Thực hiện pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản của cơ quan cảnh sát điều tra cấp huyện, từ thực tiễn huyện cao lãnh, tỉnh đồng tháp

TRẦN MINH THẮNG
THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TRONG ĐIỀU TRA TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN CỦA
KHÓA 24
CƠ QUAN CSĐT CẤP HUYỆN, TỪ THỰC TIỄN HUYỆN CAO LÃNH, TỈNH ĐỒNG THÁP

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
----------

TRẦN MINH THẮNG

THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TRONG ĐIỀU TRA TỘI TRỘM
CẮP TÀI SẢN CỦA CƠ QUAN CẢNH SÁT ĐIỀU TRA CẤP
HUYỆN, TỪ THỰC TIỄN HUYỆN CAO LÃNH,
TỈNH ĐỒNG THÁP

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Nghệ An, tháng 8/2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
----------

TRẦN MINH THẮNG

THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TRONG ĐIỀU TRA TỘI TRỘM
CẮP TÀI SẢN CỦA CƠ QUAN CẢNH SÁT ĐIỀU TRA CẤP
HUYỆN, TỪ THỰC TIỄN HUYỆN CAO LÃNH,
TỈNH ĐỒNG THÁP

Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật
Mã số: 8.38.01.06
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM THỊ HUYỀN SANG

Nghệ An, tháng 8/2018


LỜI CÁM ƠN
Với tình cảm chân thành và lịng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng gửi lời cảm
ơn tới Ban Giám hiệu Trường Đại học Vinh, Trường Đại học Đồng Tháp cùng quý
Thầy, Cô Khoa Luật Trường Đại học Vinh đã trang bị những kiến thức quý báu và
giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt, tôi trân trọng cám ơn Tiến sĩ Phạm Thị Huyền Sang, người Cô đã trực
tiếp hướng dẫn khoa học, tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tơi trong q trình nghiên cứu để
hồn thành Luận văn này.
Tơi xin chân thành cảm ơn!
Tác giả

Trần Minh Thắng


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các số liệu, trích
dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa
học của luận văn chưa từng được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Đồng Tháp, tháng 8 năm 2018
TÁC GIẢ

Trần Minh Thắng


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 1
NỘI DUNG ........................................................................................................................... 6
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG ĐIỀU TRA TỘI
TRỘM CẮP TÀI SẢN CỦA CƠ QUAN CẢNH SÁT ĐIỀU TRA CẤP HUYỆN ............. 6
1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp
tài sản của cơ quan cảnh sát điều tra cấp huyện ................................................................... 6
1.2. Nội dung áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản của cơ quan cảnh
sát điều tra cấp huyện ............................................................................................................ 10
1.3. Các yêu cầu về áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản của Cơ quan
cảnh sát điều tra...................................................................................................................... 19
Tiểu kết Chương 1 ............................................................................................................. 23
Chương 2
THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG ĐIỀU TRA TỘI TRỘM CẮP TÀI
SẢN CỦA CƠ QUAN CẢNH SÁT ĐIỀU TRA HUYỆN CAO LÃNH, TỈNH ĐỒNG
THÁP ....................................................................................................................................... 25
2.1. Tình hình tội phạm trộm cắp tài sản trên địa bàn huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng
Tháp. ........................................................................................................................................ 25
2.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản của cơ quan cảnh
sát điều tra huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp .................................................................... 42
2.3. Đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản của cơ
quan cảnh sát điều tra huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp ................................................. 52
Chương 3
GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO ÁP DỤNG62
PHÁP LUẬT TRONG ĐIỀU TRA TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN

CỦA CƠ QUAN CẢNH SÁT ĐIỀU TRA CẤP HUYỆN .............................................. 62
3.1. Dự báo tình hình tội phạm xâm phạm quyền sở hữu tài sản trên địa bàn huyện
Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp .................................................................................................... 62
3.2. Quan điểm bảo đảm áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản của cơ
quan cảnh sát điều tra cấp huyện. ........................................................................................ 65
3.3. Giải pháp bảo đảm áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản của cơ
quan cảnh sát điều tra cấp huyện ......................................................................................... 72
Tiểu kết Chương 3 ............................................................................................................. 85
KẾT LUẬN......................................................................................................................... 86
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 87


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị về cải cách tư pháp, với mục tiêu
cải cách tư pháp ở nước ta đến năm 2020 theo tinh thần của Nghị quyết số 49NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ chính trị là: “Xây dựng nền tư pháp trong sạch,
vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ
nhân dân, phụng sự Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa” và phương hướng:
“Hồn thiện chính sách, pháp luật hình sự và dân sự phù hợp với nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; hồn thiện các thủ tục
tố tụng tư pháp, bảo đảm tính đồng bộ, dân chủ, công khai, minh bạch, tôn
trọng và bảo vệ quyền con người”[2]. Trên cơ sở đó, những năm qua chất lượng
cơng tác tư pháp được đánh giá là đã có nhiều chuyển biến rõ rệt, Cơng tác đấu
tranh phịng chống tội phạm được đẩy mạnh và thu được nhiều kết quả tích cực.
Trong đó, phải kể đến cơ quan điều tra các cấp đã thực sự là nịng cốt trong cơng
tác phát hiện và điều tra tội phạm góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự an
tồn xã hội trong nhân dân.

Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, tình hình tội phạm cũng
đã và đang diễn ra ngày một đa dạng, phức tạp, liều lĩnh, với nhiều thủ đoạn
tinh vi, xảo quyệt xâm phạm đến an ninh quốc gia, tính mạng, sức khỏe, danh
dự nhân phẩm, quyền sở hữu tài sản, ... đã được Hiến pháp và pháp luật nước
Cộng hòa xã hội chủ Nghĩa Việt Nam ghi nhận và bảo vệ, trong đó phải nói
đến tình hình trộm cắp tài sản đang xảy ra ngày một nhiều, thiệt hại do loại tội
phạm này gây nên tương đối lớn, làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới tình hình
trật tự an tồn xã hội trên địa bàn.
Huyện Cao Lãnh thuộc tỉnh Đồng Tháp là một địa phương phát triển kinh
tế dựa trên nền tảng là sản xuất nơng nghiệp nhưng cũng đang từng bước hịa
nhập vào việc phát triển kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa


2

mà Đảng và nhà nước ta đã đề ra. Cùng với sự phát triển kinh thế, thì thời gian
qua, tội phạm cũng diễn biến theo chiều hướng gia tăng trong đó chủ yếu là các
nhóm tội xâm phạm sở hữu mà phần nhiều là tội phạm trộm cắp tài sản, với số
lượng án chiếm khoảng 30-39% tổng số vụ phạm pháp hình sự mà các cơ quan
tiến hành tố tụng cấp huyện thụ lý và giải quyết. Những năm qua, Công tác đấu
tranh với loại tội phạm này của Cơ quan cảnh sát điều tra Công an huyện Cao
Lãnh đối với những vụ án xảy ra trên địa bàn huyện đã có những đóng góp
quan trọng vào việc bảo vệ sự phát triển bình thường của xã hội trước các hành
vi vi phạm pháp luật.
Tuy nhiên, công tác điều tra của Cơ quan Cảnh sát điều tra cơng an huyện
cịn bộc lộ một số hạn chế nhất định khiến cho q trình điều tra cịn nhiều vụ
án cịn kéo dài, bế tắc, dẫn đến việc vụ án khởi tố phải tạm đình chỉ, đình chỉ
điều tra...
Nguyên nhân của tình trạng trên có nhiều nhưng phải kể đến thực tế đấu
tranh với loại tội phạm này của lực lượng điều tra Công an huyện vẫn chưa

nghiên cứu, khai thác kỹ và sử dụng một cách đầy đủ những tri thức khoa học
của điều tra hình sự, việc thực hiện các quy định của pháp luật trong điều tra
tội phạm còn nhiều hạn chế. Bên cạnh đó, các quy định của pháp luật hình sự,
pháp luật tố tụng hình sự, các văn bản hướng dẫn thi hành cũng bộc lộ một số
bất cập gây khó khăn trong việc thực hiện pháp luật vào quá trình điều tra, phá
án.
Thực hiện pháp luật bao gồm các hình thức đó là: Tn thủ pháp luật, thi
hành pháp luật, sử dụng pháp luật, áp dụng pháp luật, các hình thức này có thể
do nhiều chủ thể khác nhau tiến hành, nhưng nếu như tuân thủ pháp luật, thi
hành pháp luật và sử dụng pháp luật là những hình thức mà mọi chủ thể pháp
luật có thể thực hiện được thì ngược lại áp dụng pháp luật là hình thức thực
hiện chỉ dành cho cơ quan nhà nước hay người có thẩm quyền trong cơ quan
đó có thể áp dụng mà thôi. Đối với giai đoạn điều tra vụ án trộm cắp tài sản thì


3

áp dụng pháp luật là hình thức quan trọng nhất và cũng là duy nhất chỉ có cơ
quan điều tra có thẩm quyền được phép tiến hành.
Vì những lý do đó, tác giả chọn nghiên cứu đề tài: "Áp dụng pháp luật
trong điều tra tội trộm cắp tài sản của cơ quan Cảnh sát điều tra cấp huyện,
từ thực tiễn Huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp" là một phần của hình thức
thực hiện pháp luật làm luận văn thạc sĩ luật học là cần thiết hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu đề tài
Làm rõ cơ sở lý luận của áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản
của cơ quan điều tra cấp huyện;
Phân tích, đánh giá thực trạng việc áp dụng pháp luật của cơ quan điều tra
trong điều tra tội trộm cắp tài sản;
Đề xuất một số giải pháp đảm bảo việc áp dụng pháp luật trong điều tra tội
trộm cắp tài sản được thống nhất.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Để đạt được mục đích, đề tài có những nhiệm vụ cụ thể sau đây:
Xây dựng và hệ thống hóa các vấn đề lý luận về khái niệm, đặc điểm, nội
dung của hoạt động áp dụng pháp luật trong điều tra.
Phân tích tình hình áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản
của cơ quan Cảnh sát điều tra cấp huyện ở huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp,
đánh giá thực trạng và chỉ ra những mặt tích cực, hạn chế và nguyên nhân của
những hạn chế trong hoạt động áp dụng pháp luật.
Phân tích được những quan điểm đảm bảo áp dụng pháp luật trong điều tra
tội trộm cắp tài sản của cơ quan điều tra, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm góp
phần nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong điều tra tội phạm trộm cắp tài
sản.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
* Đối tượng nghiên cứu của đề tài:


4

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hoạt động áp dụng pháp luật của Cơ
quan điều tra Công an huyện trong quá trình điều tra tội trộm cắp tài sản.
* Phạm vi nghiên cứu của đề tài:
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là toàn bộ hoạt động áp dụng pháp luật của
cơ quan cảnh sát điều tra cấp huyện từ thực tiễn tình trạng tội phạm trộm cắp tài
sản xảy ra trong giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2017 trên địa bàn huyện Cao
Lãnh, tỉnh Đồng Tháp khi thực hiện chức năng điều tra.
Luận văn nghiên cứu những vấn đề chung của quy trình áp dụng pháp luật
trong điều tra tội phạm của Cơ quan điều tra Công an huyện Cao Lãnh, tỉnh
Đồng Tháp.
Phạm vi nội dung: nghiên cứu các quy định của pháp luật hiện hành như:
pháp luật hình sự, pháp luật tố tụng hình sự, các văn bản hướng dẫn thi hành

trong việc áp dụng pháp luật xử lý tội trộm cắp tài sản.
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu của luận văn được xây dựng trên cơ sở phương
pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin; Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và
pháp quyền; Lý luận nhà nước và pháp luật; Lịch sử nhà nước và pháp luật. Đặc
biệt là quan điểm chỉ đạo cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết số 48NQ/TW ngày 24/5/2005 về xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt
Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 và Nghị quyết số 49-NQ/TW
ngày 02/6/2005 về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 của Bộ chính trị.
6. Những đóng góp của luận văn
Luận văn đưa ra hệ thống lý luận về nội dung, cấu trúc đặc điểm, thủ đoạn
hoạt động của tội phạm trộm cắp tài sản và những đặc trưng của loại tội phạm
này trên địa bàn huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.
Luận văn cũng làm sáng tỏ lý luận và thực tiễn về áp dụng pháp luật trong
điều tra tội trộm cắp tài sản của cơ quan điều tra Công an huyện trong quá trình


5

giải quyết vụ án. Đề xuất những giải pháp tích cực nhằm nâng cao hiệu quả hoạt
động điều tra khám phá tội phạm trộm cắp tài sản tại địa phương.
Về mặt lý luận: Luận văn góp phần làm sáng tỏ nhận thức lý luận về hoạt
động áp dụng pháp luật trong điều tra tội phạm trộm cắp tài sản của Cơ quan
cảnh sát điều tra trên cơ sở nghiên cứu từ địa bàn huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng
Tháp.
Về mặt thực tiễn: Luận văn góp phần vào việc xác định đúng đắn những
nội dung cụ thể của hoạt động áp dụng pháp luật trong thực tiễn điều tra tội trộm
cắp tài sản của Cơ quan điều tra Công an huyện cũng như kiến nghị hồn thiện
quy định của Bộ luật hình sự, Bộ luật tố tụng hình sự và văn bản hướng dẫn thi
hành nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật vào điều tra tội phạm.
7. Cấu trúc của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của
luận văn gồm 3 chương:
Chương I: Những vấn đề về áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp
tài sản của cơ quan cảnh sát điều tra cấp huyện.
Chương II: Thực trạng áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản
của cơ quan cảnh sát điều tra huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.
Chương III: Giải pháp đảm bảo áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm
cắp tài sản của cơ quan cảnh sát điều tra cấp huyện.


6

NỘI DUNG
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG
ĐIỀU TRA TỘI TRỘM CẮP TÀI SẢN CỦA CƠ QUAN CẢNH SÁT ĐIỀU
TRA CẤP HUYỆN
1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của áp dụng pháp luật trong điều
tra tội trộm cắp tài sản của cơ quan cảnh sát điều tra cấp huyện
1.1.1. Áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản
* Tội phạm và tội trộm cắp tài sản
Tội phạm theo quy định của Bộ luật hình sự năm 2015 (được sửa đổi bổ
sung năm 2017) tại Điều 8 quy định như sau:
“ 1.Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật
hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại
thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất,
toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn
hóa, quốc phịng, an ninh, trật tự, an tồn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ
chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm
phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy

định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự.
2. Những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm
cho xã hội khơng đáng kể thì khơng phải tội phạm và được xử lý bằng biện pháp
khác”.
Tội phạm là chế định quan trọng và chủ yếu của luật hình sự. Nội dung
khái niệm tội phạm đã thể hiện một cách rõ nét bản chất giai cấp, các đặc điểm
chính trị, xã hội cũng như những đặc điểm pháp lý của luật hình sự [ 3, tr.157].
Đồng thời nó cịn được xem như là điều kiện cần thiết có tính ngun tắc để giới
hạn giữa tội phạm và không phải là tội phạm, giữa trách nhiệm hình sự với
những trách nhiệm pháp lý khác…[ 12, tr.9]


7

Trộm cắp tài sản là hành vi bị coi là tội phạm và được quy định tại Điều
173 Bộ luật hình sự. Cụ thể: “Người nào trộm cắp tài sản của người khác trị giá
từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng
thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt…”. Vì vậy, nếu một người
thực hiện hành vi trộm cắp tài sản mà đáp ứng đủ các điều kiện luật định thì sẽ
bị xử lý trách nhiệm hình sự.
* Điều tra và Cơ quan cảnh sát điều tra
Điều tra là hoạt động khám phá, phát hiện tội phạm. Trong lĩnh vực phòng
chống, tội phạm. [9, tr.17 ]
Điều tra vụ án hình sự là giai đoạn tố tụng hình sự thứ hai sau giai đoạn
khởi tố vụ án hình sự mà trong đó cơ quan Điều tra căn cứ vào các quy định của
pháp luật tố tụng hình sự và dưới sự kiểm sát của Viện kiểm sát tiến hành các
biện pháp cần thiết nhằm thu thập và củng cố các chứng cứ, nghiên cứu các tình
tiết của vụ án hình sự, phát hiện nhanh chóng và đầy đủ tội phạm, cũng như
người có lỗi trong việc thực hiện tội phạm để truy cứu trách nhiệm hình sự, đồng
thời bảo đảm cho việc bồi thường thiệt hại về vật chất do tội phạm gây nên và

trên cơ sở đó quyết định: Đình chỉ điều tra vụ án hình sự hoặc là; Chuyển tồn
bộ các tài liệu của vụ án đó cho Viện kiểm sát kèm theo kết luận điều tra và đề
nghị truy tố bị can. [5]
Chủ thể thực hiện các hoạt động trên là Cơ quan cảnh sát điều tra Công an
các cấp tương ứng với tội phạm thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân
các cấp được quy định cụ thể tại Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình sự 2015.
* Áp dụng pháp luật và áp dụng pháp luật trong điều tra
Áp dụng pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật, trong đó nhà nước
thơng qua các cơ quan nhà nước hoặc nhà chức trách có thẩm quyền tổ chức cho
các chủ thể pháp luật thực hiện những quy định của pháp luật, hoặc tự mình căn
cứ vào các quy định của pháp luật để tạo ra các quyết định làm phát sinh, thay
đổi, đình chỉ hoặc chấm dứt những quan hệ pháp luật cụ thể [14, tr.469].


8

Như vậy, điều tra vụ án hình sự nói chung và điều tra vụ án trộm cắp tài
sản nói riêng chính là việc Cơ quan điều tra áp dụng các quy định của pháp luật
hiện hành sau khi xác định có dấu hiệu của tội phạm trộm cắp tài sản đã tiến
hành khởi tố vụ án và bước vào giai đoạn điều tra nhằm mục đích chứng minh
tội phạm và người phạm tội theo yêu cầu pháp luật.
Đối tượng của hoạt động áp dụng pháp luật trong điều tra các vụ án trộm
cắp tài sản là áp dụng các quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình
sự, các văn bản hướng dẫn thi hành trong quá điều tra những vụ án hình sự đã
xảy ra, đã được khởi tố vụ án. Áp dụng Bộ luật Hình sự là áp dụng pháp luật nội
dung, áp dụng Bộ luật Tố tụng hình sự là áp dụng pháp luật hình thức của hoạt
động điều tra mà chủ thể của hoạt động điều tra vụ án hình sự về tội phạm trộm
cắp tài sản là cơ quan Cảnh sát điều tra. Hoạt động điều tra được tiến hành theo
trình tự, thủ tục của luật tố tụng hình sự, quá trình điều tra, chủ thể điều tra được
áp dụng các biện pháp theo qui định của pháp luật để làm rõ sự thật khách quan

của vụ án nhưng phải đúng trình tự, thủ tục do Bộ luật tố tụng hình sự quy định.
Tóm lại, từ những phân tích trên có thể đưa ra khái niệm về áp dụng pháp
luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản của cơ quan Cảnh sát điều tra cấp huyện
như sau “Áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản là một hoạt động
thực tiễn pháp lý, là quá trình nhằm cá biệt hóa các quy định của pháp luật
hình sự, pháp luật tố tụng hình sự trong quá trình điều tra đối với người đã thực
hiện hành vi mà Bộ luật Hình sự coi đó là tội phạm và được thực hiện theo một
trình tự đặc biệt được quy định trong Bộ luật Tố tụng hình sự do cơ quan Cảnh
sát điều tra thực hiện”.
1.1.2. Đặc điểm của áp dụng pháp luật trong điều tra tội cắp tài sản
Thứ nhất, Áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản phải tuân
thủ những nguyên tắc cơ bản của Bộ luật Tố tụng hình sự.
Áp dụng pháp luật trong điều tra vụ án hình sự về tội phạm trộm cắp tài sản
là quá trình chứng minh sự thật khách quan của vụ án trộm cắp tài sản đã xảy ra.


9

Nhưng việc chứng minh đó phải tuân thủ những nguyên tắc cơ bản của pháp luật
tố tụng hình sự như: Bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tố tụng hình sự;
Tơn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân;
Bảo đảm quyền bình đẳng trước pháp luật; Ngun tắc suy đốn vô tội; Tuân
thủ pháp luật trong hoạt động điều tra;… có như vậy mới đảm bảo tính khách
quan, minh bạch, cơng bằng trong q trình điều tra vụ án.
Thứ hai, Áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản phải tuân thủ
chặt chẽ về trình tự, thủ tục do Bộ luật Tố tụng hình sự quy định
Nhiệm vụ của Cơ quan điều tra trong quá trình điều tra vụ án là phải đảm
bảo phát hiện chính xác và xử lý công minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội,
không để lọt tội phạm, không làm oan người vơ tội. Do đó, q trình áp dụng
pháp luật địi hỏi Cơ quan điều tra phải tuân thủ triệt để các quy định của Bộ luật

Tố tụng hình sự.
Tuân thủ nghiêm ngặt, chặt chẽ các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự là
cơ sở, điều kiện bắt buộc để đảm bảo việc áp dụng pháp luật được chính xác,
khách quan, cho nên quá trình áp dụng pháp luật của Cơ quan điều tra vừa phải
đáp ứng đầy đủ các quy phạm pháp luật về nội dung vừa phải áp dụng đúng các
quy phạm pháp luật về tố tụng mới đảm bảo cho việc ban hành quyết định hợp
pháp, đúng người, đúng pháp luật. Bởi lẽ, việc áp dụng các quy định của Bộ luật
Tố tụng hình sự có thể ảnh hưởng trực tiếp tới các quyền cơ bản của con người
như: Quyền tự do, tài sản, danh dự, nhân phẩm,… khi cơ quan điều tra quyết
định áp dụng các biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế.
Tính chặt chẽ về trình tự, thủ tục trong việc áp dụng pháp luật đòi hỏi Cơ
quan điều tra mà cụ thể là Thủ trưởng, Phó thủ trưởng cơ quan điều tra, Điều tra
viên, Cán bộ điều tra phải thực hiện đúng trình tự, thủ tục luật định trong quá
trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao.
Thứ ba, Áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản thực chất là
quá trình chứng minh tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội.


10

Mục đích cuối cùng của áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài
sản chính là xác định chính xác tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội.
Để làm được điều đó Cơ quan điều tra phải chứng minh tồn bộ q trình thực
hiện hành vi phạm tội, các căn cứ luật định để từ đó ban hành kết luận điều tra
đề nghị truy tố hoặc ban hành kết luận điều tra và đình chỉ điều tra vụ án.
1.1.3. Vai trò áp dụng pháp luật vào điều tra tội trộm cắp tài sản
Áp dụng pháp luật trong điều tra các vụ trộm cắp tài sản của cơ quan Cảnh
sát điều tra có vai trị hết sức quan trọng trong việc phát hiện và xử lý tội phạm,
bảo vệ cơng lý, trật tự, an tồn xã hội đồng thời tìm ra nguyên nhân, điều kiện
làm phát sinh tội phạm để có biện pháp phịng ngừa có hiệu quả cũng như kiến

nghị với các cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng biện pháp khắc phục.
Việc áp dụng đúng các quy định của pháp luật vào điều tra hạn chế đến
mức thấp nhất việc xảy ra oan, sai trong hoạt động tố tụng, việc bỏ lọt tội phạm
không bị khởi tố, bảo vệ quyền con người, quyền công dân một cách hợp pháp,
công bằng xã hội được nâng cao, bảo vệ lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ
chức trước nguy cơ xâm hại do hành vi, quyết định của người có thẩm quyền
tiến hành tố tụng trong Cơ quan điều tra gây ra.
Nếu pháp luật được áp dụng một cách triệt để, chính xác khơng những loại
bỏ được tội phạm mà còn tạo dựng niềm tin của người dân, của tồn xã hội vào
cơng lý, vào chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước từ đó uy tín cũng như
sức mạnh của nhà nước ngày càng được nâng lên rõ rệt.
1.2. Nội dung áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản của
cơ quan cảnh sát điều tra cấp huyện
Áp dụng pháp luật là một q trình có mục đích, đó là làm sao để cho
những quy định của pháp luật đi vào trong thực tế. Áp dụng pháp luật là một
hình thức của thực hiện pháp luật, trong đó nhà nước thơng qua các cơ quan có
thẩm quyền tổ chức cho các chủ thể pháp luật thực hiện những quy định của
pháp luật, hoặc là mình căn cứ vào các quy định của pháp luật ra các quyết định


11

áp dụng pháp luật vào những trường hợp cụ thể đã xảy ra trong đời sống hằng
ngày, mà những hành vi đó đã được dự liệu trước và quy định trong văn bản quy
phạm pháp luật.
Nội dung của áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản của Cơ
quan cảnh sát điều tra cấp huyện chính là việc xác định hành vi nào được coi là
trộm cắp tài sản, được quy định ở đâu? Do luật nào điều chỉnh? Để từ đó tìm ra
quy phạm pháp luật áp dụng vào tình huống cụ thể. Trong đó, phải xác định
được chủ thể thực hiện, quy trình áp dụng, các biện pháp cũng như nguyên tắc

áp dụng dụng pháp luật vào hoạt động điều tra tội phạm trộm cắp tài sản
1.2.1. Chủ thể thực hiện áp dụng pháp luật vào điều tra tội trộm cắp
tài sản
Điều tra phát hiện, tìm chứng cứ buộc tội là chức năng duy nhất và riêng có
của Cơ quan điều tra. Cơ quan điều tra được quy định trong Luật tổ chức cơ
quan điều tra hình sự, pháp luật tố tụng hình sự. Hệ thống cơ quan điều tra được
quy định tại Điều 4 Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự gồm có các cơ quan
điều tra Cơng an nhân dân, Qn đội nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân tối
cao. Ngồi ra cịn một số chủ thể được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt
động điều tra như: Bộ đội biên phịng, Hải quan, Kiểm lâm…
Tuy nhiên, khơng phải tất cả các loại tội phạm được quy định trong Bộ luật
Hình sự các cơ quan điều tra nêu trên đều có thẩm quyền điều tra khi vụ án được
khởi tố, mà tùy vào từng trường hợp, từng loại tội phạm sẽ có sự phân định thẩm
quyền tiến hành điều tra căn cứ trên nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan điều
tra được quy định trong Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự.
Nếu như Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao tiến hành
điều tra tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp, tội phạm về tham nhũng, chức
vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ, cơng chức thuộc
cơ quan điều tra, Tịa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan thi hành án,
người có thẩm quyền tiến hành từ khi tội phạm đó thuộc thẩm quyền của xét xử


12

của Tòa án nhân dân; Cơ quan điều tra trong quân đội nhân dân tiến hành điều
tra các vụ án thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án quân sự các cấp, thì Cơ quan
điều tra trong Cơng an nhân dân được quyền tiến hành điều tra tất cả các tội
phạm cịn lại khơng thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân
dân và Cơ quan điều tra trong quân đội nhân dân.
Đối với tội trộm cắp tài sản chủ thể tiến hành hoạt động điều tra là Cơ quan

điều tra trong Công an nhân dân, mà cụ thể là cơ quan cảnh sát điều tra các cấp
nếu vụ án không thuộc thẩm quyền của cơ quan điều tra trong quân đội nhân
dân. Trong trường hợp này chủ thể áp dụng pháp luật trong điều tra được giao
cho Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng cơ quan điều tra, Điều tra viên và cán bộ điều
tra các cấp.
1.2.2. Quy trình áp dụng pháp luật trong điều tra
Áp dụng pháp luật vào điều tra tất cả các loại tội phạm được quy định trong
Bộ luật Tố tụng hình sự nói chung và điều tra tội trộm cắp tài sản nói riêng bắt
buộc phải tiến hành theo những quy trình chặt chẽ, chính xác mà pháp luật đã
quy định. Để áp dụng chính xác, có hiệu quả trong việc điều tra tội phạm trộm
cắp tài sản thì Cơ quan cảnh sát điều tra cần thực hiện một số quy trình như sau:
Một là, áp dụng pháp luật trong việc định tội danh
Tội phạm là một hiện tượng xã hội và một trong những đặc điểm của tội
phạm là tính nguy hiểm cho xã hội. Đối với tội trộm cắp tài sản, thì tính nguy
hiểm của nó thể hiện ở chổ nó ảnh hưởng đến các quan hệ về sở hữu được Hiến
pháp ghi nhận và được Luật Hình sự bảo vệ. Như vậy, để xác định một hành vi
đó có phải là trộm cắp tài sản và bị coi là tội phạm hay không phải dựa vào cấu
thành tội phạm. Cấu thành tội phạm chính là cơ sở của trách nhiệm hình sự và
chỉ khi nào một con người cụ thể thực hiện hành vi có đủ các dấu hiệu của một
cấu thành tội phạm cụ thể thì người đó mới phải chịu trách nhiệm hình sự. Từ
đó, có thể thấy “Cấu thành tội phạm là tổng hợp các dấu hiệu được quy định
trong luật hình sự đặc trưng cho một loại tội phạm cụ thể”[15, tr.124]. Vậy nên,


13

việc đầu tiên của quy trình áp dụng pháp luật trong điều tra tội phạm của Cơ
quan cảnh sát điều tra các cấp nói chung và của cấp huyện nói riêng, chính là
việc xác định một hành vi có đáp ứng đầy đủ các yêu tố của cấu thành tội phạm
hay chưa.

Định tội danh được coi là bước thứ nhất của q trình chuyển hóa những
quy định của pháp luật và điều tra vụ án. Để định tội danh được chính xác, cán
bộ, Điều tra viên phải nắm vững lý luận về cấu thành tội phạm, đặc trưng cơ bản
của tội phạm gồm có: Khách thể của tội phạm, mặt khách quan của tội phạm,
chủ thể của tội phạm, mặt chủ quan của tội phạm.
Thứ hai, thu thập chứng cứ, xem xét, đối chiếu tính có căn cứ của các quy
phạm pháp luật được áp dụng.
Khi vụ án đã được khởi tố và bước vào giai đoạn điều tra thì đây được coi
là khâu đầu tiên, có ý nghĩa quan trọng của việc áp dụng pháp luật vào hoạt
động điều tra vụ án hình sự. Mục đích của việc thu thập chứng cứ là nhằm
chứng minh tội phạm và người phạm tội. Chứng minh tội phạm là thu thập,
kiểm tra, đánh giá chứng cứ để xác định tội phạm và người thực hiện hành vi
phạm tội [17, tr.161]. Việc thu thập chứng cứ phải đảm bảo được thực hiện đúng
trình tự, thủ tục luật định, bởi lẽ những gì có thật nhưng khơng được thu thập
theo trình tự, thủ tục do Bộ luật Tố tụng hình sự quy định thì khơng có giá trị
pháp lý và khơng được dùng làm căn cứ để giải quyết vụ án.
Tất cả các chứng cứ thu thập được trong quá trình điều tra vụ án đều phải
hợp pháp nhằm xác định tính có căn cứ, qua đó xác định tính chất, mức độ hành
vi nguy hiểm cho xã hội của các đối tượng đã gây ra. Đối với vụ án trộm cắp tài
sản hay bất kỳ một vụ án hình sự nào cũng bắt buộc phải xác định: có hay khơng
có hành vi phạm tội? Hành vi đó ở mức độ nào? Xảy ra ở đâu? Khi nào? Ai là
người thực hiện? Công cụ phương tiện phạm tội? Nhân thân? Năng lực trách
nhiệm hình sự?. Khi đã làm sáng tỏ được các nội dung trên sẽ đề ra các yêu cầu,
kế hoạch đối với việc điều tra trong thu thập đánh giá chứng cứ, thực hiện các


14

biện pháp mà pháp luật tố tụng hình sự đã quy định như: khám nghiệm hiện
trường, định giá tài sản, lấy lời khai, …

Việc thực hiện quy trình này địi hỏi cán bộ, điều tra viên của Cơ quan điều
tra phải có trình độ hiểu biết, tinh thơng pháp luật để từ đó xem xét, đánh giá các
chứng cứ hợp pháp, chứng cứ không hợp pháp, loại bỏ những chứng cứ khơng
có giá trị pháp lý để chứng minh tội phạm, đưa ra lựa chọn đúng quy phạm pháp
luật cần được áp dụng, quy phạm pháp luật đang có hiệu lực thi hành vận dụng
vào từng trường hợp cụ thể.
Tất cả các quy phạm pháp luật khi áp dụng vào điều tra đều phải được Cơ
quan điều tra đánh giá tính có căn cứ và hợp pháp, từ biểu mẫu áp dụng, căn cứ
điểm, khoản, điều được quy định trong luật, trình tự tiến hành, thành phần tham
gia, thời gian tiến hành,…
Thứ ba, ban hành văn bản áp dụng pháp luật
Ban hành văn bản áp dụng pháp luật là việc Cơ quan điều tra ra lệnh, quyết
định, yêu cầu trong hoạt động tố tụng, có thể coi đây là hoạt động trọng tâm và
quan trọng nhất của quá trình điều tra, nó có thể ảnh hưởng đến số phận pháp lý
của một con người, có thể bị hạn chế các quyền tự do cá nhân nhất là khi đối
tượng thực hiện hành vi phạm tội có thể bị áp dụng các biện pháp ngăn chặn,
biện pháp cưỡng chế trong tố tụng hình sự, vì thế người có thẩm quyền ra văn
bản áp dụng pháp luật phải tuân thủ nghiêm ngặt các trình tự, thủ tục quy định
của pháp luật tố tụng hình sự, phải xem xét sự cần thiết, tính khả thi của các
lệnh, quyết định do mình ban hành. Để làm được điều đó người có thẩm quyền
ra văn bản áp dụng pháp luật phải hiểu biết toàn diện pháp luật, biết tổng hợp,
đánh giá các tình tiết của vụ án một cách chính xác nhất.
Thứ tư, tổ chức thực hiện văn bản áp dụng pháp luật đã ban hành
Việc tổ chức thực hiện văn bản áp dụng pháp luật là giai đoạn cuối cùng
của quá trình áp dụng pháp luật, nhằm cụ thể hóa văn bản đã ban hành vào thực
tế hoạt động điều tra, đảm bảo các lệnh, quyết định được cá nhân, tổ chức chấp


15

hành nghiêm chỉnh. Cơ quan điều tra không những là chủ thể thực hiện mà còn
phải giám sát chặt chẽ việc thực hiện các văn bản do cơ quan mình đã ban hành.
1.2.3. Áp dụng pháp luật vào các biện pháp điều tra
Các biện pháp điều tra là các biện pháp do Bộ luật Tố tụng hình sự quy
định mà các cơ quan tiến hành tố tụng sử dụng để thu thập tài liệu, chứng cứ
nhằm xác định sự thật khách quan của vụ án. Trong quá trình điều tra, tùy từng
vụ án cụ thể mà các biện pháp điều tra được thực hiện tồn bộ hay một phần. Có
những biện pháp luôn luôn bắt buộc phải thực hiện (như khởi tố bị can, hỏi cung
bị can, lấy lời khai người tham gia tố tụng), có những biện pháp có thể không
bắt buộc phải thực hiện tùy theo nhu cầu, định hướng điều tra. Tuy nhiên, yếu tố
bất di bất dịch đó là các biện pháp điều tra đều phải hợp pháp, tức là phải tuân
thủ các quy định của pháp luật tố tụng hình sự, nếu khơng rất dễ dẫn đến vi
phạm nghiêm trọng tố tụng dẫn đến trả hồ sơ, hủy án điều tra lại,…
Khi áp dụng pháp luật để thực hiện các biện pháp điều tra đòi hỏi cán bộ,
điều tra viên phải nắm vững nghiệp vụ, hiểu rõ các biện pháp cần áp dụng vào
hoạt động điều tra, đặc biệt là các biện pháp điều tra mới được bổ sung, quy định
trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 như: Nhận biết giọng nói; Định giá tài
sản; Thủ tục tiến hành các biện pháp nhận biết giọng nói, định giá tài sản; Các
biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt (ghi âm, ghi hình bí mật; nghe điện thoại bí
mật; thu thập bí mật dữ liệu điện tử).
1.2.4 Nguyên tắc áp dụng pháp luật vào điều tra tội trộm cắp tài sản
Nguyên tắc áp dụng pháp luật trong điều tra tội phạm trộm cắp tài sản được
quy định bởi pháp luật hình sự, pháp luật tố tụng hình sự nhằm đảm bảo tính
thống nhất trong việc chuyển hóa những yêu cầu mà pháp luật đặt ra vào thực tế.
Trong luận văn này tác giả đề cập đến 04 nguyên tắc chủ yếu chi phối hoạt động
áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản bao gồm: (1) Nguyên tắc
bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động tố tụng, (2) Nguyên tắc bình


16

đẳng trước pháp luật, (3) Ngun tắc suy đốn vơ tội, (4) Nguyên tắc tuân thủ
pháp luật trong hoạt động điều tra.
* Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động tố tụng
Nguyên tắc bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa đã được quy định tại Hiến
pháp nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và được quy định trong Bộ luật
Tố tụng hình sự Việt Nam, trở thành một trong những nguyên tắc cơ bản của tố
tụng hình sự.
Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tố tụng hình sự là những quy
định cơ bản chung nhất, được ghi nhận trong Bộ luật tố tụng hình sự và mang ý
nghĩa chỉ đạo đối với tồn bộ hoạt động tố tụng hình sự, theo đó Cơ quan điều
tra, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong Cơ quan điều tra phải triệt để
tuân theo những quy định của pháp luật hình sự, pháp luật tố tụng hình sự, tức là
một người chỉ có thể bị khởi tố nếu họ thực hiện một hành vi nguy hiểm cho xã
hội mà luật hình sự coi đó là tội phạm và trong quá trình khởi tố và điều tra vụ
án, cán bộ điều tra, điều tra viên phải tuyệt đối tuân thủ những quy định của Bộ
luật Tố tụng hình sự.
Ngun tắc pháp chế địi hỏi cơ quan điều tra phải triệt để tuân theo pháp
luật hình sự, pháp luật tố tụng hình sự khi ra quyết định có liên quan đến việc
truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc điều tra phải đúng người, đúng tội, đúng
pháp luật, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm. Mọi việc áp dụng
pháp luật một cách tùy tiện đều bị coi là vi phạm pháp chế và phải bị xử lý
nghiêm minh.
Như vậy, nguyên tắc pháp chế trong điều tra tội trộm cắp tài sản là một
trong những ngun tắc bao trùm trong tồn bộ q trình điều tra, đòi hỏi mọi
hoạt động điều tra phải tuân theo pháp luật, ngoài những biện pháp, những quy
định của luật thì cơ quan điều tra khơng được phép sử dụng những biện pháp
khác trong quá trình điều tra tội phạm.
* Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật

17

Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật là một nguyên tắc được Hiến
pháp ghi nhận. Trong pháp luật hình sự, pháp luật tố tụng hình sự nguyên tắc
bình đẳng trước pháp luật thể hiện rõ tính cơng bằng trong việc xử lý người
phạm tội. Sự bình đẳng trong nguyên tắc này là sự bình đẳng trong việc vận
dụng các dấu hiệu cấu thành tội phạm đối với một hành vi phạm tội, đối với hình
phạt cũng như các biện pháp tư pháp khác về người phạm tội, chống những biểu
hiện phân biệt đối xử giữa những người phạm tội có địa vị xã hội khác nhau.
Pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng hình sự đều ghi nhận ngun tắc mọi
người đều bình đẳng trước pháp luật, khơng phân biệt dân tộc, giới tính, tín
ngưỡng, tơn giáo, thành phần và địa vị xã hội. Bất cứ người nào phạm tội đều bị
xử lý theo pháp luật.
Vì vậy, áp dụng pháp luật trong hoạt động điều tra đòi hỏi cơ quan điều tra
phải đảm bảo nguyên tắc bình đẳng, mọi hành vi phạm tội đều phải được phát
hiện, xử lý như nhau khơng được vì lý do gì mà đối với người này thì khởi tố,
điều tra và áp dụng các biện pháp luật định còn đối với người khác thì khơng.
Khi tham gia tố tụng phải đảm bảo quyền và nghĩa vụ của mỗi chủ thể tham gia
tố tụng có tư cách pháp lý giống nhau thì có quyền và nghĩa vụ như nhau.
* Nguyên tắc suy đoán vô tội
Con người và quyền con người là giá trị quan trọng và trở thành đối tượng
ưu tiên bảo hộ của pháp luật trong tố tụng hình sự. Bảo đảm quan trọng cho việc
bảo vệ quyền con người, quyền công dân, lá chắn quan trọng và vững chắc nhất
đối với quyền con người, quyền cơng dân nhằm phịng ngừa và ngăn chặn
những vi phạm từ phía các cơ quan tiến hành tố tụng là việc thừa nhận và ghi
nhận nguyên tắc suy đốn vơ tội. Suy đốn vơ tội là nguyên tắc “kinh điển” nhất
của tố tụng hình sự được ghi nhận trong nhiều văn kiện quốc tế quan trọng như
Tun ngơn tồn thế giới về nhân quyền năm 1948, (Điều 11.1); Công ước của
Liên hợp quốc về các quyền dân sự và chính trị năm 1966 (khoản 2, Điều 14).

18

Đặc biệt bản tuyên ngôn nêu trên đã coi nguyên tắc này là “phẩm giá của văn
minh nhân loại” [4, tr.37]
Ngun tắc suy đốn vơ tội giúp cho q trình điều tra, thu thập chứng cứ
chứng minh phạm tội khách quan, trung thực và tránh tình trạng áp đặt có tội
của cơ quan điều tra ngay từ giai đoạn bắt đầu và điều tra vụ án hình sự. Thực tế
đã chứng minh không phải vụ án nào Cơ quan điều tra cũng có thể khám phá và
phát hiện được người phạm tội, vì vậy quá trình đi tìm sự thật khách quan của vụ
án, cơ quan điều tra phải phải thu thập cả chứng cứ buộc tội lẫn gỡ tội chứ
khơng phải chỉ tìm chứng cứ buộc tội, xem nhẹ và bỏ qua chứng cứ gỡ tội. Khi
không đủ bằng chứng hoặc không chứng minh được hành vi phạm tội thì phải
suy đốn theo hướng ngược lại, khi đã khơng đủ và không thể làm sáng tỏ căn
cứ buộc tội, kết tội theo trình tự, thủ tục mà Bộ luật Tố tụng hình sự đã quy định
thì Cơ quan điều tra phải kết luận người bị buộc tội khơng có tội và đình chỉ
điều tra đối với vụ án, trường hợp đã khởi tố bị can thì phải đình chỉ vụ án đối
với bị can.
* Nguyên tắc tuân thủ pháp luật trong hoạt động điều tra
Trong tố tụng hình sự, điều tra là một giai đoạn tố tụng đồng thời là hoạt
động tố tụng có vai trị hết sức quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án hình
sự, tìm ra bằng chứng, chứng cứ, căn cứ phạm tội. Từ đó, có thể nói rằng đây là
hoạt động giúp xác định sự thật vụ án. Với những ý nghĩa như vậy, hoạt động
điều tra đòi hỏi phải tiến hành trên cơ sở tuân thủ nghiêm chỉnh pháp luật trong
đó là các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự và các quy định pháp luật nói
chung.
Tuân thủ nguyên tắc trên địi hỏi Cơ quan điều tra phải tơn trọng sự thật,
tiến hành khách quan, toàn diện và đầy đủ; phát hiện hành vi nhanh chóng,
chính xác mọi hành vi phạm tội, làm rõ chứng cứ xác định có tội và chứng cứ

xác định vơ tội, tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, nguyên nhân,


19

điều kiện phạm tội và những tình tiết khác có ý nghĩa đối với việc giải quyết vụ
án
1.3. Các yêu cầu về áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài
sản của Cơ quan cảnh sát điều tra
Áp dụng pháp luật nói chung và áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm
cắp tài sản nói riêng có tầm quan trọng đặc biệt, nó vừa có những đặc điểm
chung như các dạng áp dụng pháp luật khác như: pháp luật dân sự, pháp luật
hành chính,… nhưng lại có những đặc điểm riêng của mình. Pháp luật chỉ có ý
nghĩa thực sự khi các quy định của pháp luật được thực hiện trên thực tế đời
sống xã hội. Chỉ khi pháp luật được thực hiện, hay nói cách khác là được áp
dụng đầy đủ, nghiêm túc, triệt để, sâu rộng trong đời sống xã hội mới đảm bảo
được quyền lợi chính đáng của cơng dân, thể hiện được vai trị lãnh đạo của
Đảng, Nhà nước, duy trì được trật tự xã hội, thúc đẩy sự pháp triển mọi mặt của
đất nước.
1.3.1. Tuân thủ đúng quy định của pháp luật trong điều tra
Áp dụng pháp luật trong điều tra các tội trộm cắp tài sản chính là việc thực
hiện các quy định, trình tự, thủ tục do pháp luật quy định, mà cụ thể là áp dụng
pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng hình sự hay cịn gọi là áp dụng luật nội
dung và luật hình thức, bên cạnh đó cịn phải tn thủ các văn pháp luật khác có
liên quan, để cơ quan điều tra thực hiện đối với hành vi trộm cắp tài sản. Trước
tiên, phải làm rõ khái niệm Luật Hình sự và Luật Tố tụng hình sự theo cách hiểu
thống nhất:
Luật Hình sự Việt Nam là một ngành luật độc lập trong hệ thống pháp luật
Việt Nam, bao gồm hệ thống những quy phạm pháp luật do cơ quan Nhà nước
có thẩm quyền ban hành nhằm xác định những hành vi nguy hiểm cho xã hội

nào là tội phạm, đồng thời quy định những biện pháp chế tài gọi là hình phạt cần
áp dụng đối với những người phạm tội ấy [10, tr.49].


20

Luật Tố tụng hình sự là một ngành luật độc lập trong hệ thống pháp luật
Việt Nam, bao gồm tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã
hội phát sinh trong hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án
hình sự nhằm đảm bảo giải quyết đúng đắn, khách quan vụ án hình sự, bảo đảm
lợi ích nhà nước, của xã hội, các quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cơng
dân [7, tr.2].
Vì vậy, u cầu áp dụng pháp luật trong điều tra các tội trộm cắp tài sản
đòi hỏi cơ quan điều tra phải nghiên cứu và áp dụng các quy định của pháp luật
hiện hành quy định về tội trộm cắp tài sản và trình tự, thủ tục áp dụng khi tiến
hành điều tra. Ngoài ra, để đảm bảo việc áp dụng pháp luật đúng đắn, có hiệu
quả trong trường hợp luật chưa quy định rõ ràng, có thể có nhiều cách hiểu khác
nhau, thì u cầu đối với việc áp dụng pháp luật của cơ quan điều tra đòi hỏi
phải nghiên cứu các văn bản hướng dẫn thi hành, các nghị quyết, thông tư liên
tịch, nghị định có liên quan đến vấn đề áp dụng pháp luật nhưng vẫn phải đảm
bảo phù hợp với các quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự.
Khơng chỉ riêng đối với hoạt động điều tra tội trộm cắp tài sản mà mọi hoạt
động điều tra vụ án hình sự đều phải tuân theo trình tự, thủ tục do Bộ luật Tố
tụng hình sự quy định.
Yêu cầu về áp dụng pháp luật trong điều tra tội trộm cắp tài sản đòi hỏi Cơ
quan điều tra phải tuyệt đối tuân thủ theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự.
Bởi lẽ, Bộ luật Tố tụng hình sự có nhiệm vụ bảo đảm phát hiện chính xác và xử
lý công minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội, phịng ngừa, ngăn chặn tội phạm,
khơng để lọt tội phạm, khơng làm oan người vơ tội; góp phần bảo vệ công lý,
bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo

vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, giáo
dục mọi người ý thức tuân theo pháp luật, đấu tranh phòng ngừa và chống tội
phạm.