Sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử việt nam giai đoạn 1930 1945 lớp 12 trung học phổ thông tỉnh nghệ an (chương trình chuẩn) luận văn thạc sĩ lịch sử

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHẠM THỊ HIU

sử dụng tài liệu lịch sử địa phơng
trong dạy học lịch sử việt nam giai đoạn 1930 - 1945
lớp 12 - trung học phổ thông tỉnh nghệ an
(chơng trình chuẩn)

LUN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC


NGHỆ AN - 2012

2


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHẠM THỊ HIU

sử dụng tài liệu lịch sử địa phơng
trong dạy học lịch sử việt nam giai đoạn 1930 - 1945
lớp 12 - trung học phổ thông tỉnh nghệ an
(chơng trình chuẩn)

CHUYÊN NGàNH: Lý LUậN Và PPDH Bộ MÔN LịCH Sử
MÃ Số: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:

PGS. TS. TRẦN VIẾT THỤ


NGHỆ AN - 2012

4


MỤC LỤC
Trang
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC........................................1
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC........................................3
PHỤ LỤC


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, để đối phó với những thách thức do cuộc cách mạng khoa học
cơng nghệ và xu thế tồn cầu hóa, khu vực hóa đặt ra, Đảng và Nhà nước ta
đã và đang lãnh đạo nhân dân ta tiến hành công cuộc đổi mới trên tất cả các
lĩnh vực, trong đó đặc biệt chú trọng lĩnh vực Giáo dục - Đào tạo, lĩnh vực
được coi là đáp ứng các yêu cầu của xã hội về con người. Giáo dục đã trở
thành lực lượng sản xuất trực tiếp, là nhân tố quyết định quá trình làm tăng
trưởng kinh tế, xã hội, là “con đường, giải pháp cơ bản để xây dựng một xã
hội phát triển liên tục, bền vững” [63, tr. 31]. Đảng cũng chỉ rõ nhiệm vụ của
Giáo dục – Đào tạo trong giai đoạn mới là: “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân

lực, bồi dưỡng nhân tài, hình thành đội ngũ lao động có trí thức, có tay nghề,
có năng lực thực hành, tự chủ, năng động và sáng tạo, có đạo đức cách mạng,
tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội” [70, tr. 81].
Mơn Lịch sử có nhiều ưu thế trong việc giáo dục thế hệ trẻ, đáp ứng yêu
cầu, mục tiêu của đất nước trong thời kỳ đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng
cộng sản Việt Nam, “góp phần hình thành ở học sinh thế giới quan khoa học,
giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, truyền thống dân tộc cách mạng, bồi
dưỡng các năng lực tư duy, hành động, thái độ ứng xử đúng đắn trong đời
sống xã hội” [11, tr. 3]. Như vậy đổi mới phương pháp dạy học lịch sử nhằm
nâng cao hiệu quả bài học là việc làm hết sức cần thiết của mỗi người giáo
viên bộ mơn, góp phần thiết thực vào việc thực hiện các mục tiêu nói trên.
Là một bộ phận của lịch sử dân tộc, lịch sử địa phương có mối quan hệ
mật thiết với lịch sử dân tộc. Bất kỳ một sự kiện nào của lịch sử dân tộc cũng
diễn ra trong một thời gian, không gian nhất định, trong một địa phương cụ
thể nào đó. Kiến thức về lịch sử dân tộc được hình thành trên nền tảng hệ
thống tri thức lịch sử địa phương đa dạng, đã được tổng hợp khái quát ở mức
độ cao. Vì vậy, việc sử dụng tư liệu lịch sử địa phương trong dạy học sẽ góp
phần cụ thể hóa lịch sử dân tộc, vừa làm nổi bật tính riêng lẻ đặc trưng của

1


lịch sử địa phương, vừa làm rõ tính đa dạng phong phú của lịch sử dân tộc. Sử
dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam sẽ tạo được
biểu tượng sinh động, vững chắc về các sự kiện, hiện tượng lịch sử cho học
sinh, giúp các em hình thành các thuật ngữ, khái niệm, kết luận khoa học
mang tính khái quát.
Mỗi sự kiện lịch sử địa phương đều gắn liền với tên đất, tên người cụ
thể, gần gũi với cuộc sống nơi các em sinh ra và lớn lên. Vì vậy sử dụng tài
liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam làm cho các em hiểu

sâu sắc hơn về quê hương mình. Từ đó giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức
cho các em, gợi cho học sinh niềm tự hào, u mến q hương, lịng biết ơn
kính trọng các tiền nhân, tạo cho các em ý thức trách nhiệm đối với quê
hương đất nước.
Sử dụng tài liệu lịch sử địa phương càng cụ thể, phong phú, sinh động
bao nhiêu thì càng tạo nên những xúc cảm thật trong học sinh bấy nhiêu,
“những chất liệu của lịch sử địa phương sẽ làm cho bài học về lịch sử dân tộc,
thậm chí cả lịch sử thế giới thêm sống động, cụ thể và thực hơn, tạo nên những
xúc cảm thật của học sinh hoặc của thầy giáo trong một bài học lịch sử” [57,
tr. 9], làm cho bài giảng lịch sử càng thêm hấp dẫn, sâu sắc, gây hứng thú học
tập, phát huy tính tự giác tích cực học tập của học sinh, cũng như rèn luyện kỹ
năng tìm hiểu, nghiên cứu về lịch sử địa phương cho học sinh.
Như vậy, sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử dân
tộc là hết sức cần thiết, có ý nghĩa lớn về giáo dưỡng, giáo dục và phát triển
toàn diện học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn.
Việc giảng dạy lịch sử ở các trường THPT hiện nay trên cả nước nói
chung, Nghệ An nói riêng còn nhiều hạn chế: thiếu tài liệu, nhất là tài liệu lịch
sử địa phương. Mặt khác, việc sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy
học lịch sử dân tộc cịn bất cập: giáo viên ít đầu tư, quan tâm tới lịch sử địa
phương, chưa có phương pháp sử dụng lịch sử địa phương một cách khoa
học, giờ dạy cịn mang tính hình thức, có trường cịn chưa tiến hành giảng dạy

2


lịch sử địa phương. Do đó hiệu quả bài học chưa cao, học sinh hiểu biết về
lịch sử địa phương mình cịn mờ nhạt, thậm chí có em cịn chưa biết đến nhân
vật lịch sử, những sự kiện tiêu biểu diễn ra trên q hương mình. Từ đó cũng
chưa tạo được cảm xúc thực, chưa tạo ra tình cảm gắn bó giữa học sinh với
quê hương, và do đó cũng chưa tạo được hứng thú học tập thực sự cho học

sinh… Vì vậy, việc sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử
dân tộc nhằm góp phần thiết thực khắc phục những hạn chế nói trên.
Riêng Nghệ An - mảnh đất “địa linh, nhân kiệt”, nơi có truyền thống yêu
nước và cách mạng được hun đúc từ bao đời. Trong tiến trình lịch sử Việt
Nam, nhân dân Nghệ An đã cùng với nhân dân cả nước viết nên những trang
sử vàng chói lọi cho dân tộc. Truyền thống yêu nước và tinh thần cách mạng
quật cường đó lại càng được phát huy khi Đảng ra đời. Đặc biệt trong cuộc
chiến đấu chống thực dân Pháp xâm lược, nhân dân Nghệ An dưới sự lãnh
đạo của Đảng đã kề vai sát cánh cùng với nhân dân cả nước chuẩn bị và chiến
đấu ngoan cường, giành được độc lập. Trong thời kỳ 1930 - 1945, các sự kiện
lịch sử diễn ra ở Nghệ An rất sinh động và oanh liệt, để lại nhiều tài liệu quý
bao gồm các tài liệu thành văn, tài liệu hiện vật, tài liệu dân gian, tài liệu ngôn
ngữ, tài liệu địa danh... cần được khai thác để sử dụng cho việc dạy học lịch
sử ở trường THPT, tạo được hứng thú thực sự cho học sinh, góp phần nâng
cao hiệu quả bộ mơn.
Việc sử dụng tài liệu lịch sử Nghệ An trong dạy học lịch sử dân tộc ở
trường THPT còn làm sáng tỏ thêm những đóng góp to lớn của nhân dân
Nghệ An trong sự nghiệp giành và giữ nền độc lập dân tộc, giáo dục truyền
thống và niềm tự hào về quê hương, đất nước cho thế hệ trẻ, khích lệ các thế
hệ hôm nay và mai sau tiếp bước cha ông làm đẹp cho quê hương đất nước.
Với những lý do cơ bản trên đây, tôi chọn đề tài: “Sử dụng tài liệu lịch
sử địa phương trong dạy học Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930- 1945, lớp
12- Trung học phổ thơng tỉnh Nghệ An (Chương trình Chuẩn)” làm đề tài
luận văn Thạc sỹ Giáo dục học, chuyên nghành Lý luận và Phương pháp dạy

3


học bộ môn Lịch sử. Chúng tôi hi vọng rằng, việc thực hiện đề tài sẽ có giá trị
trong thực tiễn dạy học lịch sử, góp phần nâng cao chất lượng bộ môn hiện

nay, nhất là trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Liên quan tới đề tài luận văn này, đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về
lịch sử địa phương và sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch
sử dân tộc ở trường THPT. Sau đây là một số tài liệu mà chúng tôi đã tiếp cận
được:
2.1. Tài liệu nước ngồi
Giới khoa học ở Liên xơ trước đây và Cộng hịa Liên bang Nga ngày nay
đã quan tâm đến cơng tác nghiên cứu lịch sử địa phương từ rất sớm. Nhiều
trường học ở nước này đã sử dụng tài liệu lịch sử địa phương vào việc giáo
dục tư tưởng, tình cảm cho học sinh.
I . F. Kharlamốp trong cuốn “Phát huy tính tích cực học tập của học sinh
như thế nào?” đã nói rõ: Trong q trình làm việc với SGK và tài liệu học
tập, trong đó có tài liệu lịch sử địa phương, học sinh nắm vững và củng cố
được kiến thức. Tài liệu học tập, bao gồm cả tài liệu lịch sử địa phương - tự
nó đã chứa đựng nhiều yếu tố kích thích, động viên tính ham hiểu biết và tính
tích cực tư duy học sinh. Đó là tính chất mới lạ của tri thức khoa học, tính
sáng tỏ của các sự kiện, tính độc đáo của các kết luận, phương pháp đặc sắc
để phát hiện ra các khái niệm đã được hình thành, sự thâm nhập sâu xa vào
bản chất của hiện tượng. Tài liệu lịch sử địa phương cịn góp phần hồn thành
nhiệm vụ giáo dục tư tưởng, tình cảm, hồn thiện nhân cách cho học sinh.
N. G. Đai ri trong cuốn “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào” cũng đã
khẳng định: “Toàn bộ cơng tác dạy học sẽ vơ cùng có lợi, nếu thầy giáo hiểu
môn học trên cơ sở tất cả những nguồn tư liệu có liên quan đến sự kiện...” [22,
tr. 10]. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng khơng ngừng và có
hệ thống tất cả mọi nguồn tư liệu, như: tác phẩm kinh điển, văn kiện của
Đảng và Nhà nước, sách chuyên khảo, sách giáo khoa, sách báo tạp chí,

4

những cuộc tham quan... Ông đã đề xuất phương pháp sử dụng SGK, tài liệu
tham khảo và chỉ rõ mối quan hệ hữu cơ giữa SGK, tài liệu tham khảo với bài
giảng giáo viên trên lớp, thể hiện qua một sơ đồ nổi tiếng.
Trong giáo trình “ Phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông”,
A.A.Vaghin cũng đã chỉ rõ: Tài liệu lịch sử (trong đó có tài liệu lịch sử địa
phương) chiếm vị trí quan trọng trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông,
lĩnh hội tài liệu ấy là điều kiện cần thiết làm cho học sinh có quan điểm đúng
đắn về lịch sử.
Tại các hội nghị khoa học về giáo dục lịch sử được tổ chức hàng năm ở
Trung Quốc, các nhà sử học đã đặt nhiều vấn đề liên quan đến phương pháp
luận và phương pháp nghiên cứu lịch sử địa phương, các nguồn sử liệu và
phương pháp xử lý nguồn sử liệu.
Nhiều nước ở khu vực Đông Nam Á đã được coi trọng việc thực hiện
dạy học lịch sử địa phương, không chỉ trong giáo dục mà còn gắn với hoạt
động du lịch, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội của từng vùng và cả
quốc gia...
2.2. Tài liệu trong nước
Trong các giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử” xuất bản 1978
(Tập1), 1980 (Tập 2), đặc biệt cuốn giáo trình xuất bản năm 1992 và tái bản
năm 1998, 2000, 2001 do Phan Ngọc Liên và Trần Văn Trị chủ biên đã nói rõ
ý nghĩa quan trọng của tài liệu lịch sử địa phương, loại kiến thức và hình thức
sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử. Các tác giả đã xem
việc nghiên cứu, giảng dạy lịch sử địa phương và sử dụng tài liệu lịch sử địa
phương như một nguồn tài liệu thành văn trong dạy học là một trong những
biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Giáo trình “Phương pháp dạy
hoc lịch sử”, tập 2, do Phan Ngọc Liên chủ biên - xuất bản năm 2002, đã dành
hẳn chương XV “Các hình thức hoạt động ngoại khóa lịch sử - Cơng tác lịch
sử địa phương và phịng học lịch sử” để trình bày việc sử dụng nguồn tài liệu

5


này. Riêng tác giả Nguyễn Thị Côi đi sâu vào việc hướng dẫn phương pháp
sử dụng tài liệu LSĐP (phần II của chương XV, trang 235).
Các giáo trình “ Lịch sử địa phương” của Trương Hữu Quýnh, Phan
Ngọc Liên, Nguyễn Thái Hoàng, Nguyễn Văn An - xuất bản 1989; “Lịch sử
địa phương” của G.S Phan Ngọc Liên, PGS Nguyễn Cảnh Minh xuất bản
năm 1995; “Giáo trình lịch sử địa phương” của Nguyễn Cảnh Minh (chủ
biên), Đỗ Hồng Thái, Hoàng Thanh Hải, Nguyễn Văn Đằng xuất bản năm
2007,... đều đã đề cập đến công tác sưu tầm, chỉnh lý, kiểm tra tư liệu, biên
soạn cơng trình lịch sử địa phương và hoàn chỉnh các bài giảng lịch sử địa
phương; lưu ý nhiều vấn đề về sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy
học nội khóa, các bài lịch sử dân tộc cũng như các bài lịch sử địa phương,
cách dạy học một bài lịch sử địa phương tại thực địa; nhấn mạnh đến tầm
quan trọng của việc sử dụng tài liệu lịch lịch sử địa phương trong dạy học lịch
sử.
Các nhà nghiên cứu lý luận và phương pháp dạy học bộ môn, như: GS
Phan Ngọc Liên, GS Nguyễn Thị Cơi, PGS Trịnh Đình Tùng, PGS Trần Vĩnh
Tường, PGS Nguyễn Công Khanh, PGS Trần Viết Thụ,... thông qua nhiều bài
viết trên các sách báo, tạp chí nghiên cứu đã đề cập đến nhiều vấn đề và đều
thống nhất quan điểm cần thiết đưa lịch sử địa phương và tài liệu lịch sử địa
phương vào giảng dạy trong nhà trường phổ thông.
Một số luận án tiến sỹ chuyên nghành cũng tỏ ra đặc biệt chú trọng đến
mảng đề tài về sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử dân
tộc, như: Luận án tiến sỹ “Nghiên cứu việc dạy học lịch sử địa phương ở
trường PTTH (qua thực nghiệm ở Bình Định)” của Đặng Cơng Lộng,“Phong
trào chống Pháp của các dân tộc tỉnh Đắc Lắc trước cách mạng tháng Tám”
của Phan Văn Bé,“Dạy học bài lịch sử dân tộc tại di tích lịch sử, cách mạng
cho học sinh THPT” của Hồng Cơng Hải,“ Sử dụng tài liệu lịch sử địa

phương trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1919-1975 ở trường THPT
Thừa Thiên Huế” của Nguyễn Thành Nhân... Nhiều luận văn thạc sỹ cũng

6


chọn mảng đề tài này để nghiên cứu, như:“Sử dụng tài liệu lịch sử địa phương
trong dạy học lịch sử Việt Nam (1919 – 1954) ở trường THPT Đồng Tháp” của
Nguyễn Văn Triển,“Sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử
dân tộc (1954 – 1975) ở trường THPT tỉnh Quảng Bình” của Nguyễn Minh
Đức,“Sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam giai
đoạn 1919-1975 ở trường THPT tỉnh Kon Tum” của Dương Đức Trí… Nhìn
chung, các luận văn, luận án đã nêu bật được tính cấp thiết phải đưa nguồn tài
liệu lịch sử địa phương vào giảng dạy trong nhà trường, nhấn mạnh mối quan
hệ giữa địa phương với dân tộc, đồng thời cũng đưa ra một số biện pháp, hình
thức sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong cả nước cũng như ở từng địa
phương như: Đồng Tháp, Quảng Bình, Kon Tum...
Riêng ở Nghệ An, cơng tác nghiên cứu về văn hóa và lịch sử địa phương
được đẩy mạnh nhằm phát huy truyền thống lịch sử - văn hố của q hương.
Nhiều cơng trình đã được xuất bản, như: Lịch sử Đảng bộ Đảng Cộng sản
Việt Nam tỉnh Nghệ Tĩnh, tập 1 (1925 - 1954) (Ban nghiên cứu lịch sử Đảng tỉnh ủy Nghệ Tĩnh, NXB Nghệ Tĩnh – Vinh 1987), Xô viết Nghệ Tĩnh (Ban
nghiên cứu lịch sử Đảng - tỉnh ủy Nghệ Tĩnh, NXB Sự thật HN, 1981),
Những sự kiện lịch sử của Đảng bộ Nghệ Tĩnh (Ban nghiên cứu lịch sử Đảng tỉnh ủy Nghệ Tĩnh, NXB Nghệ Tĩnh, 1981), Lịch sử Nghệ Tĩnh (Ban nghiên
cứu lịch sử tỉnh Nghệ Tĩnh, , tập 1, NXB Nghệ Tĩnh – Vinh, 1984), Nghệ An
– Những tấm gương Cộng sản (Ban nghiên cứu lịch sử Đảng – Tỉnh ủy Nghệ
An, tập 1, NXB Nghệ An, 1998)... Đó là chưa kể đến các cơng trình về lịch sử
đảng bộ các huyện, thị trong tỉnh Nghệ An.
Tất cả các công trình nói trên được chúng tơi tham khảo, kế thừa để đề
xuất các biện pháp sư phạm sử dụng tài liệu lịch sử Nghệ An trong dạy học
một giai đoạn lịch sử cụ thể của lịch sử dân tộc. Các cơng trình của những nhà

nghiên cứu đi trước đã giải quyết tương đối thỏa đáng nhiều vấn đề quan
trọng về lý luận sử dụng tài lệu lịch sử địa phương trong dạy học, tuy nhiên
cho đến nay chưa có một cơng trình nào đề cập một cách cụ thể, có hệ thống

7


về việc lựa chọn và sử dụng tài liệu lịch sử địa phương Nghệ An trong dạy
học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 ở trường THPT.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài luận văn là khai thác và sử dụng tài liệu
lịch sử địa phương Nghệ An trong dạy học lịch sử Việt Nam, giai đoạn 1930
– 1945 ở trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung nghiên cứu đề tài giới hạn trong khố trình lịch sử Việt Nam
giai đoạn 1930 – 1945 ở lớp 12 THPT, chương trình Chuẩn.
- Phạm vi điều tra, khảo sát và thực nghiệm sư phạm được thực hiện tại
trường THPT Diễn Châu 2 (huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An).
- Trên cơ sở nghiên cứu mối quan hệ giữa các sự kiện lớn của lịch sử
Việt Nam được đề cập trong SGK với các sự kiện lịch sử đã diễn ra trên đất
Nghệ An, chúng tôi chỉ sử dụng nguồn tài liệu lịch sử thành văn của Nghệ An
mà thôi.
- Luận văn không nghiên cứu tài liệu lịch sử địa phương Nghệ An dưới
góc độ Sử liệu học phục vụ nghiên cứu lịch sử dân tộc, mà chỉ xác định nội
dung nguồn tài liệu thành văn phục vụ cho việc dạy học lịch sử Việt Nam giai
đoạn 1930 – 1945. Trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp sử dụng chúng
trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 ở bài nội khố trên lớp.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mục đích nghiên cứu

Từ việc nghiên cứu cơ sở lý luận và khảo sát, đánh giá tình hình dạy học
lịch sử dân tộc ở các trường THPT, luận văn đi sâu xác định nội dung nguồn
tư liệu lịch sử địa phương Nghệ An và đề xuất biện pháp sử dụng các tài liệu
đó trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 ở lớp 12- THPT
tỉnh Nghệ An (Chương trình Chuẩn).

8


4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên, chúng tơi thực hiện những nhiệm vụ sau đây:
- Tìm hiểu những vấn đề cơ sở lí luận có liên quan và tình hình thực tiễn
để làm nền tảng cho việc giải quyết vấn đề mà đề tài đặt ra.
- Xác định những nội dung lịch sử cụ thể cần sử dụng tài liệu lịch sử
Nghệ An phù hợp trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 ở
trường THPT tỉnh Nghệ An.
- Dựa vào nội dung bài học, tài liệu khai thác, đối tượng và điều kiện dạy
học, đề xuất những biện pháp sư phạm theo hướng phát huy tính tích cực học
tập của học sinh.
- Thực nghiệm sư phạm để thẩm định hiệu quả của các biện pháp đã đề
xuất. Từ đó có cơ sở khẳng định tính khả thi của các luận điểm khoa học do
đề tài luận văn đề xuất, nhằm sử dụng có hiệu quả các tài liệu lịch sử địa
phương trong dạy học lịch sử dân tộc.
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở phương pháp luận
Cơ sở phương pháp luận của đề tài là quán triệt lý luận của chủ nghĩa
Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà
nước ta về lịch sử và giáo dục lịch sử phổ thông.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Chủ yếu vận dụng các phương pháp nghiên cứu của khoa học giáo dục:

- Nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu các tác phẩm của các nhà sử học,
của Hồ Chí Minh bàn về cơng tác giáo dục ở trường phổ thơng. Nghiên cứu
các cơng trình của các nhà lý luận khoa học giáo dục, tâm lý học, các chuyên
khảo về lịch sử địa phương, lý luận dạy học lịch sử.
- Nghiên cứu nội dung lịch sử dân tộc trong SGK lịch sử lớp 12 – THPT,
chương trình Chuẩn, nghiên cứu - vận dụng tài liệu lịch sử địa phương Nghệ
An (thành văn) và các tài liệu liên quan khác.

9


- Tiến hành điều tra: Dự giờ, quan sát, điều tra xã hội học giáo dục để
tìm hiểu thực tiễn việc sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch
sử dân tộc giai đoạn 1930 - 1945 ở trường THPT tỉnh Nghệ An.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm một số biện pháp sử dụng tài liệu lịch
sử địa phương trong dạy học một số bài lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930 1945 ở trường THPT Diễn Châu 2 - tỉnh Nghệ An, để từ đó đề xuất một số
biện pháp sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử dân tộc
giai đoạn 1930 - 1945.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu biết lựa chọn, sử dụng một cách hợp lý tài liệu lịch sử địa phương
và đề xuất được những biện pháp sư phạm phù hợp dựa trên cơ sở đặc trưng,
chức năng, nhiệm vụ bộ môn, đối tượng và điều kiện dạy và học, thì có thể
nâng cao chất lượng dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 ở các
trường THPT tỉnh Nghệ An.
7. Đóng góp của luận văn
- Tiếp tục khẳng định, làm rõ thêm lí luận về sử dụng tài liệu lịch sử địa
phương trong dạy học lịch sử dân tộc ở trường THPT.
- Làm rõ thực trạng việc sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy
học lịch sử dân tộc trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
- Lựa chọn, xác định hệ thống tài liệu lịch sử (thành văn) Nghệ An để sử

dụng trong dạy học lịch sử dân tộc giai đoạn 1930 - 1945 ở trường THPT.
- Đề xuất được một số biện pháp sư phạm mang tính khả thi để sử dụng
nội dung tài liệu lịch sử Nghệ An một cách hợp lý, khoa học, phù hợp với yêu
cầu đổi mới việc dạy học lịch sử trong phạm vi đề tài nghiên cứu, góp phần
nâng cao chất lượng dạy học lịch sử ở trường THPT.
8. Ý nghĩa của luận văn
- Luận văn sẽ góp phần bổ sung thêm về lí luận dạy học nói chung, dạy
học lịch sử địa phương nói riêng.

10


- Kết quả nghiên cứu của luận văn là tài liệu tham khảo, ứng dụng trong
dạy học nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng dạy học trong giai đoạn 1930 1945 ở tỉnh Nghệ An. Đồng thời có thể làm tài liệu tham khảo cho sinh viên
ngành Sư phạm Lịch sử của các trường sư phạm trong tỉnh và trong cả nước.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung
chính của luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng tài liệu lịch sử địa
phương trong dạy học lịch sử dân tộc ở trường THPT
Chương 2: Nội dung tài liệu lịch sử địa phương cần khai thác trong dạy
học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 ở trường THPT tỉnh Nghệ An
(Chương trình Chuẩn)
Chương 3: Biện pháp sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học
lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 ở trường THPT tỉnh Nghệ An

11


NỘI DUNG

CHƯƠNG 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG TÀI LIỆU
LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ DÂN TỘC Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Quan niệm về tài liệu lịch sử địa phương
Việc dạy học lịch sử địa phương không chỉ góp phần nâng cao chất
lượng dạy học lịch sử ở trường phổ thơng, mà cịn giúp học sinh hiểu biết sâu
sắc về q hương mình, từ đó giáo dục các em lòng yêu quê hương, đất nước.
Theo cách hiểu cụ thể “địa phương” là những vùng đất riêng lẻ của đất
nước, có những mối liên hệ với cả nước và là một bộ phận cấu thành của một
quốc gia. Nhưng lịch sử địa phương cũng có những nét riêng, tạo nên những
sắc thái riêng của khu vực mình. Hay nói cách khác, địa phương là những
vùng đất nhất định của một quốc gia được hình thành trong lịch sử, có ranh
giới riêng, được nhân dân địa phương xác định từ lâu đời, như: Tây Bắc, Tây
Nguyên… Hoặc do công tác quản lý hành chính nhà nước quy định, dưới cấp
trung ương nhằm phân biệt nó với những vùng đất tương tự xung quanh nó,
như: huyện Diễn Châu (tỉnh Nghệ An), thành phố Vinh (tỉnh Nghệ An),
huyện Kỳ Anh (tỉnh Hà Tĩnh)... Thơng thường nói đến địa phương là nói đến
thơn, xã, huyện, tỉnh, thành phố... Nhưng bên cạnh đó, “địa phương” còn
được mở rộng để chỉ những tổ chức, đơn vị, tập thể, hoạt động về một lĩnh
vực nào đó, như: trường học, đơn vị sản xuất, chiến đấu, xí nghiệp sản xuất.
Nếu địa phương được hiểu như vậy thì lịch sử địa phương là lịch sử của
các thơn, xã, huyện, tỉnh, các đơn vị sản xuất, hành chính.
Từ ý nghĩa của hai thuật ngữ “điạ phương” và “lịch sử địa phương” như
trên chúng ta có thể hiểu: “Tài liệu lịch sử địa phương” là những tài liệu phản
ánh các mặt khác nhau trong đời sống quá khứ ở các khu vực, vùng, miền, các

12

đơn vị hành chính, sản xuất,... trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Chính vì thế, tài
liệu lịch sử địa phương hết sức phong phú và đa dạng.
1.1.2. Phân loại tài liệu lịch sử địa phương
Có nhiều cách phân loại nguồn tài liệu lịch sử địa phương khác nhau.
Trong “Phương pháp dạy học lịch sử”, tập 2 (tr 231-233), Phan Ngọc Liên,
Nguyễn Thị Cơi, Trịnh Đình Tùng cho rằng: nguồn tài liệu lịch sử địa phương
được dùng trong dạy học lịch sử bao gồm:
- Tài liệu thành văn hay sử liệu viết.
- Tài liệu hiện vật hay tài liệu vật chất.
- Tài liệu dân tộc.
- Tài liệu ngôn ngữ học.
- Tài liệu truyền miệng.
Theo các tác giả Trương Hữu Quýnh, Nguyễn Thái Hoàng, Nguyễn Cảnh
Minh, Nguyễn Văn An trong cuốn “Lịch sử địa phương” thì tài liệu lịch sử địa
phương cũng gồm các nguồn chính sau:
- Sử liệu thành văn hay sử liệu viết.
- Sử liệu hiện thực hay sử liệu vật chất.
- Sử liệu dân tộc học.
- Sử liệu ngôn ngữ học.
- Sử liệu truyền miệng.
Cịn theo Huỳnh Cơng Bá, tài liệu lịch sử địa phương gồm các nguồn chủ
yếu:
- Sử liệu thành văn.
- Sử liệu vật thật.
- Sử liệu dân tộc học.
- Sử liệu truyền miệng.
- Sử liệu hình ảnh.
- Sử liệu Forkloge: sử liệu văn hóa dân gian (văn học dân gian, diễn xướng
dân gian, tạo hình dân gian)

13


- Các nguồn sử liệu khác.
Như vậy, tài liệu lịch sử địa phương rất phong phú, đa dạng cả nội dung
và hình thức, gồm nhiều nguồn tài liệu:
Tài liệu ngơn ngữ học, phổ biến nhất là địa danh và phương ngơn.
Tài liệu hiện vật gồm các di tích lịch sử, cách mạng ở địa phương, di vật
khảo cổ, các công trình kiến trúc, nghệ thuật (đình, chùa...)
Tài liệu truyền miệng gồm những câu chuyện lịch sử, cổ tích, ca dao, tục
ngữ, hò vè, truyện kể của các cụ già, các cán bộ lão thành cách mạng.
Tài liệu dân tộc học nghiên cứu đời sống sinh hoạt, phong tục, tập quán,
quan hệ xã hội, ăn ở của các dân tộc, địa phương...
Tài liệu thành văn gồm địa phương chí, nhân vật chí, các bài văn bia, văn
tế, minh chng, gia phả, hồi ký, đinh bạ, địa bạ, các văn bản của Đảng bộ,
chính quyền địa phương, trích lục, chúc thư, nhật ký, truyền đơn, báo chí, văn
kiện, báo cáo.
Trong các nguồn tài liệu kể trên thì nguồn tài liệu lịch sử thành văn (hay
còn gọi là sử liệu viết) được coi là “nguồn tư liệu giữ vị trí quan trọng hàng
đầu trong các nguồn tư liệu lịch sử địa phương” [37, tr. 11]. Nguồn tài liệu
này phong phú, đa dạng rất thuận lợi cho nghiên cứu hoàn cảnh lịch sử cụ thể,
phản ánh nhiều nội dung trên các mặt kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, du
lịch, tơn giáo, qn sự… ở địa phương.
Do giới hạn của đề tài, chúng tôi chủ yếu tập trung khai thác, sử dụng
nguồn tài liệu lịch sử thành văn Nghệ An, bao gồm:
- Lịch sử Đảng bộ, lịch sử các huyện, thị xã, các ban ngành của địa
phương, như: Lịch sử Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Nghệ Tĩnh, tập
1 (1925 - 1954), Lịch sử Đảng bộ huyện Nghi Lộc, Lịch sử Đảng bộ huyện
Nam Đàn, Lịch sử Đảng bộ huyện Đô Lương, Lịch sử huyện Yên Thành, tập

1 ...
- Các công trình sử học nghiên cứu các vấn đề lịch sử của Nghệ An, như:
Danh nhân Nghệ Tĩnh, Nghệ An – Những tấm gương Cộng sản (tập 1), Những

14


sự kiện Lịch sử của Đảng bộ Nghệ Tĩnh, Xô viết Nghệ Tĩnh, Lịch sử Nghệ Tĩnh
(tập 1).
- Các bài viết đăng trên các báo, tạp chí có liên quan đến sự kiện lịch sử
Nghệ An, như: Những bức thư, bài viết, bài nói chuyện của Bác Hồ với quê
hương Nghệ An; Trương Vân Lĩnh , Lê Hồng Sơn – cuộc đời và sự nghiệp (kỷ
yếu tọa đàm khoa học).
- Hồi ký cách mạng, như: Nhà lao Vinh.
Tùy vào mục đích sử dụng mà mỗi loại tài liệu có một ưu thế riêng.
Trong thời kỳ hiện đại, với sự phát triển của nền sử học nước nhà thì các sách
ghi chép, sách nghiên cứu về lịch sử và các loại sách liên quan có vai trị quan
trọng hơn. Đặc biệt, từ khi sự nghiệp cách mạng của dân tộc có sự lãnh đạo
của Đảng thì các sách, báo, các nghị định, nghị quyết, báo cáo, truyền đơn,
chỉ thị, văn kiện, lịch sử Đảng bộ tỉnh, huyện, xã là nguồn tài liệu rất quý giá
cho nghiên cứu, giảng dạy. Nếu giáo viên làm tốt cơng tác sưu tầm, lựa chọn
và có biện pháp sử dụng hợp lí nguồn tài liệu trên trong dạy học lịch sử sẽ
góp phần vào việc thực hiện tốt mục tiêu giáo dục.
1.1.3. Ý nghĩa của việc sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy
học lịch sử Việt Nam ở trường trung học phổ thơng
Có thể nói, bất kỳ mơn học nào cũng có sẵn những khả năng to lớn trong
việc phát triển hứng thú học tập ở học sinh. Nếu như “ hóa học là một “bà phù
thủy” có chiếc đũa thần chạm vào những chất này lại biến được thành ra chất
khác như có thể biến chì thành vàng, biến chất Silic có trong cát tầm thường
thành nguyên liệu chế ra các bộ vi mạch của người máy Rôbôt” [51, tr. 35],

hay “ địa lý học dẫn con người đi đến những miền đất xa xơi bí hiểm, từng
khu rừng già nhiệt đới có đủ kỳ hoa dị thảo đến miền băng giá địa cực chỉ có
gấu trắng” [51, tr. 35], thì sử học lại “ đưa con người hiện đại trở về những cái
nôi, hang động thời tiền sử, giúp chúng ta hiểu rõ cội nguồn nòi giống và
những bước thăng trầm của dân tộc, quốc gia, những niềm vinh quang và cả
nỗi đắng cay mà đất nước và con người từng trải qua” [51, tr. 35 - 36]. Đối

15


tượng của sử học là lịch sử xã hội loài người đã trải qua, vì thế, khác với các
ngành khoa học khác, khoa học lịch sử có đặc trưng cơ bản, đầu tiên của nhận
thức lịch sử là con người khơng thể trực tiếp tri giác những gì đã xảy ra trong
quá khứ, mà chỉ nhận thức chúng một cách gián tiếp thông qua các tài liệu.
Như vậy, sử dụng tài liệu tham khảo nói chung, tài liệu lịch sử địa phương nói
riêng có ý nghĩa giáo dưỡng, giáo dục và phát triển rất quan trọng trong
chương trình lịch sử ở trường phổ thông.
1.1.3.1. Về mặt giáo dưỡng
Lịch sử địa phương là biểu hiện cụ thể, sinh động của lịch sử dân tộc, là
hình ảnh thu nhỏ, minh họa cho lịch sử dân tộc. Bất kỳ một sự kiện nào của
lịch sử dân tộc cũng diễn ra trong một thời gian, không gian nhất định, trong
một địa phương cụ thể nào đó, trong đó có những sự kiện lịch sử địa phương
trở thành biến cố của lịch sử dân tộc. Tài liệu lịch sử địa phương giúp cụ thể
hóa kiến thức chung của lịch sử dân tộc, là cơ sở để tạo biểu tượng lịch sử,
góp phần nhất định vào việc khơi phục, tái hiện hình ảnh q khứ, giúp học
sinh dễ hình thành trong đầu những biểu tượng chân thực, chính xác về sự
kiện, hiện tượng lịch sử với đầy đủ mọi khía cạnh của nó. Ví như, khi dạy bài
16 “Phong trào giải phóng dân tộc và Tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939 1945). Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời”, trong mục III – “Khởi nghĩa
vũ trang giành chính quyền”, 1 – “Khởi nghĩa từng phần (từ tháng 3 đến giữa
tháng 8 - 1945)”, giáo viên có thể sử dụng một đoạn tư liệu để tạo biểu tượng

về nạn đói khủng khiếp ngay trên quê hương để học sinh thấy được nỗi khổ
cực của nhân dân tỉnh nhà trong nạn đói chung của cả nước như thế nào.
“Theo thống kê chưa đầy đủ, chỉ ba tháng đầu năm 1945, hai tỉnh Nghệ An và
Hà Tĩnh đã có 10 vạn người chết đói. Hàng vạn gia đình tan nát, hàng ngàn
thơn xóm tiêu điều. Làng Đơ Un ở Nghi Xn tỉnh Hà Tĩnh có 845 người
thì 378 người bị chết đói. Ở Nghệ An có tới 2.250 gia đình bị chết đói cả nhà.
Nhiều gia đình chỉ cịn một vài người sống sót. Người đi xin ăn đầy đường,
chật chợ. Người chết đói la liệt khắp nơi. Hàng ngày, bọn cầm quyền ở Vinh

16


phải th xe bị đi nhặt xác người chết đói trên các lề đường, vỉa hè, đình chợ
rồi đem đổ vào những cái hố chơn chung ở ngồi thành phố” [4, tr. 179]. Đề
cập những sự kiện lịch sử diễn ra ngay tại địa phương của các em trong dạy
học lịch sử dân tộc như vậy càng làm tăng sức gợi cảm, tác động mạnh mẽ
đến tư tưởng, tình cảm của học sinh, nhằm tái tạo lại bức tranh lịch sử đã qua,
tạo nên sự nhận thức cụ thể về thời gian và xác định không gian diễn ra các sự
kiện, hiện tượng lịch sử.
Từ chỗ có được biểu tượng vững chắc, biện chứng, sinh động, chân xác,
học sinh sẽ dễ dàng lĩnh hội được những khái niệm, thuật ngữ phức tạp,
những kết luận chung mang tính khái quát ở bài học lịch sử dân tộc.
Khi sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử dân tộc có thể
nói đã làm cho lịch sử dân tộc được cụ thể hóa, vì vậy học sinh sẽ hiểu sâu sắc
hơn, toàn diện hơn về lịch sử dân tộc; hiểu được mối quan hệ mật thiết, gắn
bó giữa lịch sử địa phương với lịch sử dân tộc; đồng thời giúp các em thấy
được mối quan hệ giữa “cái chung” thống nhất của lịch sử dân tộc và “cái
riêng” đa dạng, phong phú của lịch sử địa phương, thấy được tính quy luật và
tính đặc thù trong sự phát triển đi lên của lịch sử dân tộc.
Việc đưa tài liệu lịch sử địa phương vào bài giảng lịch sử dân tộc còn là

điều kiện cho học sinh tiếp cận thực tế, thực hiện nguyên lý giáo dục của
Đảng ta “Học phải đi đôi với hành, giáo dục phải kết hợp với lao động sản
xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn, nhà trường gắn liền với giáo dục gia đình
và giáo dục xã hội”, để việc dạy và học lịch sử khơng bị thốt li với cuộc sống
hiện tại, làm cho quá khứ xích lại gần với nhận thức của học sinh, biến những
kiến thức sách vở thành những hiểu biết cụ thể, sâu sắc về cuộc sống hiện
thực. Sử dụng nguồn tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử dân tộc
còn tạo nên một trạng thái tâm lý đặc biệt, giúp học sinh hiểu một cách tự
nhiên, sinh động quá khứ lịch sử, khắc sâu kiến thức cơ bản bài học, giúp các
em nhớ lâu kiến thức, nâng cao hiểu biết lịch sử.

17


Như vậy, sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong bài giảng nội khóa sẽ
giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn lịch sử dân tộc. Từ đó làm cho học sinh hứng
thú hơn đối với việc học tập bộ mơn lịch sử, và do đó có tác dụng nâng cao
chất lượng kiến thức lịch sử.
1.1.3.2. Về mặt giáo dục
Ngoài ý nghĩa giáo dưỡng, việc sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong
dạy học lịch sử dân tộc còn ý nghĩa giáo dục sâu sắc. Trong đời sống xã hội,
việc giáo dục thế hệ trẻ thông qua giáo dục lịch sử khơng chỉ có tác dụng về
trí lực mà cả về tư tưởng, đạo đức, thẩm mỹ. So với các bộ mơn khác, mơn
lịch sử có ưu thế trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức cho học sinh. Trong
giai đoạn hiện nay, nền kinh tế thị trường với những mặt tích cực đã đem lại
kết quả khả quan trong bước đường đổi mới toàn diện của đất nước. Tuy
nhiên, do tác động của mặt trái của nền kinh tế thị trường nên phải tăng cường
hơn nữa việc giáo dục tư tưởng đạo đức, hình thành nhân cách và bồi dưỡng
niềm tin cho các em trong dạy học lịch sử. Mặt khác, phần lớn các em học
sinh đều lớn lên và học tập ngay tại mảnh đất mình sinh ra, vì vậy học sinh ít

nhiều có nhu cầu tìm hiểu về q hương mình. Do đó, việc đưa những chất
liệu lịch sử địa phương vào bài giảng lịch sử dân tộc sẽ là phương tiện làm
phong phú sự hiểu biết của học sinh về quê hương, tự hào với những truyền
thống tốt đẹp của quê hương: anh hùng, bất khuất trong đấu tranh; cần cù,
sáng tạo trong lao động sản xuất, đồn kết, tương thân tương ái... Từ đó giáo
dục cho các em lòng yêu quê hương. “Điều này có vai trị khơng nhỏ trong
giáo dục tư tưởng – chính trị, đạo đức cho học sinh, góp phần hình thành lịng
u nước chân chính kết hợp với tinh thần quốc tế vơ sản cho thế hệ trẻ” [57,
tr. 41].
Ví như, khi dạy bài 14: “Phong trào cách mạng 1930 - 1935”, trong mục II
– “Phong trào cách mạng 1930 – 1931 với đỉnh cao Xô viết Nghệ Tĩnh”, 1 “Phong trào cách mạng 1930 – 1931”, khi nói đến cuộc đấu tranh 1/5/1930, để
giúp học sinh hiểu rõ được ý chí đấu tranh quật cường, tinh thần đồn kết, yêu

18


nước của nhân dân tỉnh nhà, giáo viên có thể sử dụng đoạn tư liệu sau đây:
“Sáng ngày mồng 1 tháng 5, tại thành phố Vinh – Bến Thủy và các huyện Hưng
Nguyên, Nghi Lộc, Thanh Chương đã nổ ra biểu tình lớn.
Tại thành phố Vinh – Bến Thủy, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của xứ ủy Trung
kỳ, Đảng bộ Vinh vận động 1.200 nông dân các làng ngoại ô như Lộc Đa, Đức
Thịnh, Yên Dũng (Hưng Nguyên), An Hậu, Đức Hậu (Nghi Lộc) kéo vào thành
phố phối hợp với cơng nhân các nhà máy biểu tình, đưa u sách đến tên Công
sứ và Tổng đốc Nghệ An. Khi nhận được tin về cuộc biểu tình, tên Cơng sứ
Pháp ở Nghệ An huy động lính đến canh gác, bảo vệ các nhà máy và sai viên tri
phủ Hưng Nguyên đưa lính đến ngăn cản đồn biểu tình của nơng dân đang trên
đường hàng tỉnh Cửa Hội – Vinh kéo vào thành phố. Theo lệnh của tên công sứ
Nghệ An , bọn giám binh, chánh mật thám, chánh cảnh sát thành phố huy động
10 chiếc ơ tơ chở đầy lính khố xanh, cảnh sát đến đàn áp quần chúng biểu tình.
Gạt lưỡi lê, báng súng của kẻ thù, đồn biểu tình của cơng nhân, nơng dân vẫn

xiết chặt hàng ngũ, vừa tiến bước, vừa hát vang bài ca quốc tế:
“Hỡi ai nô lệ trên đời,
Hỡi ai cực khổ đồng thời đứng lên,
Bất bình này chịu sao yên,
Phá cho tan nát một phen cho rồi”
Khí thế hiên ngang của đồn biểu tình đã lơi cuốn thêm nhiều bà con
nơng dân các huyện Nghi Xuân, Can Lộc đang trên đường đi chợ Vinh cùng
tham gia đấu tranh. Không ngăn cản được bước tiến của đồn biểu tình, đế
quốc Pháp xua lính xuống ngã ba Bến Thủy lập thành hàng rào chặn ngang
trước cổng các nhà máy. Đồn biểu tình mỗi lúc một đông thêm. Từ trong nhà
máy công nhân ùa ra, ở ngồi nhà máy đồn biểu tình ào ạt sát vào hàng rào
lính. Tên giám binh Pháp luống cuống hơ lính bắn. Hàng loạt súng nổ lên trời.
Tên giám binh dùng báng súng đánh lính. Đồng chí Nguyễn Đơn Nhỗn, một
đảng viên cộng sản, xông lên tát vào mặt tên giám binh và cướp súng của hắn
đập xuống nền đường làm khẩu súng gãy đôi. Bọn chánh cảnh sát, chánh mật

19


thám và chủ nhà máy diêm bắn xả vào đoàn biểu tình làm 6 người chết, 10 người
bị thương. Đồng chí Nguyễn Đơn Nhỗn anh dũng hi sinh. Đồn biểu tình tiếp
tục xơng lên xung đột với kẻ thù. Gần một trăm người đã bị chúng bắt đưa về
giam ở nhà lao Vinh. Mặc dù bị địch khủng bố, nhưng các cán bộ, đảng viên vẫn
ở lại cùng nhân dân lượm xác những người đã hi sinh đưa về mai táng và dìu dắt
những người bị thương về nhà cứu chữa.” [7, tr. 34 - 36].
Qua những đoạn tư liệu cụ thể, sinh động như thế sẽ tạo được cảm xúc thực
cho học sinh, làm cho các em không chỉ hiểu rõ hơn truyền thống bất khuất của
quê hương mà còn giáo dục cho các em lòng căm thù sâu sắc bọn xâm lược Pháp
và tay sai. Cũng qua đó học sinh sẽ nhận thấy rằng, những thành quả cách mạng
có được ngày hơm nay khơng hề dễ dàng, mà phải đánh đổi bằng xương máu

của biết bao nhiêu người. Đồng thời giáo dục cho các em lòng khâm phục, kính
yêu và biết ơn các chiến sỹ cộng sản, những người con kiên trung của Đảng đi
đầu trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc.
Như vậy, việc sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử
dân tộc sẽ góp phần xây dựng nền móng vững chắc, là cái gốc để hình thành
lịng u nước, từ đó giáo dục cho học sinh thế giới quan khoa học, nhân sinh
quan cách mạng. Tài liệu lịch sử địa phương là tài liệu cần thiết để cùng với
SGK giúp học sinh có những hình ảnh, biểu tượng sinh động về những sự
kiện, con người cụ thể, qua đó mà khơi dậy trong các em những tình cảm đạo
đức đúng đắn. Chính những tấm gương về tinh thần chiến đấu khơng khoan
nhượng với kẻ thù trong thời chiến và ý thức vươn lên xây dựng quê hương
đất nước trong thời bình sẽ góp phần giáo dục các em có thái độ đúng đắn,
lịng biết ơn sâu sắc thế hệ cha ơng, những người đã mang lại cuộc sống tươi
đẹp hôm nay, các em biết noi gương các thế hệ cha ông đi trước, có ý thức
trách nhiệm với những thành quả cách mạng cả trong quá khứ và trong cuộc
sống hiện tại. Từ đó các em sẽ tự hình thành trách nhiệm với bản thân, kích
thích tinh thần học tập, đồn kết, ý chí phấn đấu, năng lực vượt khó, tham gia

20