Luận văn quản lý dạy học môn hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học phổ thông thành phố móng cái, tỉnh quảng ninh

MỤC LỤC
Lời cam đoan ........................................................................................................ i
Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii
Mục lục ............................................................................................................... iii
Danh mục từ viết tắt ......................................................................................... viii
Danh mục các bảng............................................................................................. ix
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 4
7. Phương pháp Nghiên cứu ................................................................................ 4
8. Cấu trúc của đề tài ........................................................................................... 5
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MƠN HĨA
HỌC THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG MỚI Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................................................ 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6
1.1.1. Nghiên cứu về quản lý dạy học ................................................................. 6
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý dạy học mơn Hóa học ở trường trung học
phổ thơng ............................................................................................................ 7
1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài .......................................................... 9
1.2.1. Dạy học ...................................................................................................... 9
1.2.2. Dạy học Hóa học ở trường phổ thông ..................................................... 10
1.2.3. Quản lý dạy học mơn hóa học theo chương trình giáo dục phổ thơng
mới ở trường THPT ........................................................................................... 10

iii

1.3. Những vấn đề cơ bản về dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo
dục phổ thơng mới ở trường trung học phổ thơng............................................. 11
1.3.1. Mục tiêu mơn Hóa học ............................................................................ 11
1.3.2. Nội dung, chương trình mơn Hóa học ..................................................... 12
1.3.3. Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học mơn Hóa học.......................... 16
1.3.4. Kiểm tra, đánh giá mơn Hóa học ............................................................. 19
1.3.5. Các điều kiện đảm bảo chất lượng dạy học mơn Hóa học ở trường
trung học phổ thơng ........................................................................................... 19
1.4. Những nội dung cơ bản của hoạt động quản lý dạy học mơn Hóa học ở
trường trung học phổ thông ............................................................................... 21
1.4.1. Lập kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ
thơng mới ở trường THPT ................................................................................. 21
1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học mơn Hóa học theo chương trình
giáo dục phổ thông mới ở trường THPT ........................................................... 23
1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học mơn Hóa học theo chương trình
giáo dục phổ thơng mới ở trường THPT ........................................................... 24
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch dạy học mơn Hóa học ... 26
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học mơn Hóa học theo chương
trình giáo dục phổ thơng mới ở trường trung học phổ thông ............................ 26
1.5.1. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 26
1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 28
Kết luận chương 1.............................................................................................. 29
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN HĨA HỌC
THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG MỚI Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG THÀNH PHỐ MĨNG CÁI
TỈNH, QUẢNG NINH ..................................................................................... 30
2.1. Khái quát về khách thể khảo sát và tổ chức khảo sát ................................. 30

iv

2.1.1. Khái quát giáo dục và các trường THPT ở thành phổ Móng Cái, tỉnh
Quảng Ninh ........................................................................................................ 30
2.1.2. Tổ chức khảo sát dạy học và quản lý dạy học theo chương trình giáo dục
phổ thơng mới ở các trường THPT thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh ........... 32
2.2. Thực trạng dạy học mơn Hóa học theo chương trình phổ thơng mới ở
các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ................................ 33
2.2.1. Sự khác biệt giữa nội dung chương trình dạy học mơn Hóa học trong
chương trình hiện hành với chương trình phổ thơng mới ở trường Trung
học phổ thông .................................................................................................... 33
2.2.2. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên ở các trường trung học
phổ thông thành phố Móng Cái về mục tiêu dạy học mơn Hóa học theo
chương trình giáo dục phổ thơng mới ............................................................... 40
2.2.3. Nội dung chương trình dạy học mơn Hóa đã triển khai theo chương
trình giáo dục phổ thơng mới ở các trường trung học phổ thơng thành phố
Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh .............................................................................. 40
2.2.3. Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học mơn Hóa học theo chương
trình phổ thơng mới ở các trường Trung học phổ thơng thành phố Móng
Cái, tỉnh Quảng Ninh ......................................................................................... 44
2.2.3. Đánh giá kết quả dạy học mơn Hóa học theo chương trình phổ thơng mới
ở các trường Trung học phổ thơng thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........... 46
2.2.4. Năng lực dạy học của giáo viên và điều kiện dạy học mơn Hóa học
theo chương trình phổ thơng mới ở các trường Trung học phổ thơng thành
phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ....................................................................... 47
2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học mơn Hóa tại các trường trung
học phổ thông trên địa bàn thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ................. 48
2.3.1. Lập kế hoạch dạy học mơn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ
thơng mới ở các trường THPT thành phổ Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........... 48

v

2.3.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương trình
giáo dục phổ thơng mới ở các trường THPT thành phổ Móng Cái, tỉnh
Quảng Ninh ........................................................................................................ 50
2.3.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học môn Hóa học theo chương trình
phổ thơng mới ở các trường THPT thành phổ Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh .... 52
2.3.4. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập mơn Hóa học theo chương
trình phổ thơng mới của học sinh ở các trường THPT thành phổ Móng Cái,
tỉnh Quảng Ninh ................................................................................................ 54
2.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học mơn Hóa học theo chương
trình giáo dục phổ thơng mới ở thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh .......... 55
2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học mơn Hóa học theo chương
trình giáo dục phổ thơng mới ở thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ................ 56
Kết luận chương 2.............................................................................................. 59
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MƠN HĨA HỌC
THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ MÓNG CÁI,
TỈNH QUẢNG NINH ...................................................................................... 60
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý dạy học mơn Hóa học theo
chương trình phổ thơng mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh
Quảng Ninh ........................................................................................................ 60
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ......................................................... 60
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 60
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................... 61
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 61
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 61
3.2. Các biện pháp quản lý dạy học mơn Hóa học theo chương trình phổ
thơng mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........... 62

vi


3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên
mơn Hóa học ở trường THPT thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh đáp
ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thơng mới .................................... 62
3.2.2. Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học mơn Hóa học theo
định hướng phát triển năng học sinh ở các trường Trung học phổ thông
thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh .............................................................. 66
3.2.3. Chỉ đạo tổ/ nhóm chun mơn khoa học Tự nhiên, Hóa học tăng
cường sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học .......................... 70
3.2.4. Đảm bảo các điều kiện phương tiện dạy học mơn Hóa học theo
chương trình giáo dục phổ thơng mới ở các trường Trung học phổ thơng
thành phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh .............................................................. 75
3.2.5. Giám sát, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học mơn Hóa học theo
chương giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học phổ thơng thành
phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................ 80
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 87
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 88
3.4.1. Mục tiêu của khảo nghiệm ...................................................................... 88
3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 88
3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................... 88
3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm và xử lý kết quả ........................................... 88
3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 88
Kết luận chương 3.............................................................................................. 90
KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ ....................................................................... 91
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 95
PHỤ LỤC

vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Viết đầy đủ

Viết tắt
CBQL

Cán bộ quản lý

CTGD

Chương trình giáo dục

CTGDPT

Chương trình giáo dục phổ thơng

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

PPGD
QH
THPT

Phương pháp giáo dục
Quốc hội
Trung học phổ thông

viii


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Nội dung chương trình dạy học mơn Hóa học đã được thực hiện
ở trường THPT thành phố Móng Cái .............................................. 41
Bảng 2.2. Nội dung dạy học mơn Hóa học đã được thực hiện ở trường
THPT thành phố Móng Cái ............................................................. 42
Bang 2.3. Phương pháp dạy học Hóa học theo chương trình giáo dục phổ
thơng mới đã được giáo viên sử dụng ở các trường THPT thành
phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ..................................................... 44
Bảng 2.4. Hình thức tổ chức dạy học Hóa học theo chương trình giáo dục
phổ thông mới đã được giáo viên sử dụng ở các trường THPT
thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ........................................... 45
Bảng 2.5. Hình thức, phương pháp đánh giá kết quả dạy học Hóa học theo
chương trình giáo dục phổ thơng mới ở các trường THPT thành
phố Móng cái, tỉnh Quảng Ninh ...................................................... 46
Bảng 2.6. Thực trạng lập kế hoạch dạy học mơn Hóa học theo chương trình
giáo dục phổ thơng mới ở các trường THPT thành phố Móng
Cái tỉnh Quảng Ninh ........................................................................ 48
Bảng 2.7. Các biện pháp tổ chức dạy học mơn Hóa học theo chương trình
giáo dục phổ thơng mới ở các trường THPT thành phố Móng
Cái, tỉnh Quảng Ninh ....................................................................... 50
Bảng 2.8. Các biện pháp chỉ đạo dạy học mơn Hóa học theo chương trình
giáo dục phổ thơng mới ở các trường THPT thành phố Móng
Cái, tỉnh Quảng Ninh ....................................................................... 52

Bảng 2.9. Thực trạng các biện pháp kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch
dạy học môn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thơng
mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh.... 54
Bảng 2.10. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học mơn Hóa học theo
chương trình giáo dục phổ thơng mới ở các trường THPT thành
phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh ..................................................... 55
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các
biện pháp quản lý hoạt động dạy học mơn Hóa học theo chương
trình giáo dục phổ thơng 2018 ......................................................... 88

ix


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục trong mọi thời đại đều được coi là nền tảng cho sự phát triển
của xã hội, đem lại sự phồn vinh cho nền kinh tế và nâng cao trình độ văn minh
cho các quốc gia. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban chấp hành
Trung ương lần thứ 8 khóa XI đã chỉ rõ: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách
hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo
dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế
hoạch phát triển kinh tế - xã hội”. [1]
Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội đã xác định
rõ mục tiêu về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông là
nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục
phổ thơng; phát triển con người Việt Nam tồn diện cả về phẩm chất và năng
lực, hài hịa đức, trí, thể, mỹ, hướng tới “cơng dân tồn cầu”, phù hợp với
Tun bố của tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc:
“Học để biết - Học để làm - Học để chung sống - Học để tự khẳng định mình”.
Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội cũng đã nêu rõ yêu cầu của

đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông là: “Kế thừa và phát
triển những ưu điểm của chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông hiện
hành, phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của nền văn hóa Việt Nam và
phù hợp với xu thế quốc tế, đồng thời đổi mới tồn diện mục tiêu, nợi dung,
phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục, thi, kiểm tra, đánh giá chất lượng
giáo dục theo yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh; ... tăng
cường thực hành và gắn với thực tiễn cuộc sống...”. Như vậy, muốn đạt được
kết quả về công tác đổi mới giáo dục phổ thông trong giai đoạn hiện nay, cùng
với việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa, tổ chức dạy và học ở phổ thơng
thì cơng tác quản lý hoạt động dạy và học các mơn học trong các nhà trường
đóng vai trò then chốt.[ 17].

1


Ngày 27 tháng 12 năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) chính
thức cơng bố chương trình tổng thể và 27 chương trình mơn học, hoạt động
giáo dục trong chương trình giáo dục phổ thơng mới trong đó có mơn Hóa học.
Chương trình mơn Hóa học bậc trung học phổ thông (THPT) mới với đặc điểm
là sự kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết và thực nghiệm, là cầu nối các ngành khoa
học và tự nhiên khác như vật lý, sinh học, y dược... Trong chương trình giáo
dục phổ thơng mới, Hóa học thuộc nhóm mơn khoa học tự nhiên, là môn học
được học sinh lựa chọn theo định hướng nghề nghiệp, sở thích, năng lực của
bản thân. Đây là một điểm hồn tồn mới so với chương trình THPT hiện hành.
Mục tiêu chương trình mơn Hóa học THPT mới đã chỉ rõ là cần hình thành và
phát triển ở học sinh năng lực hóa học đồng thời góp phần cùng các mơn học khác
hình thành, phát triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu và các năng lực chung.
Đặc biệt là thế giới quan khoa học, hứng thú học tập, thái độ ứng xử đối với tự
nhiên và khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực học sinh [22].
Với những điểm mới về chương trình giáo dục phổ thơng nói chung và

chương trình mơn Hóa học THPT nói riêng, để đáp ứng yêu cầu trên, Ngành
GD&ĐT tỉnh Quảng Ninh cũng như các trường THPT trên địa bàn thành phố
Móng Cái cần có những biện pháp quản lý phù hợp với sự thay đổi này như
nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên thông qua tổ chức các hoạt động đào tạo,
bồi dưỡng; tổ chức thực hiện hoạt động dạy và học bộ mơn Hóa học theo
chương trình mới nhằm giúp các nhà trường nhanh chóng tiếp cận với các đổi
mới về kiến thức mới, kỹ năng mới, không ngừng cập nhật, nâng cao kiến thức,
năng lực dạy học để đáp ứng nhiệm vụ chinh trị mà Đảng và nhà nước, Ngành
GD&ĐT và các cấp chính quyền giao phó.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu Đề tài
“Quản lý dạy học mơn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở
các trường trung học phổ thông thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh”.

2


2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý dạy học mơn Hóa học
theo chương trình giáo dục phổ thơng mới, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý
dạy học mơn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thơng mới ở các trường
THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh; nhằm nâng cao chất lượng dạy
học mơn Hóa học ở trường THPT và góp phần thực hiện thành cơng đổi mới
giáo dục phổ thông.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Q trình dạy học mơn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thơng
mới ở trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp quản lý dạy học mơn Hóa học theo chương trình giáo dục
phổ thơng mới ở các trường trung học phổ thơng thành phố Móng Cái tỉnh

Quảng Ninh nhằm nâng cao chất lượng thực hiện chương trình giáo dục phổ
thơng mới.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học mơn Hóa học
theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường THPT.
- Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học mơn Hóa học theo
chương trình giáo dục phổ thơng mới ở các trường THPT trên địa bàn thành
phố Móng Cái, Tỉnh Quảng Ninh.
- Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học mơn Hóa học ở theo chương
trình giáo dục phổ thơng mới ở các trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh
Quảng Ninh.
5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động dạy học mơn Hóa học theo chương trình giáo dục phổ thơng
mới ở trường THPT phụ thuộc và cơng tác quản lý dạy học nói chung và quản
lý dạy học mơn Hóa học nói riêng. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý dạy
3


học Hóa học mang tính hệ thống, đồng bộ như: Tổ chức bồi dưỡng nâng cao
năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên mơn Hóa học; Xây dựng và tổ chức
thực hiện kế hoạch dạy học mơn Hóa học theo định hướng phát triển năng học
sinh; Chỉ đạo tổ/ nhóm chun mơn khoa học Tự nhiên, Hóa học tăng cường
sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học; Đảm bảo các điều kiện
phương tiện dạy học;Xây dựng kế hoạch và thực hiện giám sát, đánh giá kế
hoạch dạy học mơn Hóa học theo chương giáo dục phổ thơng mới sẽ góp phần
nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục theo chương tình giáo dục phổ thơng
mới ở các trường THPT của phố Móng Cái, tỉnh Quản Ninh.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Hệ thống các biện pháp quản lý dạy học mơn Hóa học ở
các trường trung học phổ thơng thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh theo

chương trình giáo dục phổ thơng mới.
- Về địa bàn: Nghiên cứu được thực hiện tại các trường THPT Trần Phú,
THPT Chu Văn An, THPT Lý Thường Kiệt thành phố Móng Cái, Tỉnh Quảng
Ninh trong năm học 2019-2020.
- Về khách thể khảo sát: Tổng số: 35 người. Trong đó có: 09 cán bộ quản
lý nhà trường; 06 cán bộ quản lý tổ chuyên môn nhà trường; 15 giáo viên Hóa
học ; 05 cán bộ quản lý và chuyên viên Sở GD&ĐT tỉnh Quảng Ninh.
7. Phương pháp Nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh để nghiên cứu
chương trình giáo dục phổ thơng mới; các văn bản chỉ đạo triển khai thực hiện
của cấp trên; các đề tài về quản lý dạy học. Nghiên cứu các tài liệu, cơng trình
khoa học về giáo dục liên quan đến đề tài;
Dựa trên cơ sở nghiên cứu hệ thống tài liệu, tác giả luận văn phân tích,
tổng hợp, khái quát hóa xây dựng hệ thống cơ sở lý luận của đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Tác giả luận văn sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi để khảo sát
trên 35 cán bộ giáo viên về thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động

4


dạy học mơn Hóa học tại 3 trường THPT trên đại bàn thành phố Móng Cái và 3
trường THPT của Huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh.
Đề tài sử dụng phương pháp phỏng vấn nhà quản lý, giáo viên dạy hóa
học về thực trạng quản lý dạy học mơn Hóa học ở các trường trung học phổ
thơng thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ
thơng mới để củng cố thêm minh chứng.
Sử dụng phương pháp nghiên cứu các sản phẩm dạy học và sản phẩm
quản lý dạy học mơn Hóa học theo chương trình phổ thơng mới ở các trường

THPT thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh.
Sử dụng phương pháp chuyên gia, xin ý kiến các chuyên gia về mức độ
cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất.
7.3. Các phương pháp bổ trợ
Tác giả luận văn sử dụng toán thống kê để sử lý số liệu khảo sát.
8. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Đề tài gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học mơn Hóa học theo chương
trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình
giáo dục phổ thơng mới ở các trường trung học phổ thơng thành phố Móng Cái
tỉnh Quảng Ninh.
Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học môn Hóa học theo chương trình
giáo dục phổ thơng mới ở các trường trung học phổ thơng thành phố Móng Cái
tỉnh Quảng Ninh.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MƠN HĨA HỌC
THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG MỚI
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu về quản lý dạy học
Taylor, A and F Hill (1997) và các cộng sự nghiên cứu về quản lý dạy học
cho rằng: đánh giá là công cụ quan trọng để nâng cao chất lượng dạy và học với
hai mức độ, cụ thể là: giám sát (tìm kiếm cách đánh giá các biện pháp để kế
hoạch giảng dạy hiệu quả và kết quả của nó đối với thành tích học tập của học
sinh); đánh giá (đánh giá tác động của việc học và dạy ở mức độ chiến lược

hơn) [ Dẫn theo 21]
Nhóm nghiên cứu của Đại học Ulster Roger E llis trong “Vấn đề và cách tiếp
cận”, Quality Assurance for University Teaching: Issues and Approaches (1993)
[27] đề cập đến mục đích của giảng dạy là học tập, vì vậy, chất lượng của giảng
dạy phải phù hợp với sự thúc đẩy học tập. Các nghiên cứu khẳng định: để ĐBCL
dạy học cần chính xác hóa các tiêu chuẩn; xác định các chức năng và quy trình
chủ yếu nhằm đạt các tiêu chuẩn; giám sát điều chỉnh quá trình thực hiện để đạt
được các tiêu chuẩn xác định và cần có hồ sơ rõ ràng về mức độ đạt được các tiêu
chuẩn để đánh giá.
Trần Thị Hương (2016) trong nghiên cứu "Quản lý hoạt động dạy học"
đã chỉ ra những yêu cầu của quản lý hoạt động dạy học đó là gắn liền với việc
nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện, tạo động lực, mơi trường, điều kiện
thuận lợi, kích thích tinh thần lao động sáng tạo của đội ngũ giáo viên; quản lý
tập trung vào hoạt động dạy của giáo viên, trực tiếp với giáo viên và gián tiếp
với học sinh đảm bảo quản lý song song hai mặt dạy và học. Cơng trình nghiên
cứu đã chỉ rõ các nhiệm vụ quản lý hoạt động dạy học bao gồm: quản lý kế
hoạch, chương trình dạy học; quản lý phân công giảng dạy cho giáo viên; quản

6


lý việc chuẩn bị và thực hiện kế hoạch bài giảng của giáo viên; quản lý phương
pháp, phương tiện dạy học và các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học;
quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn; quản lý bồi dướng giáo viên; quản lý hoạt
động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh[ Dẫn theo 23]
Nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT có luận văn thạc
sỹ của Nguyễn Hữu Dũng (2006). Tác giả đã xác định vài trò chủ đạo và then chốt
của hiệu trường trong việc đảm bảo và nâng cao chất lượng hoạt động dạy học tại
trường THPT từ đó đề xuất những biện pháp của hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu
quả của hoạt động ở các trường THPT tại thành phố Đà Nẵng [13].

Lê Ngọc Trọng (2014) trong luận văn thạc sỹ "Quản lý hoạt động dạy học
ở trường trung học phổ thông Trần Quốc Đại, huyện Gò Dầu, tỉnh Tây Ninh"
đã tập trung nghiên cứu về thực trạng quản lý mục tiêu, nội dung chương trình
dạy học và phương pháp dạy học; kết quả học tập của học sinh, các điều kiện
đảm bảo cho việc dạy và học của nhà trường [ 26]. Từ đó tác giả đã đề xuất các
biện pháp quản lý phù hợp của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học
trong nhà trường.
Phạm Như Phong(2020) nghiên cứu về quản lý dạy học theo hướng đảm bảo
chất lượng giáo dục ở các trường THPT khu vực đồng bằng song Hồng đã chỉ ra
những biện pháp quản lý nhằm đảm bảo chất lượng giáo dục THPT hiện nay.[21]
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý dạy học mơn Hóa học ở trường trung học
phổ thơng
Nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học mơn Hóa học THPT có cơng
trình của Nguyễn Đức Cường (2016). Tác giả đã tập trung nghiên cứu cơ sở
thực tiễn của hoạt động dạy học mơn hóa học tại các trường THPT thị xã Sơn
Tây, Hà Nội từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Hóa
học theo hướng điều chỉnh nội dung mơn học [12].
Cũng nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học môn Hóa học THPT, tác
giả Nguyễn Thị Lan (2015) đã nghiên cứu lý luận về đổi mới phương pháp dạy
học, phân tích thực trạng việc đổi mới phương pháp dạy học mơn hóa học tại

7


trường THPT Mê Linh, Hà Nội. Từ đó đề xuất các biện pháp quản lý đổi mới
phương pháp dạy học mơn hóa học tại nhà trường[ Dẫn theo 12]
Nghiên cứu sâu về vấn đề quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên nhằm
nâng cao chất lượng dạy học đáp ứng chương trình giáo dục phổ thơng mới có
cơng trình Phạm Thị Kim Oanh (2017) "Phát triển năng lực dạy học cho giáo
viên phổ thông đáp ứng với chương trình giáo dục mới". Tác giả đã tập trung

nghiên cứu bốn nội dung cơ bản: (1) năng lực dạy học của giáo viên phổ thông;
(2) thực trạng về năng lực dạy học của giáo viên phổ thơng hiện nay trong đó
nhấn mạnh những điểm yếu kém, hạn chế về các năng lực dạy học tích hợp,
phân hóa, tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo hay dạy học theo định
hướng phát triển năng lực người học. Tác giả đã chỉ đề xuất một số giải pháp
nhằm phát triển năng lực dạy học cho giáo viên đó là (3) những yêu cầu đổi
mới của chương trình giáo dục phổ thơng như đổi mới nội dung giáo dục,
phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra đánh giá; (4)vai trò của các
trường sư phạm trong đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên...
Có thể nói các nghiên cứu khoa học trên đã đề cập đến vấn đề quản lý hoạt
động dạy học nói chung và quản lý hoạt động dạy học mơn Hóa học nói riêng ở
khía cạnh quản lý nội dung và phương pháp dạy học. Các tác giả mới chỉ dừng
lại ở những gợi ý, những định hướng có tính khái qt mà chưa đi sâu vào
nghiên cứu một cách toàn diện quản lý hoạt động dạy học mơn hóa học THPT
theo chương trình giáo dục phổ thơng mới. Hơn nữa, hiện nay tại thành phố
Móng Cái tỉnh Quảng Ninh chưa có nghiên cứu nào về quản lý hoạt động dạy
học môn Hóa học THPT theo chương trình giáo dục phổ thơng mới, do đó tác
giả chọn đề tài: “Quản lý dạy học mơn Hóa học ở các trường trung học phổ
thơng thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh theo chương trình giáo dục phổ
thông mới” làm đề tài nghiên cứu, hướng tới việc đánh giá đúng thực trạng
hiện tại của hoạt động quản lý dạy học bộ mơn Hóa học hiện hành tại các
trường THPT trên địa bàn thành phố Móng Cái tỉnh Quảng Ninh, trên cơ sở đó
8


tìm ra những biện pháp phù hợp với điều kiện cụ thể của các nhà trường, của
ngành và của địa phương để quản lý hoạt động dạy học mơn Hóa học theo
chương trình giáo dục phổ thơng mới một cách hiệu quả.
1.2. Một số khái niệm liên quan đến đề tài
1.2.1. Dạy học

Có nhiều quan niệm khác nhau về dạy học, Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ
Hoạt quan niệm: “Dạy học là quá trình tác động qua lại giữa giáo viên và học
sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức, kỹ năng và kỹ xảo hoạt động trong
nhận thức và thực tiễn, từ đó hình thành thế giới quan, phát triển năng lực sáng
tạo, hình thành và phát triển các phẩm chất của nhân cách người học theo mục
đích giáo dục’’[ 20].
Nguyễn Thị Tính, Nguyễn Thị Thanh Huyền(2013) cùng nhóm nghiên
cứu quan niệm: “Dạy học là q trình xã hợi được tổ chức có mục đích, có kế
hoạch. Trong đó, dưới vai trị chủ đạo của giáo viên, học sinh tự giác, tích cực,
chủ đợng tự tổ chức, tự điều khiển hoạt đợng nhận thức nhằm thực hiện có hiệu
quả các nhiệm vụ dạy học, đạt mục đích dạy học đề ra” [24].
Nguyễn Văn Cường (2014) cho rằng: Dạy học là quá trình tương tác giữa
người dạy với người học và đối tượng (nội dung) học tập. Trong đó giáo viên
giữ vai trò là người tổ chức, hướng dẫn; Học sinh là người chủ động, tích cực
tự tổ chức, tự học [11].
Tác giả luận văn chọn khái niệm sau làm khái niệm cơ bản của đề tài:
Dạy học là một q trình được tổ chức có mục đích, có kế hoạch trong đó
dưới vai trị tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn của giáo viên, học sinh tự giác, tích
cực, chủ động tự tổ chức hoạt động học tập nhằm thực hiện các mục tiêu,
nhiệm vụ dạy học đề ra. Dạy học chỉ đạt hiệu quả cao khi giáo viên phát huy
được tính tự giác, tính tích cực chủ động của học sinh trong học tập, hay nói
một cách khác là hiệu quả dạy học phụ thuộc vào năng lực dạy học của giáo
viên và tính tự giác, tích cực chủ động của học sinh trong quá trình học tập.

9


1.2.2. Dạy học Hóa học ở trường phổ thơng
Dựa trên khái niệm dạy học nói chung đã lựa chọn, tác giả luận văn xây
dựng khái niệm dạy học Hóa học như sau:

Dạy học Hóa học là một q trình thực hiện chương trình dạy học mơn
học một cách có mục đích, có kế hoạch trong đó dưới vai trị tổ chức, chỉ đạo,
hướng dẫn của giáo viên, học sinh tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức hoạt
động học tập nhằm thực hiện các mục tiêu chung của chương trình, mục tiêu
đặc thù của mơn Hóa học và nhiệm vụ dạy học mơn Hóa học đề ra.
1.2.3. Quản lý dạy học mơn hóa học theo chương trình giáo dục phổ thơng
mới ở trường THPT
Quản lý là q trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản
lý tới đối tượng và khách thể quản lý nhằm chỉ huy điều hành hoạt động của
đối tượng, khách thể quản lý nhằm thực hiện mục tiêu, ý chí quản lý đề ra.[25]
Theo Phạm Thị Như Phong( 2020) Quản lý dạy học chính là sự tác động
có mục đích của chủ thể quản lý (người hiệu trưởng) đến tập thể giáo viên, học
sinh, tồn bộ q trình dạy học và các thành tố tham gia vào quá trình dạy học
nhằm huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực vốn có, tạo động lực đẩy
mạnh q trình dạy học của nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ dạy
học và mục tiêu giáo dục của nhà trường đó là hình thành phát triển nhân cách
học sinh đáp ứng yêu cầu xã hội. [ 21]
Theo tác giả luận văn quản lý hoạt động dạy học Hóa học là sự tác động
của Hiệu trưởng nhà trường và những chủ thể dưới quyền lên đội ngũ giáo viên
và học sinh cùng các lực lượng liên đới trong việc thực hiện chương trình dạy
học Hóa học thơng qua thực thi các chức năng quản lý (lập kế hoạch, tổ chức
thực hiện kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá kết quả dạy học Hóa học)
nhằm đạt được mục tiêu của mơn Hóa học đề ra đó là hình thành phát triển
năng lực, phẩm chất chung và năng lực đặc thù của mơn Hóa học ở học sinh.
Các chức năng quản lý trong quản lý dạy học có mối quan hệ mật thiết với
nhau và diễn ra có tính chu kỳ trong khoảng thời gian, không gian xác định.
10


Mục tiêu quản lý hoạt động dạy học:

- Đảm bảo thực hiện đầy đủ các mục tiêu, kế hoạch dạy học và nội dung,
chương trình giảng dạy theo đúng tiến độ, thời gian quy định.
- Đảm bảo hoạt động dạy học đạt chất lượng cao.
Nội dung quản lý dạy học: Quản lý lập kế hoạch dạy học; tổ chức, chỉ đạo
thực hiện hoạt động dạy học và quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học.
1.3. Những vấn đề cơ bản về dạy học mơn Hóa học theo chương trình giáo
dục phổ thơng mới ở trường trung học phổ thơng
1.3.1. Mục tiêu mơn Hóa học
Mơn Hố học thuộc chương trình giáo dục phổ thơng năm 2018 hướng tới
hình thành, phát triển ở học sinh năng lực hoá học; đồng thời góp phần cùng
các mơn học, hoạt động trải nghiệm và các hoạt động giáo dục khác hình thành,
phát triển ở học sinh 5 phẩm chất chủ yếu và 10 năng lực chung và các năng
lực đặc thù của mơn học, đặc biệt là hình thành ở học sinh thế giới quan khoa
học; hứng thú học tập môn học, nghiên cứu khoa học; tính trung thực; thái độ
tơn trọng các quy luật của thiên nhiên, thái độ, hành vi ứng xử với thiên nhiên
phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững; khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù
hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hồn cảnh của bản thân.[4]
Các phẩm chất chung ở học sinh mơn Hóa Học cần hướng tới hình thành
gồm 5 phẩm chất: Yêu nước ; Nhân ái; Chăm chỉ ; Trung thực; Trách nhiệm.
Các năng lực chung ở học sinh môn Hóa Học cần hướng tới hình thành
gồm các: Tự chủ và tự học; Giao tiếp và hợp tác; Giải quyết vấn đề và sáng tạo;
Ngơn ngữ; Tính tốn ; Khoa học ; Công nghệ; Tin học; Thẩm mỹ; Thể chất
Năng lực đặc thù mơn học: Năng lực hóa học bao gồm 3 thành phần:
Nhận thức Hóa học; Tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ Hóa học; Vận dụng
kiến thức, kĩ năng đã học của mơn Hóa học trong giải quyết các vấn đề khoa
học và đời sống.[22]
Nhận thức hóa học: Nhận thức được các kiến thức cơ sở về cấu tạo chất;
các q trình Hóa học; các dạng năng lượng và bảo toàn năng lượng; một số
11

chất Hóa học cơ bản và chuyển hố hóa học ; một số ứng dụng của Hóa học
trong đời sống và sản xuất, khoa học kỹ thuật, cơng nghệ.
Tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ hóa học: Quan sát, thu thập thơng
tin; phân tích, xử lí số liệu; giải thích; dự đốn được kết quả nghiên cứu một số
sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và đời sống.
Vận dụng được kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết một số vấn đề
trong học tập môn học và liên môn khoa học tự nhiên, giáo dục STEM, nghiên
cứu khoa học và một số tình huống cụ thể trong thực tiễn.
1.3.2. Nội dung, chương trình mơn Hóa học
Điểm mới quan trọng nhất trong chương trình mơn Hóa học ở trường
THPT là đề cao tính thực tiễn; tránh khuynh hướng thiên về tính tốn; chú
trọng trang bị kiến thức nền tảng cơ sở, về phương pháp phân tích cơng cụ, đặc
biệt là giúp học sinh có kĩ năng thực hành thí nghiệm Hóa học, kĩ năng vận
dụng các tri thức hố học vào việc tìm hiểu và giải quyết các vấn đề sản suất,
thực tiễn cuộc sống ở mức độ nhất định, đáp ứng mục tiêu hình thành phát triển
năng lực chung và năng lực đặc thù ở học sinh.[22]
Về nội dung kiến thức:
Về cấu trúc, chương trình mới cũng giống như chương trình hiện hành vì
vẫn có ba mạch nội dung gồm:
- Kiến thức cơ sở hóa học chung.
- Hóa học vơ cơ
- Hóa học hữu cơ.
Trong phần Hóa học vơ cơ:
+ Chương trình đã có sự lựa chọn các nhóm ngun tố hóa học thể hiện rõ
tính quy luật, có nhiều ứng dụng trong thực tiễn và gắn liền với cuộc sống như:
Nguyên tố nhóm VIIA; Nitrogen- Sulfur (Nitơ- Lưu huỳnh); Đại cương về kim
loại; Nguyên tố nhóm IA và nhóm IIA; Sơ lược về dãy kim loại chuyển tiếp thứ
nhất và phức chất.

12


+ Sự giảm tải thể hiện ở việc: Không lựa chọn học riêng các nguyên tố
oxygen, phosphorus, carbon-silicon; Lược bỏ bài nhôm – sắt (học ở môn
KHTN cấp THCS) ; sơ lược về nitric acid; Phân biệt một số chất vơ cơ ; Hóa
học và vấn đề KTXHMT; Các nội dung thiết thực liên quan đến các nguyên tố,
hợp chất trên … đã được lồng ghép trong các chủ đề.
+ Sự cập nhật thể hiện ở việc bổ sung chủ đề: Sơ lược về dãy kim loại
chuyển tiếp thứ nhất và phức chất
Trong phần Hóa học hữu cơ về cơ bản giống chương trình hiện hành
gồm: Đại cương về hóa học hữu cơ; Hydrocarbon; Dẫn xuất halogen, Alcohol –
Phenol; Hợp chất carbonyl (Aldehyde – Ketone); Carboxylic acid - Ester –
Lipid; Carbohydrate; Tuy nhiên nội dung có lược bỏ một số nội dung của đại
cương hữu cơ (phân tích nguyên tố), lược bỏ cycloalkane, terpene và một số
nội dung của alkyne (chỉ chú trọng vào acetylene), hydrocarbon thơm (styrene,
naphthalene).
Bổ sung phổ khối, phổ hồng ngoại.
Phương pháp phổ khối lượng (MS) được biết từ giữa thế kỉ XIX khi các
nhà khoa học nghiên cứu bản chất của vật chất liên quan đến hiện tượng tia âm
cực và tia dương cực. Kể từ đó phương pháp phổ MS được sử dụng để nghiên
cứu đồng vị của các nguyên tố. Đến giữa thế kỉ XX, phương pháp phổ MS
được phát triển kết hợp với phương pháp sắc kí khí. Kể từ đó nó được sử dụng
một cách rất hữu ích trong việc nghiên cứu các hợp chất hữu cơ. Trước đây,
việc xác định phân tử khối của hợp chất hữu cơ dựa vào việc đo độ hạ nhiệt độ
đông đặc (phương pháp nghiệm lạnh) hay dựa vào việc đo độ tăng của nhiệt độ
sôi (phương pháp nghiệm sôi). Các phương pháp này mất nhiều thời gian, công
sức và sai số lớn. Nhờ dựa vào khối lượng các đồng vị cho nên phương pháp
phổ MS cho biết chính xác khối lượng chất cần xác định và đưa ra chính xác
cơng thức phân tử của chất nghiên cứu. Phương pháp phổ MS tự động, dựa trên

các thiết bị máy móc hiện đại nên việc phân tích đơn giản, nhanh và chính xác.

13


Nhờ phương pháp MS mà việc xác định được phân tử khối của chất nghiên cứu
nhanh và chính xác.
Trong chương trình Hóa học các nước tiên tiến (Anh, Mỹ, Singapore,
Úc…), phương pháp phổ MS đã được đưa vào từ lâu. Học sinh THPT được
trang bị thêm các phương tiện nghiên cứu, đáp ứng một phần nhu cầu nghiên
cứu khoa học của các em.
Ngồi ra, đưa phương pháp phổ MS góp phần đưa hóa học trở về đúng
bản chất của nó, hạn chế những bài tập kiểu đốt cháy tràn lan và thiếu thực tế
hiện nay.
Nếu như phương pháp phổ MS cho biết khối lượng phân tử dễ dàng, chính
xác thì phương pháp phổ hồng ngoại cho biết các nhóm chức có trong phân tử
của chất nghiên cứu. Đối với chất khơng q phức tạp, kết hợp với tính chất vật
lí, hóa học của chất nghiên cứu cho phép ta xác định được công thức cấu tạo
của chất.
Việc đưa phương pháp phân tích như phổ MS và IR vừa thể hiện tính cập
nhật với các chương trình các nước tiên tiến, vừa thể hiện tính hiện đại, vừa
góp phần sửa chữa các bất cập đang tồn tại trong việc giảng dạy hóa học và thi
cử hiện nay.
Đối với học sinh trung học phổ thông chỉ cần yêu cầu học sinh sử dụng
bảng tín hiệu của các nhóm chức để xác định công thức cấu tạo của chất. Đối
với học sinh khá giỏi, yêu cầu có thể nâng cao hơn như cho phổ IR để xác định
tín hiệu của nhóm chức từ đó mới xác định cơng thức cấu tạo của hợp chất hữu
cơ. Cũng có thể cho phổ IR của chất ban đầu, chất cuối để xác định chất phản
ứng và sản phẩm tạo thành…
Tuy nhiên các mạch kiến thức này sẽ được xây dựng theo chủ đề. Trong

đó, từng chủ đề được quy định về tổng thời lượng mà không quy định chi tiết
cho từng nội dung bài học.
Để tăng cường sự hiểu biết về bản chất hóa học, tăng cường tính quy luật,
chương trình mơn Hóa học 2018 bổ sung thêm kiến thức về q trình hóa học
14


(bên cạnh các nội dung về cấu tạo chất như chương trình hiện hành). Về q
trình hóa học, có xem xét ảnh hưởng của yếu tố năng lượng đến khả năng phản
ứng có thể xảy ra hay khơng, thơng qua việc bổ sung thêm chủ đề mới “Năng
lượng hóa học”, chủ yếu là tính enthalpy của một phản ứng hóa học (enthalpy
của mợt phản ứng hóa học (kí hiệu ∆rH) chính là nhiệt kèm theo phản ứng đó
trong điều kiện nhiệt độ và áp suất xác định, không đổi. Nếu phản ứng tỏa nhiệt
thì ∆rH < 0; thu nhiệt ∆rH > 0) chỉ ở mức độ áp dụng công thức từ bảng số liệu
cho sẵn. Như vậy HS chỉ cần nhớ cơng thức tính là vận dụng được ngay.
Như vậy: Các kiến thức cơ sở hóa học là cơ sở lí thuyết chủ đạo để học
sinh giải thích được bản chất của q trình biến đổi hố học ở mức độ cần thiết.
(1) Về việc sử dụng thuật ngữ:
Việc sử dụng thuật ngữ hoá học và danh pháp hoá học trong văn bản
Chương trình mơn Hố học tn theo các nguyên tắc sau:
- Nguyên tắc khoa học: Khái niệm mà thuật ngữ biểu thị phải được cập
nhật phù hợp với sự phát triển của khoa học thế giới; hình thức của thuật ngữ
phải bảo đảm tính hệ thống.
- Nguyên tắc thống nhất: Thuật ngữ phải có cách hiểu thống nhất trong tồn bộ
Chương trình mơn Hố hoc và Chương trình giáo dục phổ thơng nói chung.
- Ngun tắc hội nhập: Danh pháp hoá học sử dụng theo khuyến nghị của
Liên minh Quốc tế về Hoá học thuần tuý và Hoá học ứng dụng IUPAC
(International Union of Pure and Applied Chemistry) có tham khảo Tiêu
chuẩn Việt Nam (TCVN 5529:2010 và 5530:2010 của Tổng cục Tiêu chuẩn
Đo lường Chất lượng, Quyết định số 2950-QĐ/BKHCN của Bộ Khoa học và

Công nghệ), phù hợp với thực tiễn Việt Nam, từng bước đáp ứng yêu cầu
thống nhất và hội nhập.
- Nguyên tắc thực tế: Sử dụng tên 13 nguyên tố đã quen dùng trong tiếng
Việt: vàng, bạc, đồng, chì, sắt, nhơm, kẽm, lưu huỳnh, thiếc, nitơ, natri, kali và
thuỷ ngân; đồng thời có chú thích thuật ngữ tiếng Anh để tiện tra cứu. Hợp chất
của các nguyên tố này được gọi tên theo khuyến nghị của IUPAC.
15


1.3.3. Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học mơn Hóa học
Định hướng chung về PPGD trong dạy học phát triển năng lực mơn Hóa
học theo quan điểm chỉ đạo sau:
Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; tránh áp đặt một
chiều, ghi nhớ máy móc; tập trung bồi dưỡng năng lực tự chủ và tự học để học
sinh có thể tiếp tục tìm hiểu, mở rộng vốn tri thức, tiếp tục phát triển các phẩm
chất, năng lực sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông.
Rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức hoá học để phát hiện và giải quyết
các vấn đề trong thực tiễn; khuyến khích và tạo điều kiện cho học sinh được
trải nghiệm, sáng tạo trên cơ sở tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động
học tập, tìm tịi, khám phá, vận dụng.
Vận dụng các phương pháp giáo dục một cách linh hoạt, sáng tạo, phù hợp
với mục tiêu, nội dung giáo dục, đối tượng học sinh và điều kiện cụ thể. Tuỳ
theo yêu cầu cần đạt, giáo viên có thể sử dụng phối hợp nhiều phương pháp dạy
học trong một chủ đề. Các phương pháp dạy học truyền thống (thuyết trình,
đàm thoại,...) được sử dụng theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của
học sinh. Tăng cường sử dụng các phương pháp dạy học đề cao vai trò chủ thể
học tập của học sinh (dạy học thực hành, dạy học dựa trên giải quyết vấn đề,
dạy học dựa trên dự án, dạy học dựa trên trải nghiệm, khám phá; dạy học phân
hoá,... bằng những kĩ thuật dạy học phù hợp).
Các hình thức tổ chức dạy học được thực hiện một cách đa dạng và linh

hoạt; kết hợp các hình thức học cá nhân, học nhóm, học ở lớp, học theo dự án
học tập, tự học,... Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông
trong dạy học hố học. Coi trọng các nguồn tư liệu ngồi sách giáo khoa và hệ
thống các thiết bị dạy học được trang bị; khai thác triệt để những lợi thế của
công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học trên các phương tiện kho tri
thức - đa phương tiện, tăng cường sử dụng các tư liệu điện tử (như phim thí
nghiệm, thí nghiệm ảo, thí nghiệm mơ phỏng,...).

16


Vận dụng các phương pháp hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu
cho học sinh:
Thông qua việc tổ chức các hoạt động học tập, giáo viên giúp học sinh
hình thành và phát triển thế giới quan khoa học, rèn luyện tính trung thực, tình
u lao động và tinh thần trách nhiệm; dựa vào các hoạt động thực nghiệm,
thực hành, đặc biệt là tham quan, thực hành ở phịng thí nghiệm, cơ sở sản xuất
và các địa bàn khác nhau để góp phần nâng cao nhận thức của học sinh về việc
bảo vệ và sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyên thiên nhiên, tinh thần trách
nhiệm của người lao động và nguyên tắc bảo đảm an toàn trong lao động sản
xuất, đặc biệt trong các ngành liên quan đến hố học. Giáo viên vận dụng các
hình thức học tập đa dạng để bồi dưỡng cho học sinh hứng thú và sự tự tin
trong học tập, tìm tịi khám phá khoa học, thái độ trân trọng thành quả lao động
khoa học, khả năng vận dụng kiến thức khoa học vào đời sống.
Vận dụng các phương pháp hình thành, phát triển các năng lực chung
- Trong dạy học mơn Hố học, giáo viên tổ chức cho học sinh thực hiện
các hoạt động tìm tịi, khám phá, thực hành khoa học, đặc biệt là tra cứu, xử lí
các nguồn tài nguyên hỗ trợ tự học (trong đó có nguồn tài nguyên số), thiết kế
và thực hiện các thí nghiệm, các dự án học tập để nâng cao năng lực tự chủ và
tự học ở học sinh.

- Mơn Hố học có nhiều lợi thế trong hình thành và phát triển năng lực
giao tiếp và hợp tác khi học sinh thường xuyên được thực hiện các dự án học
tập, các bài thực hành thí nghiệm theo nhóm được trao đổi, trình bày, chia sẻ ý
tưởng, nội dung học tập, tạo cơ hội để giao tiếp và hợp tác.
- Giải quyết vấn đề và sáng tạo là đặc thù của việc tìm hiểu, khám phá thế
giới khoa học.
Thông qua các hoạt động học tập môn Hoá học, giáo viên tạo cơ hội cho
học sinh vận dụng kiến thức hố học, từ đó tìm tịi, khám phá, phát hiện vấn đề
trong thế giới tự nhiên và đề xuất cách giải quyết, lập kế hoạch và thực hiện kế
hoạch để giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. Vận dụng phương pháp học tập
17


theo dự án và hình thức làm việc nhóm để giúp học sinh phát hiện và giải quyết
vấn đề một cách khách quan, trung thực trên cơ sở phân tích khoa học.
Vận dụng các phương pháp phát triển năng lực hóa học. (Phương pháp
hình thành, phát triển năng lực hố học):
Để phát triển năng lực nhận thức hoá học, giáo viên tạo cho học sinh cơ
hội huy động những hiểu biết, kinh nghiệm sẵn có để tham gia hình thành kiến
thức mới. Chú trọng tổ chức các hoạt động kết nối kiến thức mới với hệ thống
kiến thức đã học như: so sánh, phân loại, hệ thống hoá kiến thức, vận dụng kiến
thức đã học để giải thích các sự vật, hiện tượng hay giải quyết vấn đề đơn giản,...
Để phát triển năng lực tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ hố học,
giáo viên vận dụng một số phương pháp dạy học có ưu thế như: phương pháp
trực quan (đặc biệt là thực hành thí nghiệm,...), phương pháp dạy học nêu và
giải quyết vấn đề, phương pháp dạy học theo dự án,... tạo điều kiện để học sinh
đưa ra câu hỏi, xác định vấn đề cần tìm hiểu, tự tìm các bằng chứng để phân
tích thơng tin, kiểm tra các dự đoán, giả thuyết qua việc tiến hành thí nghiệm,
hoặc tìm kiếm, thu thập thơng tin qua sách, mạng Internet,...; đồng thời chú trọng
phát triển tư duy hóa học cho học sinh thơng qua các bài tập hố học đòi hỏi tư

duy phản biện, sáng tạo (bài tập mở, có nhiều cách giải,...), các bài tập có nội dung
gắn với thực tiễn thể hiện bản chất hoá học, giảm các bài tập tính tốn,...
Để phát triển năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học, giáo viên tạo
cơ hội cho học sinh được đọc, tiếp cận, trình bày thông tin về những vấn đề
thực tiễn cần đến kiến thức hoá học và đưa ra giải pháp. Giáo viên cần quan
tâm rèn luyện các kĩ năng phát hiện vấn đề; lập kế hoạch nghiên cứu; giải quyết
vấn đề (thu thập, trình bày thơng tin, xử lí thơng tin để rút ra kết luận); đánh giá
kết quả giải quyết vấn đề; nêu giải pháp khắc phục, cải tiến; đồng thời kết hợp
giáo dục STEM trong dạy học nhằm phát triển cho học sinh khả năng tích hợp
các kiến thức, kĩ năng của các mơn Tốn, Vật lý; Cơng nghệ, Tin học và Hoá
học vào việc nghiên cứu giải quyết một số tình huống thực tiễn.

18