầy và trò nhằm đạt
được mục đích DH. Hoạt động này được thể hiện trong việc sử dụng các
nguồn nhận thức, các thủ thuật logic, các dạng hoạt động độc lập của HS và
cách thức điều khiển quá trình nhận thức của thầy giáo (I.D.Dverev. 1980)
Theo Từ điển Giáo dục học, phương pháp dạy học là “cách thầy tiến
hành việc dạy nội dung đi đôi với việc dạy cách học cho trò nhằm giúp trò
trau dồi phương pháp tự học để nắm vững nội dung đang học, đồng thời để
rèn luyện cách tự học suốt đời” [34; tr.319].
Theo tác giả Thái Duy Tuyên, các định nghĩa về PPDH có thể tóm tắt
dưới các dạng sau đây:
- Theo quan điểm điều khiển học: PPDH là cách thức tổ chức hoạt động
nhận thức của HS và điều khiển hoạt động này.
- Theo quan điểm lơ gích học: PPDH là những thủ thuật logic được sử
dụng để giúp HS nắm kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo một cách tự giác.
12
- Theo bản chất của nội dung, phương pháp là sự vận động của nội dung
dạy học [33; tr.38].
Chúng ta có thể hiểu phương pháp dạy học là cách thức phối hợp hoạt
động của thầy và trị, trong đó thầy đóng vai trị chủ đạo, điều khiển, hướng
dẫn nhằm đạt được mục đích dạy học.
1.2.2. Đổi mới và đổi mới phương pháp dạy học
1.2.2.1. Đổi mới
Theo Đại từ điển Tiếng Việt, đổi mới là “thay đổi hoặc làm cho thay đổi
tốt hơn, tiến bộ hơn so với trước” [15; tr.657].
Theo Từ điển Tiếng Việt, đổi mới là “thay đổi cho khác hẳn với trước,
tiến bộ hơn, khắc phục tình trạng lạc hậu, trì trệ và đáp ứng yêu cầu của sự
phát triển” [35; tr.337].
Như vậy ta có thể hiểu, đổi mới là sự thay đổi hoặc làm thay đổi cho
khác với trước, tốt hơn, tiến bộ hơn đáp ứng yêu cầu của sự phát triển.
1.2.2.2. Đổi mới phương pháp dạy học
Đổi mới phương pháp dạy học là đổi mới cách thức tổ chức các hoạt động
dạy học nhằm xây dựng cách thức học tập của học sinh theo hướng phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, qua đó bồi dưỡng cho học sinh
phương pháp tự học, tự rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Việc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi phải tìm kiếm các phương
pháp dạy học mới kết hợp cải tạo các phương pháp truyền thống cho phù hợp
với nội dung hiện đại theo hướng nâng cao tính tích cực, chủ động, sáng tạo
của người học, đổi mới cách điều khiển q trình dạy học và đưa cơng nghệ
hiện đại vào nhà trường.
Đổi mới PPDH khơng có nghĩa là thay PPDH truyền thống bằng PPDH
hồn tồn mới, mà nó là sự kế thừa, và sử dụng một cách có chọn lọc, sáng
tạo phương pháp dạy học truyền thống với PPDH hiện đại.
13
PPDH là một phạm trù của khoa học giáo dục vì vậy rất rộng lớn và
phức hợp. Tuỳ theo từng cách tiếp cận khác nhau mà chúng ta có thể có các
khái niệm khác nhau. Chúng ta cũng khơng có công thức chung duy nhất
trong việc đổi mới PPDH. Tuy nhiên từ những điểm chung chúng ta có thể
hiểu: đổi mới PPDH là cải tiến những hình thức và cách thức làm việc kém
hiệu quả của giáo viên và học sinh, sử dụng những hình thức và cách thức hiệu
quả hơn nhằm nâng cao chất lượng dạy học, phát huy tính tích cực, tự lực và
sáng tạo, phát triển năng lực của học sinh [11; tr.78]
1.2.3. Quản lý và quản lý công tác đổi mới phương pháp dạy học môn
Tiếng Anh
1.2.3.1. Quản lý
Theo Đại từ điển Tiếng Việt, quản lý là “tổ chức, điều khiển hoạt động
của một số đơn vị, một cơ quan” [15; tr.1363].
Theo Từ điển tiếng Việt, quản lý là “tổ chức và điều khiển các hoạt động
theo những yêu cầu nhất định”. [35; tr.772].
F.W.Taylor cho rằng: quản lí là biết chính xác điều muốn người khác
làm và sau đó thấy rằng họ đã hồn thành cơng việc một cách tốt nhất và rẻ
nhất.
H.Koontz thì khẳng định: quản lí là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo
phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục đích của
nhóm (tổ chức).
Mục tiêu của quản lý là hình thành một mơi trường mà trong đó con
người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất
và sự bất mãn cá nhân ít nhất. Quản lý là một trong những loại hình lao động
quan trọng nhất trong các hoạt động của con người. Quản lí đúng tức là con
người đã nhận thức được quy luật, vận động theo quy luật và sẽ đạt được
những thành công to lớn. Trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, con
người muốn tồn tại và phát triển đều phải dựa vào sự nỗ lực của cá nhân, của
14
một tổ chức, từ một nhóm nhỏ đến phạm vi rộng lớn hơn ở tầm quốc gia,
quốc tế và đều phải thừa nhận và chịu một sự quản lý nào đó. C. Mác đã viết:
“Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên
quy mơ tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà
những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự
vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất khác với sự vận động của những khí
quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự mình điều khiển lấy mình,
cịn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”.
Theo Đặng Quốc Bảo, bản chất của hoạt động quản lý bao gồm hai q
trình tích hợp vào nhau, q trình “quản” gồm sự coi sóc giữ gìn để duy trì tổ
chức ở trạng thái ổn định, quá trình “lý” gồm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới
đưa vào thế phát triển.
Ngày nay thuật ngữ quản lí đã trở nên phổ biến, nhưng chưa có một định
nghĩa thống nhất. Có người cho quản lí là hoạt động nhằm bảo đảm sự hồn
thành cơng việc thơng qua sự nỗ lực của người khác. Cũng có người cho quản
lí là một hoạt động thiết yếu nhằm bảo đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá
nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm. Tuy nhiên theo nghĩa rộng, quản lí
là hoạt động có mục đích của con người. Đến nay nhiều người cho rằng: quản
lý chính là các hoạt động do một hoặc nhiều người điều phối hành động của
người khác nhằm thu được kết quả mong muốn. Trong định nghĩa trên cần
lưu ý một số điểm sau:
- Quản lý bao giờ cũng là một tác động hướng đích, có mục tiêu xác
định.
- Quản lý thể hiện mối quan hệ giữa hai bộ phận chủ thể quản lý và đối
tượng quản lý, đây là quan hệ ra lệnh phục tùng, khơng đồng cấp và có tính
bắt buộc.
- Quản lý bao giờ cũng quản lý con người.
15
- Quản lý là sự tác động, mang tính chủ quan nhưng phải phù hợp với
quy luật khách quan.
- Quản lý về mặt công nghệ là sự vận động của thơng tin.
- Quản lý có khả năng thích nghi giữa chủ thể với đối tượng quản lý và
ngược lại.
Từ những ý chung của các định nghĩa chúng ta có thể hiểu: quản lý là
q trình tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng
quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra.
1.2.3.2. Quản lý công tác đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Anh
Quản lý công tác đổi mới phương pháp dạy học mơn Tiếng Anh là q
trình tác động có tổ chức, có mục đích của người CBQL giáo dục lên cách
thức làm việc của giáo viên và học sinh thông qua các chức năng quản lý: kế
hoạch hóa, tổ chức thực hiện, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra, kích thích nhằm
đạt được mục tiêu dạy học môn Tiếng Anh.
Như vậy, để quản lý việc đổi mới PPDH môn Tiếng Anh ở trường THPT
cần thực hiện các chức năng cơ bản:
- Xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH môn Tiếng Anh.
- Tổ chức thực hiện công tác đổi mới PPDH môn Tiếng Anh.
- Chỉ đạo chặt chẽ công tác đổi mới PPDH môn Tiếng Anh.
- Thường xuyên kiểm tra, đánh giá cơng tác đổi mới PPDH mơn Tiếng
Anh.
Bên cạnh đó cần kích thích, động viên và đảm bảo các điều kiện về nhân
lực, tài lực, vật lực và chế định để công tác quản lý đạt hiệu quả cao.
1.2.4. Giải pháp và giải pháp quản lý công tác đổi mới phương pháp dạy
học môn Tiếng Anh
1.2.4.1. Giải pháp
Theo Từ điển Tiếng Việt, giải pháp là “phương pháp giải quyết một vấn
16
đề cụ thể nào đó” [35; tr.373].
Theo Từ điển Tiếng Việt tường giải và liên tưởng, giải pháp là “toàn bộ
những ý nghĩ có hệ thống cùng với những quyết định và hành động theo sau,
dẫn tới sự khắc phục một khó khăn” [36; tr.325].
Để làm rõ khái niệm giải pháp ta có thể so sánh với phương pháp, biện
pháp.
Theo Hoàng Phê, phương pháp là “hệ thống các cách sử dụng để tiến
hành một cơng việc nào đó” [35]. Cịn theo Nguyễn Văn Đạm, phương pháp
được hiểu là trình tự cần theo trong các bước có quan hệ với nhau khi tiến
hành một cơng việc có mục đích nhất định” [36; tr.155].
Về khái niệm biện pháp, theo Từ điển Tiếng Việt, đó là “cách làm, cách
giải quyết một vấn đề cụ thể” [36; tr.64].
Như vậy, khái niệm giải pháp tuy có những điểm chung với các khái
niệm trên nhưng nó cũng có điểm riêng. Điểm riêng cơ bản của thuật ngữ này
là nhấn mạnh đến phương pháp giải quyết một vấn đề, với sự khắc phục khó
khăn nhất định. Trong một giải pháp có thể bao gồm nhiều biện pháp.
1.2.4.2. Giải pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng
Anh
Giải pháp quản lý là hệ thống các cách thức tổ chức, điều khiển hoạt
động của một nhóm (hay nhiều nhóm xã hội) cùng nhau thực hiện những mục
đích và nhiệm vụ chung.
Đề xuất các giải pháp quản lý thực chất là đưa ra các cách thức tổ chức,
điều khiển có hiệu quả hoạt động của một nhóm (hệ thống, q trình) nào đó.
Tuy nhiên, các cách thức tổ chức, điều khiển này phải dựa trên bản chất, chức
năng, yêu cầu của hoạt động quản lý.
Giải pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Anh là hệ
thống các cách thức tổ chức, điều khiển toàn bộ hoạt động đổi mới phương
17
pháp dạy học môn Tiếng Anh ở trường THPT.
1.3. VẤN ĐỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY
HỌC MƠN TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG THPT
1.3.1. Khái qt về mơn Tiếng Anh và đổi mới phương pháp dạy học môn
Tiếng Anh ở trường THPT
1.3.1.1. Vị trí, vai trị của mơn Tiếng Anh ở trường THPT hiện nay
Trong xu thế đổi mới, hội nhập và mở cửa, nước ta đã và đang tăng
cường mối quan hệ hợp tác với nhiều nước trên thế giới trên tất cả các lĩnh
vực, trong đó có Giáo dục và Đào tạo. Để hịa nhập và bắt kịp các nước trong
khu vực và trên thế giới, Giáo dục cần đào tạo đội ngũ nhân lực có khả năng
đáp ứng được những yêu cầu và nhu cầu mới của xã hội và thị trường lao
động mang tính quốc tế. Do đó nguồn nhân lực mới khơng chỉ giỏi chuyên
môn mà cần phải thông thạo ngoại ngữ. Tiếng Anh là mơn ngoại ngữ bắt buộc
đối với chương trình giáo dục THPT hiện nay, nó có vị trí, vai trị hết sức
quan trọng.
- Tiếng Anh là mơn văn hóa cơ bản: Ngoại ngữ nói chung, Tiếng Anh nói
riêng là một trong số những môn học cơ bản bắt buộc trong chương trình
THPT. Chương trình giáo dục phổ thơng mơn Tiếng Anh nêu rõ: môn Tiếng
Anh, với tư cách là mơn ngoại ngữ, là mơn văn hóa cơ bản, bắt buộc trong
chương trình giáo dục phổ thơng, là một bộ phận không thể thiếu của học vấn
phổ thông.
Môn học Tiếng Anh cung cấp cho học sinh kiến thức cơ bản có hệ thống
về ngữ pháp, ngữ âm, ngữ nghĩa... đồng thời cung cấp cho HS kiến thức về
đất nước, con người và nền văn hóa của các nước nói Tiếng Anh. Trên cơ sở
đó các em tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa văn hóa nhân loại, hình thành
sự so sánh, đối chiếu về ngôn ngữ cũng như văn hóa của các nước trên thế
