Luận văn tốt nghiệp nghiên cứu khả năng sản xuất của một số tổ hợp lai giữa dê boer bách thảo và cỏ tại ninh bình yên bái và bắc kạn
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.81 MB, 137 trang )
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
BÙI KHẮC HÙNG
NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG SẢN XUẤT
CỦA MỘT SỐ TỔ HỢP LAI GIỮA DÊ BOER, BÁCH THẢO
VÀ CỎ TẠI NINH BÌNH, YÊN BÁI VÀ BẮC KẠN
Chuyên ngành:
Chăn nuôi
Mã số:
62.62.01.05
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Nguyễn Bá Mùi
2. PGS.TS. Đặng Thái Hải
NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NƠNG NGHIỆP - 2016
Mangh■■ng
Ln
123doc
Th■a
thu■n
l■icam
s■
tr■
h■u
k■t
s■
nghi■m
t■im■t
d■ng
là
s■website
mang
kho
m■i
1. th■
m■
l■i
d■n
CH■P
vi■n
nh■ng
cho
■■u
kh■ng
ng■■i
NH■N
quy■n
chia dùng,
l■
CÁC
s■l■i
v■i
và■I■U
t■t
cơng
h■n
mua
nh■t
2.000.000
ngh■
bán
KHO■N
cho
tàihi■n
ng■■i
li■u
TH■A
tài
th■
hàng
li■u
dùng.
hi■n
THU■N
■■u
■ t■t
Khi
■■i,
Vi■t
c■
khách
b■n
l■nh
Nam.
Chào
online
hàng
v■c:
Tác
m■ng
tr■
khơng
tài
phong
thành
b■n
chính
khác
chun
■■n
thành
tíngì
d■ng,
v■i
so
nghi■p,
viên
123doc.
v■i
cơng
c■a
b■n
hồn
ngh■
123doc
g■c.
h■o,
thơng
B■n
và■■
n■p
có
tin,
cao
th■
ti■n
ngo■i
tính
phóng
vào
ng■,...Khách
trách
tài
to,kho■n
nhi■m
thu nh■
c■a
■■i
hàng
tùy123doc,
v■i
ý.
cót■ng
th■b■n
d■
ng■■i
dàng
s■ dùng.
■■■c
tra c■u
M■c
h■■ng
tàitiêu
li■u
nh■ng
hàng
m■t■■u
quy■n
cáchc■a
chính
l■i123doc.net
sau
xác,n■p
nhanh
ti■n
tr■
chóng.
trên
thành
website
th■ vi■n tài li■u online l■n nh■t Vi■t Nam, cung c■p nh■ng tài li■u ■■c khơng th■ tìm th■y trên th■ tr■■ng ngo■i tr■ 123doc.net.
Nhi■u event thú v■, event ki■m ti■n thi■t th■c. 123doc luôn luôn t■o c■ h■i gia t■ng thu nh■p online cho t■t c■ các thành viên c■a website.
Mangh■n
Ln
Th■a
Xu■t
Sau
Nhi■u
123doc
khi
h■■ng
phát
thu■n
l■i
event
cam
s■
nh■n
m■t
tr■
t■
h■u
k■t
s■
thú
nghi■m
t■i
ýxác
n■m
t■■ng
m■t
d■ng
v■,
là
s■
nh■n
website
ra
mang
event
kho
m■i
■■i,
1.
t■o
t■
th■
m■
l■i
c■ng
ki■m
■■ng
d■n
123doc
CH■P
vi■n
nh■ng
cho
■■u
■■ng
ti■n
h■
kh■ng
ng■■i
NH■N
■ã
quy■n
th■ng
thi■t
chia
t■ng
ki■m
dùng,
l■
CÁC
s■
th■c.
s■
l■i
b■■c
v■i
ti■n
vàchuy■n
■I■U
t■t
cơng
h■n
mua
123doc
online
kh■ng
nh■t
2.000.000
ngh■
bán
KHO■N
sang
b■ng
ln
cho
tài
■■nh
hi■n
ng■■i
li■u
ph■n
ln
tài
TH■A
tài
v■
th■
li■u
hàng
t■o
li■u
thơng
dùng.
tríhi■n
THU■N
hi■u
c■
c■a
■■u
■ tin
t■t
h■i
Khi
■■i,
qu■
mình
Vi■t
xác
c■
khách
gia
b■n
nh■t,
minh
trong
l■nh
Nam.
t■ng
Chào
online
hàng
uy
tài
v■c:
l■nh
thu
Tác
m■ng
tín
kho■n
tr■
nh■p
khơng
tài
phong
v■c
cao
thành
b■n
chính
nh■t.
tài
online
khác
chun
■■n
li■u
thành
tínb■n
Mong
gì
cho
d■ng,
và
v■i
so
nghi■p,
viên
kinh
■ã
t■t
123doc.
123doc.net!
v■i
mu■n
cơng
■■ng
c■a
c■
doanh
b■n
các
hồn
mang
ngh■
123doc
ký
g■c.
online.
thành
v■i
h■o,
Chúng
l■i
thơng
B■n
và
123doc.netLink
cho
viên
Tính
■■
n■p
có
tơi
tin,
c■ng
c■a
cao
th■
■■n
cung
ti■n
ngo■i
tính
website.
phóng
■■ng
th■i
vào
c■p
ng■,...Khách
trách
xác
tài
■i■m
D■ch
xã
to,kho■n
th■c
nhi■m
h■i
thutháng
V■
nh■
m■t
s■
c■a
(nh■
■■i
hàng
■■■c
tùy
ngu■n
5/2014;
123doc,
v■i
■■■c
ý.
cóg■i
t■ng
th■
tài
123doc
v■
mơ
ngun
b■n
d■
ng■■i
■■a
t■
dàng
s■
v■■t
d■■i
tri
dùng.
■■■c
ch■
tra
th■c
m■c
■ây)
c■u
M■c
h■■ng
q
100.000
cho
tài
b■n
tiêu
báu,
li■u
b■n,
nh■ng
■ã
hàng
phong
m■t
l■■t
tùy
■■ng
■■u
quy■n
cách
truy
thu■c
phú,
ky,
c■a
c■p
chính
■a
l■i
b■n
vào
123doc.net
m■i
d■ng,
sau
xác,
các
vuingày,
n■p
lịng
“■i■u
nhanh
giàu
ti■n
s■
■■ng
tr■
giá
Kho■n
chóng.
h■u
trên
thành
tr■
nh■p
2.000.000
website
■■ng
Th■a
th■
vi■n
th■i
Thu■n
c■a
thành
mong
tài v■
li■u
mình
viên
mu■n
S■
online
và
■■ng
D■ng
click
t■o
l■n
ký,
D■ch
■i■u
vào
nh■t
l■t
link
ki■n
V■”
vào
Vi■t
123doc
top
sau
cho
Nam,
200
■ây
cho
■ã
cung
các
các
(sau
g■iwebsite
c■p
users
■âynh■ng
■■■c
cóph■
thêm
tài
bi■n
g■i
thu
li■u
t■t
nh■t
nh■p.
■■c
T■it■i
khơng
t■ng
Chính
Vi■tth■i
th■
Nam,
vì v■y
■i■m,
tìm
t■123doc.net
th■y
l■chúng
tìm
trên
ki■m
tơi
th■
racóthu■c
■■i
tr■■ng
th■nh■m
c■p
top
ngo■i
3nh■t
■áp
Google.
tr■
■KTTSDDV
■ng
123doc.net.
Nh■n
nhu c■u
■■■c
theo
chiaquy■t
danh
s■ tài
hi■u
...li■udo
ch■t
c■ng
l■■ng
■■ng
vàbình
ki■mch■n
ti■n là
online.
website ki■m ti■n online hi■u qu■ và uy tín nh■t.
Lnh■n
123doc
Sau
Th■a
Xu■t
khi
h■■ng
phát
thu■n
cam
nh■n
m■t
t■k■t
s■
t■i
ýxác
n■m
t■■ng
d■ng
là
s■
nh■n
website
ra
mang
■■i,
1.
t■o
t■l■i
c■ng
■■ng
d■n
123doc
CH■P
nh■ng
■■u
■■ng
h■
NH■N
■ã
quy■n
th■ng
chia
t■ng
ki■m
CÁC
s■s■
l■i
b■■c
ti■n
vàchuy■n
■I■U
t■t
mua
online
kh■ng
nh■t
bán
KHO■N
sang
b■ng
cho
tài
■■nh
ng■■i
li■u
ph■n
tài
TH■A
v■
li■u
hàng
thơng
dùng.
tríTHU■N
hi■u
c■a
■■u
tin
Khi
qu■
mình
Vi■t
xác
khách
nh■t,
minh
trong
Nam.
Chào
hàng
uy
tài
l■nh
Tác
m■ng
tín
kho■n
tr■
phong
v■c
cao
thành
b■n
nh■t.
tàichun
■■n
li■u
thành
b■n
Mong
và
v■i
nghi■p,
viên
kinh
■ã
123doc.
123doc.net!
mu■n
■■ng
c■a
doanh
hồn
mang
123doc
kýonline.
v■i
h■o,
Chúng
l■ivà
123doc.netLink
cho
Tính
■■
n■p
tơi
c■ng
cao
■■n
cung
ti■n
tính
■■ng
th■i
vào
c■p
trách
xác
tài
■i■m
D■ch
xãkho■n
th■c
nhi■m
h■itháng
V■
m■t
s■
c■a
(nh■
■■i
■■■c
ngu■n
5/2014;
123doc,
v■i
■■■c
g■i
t■ng
tài
123doc
v■
mơ
ngun
b■n
ng■■i
■■a
t■s■
v■■t
d■■i
tri
dùng.
■■■c
ch■
th■c
m■c
■ây)
M■c
h■■ng
q
100.000
cho
b■n
tiêu
báu,
b■n,
nh■ng
■ã
hàng
phong
l■■t
tùy
■■ng
■■u
quy■n
truy
thu■c
phú,
ky,
c■a
c■p
■a
l■i
b■n
vào
123doc.net
m■i
d■ng,
sau
các
vuingày,
n■p
lịng
“■i■u
giàu
ti■n
s■
■■ng
tr■
giá
Kho■n
h■u
trên
thành
tr■
nh■p
2.000.000
website
■■ng
Th■a
th■
vi■n
th■i
Thu■n
c■a
thành
mong
tài v■
li■u
mình
viên
mu■n
S■
online
và
■■ng
D■ng
click
t■o
l■n
ký,
D■ch
■i■u
vào
nh■t
l■t
link
ki■n
V■”
vào
Vi■t
123doc
top
sau
cho
Nam,
200
■ây
cho
■ã
cung
các
các
(sau
g■iwebsite
c■p
users
■âynh■ng
■■■c
cóph■
thêm
tài
bi■n
g■i
thu
li■u
t■t
nh■t
nh■p.
■■c
T■it■i
khơng
t■ng
Chính
Vi■tth■i
th■
Nam,
vì v■y
■i■m,
tìm
t■123doc.net
th■y
l■chúng
tìm
trên
ki■m
tơi
th■
racóthu■c
■■i
tr■■ng
th■nh■m
c■p
top
ngo■i
3nh■t
■áp
Google.
tr■
■KTTSDDV
■ng
123doc.net.
Nh■n
nhu c■u
■■■c
theo
chiaquy■t
danh
s■ tài
hi■u
...li■udo
ch■t
c■ng
l■■ng
■■ng
vàbình
ki■mch■n
ti■n là
online.
website ki■m ti■n online hi■u qu■ và uy tín nh■t.
Lnh■n
Th■a
Xu■t
Sau
Nhi■u
123doc
Mang
khi
h■■ng
phát
thu■n
l■i
event
cam
s■
nh■n
m■t
tr■
t■
h■u
k■t
s■
thú
nghi■m
t■i
ýxác
n■m
t■■ng
m■t
d■ng
v■,
là
s■
nh■n
website
ra
mang
event
kho
m■i
■■i,
1.
t■o
t■
th■
m■
l■i
c■ng
ki■m
■■ng
d■n
123doc
CH■P
vi■n
nh■ng
cho
■■u
■■ng
ti■n
h■
kh■ng
ng■■i
NH■N
■ã
quy■n
th■ng
thi■t
chia
t■ng
ki■m
dùng,
l■
CÁC
s■
th■c.
s■
l■i
b■■c
v■i
ti■n
vàchuy■n
■I■U
t■t
cơng
h■n
mua
123doc
online
kh■ng
nh■t
2.000.000
ngh■
bán
KHO■N
sang
b■ng
ln
cho
tài
■■nh
hi■n
ng■■i
li■u
ph■n
ln
tài
TH■A
tài
v■
th■
li■u
hàng
t■o
li■u
thơng
dùng.
tríhi■n
THU■N
hi■u
c■
c■a
■■u
■ tin
t■t
h■i
Khi
■■i,
qu■
mình
Vi■t
xác
c■
khách
gia
b■n
nh■t,
minh
trong
l■nh
Nam.
t■ng
Chào
online
hàng
uy
tài
v■c:
l■nh
thu
Tác
m■ng
tín
kho■n
tr■
nh■p
khơng
tài
phong
v■c
cao
thành
b■n
chính
nh■t.
tài
online
khác
chun
■■n
li■u
thành
tínb■n
Mong
gì
cho
d■ng,
và
v■i
so
nghi■p,
viên
kinh
■ã
t■t
123doc.
123doc.net!
v■i
mu■n
cơng
■■ng
c■a
c■
doanh
b■n
các
hồn
mang
ngh■
123doc
ký
g■c.
online.
thành
v■i
h■o,
Chúng
l■i
thơng
B■n
và
123doc.netLink
cho
viên
Tính
■■
n■p
có
tơi
tin,
c■ng
c■a
cao
th■
■■n
cung
ti■n
ngo■i
tính
website.
phóng
■■ng
th■i
vào
c■p
ng■,...Khách
trách
xác
tài
■i■m
D■ch
xã
to,kho■n
th■c
nhi■m
h■i
thutháng
V■
nh■
m■t
s■
c■a
(nh■
■■i
hàng
■■■c
tùy
ngu■n
5/2014;
123doc,
v■i
■■■c
ý.
cóg■i
t■ng
th■
tài
123doc
v■
mơ
ngun
b■n
d■
ng■■i
■■a
t■
dàng
s■
v■■t
d■■i
tri
dùng.
■■■c
ch■
tra
th■c
m■c
■ây)
c■u
M■c
h■■ng
q
100.000
cho
tài
b■n
tiêu
báu,
li■u
b■n,
nh■ng
■ã
hàng
phong
m■t
l■■t
tùy
■■ng
■■u
quy■n
cách
truy
thu■c
phú,
ky,
c■a
c■p
chính
■a
l■i
b■n
vào
123doc.net
m■i
d■ng,
sau
xác,
các
vuingày,
n■p
lịng
“■i■u
nhanh
giàu
ti■n
s■
■■ng
tr■
giá
Kho■n
chóng.
h■u
trên
thành
tr■
nh■p
2.000.000
website
■■ng
Th■a
th■
vi■n
th■i
Thu■n
c■a
thành
mong
tài v■
li■u
mình
viên
mu■n
S■
online
và
■■ng
D■ng
click
t■o
l■n
ký,
D■ch
■i■u
vào
nh■t
l■t
link
ki■n
V■”
vào
Vi■t
123doc
top
sau
cho
Nam,
200
■ây
cho
■ã
cung
các
các
(sau
g■iwebsite
c■p
users
■âynh■ng
■■■c
cóph■
thêm
tài
bi■n
g■i
thu
li■u
t■t
nh■t
nh■p.
■■c
T■it■i
khơng
t■ng
Chính
Vi■tth■i
th■
Nam,
vì v■y
■i■m,
tìm
t■123doc.net
th■y
l■chúng
tìm
trên
ki■m
tơi
th■
racóthu■c
■■i
tr■■ng
th■nh■m
c■p
top
ngo■i
3nh■t
■áp
Google.
tr■
■KTTSDDV
■ng
123doc.net.
Nh■n
nhu c■u
■■■c
theo
chiaquy■t
danh
s■ tài
hi■u
...li■udo
ch■t
c■ng
l■■ng
■■ng
vàbình
ki■mch■n
ti■n là
online.
website ki■m ti■n online hi■u qu■ và uy tín nh■t.
u■t phát
Nhi■u
Mang
Ln
123doc
Th■a
Xu■t
Sau
khi
h■n
h■■ng
phát
thu■n
l■i
event
s■
cam
nh■n
t■
m■t
tr■
t■
h■u
ýk■t
s■
thú
nghi■m
t■i
ýt■■ng
xác
n■m
t■■ng
m■t
d■ng
v■,
là
s■
nh■n
website
ra
mang
event
t■o
kho
m■i
■■i,
1.
t■o
t■
c■ng
th■
m■
l■i
c■ng
ki■m
■■ng
d■n
123doc
CH■P
vi■n
nh■ng
cho
■■ng
■■u
■■ng
ti■n
h■
kh■ng
ng■■i
NH■N
■ã
quy■n
th■ng
thi■t
chia
ki■m
t■ng
ki■m
dùng,
l■
CÁC
s■
th■c.
ti■n
s■
l■i
b■■c
v■i
ti■n
vàchuy■n
■I■U
t■t
cơng
online
h■n
mua
123doc
online
kh■ng
nh■t
2.000.000
ngh■
bán
KHO■N
b■ng
sang
b■ng
ln
cho
tài
■■nh
hi■n
tài
ng■■i
li■u
ph■n
ln
tài
TH■A
li■u
tài
v■
th■
li■u
hàng
t■o
li■u
thơng
dùng.
trí
hi■u
hi■n
THU■N
hi■u
c■
c■a
■■u
■ tin
qu■
t■t
h■i
Khi
■■i,
qu■
mình
Vi■t
xác
c■
khách
gia
nh■t,
b■n
nh■t,
minh
trong
l■nh
Nam.
t■ng
Chào
online
uy
hàng
uy
tài
v■c:
l■nh
thu
Tác
tín
m■ng
tín
kho■n
tr■
cao
nh■p
khơng
tài
phong
v■c
cao
thành
b■n
chính
nh■t.
nh■t.
tài
online
khác
chun
■■n
li■u
thành
tín
Mong
b■n
Mong
gì
cho
d■ng,
và
v■i
so
nghi■p,
viên
kinh
■ã
mu■n
t■t
123doc.
123doc.net!
v■i
mu■n
cơng
■■ng
c■a
c■
doanh
b■n
mang
các
hồn
mang
ngh■
123doc
ký
g■c.
online.
thành
v■i
l■i
h■o,
Chúng
l■i
thơng
B■n
cho
và
123doc.netLink
cho
viên
Tính
■■
n■p
có
c■ng
tơi
tin,
c■ng
c■a
cao
th■
■■n
cung
ti■n
ngo■i
■■ng
tính
website.
phóng
■■ng
th■i
vào
c■p
ng■,...Khách
trách
xác
xã
tài
■i■m
D■ch
xã
to,h■i
kho■n
th■c
nhi■m
h■i
thum■t
tháng
V■
nh■
m■t
s■
c■a
(nh■
■■i
hàng
ngu■n
■■■c
tùy
ngu■n
5/2014;
123doc,
v■i
■■■c
ý.
cótài
g■i
t■ng
th■
tài
123doc
ngun
v■
mơ
ngun
b■n
d■
ng■■i
■■a
t■
dàng
s■
v■■t
tri
d■■i
tri
dùng.
■■■c
ch■
th■c
tra
th■c
m■c
■ây)
c■u
q
M■c
h■■ng
q
100.000
cho
tài
báu,
b■n
tiêu
báu,
li■u
b■n,
nh■ng
phong
■ã
hàng
phong
m■t
l■■t
tùy
■■ng
■■u
phú,
quy■n
cách
truy
thu■c
phú,
ky,
c■a
c■p
■a
chính
■a
l■i
b■n
vào
d■ng,
123doc.net
m■i
d■ng,
sau
xác,
các
vuingày,
n■p
giàu
lịng
“■i■u
nhanh
giàu
ti■n
giá
s■
■■ng
tr■
giá
Kho■n
chóng.
h■u
tr■
trên
thành
tr■
nh■p
■■ng
2.000.000
website
■■ng
Th■a
th■
th■i
vi■n
th■i
Thu■n
mong
c■a
thành
mong
tài v■
li■u
mình
mu■n
viên
mu■n
S■
online
và
■■ng
D■ng
t■o
click
t■o
l■n
■i■u
ký,
D■ch
■i■u
vào
nh■t
l■t
link
ki■n
ki■n
V■”
vào
Vi■t
123doc
cho
top
sau
cho
Nam,
cho
200
■ây
cho
■ã
cung
các
các
các
(sau
g■i
users
website
c■p
users
■âynh■ng
có
■■■c
cóph■
thêm
thêm
tài
bi■n
g■i
thu
thu
li■u
t■t
nh■p.
nh■t
nh■p.
■■c
T■it■i
Chính
khơng
t■ng
Chính
Vi■tth■i
vìth■
Nam,
vìv■y
v■y
■i■m,
tìm
123doc.net
t■123doc.net
th■y
l■chúng
tìm
trên
ki■m
tơi
ra
th■
racó
■■i
thu■c
■■i
tr■■ng
th■
nh■m
nh■m
c■p
top
ngo■i
■áp
3nh■t
■áp
Google.
■ng
tr■
■KTTSDDV
■ng
123doc.net.
nhu
Nh■n
nhuc■u
c■u
■■■c
chia
theo
chias■
quy■t
danh
s■tàitài
hi■u
li■u
...li■uch■t
do
ch■t
c■ng
l■■ng
l■■ng
■■ng
vàvàki■m
bình
ki■mch■n
ti■n
ti■nonline.
là
online.
website ki■m ti■n online hi■u qu■ và uy tín nh■t.
Nhi■u
Mang
Ln
123doc
Th■a
Xu■t
Sau
khi
h■n
h■■ng
phát
thu■n
l■i
event
s■
cam
nh■n
m■t
tr■
t■
h■u
k■t
s■
thú
nghi■m
t■i
ýxác
n■m
t■■ng
m■t
d■ng
v■,
là
s■
nh■n
website
ra
mang
event
kho
m■i
■■i,
1.
t■o
t■
th■
m■
l■i
c■ng
ki■m
■■ng
d■n
123doc
CH■P
vi■n
nh■ng
cho
■■u
■■ng
ti■n
h■
kh■ng
ng■■i
NH■N
■ã
quy■n
th■ng
thi■t
chia
t■ng
ki■m
dùng,
l■
CÁC
s■
th■c.
s■
l■i
b■■c
v■i
ti■n
vàchuy■n
■I■U
t■t
cơng
h■n
mua
123doc
online
kh■ng
nh■t
2.000.000
ngh■
bán
KHO■N
sang
b■ng
ln
cho
tài
■■nh
hi■n
ng■■i
li■u
ph■n
ln
tài
TH■A
tài
v■
th■
li■u
hàng
t■o
li■u
thơng
dùng.
tríhi■n
THU■N
hi■u
c■
c■a
■■u
■ tin
t■t
h■i
Khi
■■i,
qu■
mình
Vi■t
xác
c■
khách
gia
b■n
nh■t,
minh
trong
l■nh
Nam.
t■ng
Chào
online
hàng
uy
tài
v■c:
l■nh
thu
Tác
m■ng
tín
kho■n
tr■
nh■p
khơng
tài
phong
v■c
cao
thành
b■n
chính
nh■t.
tài
online
khác
chun
■■n
li■u
thành
tínb■n
Mong
gì
cho
d■ng,
và
v■i
so
nghi■p,
viên
kinh
■ã
t■t
123doc.
123doc.net!
v■i
mu■n
cơng
■■ng
c■a
c■
doanh
b■n
các
hồn
mang
ngh■
123doc
ký
g■c.
online.
thành
v■i
h■o,
Chúng
l■i
thơng
B■n
và
123doc.netLink
cho
viên
Tính
■■
n■p
có
tơi
tin,
c■ng
c■a
cao
th■
■■n
cung
ti■n
ngo■i
tính
website.
phóng
■■ng
th■i
vào
c■p
ng■,...Khách
trách
xác
tài
■i■m
D■ch
xã
to,kho■n
th■c
nhi■m
h■i
thutháng
V■
nh■
m■t
s■
c■a
(nh■
■■i
hàng
■■■c
tùy
ngu■n
5/2014;
123doc,
v■i
■■■c
ý.
cóg■i
t■ng
th■
tài
123doc
v■
mơ
ngun
b■n
d■
ng■■i
■■a
t■
dàng
s■
v■■t
d■■i
tri
dùng.
■■■c
ch■
tra
th■c
m■c
■ây)
c■u
M■c
h■■ng
q
100.000
cho
tài
b■n
tiêu
báu,
li■u
b■n,
nh■ng
■ã
hàng
phong
m■t
l■■t
tùy
■■ng
■■u
quy■n
cách
truy
thu■c
phú,
ky,
c■a
c■p
chính
■a
l■i
b■n
vào
123doc.net
m■i
d■ng,
sau
xác,
các
vuingày,
n■p
lịng
“■i■u
nhanh
giàu
ti■n
s■
■■ng
tr■
giá
Kho■n
chóng.
h■u
trên
thành
tr■
nh■p
2.000.000
website
■■ng
Th■a
th■
vi■n
th■i
Thu■n
c■a
thành
mong
tài v■
li■u
mình
viên
mu■n
S■
online
và
■■ng
D■ng
click
t■o
l■n
ký,
D■ch
■i■u
vào
nh■t
l■t
link
ki■n
V■”
vào
Vi■t
123doc
top
sau
cho
Nam,
200
■ây
cho
■ã
cung
các
các
(sau
g■iwebsite
c■p
users
■âynh■ng
■■■c
cóph■
thêm
tài
bi■n
g■i
thu
li■u
t■t
nh■t
nh■p.
■■c
T■it■i
khơng
t■ng
Chính
Vi■tth■i
th■
Nam,
vì v■y
■i■m,
tìm
t■123doc.net
th■y
l■chúng
tìm
trên
ki■m
tơi
th■
racóthu■c
■■i
tr■■ng
th■nh■m
c■p
top
ngo■i
3nh■t
■áp
Google.
tr■
■KTTSDDV
■ng
123doc.net.
Nh■n
nhu c■u
■■■c
theo
chiaquy■t
danh
s■ tài
hi■u
...li■udo
ch■t
c■ng
l■■ng
■■ng
vàbình
ki■mch■n
ti■n là
online.
website ki■m ti■n online hi■u qu■ và uy tín nh■t.
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên
cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng dùng bảo vệ để
lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm ơn,
các thơng tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội. ngày
tháng
năm 2016
Tác giả luận án
Bùi Khắc Hùng
i
ii
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hồn thành luận án, tơi đã nhận được
sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cơ giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè,
đồng nghiệp và gia đình.
Nhận dịp hồn thành luận án, cho phép tơi được bày tỏ lịng kính trọng và biết ơn
sâu sắc tới thầy hướng dẫn PGS.TS. Nguyễn Bá Mùi và PGS.TS. Đặng Thái Hải đã tận
tình hướng dẫn, dành nhiều cơng sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt q
trình học tập và thực hiện đề tài.
Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ
môn Sinh lý - Tập tính động vật và Bộ mơn Hóa sinh động vật, Khoa Chăn nuôi - Học
viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tơi trong q trình học tập, thực hiện đề
tài và hồn thành luận án.
Tơi xin trân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ công nhân viên chức Trung
tâm Khảo, kiểm nghiệm và kiểm định giống vật nuôi, thức ăn chăn nuôi, Cục Chăn nuôi
đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều
kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tơi hồn thành luận án.
Hà Nội, ngày
tháng
Tác giả luận án
Bùi Khắc Hùng
ii
năm 2016
MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan .................................................................................................................i
Lời cảm ơn ................................................................................................................... ii
Mục lục ...................................................................................................................... iii
Danh mục chữ viết tắt.................................................................................................... v
Danh mục bảng ............................................................................................................ vi
Danh mục sơ đồ, hình, đồ thị và biểu đồ .....................................................................viii
Trích yếu luận án .......................................................................................................... ix
Thesis abstract .............................................................................................................. xi
Phần 1. Mở đầu ........................................................................................................... 1
1.1
Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... 1
1.2
Mục tiêu của đề tài........................................................................................... 3
1.3
Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3
1.4
Những đóng góp mới của đề tài ....................................................................... 3
1.5
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .......................................................... 3
Phần 2. Tổng quan tài liệu .......................................................................................... 5
2.1
Cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu............................................................. 5
2.1.1
Đặc điểm sinh học của dê ................................................................................ 5
2.1.2
Khả năng sản xuất của dê ................................................................................. 9
2.1.3
Lai giống và ưu thế lai ................................................................................... 13
2.2
Tình hình nghiên cứu dê boer, bách thảo và dê cỏ .......................................... 21
2.2.1
Tình hình nghiên cứu dê Boer ........................................................................ 21
2.2.2
Tình hình nghiên cứu dê Bách Thảo............................................................... 22
2.2.3
Tình hình nghiên cứu dê Cỏ ........................................................................... 24
2.3
Tình hình chăn ni dê trên thế giới và trong nước ........................................ 25
2.3.1
Tình hình chăn ni dê trên thế giới ............................................................... 25
2.3.2
Tình hình chăn ni dê ở Việt Nam, địa bàn nghiên cứu ................................ 30
Phần 3. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu .......................................................... 37
3.1
Địa điểm và thời gian nghiên cứu................................................................... 37
iii
iv
3.1.1
Địa điểm nghiên cứu ...................................................................................... 37
3.1.2
Thời gian nghiên cứu ..................................................................................... 37
3.2
Đối tượng nghiên cứu .................................................................................... 37
3.3
Nội dung nghiên cứu...................................................................................... 38
3.4
Phương pháp nghiên cứu................................................................................ 38
3.4.1
Bố trí thí nghiệm ............................................................................................ 38
3.4.2
Xác định đặc điểm sinh học ........................................................................... 41
3.4.3
Đánh giá khả năng sinh sản ............................................................................ 41
3.4.4
Đánh giá khả năng sinh trưởng....................................................................... 42
3.4.5
Xác định năng suất và chất lượng thịt............................................................. 43
3.4.6
Tình hình dịch bệnh của đàn dê theo dõi ........................................................ 44
3.4.7
Phương pháp xử lý số liệu .............................................................................. 44
Phần 4. Kết quả và thảo luận .................................................................................... 47
4.1
Đặc điểm sinh học ......................................................................................... 47
4.1.1
Đặc điểm ngoại hình ...................................................................................... 47
4.1.2
Đặc điểm sinh lý, sinh hóa máu...................................................................... 51
4.2
Khả năng sản xuất.......................................................................................... 62
4.2.1
Khả năng sinh sản .......................................................................................... 62
4.2.2
Khả năng sinh trưởng..................................................................................... 72
4.2.3
Năng suất, chất lượng thịt .............................................................................. 84
4.3
Tình hình dịch bệnh ..................................................................................... 105
Phần 5. Kết luận và kiến nghị ................................................................................. 108
5.1
Kết luận ....................................................................................................... 108
5.2
Kiến nghị ..................................................................................................... 109
Danh mục các công trình đã cơng bố có liên quan đến luận án ................................... 110
Tài liệu tham khảo ..................................................................................................... 111
Phụ lục... ................................................................................................................... 119
iv
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Nghĩa tiếng Việt
Bo
Boer
Bộ NN&PTNT
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
BT
Bách Thảo
CV
Cao vây
DTC
Dài thân chéo
FAO
g/L
Food and Agriculture Organization of the
United Nations
Gam/lít
Hb
Hemoglobin
KL
Khối lượng
SS
Sinh sản
TB
Trung bình
VN
Vịng ngực
v
vi
DANH MỤC BẢNG
STT
Tên bảng
Trang
2.1
Kết quả mổ khảo sát dê Bách Thảo ................................................................ 24
2.2
Thành phần hóa học của thịt dê Bách Thảo .................................................... 24
2.3
Số lượng dê trên thế giới và các khu vực (2003 - 2013).................................. 26
2.4
Sản lượng thịt, sữa dê trên thế giới (2002 - 2012) ......................................... 27
2.5
Số lượng và tỷ lệ tăng đàn dê của một số nước châu Á (2003 - 2013) ............ 28
2.6
Số lượng và phân bố dê trong 3 năm (2011 - 2013) tại các vùng .................... 31
2.7
Số lượng dê nuôi tại tỉnh nghiên cứu giai đoạn 2011-2013 ............................. 33
2.8
Số hộ chăn nuôi dê ở các quy mô khác nhau .................................................. 33
2.9
Cơ cấu đàn dê của các hộ chăn nuôi ............................................................... 34
2.10
Các loại thức ăn được bổ sung cho dê tại chuồng ........................................... 35
2.11
Các kiểu chuồng nuôi dê nông hộ .................................................................. 35
4.1
Màu sắc lông của dê Cỏ ................................................................................. 47
4.2
Màu sắc lông của dê lai BT x Cỏ ................................................................... 49
4.3
Màu sắc lông của dê lai Bo x (BT x Cỏ)......................................................... 50
4.4
Màu sắc lông của dê lai (Bo x BT) x Cỏ......................................................... 50
4.5
Màu sắc lông của dê lai (Bo x (Bo x BT)) x Cỏ .............................................. 51
4.6
Đặc điểm sinh lý máu của dê ni tại Ninh Bình ............................................ 52
4.7
Đặc điểm sinh lý máu của dê nuôi tại Yên Bái ............................................... 53
4.8
Đặc điểm sinh lý máu của dê nuôi tại Bắc Kạn............................................... 54
4.9
Đặc điểm sinh lý máu của dê nuôi tại các tỉnh nghiên cứu .............................. 55
4.10
Một số chỉ tiêu sinh hóa máu của dê ni tại Ninh Bình ................................. 57
4.11
Một số chỉ tiêu sinh hóa máu dê ni tại Yên Bái........................................... 58
4.12
Một số chỉ tiêu sinh hóa máu dê nuôi tại Bắc Kạn .......................................... 59
4.13
Một số chỉ tiêu sinh hóa chung máu dê ni tại các tỉnh nghiên cứu ............... 60
4.14
Một số chỉ tiêu về khả năng sinh sản của dê cái ni tại Ninh Bình ................ 63
4.15
Một số chỉ tiêu về khả năng sinh sản của dê cái nuôi tại Yên Bái ................... 65
4.16
Khả năng sinh sản của dê cái nuôi tại Bắc Kạn............................................... 67
4.17
Khả năng sinh sản chung của dê cái nuôi tại các tỉnh nghiên cứu ................... 68
vi
4.18
Số con đẻ ra mỗi lứa ...................................................................................... 71
4.19
Tỷ lệ nuôi sống .............................................................................................. 71
4.20
Khối lượng qua các tháng tuổi của dê ni tại Ninh Bình .............................. 73
4.21
Khối lượng qua các tháng tuổi của dê nuôi tại Yên Bái ................................. 74
4.22
Khối lượng qua các tháng tuổi của dê nuôi tại Bắc Kạn ................................. 75
4.23
Khối lượng qua các tháng tuổi chung của dê tại các tỉnh nghiên cứu .............. 77
4.24
Sinh trưởng tuyệt đối của dê ni tại Ninh Bình ............................................ 78
4.25
Sinh trưởng tuyệt đối của dê nuôi tại Yên Bái .............................................. 80
4.26
Sinh trưởng tuyệt đối của dê nuôi tại Bắc Kạn .............................................. 81
4.27
Sinh trưởng tuyệt đối chung của dê tại các tỉnh nghiên cứu ........................... 83
4.28
Kết quả mổ khảo sát dê nuôi tại Ninh Bình .................................................... 85
4.29
Kết quả mổ khảo sát dê ni tại Yên Bái........................................................ 87
4.30
Kết quả mổ khảo sát dê nuôi tại Bắc Kạn ....................................................... 90
4.31
Kết quả mổ khảo sát chung của dê nuôi tại các tỉnh nghiên cứu ..................... 94
4.32
Kết quả phân tích thành phần hóa học của thịt dê ni tại Ninh Bình ................. 95
4.33
Kết quả phân tích thành phần hóa học của thịt dê ni tại n Bái................. 96
4.34
Kết quả phân tích thành phần hóa học của thịt dê ni tại Bắc Kạn ................ 97
4.35
Thành phần hóa học chung của thịt dê nuôi tại các tỉnh nghiên cứu ................ 98
4.36
Hàm lượng axit amin trong thịt dê nuôi tại Ninh Bình ................................ 100
4.37
Hàm lượng axit amin trong thịt dê nuôi tại Yên Bái ................................... 101
4.38
Hàm lượng axit amin trong thịt dê nuôi tại Bắc Kạn ................................... 102
4.39
Hàm lượng axit amin trong thịt chung của dê nuôi tại ba tỉnh nghiên cứu ... 104
4.40
Tình hình dịch bệnh chung của đàn dê nuôi tại các tỉnh nghiên cứu ............. 106
vii
viii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ
STT
Tên sơ đồ
Trang
3.1
Đực Cỏ x cái Cỏ
tạo dê Cỏ thuần .............................................................. 39
3.2
(Lai 2 giống): Đực BT x cái Cỏ
3.3
(Lai 3 giống): Đực Bo x cái lai (BT x Cỏ)
con lai Bo x (BT x Cỏ) ............. 40
3.4
(Lai 3 giống): Đực lai (Bo x BT) x cái Cỏ
con lai (Bo x BT) x Cỏ ............. 40
3.5
(Lai 3 giống): Đực lai Bo x (Bo x BT) x cái Cỏ
con lai BT x Cỏ ....................................... 40
con lai (Bo x (Bo x
BT)) x Cỏ ...................................................................................................... 40
STT
Tên hình
Trang
2.1
Chuồng nuôi dê.............................................................................................. 36
3.1
Các thành phần thân thịt của dê...................................................................... 43
3.2
Mổ khảo sát đánh giá năng suất thịt dê ........................................................... 43
4.1
Giống dê Cỏ .................................................................................................. 48
4.2
Dê lai (BT x Cỏ) ............................................................................................ 48
4.3
Dê lai Bo x (BT x Cỏ) .................................................................................... 49
4.4
Dê lai (Bo x BT) x Cỏ .................................................................................... 49
4.5
Dê lai (Bo x (Bo x BT)) x Cỏ ......................................................................... 51
STT
4.1
viii
Tên biểu đồ
Trang
Thành phần sinh lý máu dê ............................................................................ 57
TRÍCH YẾU LUẬN ÁN
1. Tóm tắt thơng tin
Tên tác giả: Bùi Khắc Hùng
Tên Luận án: Nghiên cứu khả năng sản xuất của một số tổ hợp lai giữa dê Boer,
Bách Thảo và Cỏ tại Ninh Bình, Yên Bái và Bắc Kạn
Chuyên ngành: Chăn nuôi
Mã số: 62.62.01.05
Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nơng nghiệp Việt Nam
2. Nội dung bản trích yếu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Xác định đặc điểm sinh học, khả năng sản xuất, tình hình dịch bệnh của một số tổ
hợp lai giữa dê Boer, Bách Thảo và Cỏ để có cơ sở khoa học lựa chọn tổ hợp lai phù
hợp trong điều kiện chăn nuôi nông hộ tại vùng nghiên cứu.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong Luận án đã áp dụng các phương pháp nghiên cứu chính sau đây:
- Đặc điểm ngoại hình: quan sát, theo dõi, phân loại, thống kê trực tiếp; Đặc điểm
sinh lý máu: lấy máu phân tích bằng máy CELL DYN 3700; Đặc điểm sinh hóa máu:
xác định bằng máy Cobas C502; Chỉ tiêu sinh sản: theo dõi, quan sát và sổ sách ghi
chép; Khối lượng: cân dê ở giai đoạn bằng cân đồng hồ hay cân treo; Kích thước các
chiều đo: đo các chiều bằng thước dây, thước gậy được tiến hành vào buổi sáng, trước
khi cho đi chăn thả (sau khi cân);
- Mổ khảo sát: theo TCVN 1280-81 và mẫu thịt được lấy theo TCVN 4833-2002;
Thành phần hoá học của thịt dê: xác định theo: TCVN-4326-2001; TCVN-4328-1:2007;
TCVN-4331-2001; TCVN-4327-2007, AOAC (1997) trên máy sắc ký khối phổ GC-MS
QP5050A; Hàm lượng axit amin trong thịt dê: xác định trên máy sắc ký lỏng cao áp HPLC
1090M và dựa trên nguyên lý sắc ký lỏng pha ngược theo (Phan Văn Chi và cs., 1997).
2.3. Kết quả chính và kết luận
- Đặc điểm sinh học: Số lượng hồng cầu, bạch cầu trên 1 mm3 máu cao nhất ở dê
Cỏ, sau đến dê lai 2 giống và thấp nhất ở dê lai 3 giống. Hàm lượng albumin trong
huyết tương của máu lại cao nhất ở dê lai 3 giống, sau đến dê lai 2 giống và thấp nhất ở
dê Cỏ. Trái lại, hàm lượng IgG lại cao nhất ở dê Cỏ, sau đến dê lai 2 giống và thấp nhất
ở dê lai 3 giống. Các chỉ tiêu sinh lý, sinh hóa máu của dê: trong phạm vi bình thường.
Một số tổ hợp dê lai được nghiên cứu có khả năng thích nghi tốt với mơi trường sống tại
địa bàn nghiên cứu.
- Khả năng sinh sản: Dê Cỏ có tuổi phối giống lần đầu sớm nhất (178,97 ngày), dê
F1 (BT x Cỏ) có tuổi phối giống lần đầu muộn hơn (295,20 ngày). Dê cái Cỏ và F1 (BT
ix
x
x Cỏ) có khoảng cách lứa đẻ trung bình (200,67 - 221,30) ngày; số con đẻ ra trên lứa
(1,56 - 1,73 con/lứa).
- Khả năng sinh trưởng:
+ Thời điểm 9 tháng tuổi, khối lượng cơ thể dê lai Bo x (BT x Cỏ) là lớn nhất
(26,13 kg/con), tiếp đến là dê lai (Bo x (Bo x BT)) x Cỏ (24,87 kg/con), dê lai (Bo x
BT) x Cỏ (22,57 kg/con), dê lai (BT x Cỏ) (21,25 kg/con) và thấp nhất là dê Cỏ (15,07
kg/con). Khối lượng của dê đực luôn cao hơn dê cái. Như vậy, việc sử dụng dê đực lai
Bo x (Bo x BT) cho phối với dê cái Cỏ cho khối lượng của đàn con không thua kém so
với dùng đực Boer cho phối với cái (BT x Cỏ). Dê đực lai Bo x (Bo x BT) lại dễ theo
đàn khi chăn thả và tận dụng được nguồn dê cái Cỏ nền ở các hộ chăn nuôi.
+ Tốc độ sinh trưởng tuyệt đối của dê lai Bo x (BT x Cỏ) và dê lai (Bo x (Bo x BT)) x
Cỏ là cao nhất, sau đến dê lai (Bo x BT) x Cỏ; dê lai (BT x Cỏ) và thấp nhất ở dê Cỏ.
- Năng suất, chất lượng thịt:
+ Năng suất thịt của dê tăng theo tỷ lệ máu Boer trong các tổ hợp lai và cao hơn dê
Cỏ. Cụ thể, tỷ lệ thịt xẻ và tỷ lệ thịt tinh cao nhất ở dê lai Bo x (BT x Cỏ), sau đến dê lai (Bo
x (Bo x BT)) x Cỏ, dê lai (Bo x BT) x Cỏ, dê lai (BT × Cỏ) và thấp nhất ở dê Cỏ.
+ Giới tính có ảnh hưởng đến năng suất thịt của dê, các chỉ tiêu khối lượng giết
mổ, tỷ lệ thịt xẻ của dê lai Bo x (BT x Cỏ), (Bo x (Bo x BT)) x Cỏ, (Bo x BT) x Cỏ, (BT
x Cỏ) ở con đực cao hơn ở con cái. Hai chỉ tiêu này ở dê Cỏ giữa con đực với con cái lại
khơng có sự sai khác thống kê. Tỷ lệ thịt tinh của các loại dê ở con đực đều cao hơn ở
con cái.
+ Thịt dê có hàm lượng protein thô cao hơn ở dê Cỏ, thấp hơn ở dê lai (Bo x BT)
x Cỏ và dê lai (BT x Cỏ), thấp nhất ở dê lai Bo x (BT x Cỏ) và dê lai (Bo x (Bo x BT))
x Cỏ. Hàm lượng cholesteron trong thịt dê lai hai, ba máu lại thấp hơn dê Cỏ. Tỷ lệ các
axit amin thiết yếu trên tổng axit amin trong thịt dê cao nhất ở dê Cỏ, tiếp đến dê lai hai
máu rồi đến dê lai ba máu.
- Tình hình bệnh tật: Đàn dê theo dõi nhìn chung khỏe mạnh, khơng có dịch bệnh
lớn xảy ra, khả năng mắc bệnh và tỷ lệ chết ở dê Cỏ có tỷ lệ thấp hơn so với các tổ hợp
lai 2 và 3 máu.
- Tại Ninh Bình, Yên Bái sử dụng tổ hợp dê lai Bo x (BT x Cỏ) phù hợp hơn cả,
trong điều kiện nông hộ cùng thời gian nuôi đã cho năng suất cao hơn dê BT x Cỏ và dê
Cỏ. Còn ở Bắc Kạn, sử dụng dê đực lai Bo x (Bo x BT) cho phối với dê cái Cỏ cho đàn
con phát triển tốt nhất, dê đực lai Bo x (Bo x BT) lại dễ theo đàn khi chăn thả, đặc biệt
tận dụng được nguồn dê cái Cỏ nền sẵn có ở các hộ chăn nuôi.
x
THESIS ABSTRACT
1. Brief Introduction
PhD candidate: Bui Khac Hung
Thesis title: Study on the productive performance of Boer Goat, Bach Thao and
Co Goat crossbred goats raised in Ninh Binh, Yen Bai and Bac Kan Provinces
Major: Animal Science
Code: 62.62.01.05
Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)
2. Contents
2.1. Research Objectives
The study was carried out to evaluate the biological characteristics, productive
performance and disease resistance of some hybrid combinations between Boer Goat,
Bach Thao Goat and Co Goat under smallholder farming conditions in Ninh Binh, Yen
Bai and Bac Kan provinces.
2.2. Materials and Methods
The following methods have been applied in this research:
- Physical characteristics: obtained through one-off observations and longitudinal
monitoring, using standard classifications and statistics.
- Haematology values: obtained by CELL DYN 3700 analyser.
- Blood biochemistry values: obtained by COBAS C502 analyser.
- Reproductive performance: obtained through monitoring, one-off observations
and record keeping.
- Weight performance: determined at various ages and times of the day using a
hanging scale or chute weigh system.
- Body measurements: taken using a measuring tape and a measuring rod in the
morning before grazing.
- Carcass performance: obtained following the TCVN 1280-81 guidelines; meat
samples were taken according to ISO 4833-2002.
- Meat chemical composition: determined according to ISO - 4326-2001, ISO4328-1:2007, TCVN-4331-2001, ISO-4327-2007 and AOAC (1997) on
chromatography mass spectrometry GC-MS QP5050A.
- Amino-acid composition: determined by high-pressure liquid chromatography
and HPLC 1090M, based on the principle of reverse phase liquid chromatography under
(Phan Van Chi et al., 1997).
2.3. Main findings and conclusions
- Haematology and blood biochemistry: the blood concentration of erythrocytes
and leukocytes as well as the IgG concentration were the highest in pure Co goats,
followed in decreasing order by crossbreds from 2 breeds and crossbreds from 3 breeds.
Concentration of albumin was the highest in 3-breed crossbred goats, followed by 2xi
xii
breed crossbreds and pure Co goats. All biochemistry parameters were in the normal
ranges. The crossbred combinations between Boer Goat, Bach Thao and Co Goat were
likely to be well adapted to the environment in the study areas.
- Reproductive performance: The age at the first breeding was 179 days in Co
goats and 295 days in F1 (BT x Co) goats. The calving interval was between 201 and
221 days in Co goats and F1 (BT x Co) goats. The number of offspring per litter was
between 1,56 and 1,73.
- Growth rate: at 9 months, the body weight of Bo x (BT x Co) crossbreds was the
highest (26,1 kg) followed by (Bo x (Bo x BT)) x Co (24,9 kg), (Bo x BT) x Co (22,57
kg) and (BT x Co) (21,3 kg). Co Goats had the lowest body weight at 9 months (15,1
kg). Male goats had a higher live weight than female goats at every stage. The offspring
of Co Goat females and Bo x (Bo x BT) males had the same growth rates as the
offspring of Co Goat females and Bo x (BT x Co) males. Crossbred male goats
followed the herd more easily when grazing. Co Goat females readily available in the
study farms could be included in the breeding scheme.
- Absolute growth rates of Bo x (BT x Co) crossbreds and (Bo x (Bo x BT)) x Co
were highest, followed by (Bo x BT) x Co crossbreds, (BT x Co) crossbreds and pure
Co goats.
- Carcass performance and meat quality:
+ The meat yield increased with the proportion of Boer blood in the crossbred
animals. The dressing and lean meat percentages were highest in Bo x (BT x Co)
crossbreds, followed by (Bo x (Bo x BT)) x Co, (Bo x BT) x Co and (BT x Co)
crossbreds. Pure Co goats had the lowest percentages.
+ Gender affected the carcass performances. Weight at slaughter, dressing and
lean meat percentages of Bo x (BT x Co), (Bo x (Bo x BT)) x Co, (Bo x BT) x Co and
(BT x Co) crossbred animals were higher in males than in females.
+ The crude protein content of meat was highest in Co goat meat and lowest in
meat from (Bo x (Bo x BT)) x Co crossbred goats. The cholesterol content of crossbred
goat meat was lower than that of Co goat meat. The levels of essential amino acids in
Co goat meat were higher than in crossbred goat meat.
- Disease resistance: the goat herds were generally healthy and no major
epidemics occurred. The disease and mortality rates were lower in Co goats than in
crossbred goats.
- In Ninh Binh and Yen Bai provinces, the use of Bo x (BT x Co) crossbreds gave
better results than the use of (BT x Co) crossbreds or pure Co goats within the same
farming conditions. In Bac Kan province, the use of crossbred Bo x (Bo x BT) x Co
females appeared to be the most suitable. Bo x (Bo x BT) males easily followed the
herd when grazing. Co Goat females readily available in the study farms could be
included in the breeding scheme.
xii
PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Trên thế giới, chăn nuôi dê tập trung ở các nước đang phát triển, những vùng
khô cằn núi đá và chủ yếu ở khu vực nông thôn với quy mô nhỏ. Ở những nước
phát triển, chăn ni dê có quy mơ đàn lớn hơn và theo phương thức chăn nuôi
thâm canh, hiệu quả kinh tế đạt khá cao (FAO, 2015). Trong vòng 15 năm qua, số
lượng dê trên thế giới tăng 50%, trâu bị chỉ tăng 9%, trong khi đó số lượng cừu
giảm 4%. Năm 2012 tổng sản lượng thịt các loại của toàn thế giới đạt trên 211 triệu
tấn; trong đó thịt dê chỉ khoảng 5,3 triệu tấn, chiếm 2,51% tổng sản lượng thịt. Châu
Á là nơi sản xuất nhiều thịt dê nhất, các nước cung cấp nhiều thịt dê nhất là Trung
Quốc, sau đó là Ấn Độ và Pakistan.
Ở Việt Nam, chăn nuôi dê là nghề truyền thống lâu đời của người nông dân, dê
được nuôi chủ yếu ở những vùng trung du, miền núi phía Bắc. Tuy nhiên, hình thức
chăn ni phổ biến vẫn là quảng canh. Giống dê đang được nuôi chủ yếu là dê Cỏ.
Giống này có tầm vóc bé, khối lượng nhỏ, lớn chậm và khả năng cho thịt thấp.
Nhiều nghiên cứu cho thấy dê Cỏ thích nghi tốt với tập quán chăn thả quảng
canh, mắn đẻ, tăng đàn nhanh, chất lượng thịt cao, được coi là đặc sản và thực phẩm
chức năng. Tuy nhiên, năng suất khơng cao, do tầm vóc nhỏ (con cái trưởng thành
chỉ đạt 25-28 kg, còn con đực đạt 30-35 kg); sinh trưởng chậm, khối lượng dê 6
tháng tuổi chỉ đạt 11-12 kg (Lê Văn Thông và cs., 1999). Tuy có những hạn chế
trên, song nếu làm tốt cơng tác nuôi dưỡng và công tác quản lý đàn, nhất là quản lý
giao phối, thì tỷ lệ hao hụt của đàn dê sẽ giảm và tránh được thối hóa giống.
Nhận thức về vai trò của con dê đã thay đổi và tiềm năng của nó bắt đầu được
khai thác tích cực hơn. Tuy cịn có những quan điểm khác nhau về chủ trương phát
triển, song chăn nuôi dê đang ngày càng được chú trọng và có đóng góp lớn vào
việc phát triển kinh tế của người nghèo. Đặc biệt là ở các vùng mà chăn ni bị sữa
và lợn lai khơng thích hợp, thì dê được coi là con vật có thể giúp người nơng dân
tăng thêm thu nhập, xố đói, giảm nghèo.
Hiện nay, Việt Nam đã nhập các giống dê từ Ấn Độ (dê Beetal, Jumnapari,
Barbari), Mỹ (dê Boer, Alpine, Saanen), Úc (dê Boer) với mục đích nâng cao năng
suất và chất lượng sản phẩm. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy lai tạo là phương pháp
1
cải tiến giống nhanh nhất. Con lai có sức sản xuất cao hơn nhiều so với giống bản
địa. Theo Đinh Văn Bình và cs. (2003), mục đích của việc lai tạo là tạo ra con lai có
những ưu điểm mới như nâng được tầm vóc và khối lượng nhưng vẫn giữ được
những ưu thế sẵn có của con giống địa phương như khả năng chống đỡ bệnh tật cao,
chịu đựng kham khổ, thích nghi với khí hậu của địa phương. Do vậy, lai tạo nhằm
cải tạo tầm vóc, khối lượng dê, nâng cao thu nhập cho người chăn ni, góp phần
xóa đói giảm nghèo cho người dân ở các vùng gò, đồi, núi, đặc biệt là người nghèo.
Vấn đề còn có ý nghĩa rất lớn về khoa học; các giống địa phương là nguồn gen quý
để thực hiện các công thức lai kinh tế có hiệu quả cao trong thực tại. Đồng thời,
những sản phẩm chăn ni có giá trị cao còn mang dấu ấn địa phương, trong tương
lai sẽ là cơ sở để xây dựng thương hiệu sản phẩm chăn ni.
Boer là giống dê siêu thịt, chúng có sự thay đổi khối lượng nhanh qua các tháng
tuổi. Dê Boer có khối lượng sơ sinh 2,5-4,5 kg, 3 tháng tuổi đạt 20-30 kg, khối lượng
trưởng thành ở con cái đạt 60-90 kg, con đực đạt 70-110 kg (Barry and Godke, 1997).
Với những ưu điểm trên nên dê Boer đã được nhập vào nước ta nhằm nhân thuần,
phát triển sản xuất giống dê chuyên thịt cao sản và dùng con đực để lai cải tạo nâng
cao năng suất thịt cho đàn dê ở Việt Nam.
Theo Đinh Văn Bình và cs. (2003) khối lượng của dê Boer cao gấp hơn 2 lần so
với khối lượng dê Cỏ cùng thời điểm theo dõi. Tại thời điểm cai sữa dê Boer đực đạt
16,26 kg, con cái 15,1 kg; còn dê Cỏ chỉ đạt 7,8 kg đối với con đực, 6,7 kg đối với
con cái. Do dê Boer có khối lượng lớn đặc biệt là con đực, nên để cải tạo đàn dê Cỏ
các nhà khoa học bằng cách tạo ra bước đệm, tức là cho dê đực Bách Thảo phối với
cái Cỏ tạo ra con lai F1. Từ đàn dê cái F1 cho phối với dê đực Boer để tạo ra con lai 3
giống nuôi thịt. Tuy nhiên, bằng con đường này, chúng ta phải mất nhiều thời gian.
Mặt khác với phương thức chăn ni dê phổ biến ở các tỉnh miền núi phía Bắc hiện
nay là chăn thả dê lên đồi, rừng, việc thả dê đực Boer theo đàn lên đồi sẽ gặp khó
khăn, do khối lượng lớn, lại chậm nên khơng theo kịp đàn. Cùng với sức đề kháng
của dê Boer kém hơn dê Cỏ nên tỷ lệ chết cao. Trong khi đó dê Cỏ lại có sẵn ở các
nơng hộ.
Có hai câu hỏi đặt ra trong giả thiết nghiên cứu:
Một là, khả năng sản xuất của một số tổ hợp lai dê Boer, Bách Thảo và Cỏ như
thế nào, các tổ hợp lai có thích nghi với điều kiện chăn ni nơng hộ tại Ninh Bình,
n Bái và Bắc Kạn hay không?
2
Hai là, việc sử dụng dê đực 2 máu: đực lai (Bo x BT), đực lai Bo x (Bo x BT)
cho phối với dê cái Cỏ tạo dê lai 3 giống ni thịt có khắc phục được các hạn chế
trên không? Dê đực 2 máu dễ leo đồi theo đàn, dê cái Cỏ lại có sẵn ở các nơng hộ.
Đây cũng là con đường nhanh hơn để nâng cao được tầm vóc và khối lượng dê lai 3
giống cho sản xuất.
1.2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI
1.2.1. Mục tiêu chung
Lựa chọn tổ hợp lai dê Boer, Bách Thảo và dê Cỏ phù hợp trong điều kiện
chăn nuôi nông hộ tại Ninh Bình, Yên Bái và Bắc Kạn.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Đánh giá một số đặc điểm sinh học của các tổ hợp lai dê Boer, Bách Thảo và
Cỏ tại địa bàn nghiên cứu.
- Đánh giá khả năng sản xuất các tổ hợp lai dê Boer, Bách Thảo và Cỏ tại
Ninh Bình, Yên Bái và Bắc Kạn.
1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu theo dõi khả năng sản xuất của một số tổ hợp lai giữa dê Boer,
Bách Thảo và dê Cỏ được tiến hành tại ba tỉnh: Ninh Bình, Yên Bái và Bắc Kạn
trong thời gian từ 2009 - 2014.
1.4. NHỮNG ĐĨNG GĨP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
- Khẳng định có thể sử dụng tổ hợp lai ba giống Boer, Bách Thảo và Cỏ để cải
tạo đàn dê Cỏ, đồng thời chỉ ra được tổ hợp dê lai mang lại hiệu quả chăn nuôi cao.
- Xác định được tổ hợp dê lai ba giống sử dụng đực lai (Bo x BT) và Bo x (Bo
x BT) cho phối với dê cái Cỏ rút ngắn được thời gian tạo con lai, phù hợp với điều
kiện chăn thả trong nông hộ.
- Nhiều chỉ tiêu về năng suất, chất lượng thịt, sinh lý máu, sinh hóa máu của tổ
hợp dê lai ba giống dê Boer, Bách Thảo và Cỏ cơng bố là hồn tồn mới.
1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.5.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài
- Đề tài đã góp phần bổ sung tư liệu các chỉ tiêu sinh trưởng, sinh sản và khả
năng cho thịt của các tổ hợp lai dê Boer, Bách Thảo và Cỏ nuôi tại Ninh Bình, Yên
Bái và Bắc Kạn.
- Kết quả luận án có giá trị như tài liệu khoa học để các cơ quan, Viện Nghiên
cứu, Trường Đại học, giáo viên, sinh viên ngành nông nghiệp tham khảo.
3
1.5.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Đề tài góp phần cho việc định hướng lai giống dê cho thịt có năng suất cao
hơn giống dê Cỏ phù hợp với điều kiện chăn ni, góp phần tăng số lượng, đảm bảo
chất lượng giống dê; đưa ngành chăn nuôi dê phát triển tương xứng với tiềm năng
và lợi thế vùng, tham gia vào việc chuyển đổi cơ cấu vật nuôi, tạo ra việc làm, tận
dụng phế phụ phẩm nông nghiệp và các loại thức ăn sẵn có, nâng cao thu nhập cho
người dân, nhất là dân nghèo ở các vùng đồi, núi.
4
PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
2.1.1. Đặc điểm sinh học của dê
Các chỉ tiêu sinh lý, sinh hóa máu ở gia súc nói chung khá ổn định và được di
truyền như các tính trạng khác của con vật. Các chỉ tiêu này liên quan chặt chẽ tới
sức sống và khả năng sản xuất của gia súc. Vì vậy, việc nghiên cứu này có ý nghĩa
quan trọng để phát hiện, dự đốn hoặc có những kết luận chắc chắn hơn về tình
trạng thể chất, sức khỏe và sức sản xuất của gia súc.
Hồng cầu: là một loại tế bào trong thành phần hữu hình của máu. Ở gia súc,
hồng cầu có dạng hình đĩa lõm hai mặt, khơng nhân, cấu tạo này giúp tăng thể tích
chốn của hemoglobin, giảm tiêu hao mức năng lượng để nuôi sống hồng cầu đến
mức thấp nhất (Nguyễn Xuân Tịnh và cs., 1996). Số lượng hồng cầu là một chỉ tiêu
sinh lý phản ánh tình trạng trao đổi chất của cơ thể và được xác định bằng cách đếm
trực tiếp trên buồng đếm Newbauer hoặc trên máy tự động.
Trong điều kiện sinh lý bình thường, số lượng hồng cầu tương đối ổn định. Sự
thay đổi số lượng hồng cầu phụ thuộc vào nhiều yếu tố: loài, giống, tuổi, tính biệt,
tình trạng dinh dưỡng, sức khỏe, khí hậu. Số lượng hồng cầu phản ánh phẩm chất con
giống. Số lượng hồng cầu càng nhiều thì sức sống con vật càng tốt. Mặt khác, số
lượng hồng cầu cần phải đủ để đảm bảo vận chuyển O2 cho mô bào, bất kỳ lý do gì
làm giảm O2 cung cấp cho tế bào đều làm tăng quá trình sinh sản hồng cầu. Sinh lý
bình thường, số lượng hồng cầu dê nội 13 - 14 triệu/mm3 (Đàm Văn Tiện và Lê Văn
Thọ, 1992); dê Bách Thảo 12,28 triệu/mm3 (Đinh Văn Bình và Lê Viết Ly, 1994).
Khi gia súc bị bệnh lê dạng trùng, tiêm mao trùng, biên trùng thì hồng cầu sẽ bị phá
hủy hàng loạt (Đàm Văn Tiện và Lê Văn Thọ, 1992).
Hemoglobin (Hb): là một loại protein phức tạp có màu đỏ, có chức năng vận
chuyển các chất khí O2, CO2 trong q trình hơ hấp. Giữa hàm lượng Hb và số lượng
hồng cầu có mối tương quan chặt chẽ. Hàm lượng Hb là chỉ tiêu quan trọng để đánh
giá chất lượng hồng cầu. Bình thường hàm lượng Hb rất ổn định. Sự thay đổi hàm
lượng Hb phụ thuộc vào đặc điểm di truyền của giống, loài. Trong số bệnh như thiếu
máu, ký sinh trùng đường máu... hàm lượng Hb giảm xuống. Hàm lượng Hb cũng bị
giảm ở những bệnh mà số lượng hồng cầu không thay đổi như bệnh bần huyết. Hàm
5
lượng Hb cũng phụ thuộc vào tuổi, tính biệt, tình trạng dinh dưỡng và trạng thái sức
khỏe (Cù Xuân Dần, 1991; Phan Cự Nhân, 1983; Bạch Quốc Tuyên, 1991).
Nghiên cứu về hàm lượng Hb ở dê, các tác giả Đàm Văn Tiện và Lê Văn Thọ
(1992) cho biết có sự biến động từ 7 - 14 g%; theo Đinh Văn Bình và cs. (2001)
trên dê Bách Thảo là 9,23 g% còn theo Nguyễn Anh và Trịnh Thị Kim Thoa (1999)
với dê Cỏ là 8,4 g%, dê ngoại nhập như Beetal, Babary là 8,34 g% và dê lai F1
là 9,51 g%.
Bạch cầu: bằng các phương pháp đếm trực tiếp trên buồng đếm và trên tiêu
bản nhuộm màu, người ta xác định được số lượng và thành phần các loại bạch cầu
có trong máu (nghìn/mm3 máu). Tác giả Bạch Quốc Tuyên (1991) cho biết: tuy số
lượng bạch cầu ít hơn hồng cầu hàng nghìn lần nhưng bạch cầu có một chức năng
đặc biệt quan trọng, đó là chức năng bảo vệ cơ thể bằng hình thức thực bào hoặc
sinh kháng thể đặc hiệu để chống lại hoặc tiêu diệt các vi khuẩn gây bệnh xâm
nhập. Để hoàn thành chức năng bảo vệ, hệ thống bạch cầu biệt hóa cao độ thành các
loại khác nhau là: bạch cầu trung tính, bạch cầu ái toan, bạch cầu ái kiềm, lâm ba
cầu và bạch cầu đơn nhân lớn, trong đó mỗi loại chiếm một tỷ lệ khác nhau.
Bạch cầu trung tính có chức năng thực bào và sinh kháng thể, chứa đến 30 loại
enzyme khác nhau có khả năng phân giải hầu hết các chất có hoạt tính sinh học.
Bạch cầu ái toan đóng vai trò quan trọng trong cơ chế chống đỡ đối với nhiễm ký
sinh trùng, tham gia vào phản ứng, giai đoạn muộn q trình viêm và có chức năng
thực bào đối với các mảnh tế bào. Bạch cầu ái kiềm giải phóng histamine,
bradykinin và serotonin làm tăng tính thấm mao mạch, tăng dòng máu tới vùng tổn
thương, tham gia vào quá trình đáp ứng dị ứng, tiết chất chống đơng tự nhiên là
heparin. Lâm ba cầu có chức năng bảo vệ bằng cách sinh kháng thể, tăng khi bị
nhiễm virút, nhiễm trùng và viêm. Lâm ba cầu giảm khi bị suy giảm miễn dịch,
thiếu máu, suy thận, stress và suy nhược cơ thể.
Sự thay đổi về số lượng và tỷ lệ các loại bạch cầu có liên quan đến tuổi, tính biệt,
đặc điểm cá thể, trạng thái sinh lý và sức khỏe của gia súc. Khi gia súc bị nhiễm trùng
bạch cầu trung tính và đơn nhân lớn tăng đột ngột; bị ký sinh trùng đường ruột thì bạch
cầu ái tốn tăng; trong bệnh thiếu máu thì bạch cầu ái kiểm tăng và trong giai đoạn vết
thương đang bình phục thì lâm ba cầu tăng (Bạch Quốc Tuyên, 1991).
Trong cùng một giống, một lồi và ở trạng thái bình thường cơng thức bạch
cầu khá ổn định, ở các giống loài khác nhau thì số lượng bạch cầu có khác nhau.
6
Theo Đàm Văn Tiện và Lê Văn Thọ (1992) số lượng bạch cầu ở Cừu 7 - 10
nghìn/mm3. Theo Đinh Văn Bình (1994) số lượng bạch cầu ở dê Bách Thảo 13,43
nghìn/mm3.
Hàm lượng protein tổng số trong huyết thanh theo Phan Cự Nhân và cs.
(1982) cho biết: hàm lượng protein trong huyết thanh là một chỉ tiêu quan trọng,
phản ánh đặc điểm q trình trao đổi chất, có mối quan hệ chặt chẽ đến sự sinh
trưởng phát triển của gia súc. Hàm lượng protein tổng số là một chỉ tiêu sinh học
tương đối ổn định. Sự sai khác hàm lượng protein trong huyết thanh phụ thuộc vào:
loài, giống, tuổi, trạng thái sinh lý, sức khỏe, tình trạng dinh dưỡng, ...
Hàm lượng protein tổng số trong huyết thanh ở dê nội là 8,4 g%, dê ngoại 8,34
g%, dê lai F1 9,51 g% (Nguyễn Anh và Trịnh Thị Kim Thoa, 1999).
Phan Cự Nhân (1982) cho rằng: những biến động về hàm lượng protein tổng
số trong huyết thanh là những chỉ thị tin cậy để đánh giá các chuyển biến về thay
đổi sinh lý, phát hiện các triệu chứng bệnh lý ứng dụng trong thú y.
Các tiểu phần protein huyết thanh: Bằng phương pháp điện di, người ta xác định
được tỷ lệ % của các tiểu phần protein trong huyết thanh của gia súc. Huyết thanh của
gia súc có 4 thành phần chính là: albumin, α-glubulin, β-glubulin và γ-glubulin.
Albumin: là tiểu phần chính của protein huyết tương tạo nên áp suất thẩm thấu
thể keo của máu, tham gia cấu tạo nên các mô bào, cơ quan trong cơ thể, tham gia
vận chuyển các axit béo tự do, các sắc tố mật, cholesterol và các khống canxi,
magie. Vì vậy, hàm lượng Albumin trong máu biểu thị khả năng sinh trưởng của gia
súc, có ý nghĩa lớn đối với sức sản xuất và năng suất của vật nuôi. Theo Phan Cự
Nhân (1981) và các tác giả khác, hàm lượng albumin trong huyết thanh biến đổi
theo quy luật chung là tăng dần theo tuổi. Ở các gia súc có sừng, hàm lượng
albumin chiếm 30 - 45% protein tổng số trong huyết thanh (Phan Cự Nhân, 1985).
Bacsilio et al. (1992) cho biết hàm lượng albumin ở dê Sardinian là 3,75 ± 0,77 g%.
Kết quả phân tích của Nguyễn Anh và Trịnh Thị Kim Thoa (1999) ở dê nội, dê
ngoại và dê F1 lần lượt là 33; 31,82; 37,39% so với protein tổng số, tương ứng ở
các hàm lượng 2,33; 2,49 và 2,69%.
Globulin: bao gồm ba tiểu phần α, β và γ, các tiểu phần này liên quan đến
hướng sản xuất và năng suất của gia súc.
α-glubulin: chiếm tỷ lệ khơng cao lắm trong huyết thanh nhưng nó có vai trị
quan trọng trong liên kết lipit, gluxit để tạo thành các phức hợp lipoprotein trong cấu
7
trúc tế bào. α-glubulin còn tham gia vận chuyển triglyxerit, photpholipit, các hormon
steroid và các chất khoáng: Ca, Fe, Cu (Trần Đình Miên và cs., 1994). Kết quả phân
tích hàm lượng α-glubulin ở dê Sardinian là 1,27 ± 0,25g%; ở dê Cỏ Việt Nam, dê
ngoại và dê lai F1 lần lượt là 1,425 ± 0,089; 1,156 ± 0,116; 0,970 ± 0,064%.
β-globulin: trong huyết thanh có thành phần cấu tạo và chức năng phức tạp. βglobulin liên kết và vận chuyển các ion kim loại Cu, Zn, Mn, vận chuyển mỡ,
caroten và vitamin (Trần Đình Miên và cs., 1994; Bạch Quốc Tuyên, 1991).
γ-glubulin: là tiểu phần protein giữ vai trò rất quan trọng, thuộc loại glubulin
miễn dịch, gọi tắt là Ig (Immuno globulin) đó chính là các kháng thể và các protein
miễn kháng, có tất cả 5 loại là: IgG, IgA, IgE, IgD và IgM. Cả 5 loại này đều do lâm
ba cầu sản sinh ra. Mỗi khi cơ thể bị một kháng nguyên lạ xâm nhập, nồng độ các Ig
tăng lên để phản ứng lại các kháng nguyên đó, để bảo vệ cơ thể. Nồng độ Ig giảm
trong trong bệnh thiểu năng hạch lâm ba.
Theo Trần Đình Miên và cs. (1994), γ-globulin có liên quan đến sức chống
bệnh của cơ thể và có ý nghĩa lớn đối với sự bảo tồn nịi giống trong q trình tiến
hóa của động vật. Trong chăn nuôi hiện nay, người ta sử dụng γ-globulin như một
chỉ tiêu đánh giá khả năng chống đỡ bệnh tật, khả năng thích nghi của gia súc, gia
cầm. Nguyễn Anh và Trịnh Thị Kim Thoa (1999) cho biết: ở dê Cỏ hàm lượng γglobulin là 2,30 ± 0,127g%; dê ngoại 2,71 ± 0,23g% và dê F1 là 2,08 ± 0,134g%.
Theo Basilio et al. (1992), chỉ tiêu này ở dê Sardinian (Italia) là 1,89 ± 0,51g%.
- Ngoài ra đặc điểm sinh học của dê cịn có nhiều ưu thế hơn so với các loài
gia súc khác nên chúng ngày càng được con người đầu tư và phát triển.
Theo Sharma (1993), dê là lồi gia súc có thể sống trong những điều kiện khắc
nghiệt và có khả năng thích nghi với nhiều vùng khí hậu khác nhau. Chúng sống được
ở những vùng sa mạc khô cằn như sa mạc Thar, Sahel hoặc những vùng có độ cao so
với mặt nước biển 2.500 m như vùng Hindu-Kush, Himalaya cho tới những vùng rừng
rậm nhiệt đới có nhiệt độ, ẩm độ cao và lượng mưa lớn (3.000 - 5.500 mm/năm).
Dê nhanh nhẹn, dẻo dai và linh hoạt hơn những gia súc khác. Với sự khéo léo
phi thường chúng có thể di chuyển trên những mỏm núi đá cao mà trâu và bị khơng
bao giờ tới được. Dê ưa sống ở những vùng núi cao nhất là những vùng núi đá, khô
ráo, sạch sẽ, thức ăn tươi khơng dập nát. Khả năng tiêu hố chất xơ của dê tới 64%
nên chúng có thể ăn được nhiều loại thực vật khác nhau, trong đó có nhiều loại thực
vật là cây thuốc, cây có nhiều chất tanin nên tạo cho dê có khả năng chống bệnh tốt,
8
ít mắc bệnh hơn những gia súc khác (Nguyễn Đình Rao và cs., 1979).
Dê ăn được nhiều loại lá cây cỏ hơn trâu, bị, cừu và thỏ. Chăn ni dê cần
vốn đầu tư ban đầu thấp, thu hồi vốn nhanh, tận dụng được lao động và sản phẩm
phụ nông nghiệp. Đối với một số vùng sâu, vùng xa chăn nuôi dê cịn đóng một vai
trị quan trọng trong cơng tác xố đói giảm nghèo. Thịt và sữa dê có giá trị dinh
dưỡng cao, được nhiều người ưa chuộng, thịt dê thơm ngon, sữa dê rất bổ, đặc biệt
thích hợp với người già và trẻ em. Khác với các động vật khác, dê ít mắc bệnh
truyền nhiễm nguy hiểm (Phạm Sỹ Lăng và Nguyễn Đăng Khải, 2001).
2.1.2. Khả năng sản xuất của dê
2.1.2.1. Đặc điểm về khả năng sinh sản của dê
Sinh sản là một đặc tính quan trọng của gia súc nhằm duy trì và bảo tồn nịi
giống, so với các gia súc ăn cỏ khác, dê là con vật có khả năng sinh sản cao. Các đặc
tính sinh sản của dê được biểu hiện ra ngoài khi chúng đã thành thục về tính dục.
Sự thành thục về tính của dê được xác định khi dê cái có biểu hiện rụng trứng
và dê đực sản xuất được tinh trùng và có biểu hiện tính dục. Những dê khỏe mạnh,
dê Cỏ sinh trưởng tốt thường có tuổi động dục lần đầu sớm (Nguyễn Thiện và Đinh
Văn Hiến, 1999).
Theo Devendra and McLeroy (1984), tuổi thành thục về tính trung bình của
dê: 4 - 12 tháng tuổi, khác nhau theo giống và chế độ nuôi dưỡng.
Theo Đặng Xuân Biên (1979), dê Cỏ thành thục về tính lúc 4 - 6 tháng tuổi.
Sau khi thành thục về tính thực sự, dê bước vào thời kỳ sinh sản. Tuổi thành thục
tính dục của dê từ 7-8 tháng tuổi và phụ thuộc vào giống, cá thể, điều kiện ni
dưỡng, chăm sóc.
Theo Devendra and Burns (1983), thời kỳ sinh sản của dê từ 7 - 10 năm.
Trong thời kỳ sinh sản, dê đực thường có hoạt động sinh sản thường xuyên và liên
tục, dê cái có hoạt động sinh sản theo chu kỳ động dục, chửa đẻ, tiết sữa nuôi con
rồi lại động dục.
Theo Devendra and McLeroy (1984) cho rằng ở dê có ba loại chu kỳ tính dục,
loại dài và ngắn là khơng phổ biến và có tỷ lệ thấp, cịn loại vừa (17 - 23 ngày)
chiếm tỷ lệ cao và phổ biến. Chu kỳ tính dục của dê xảy ra như đối với các gia súc
khác và có các giai đoạn với các biểu hiện ra bên ngoài: Pha trước động dục: 4 - 6
ngày; Pha động dục: 24 - 28 giờ; Pha sau động dục: 5 - 7 ngày và pha yên tĩnh:
11 - 16 ngày. Khi động dục dê có các biểu hiện: bồn chồn, đuôi ve vẩy, âm hộ sưng
9
đỏ, chảy dịch nhầy, nhảy lên con khác và chịu cho con khác nhảy lên, giảm ăn
uống, giảm tiết sữa, kêu kéo dài.
Thời gian trứng cịn có khả năng thụ thai từ 8 - 12 giờ, tinh trùng có thể sống
trong đường sinh dục của dê cái khoảng 24h. Thời điểm trứng rụng của dê cái vào
cuối thời gian động dục. Theo Devendra and McLeroy (1984) cho rằng thời điểm
rụng trứng của dê là 21 - 36 giờ kể từ khi có biểu hiện động dục. Tác giả cho biết
phối giống cho dê cái tốt nhất vào thời điểm 12 giờ và phối lặp lại lần 2 vào thời
điểm 24 giờ kể từ khi dê cái bắt đầu động dục. Sự thụ tinh diễn ra khi trứng và tinh
trùng gặp nhau ở 1/3 phía trên ống dẫn trứng. Sau giai đoạn thụ tinh, dê cái bước
vào giai đoạn mang thai, thời gian mang thai của dê dao động từ 143 -165 ngày. Kết
thúc giai đoạn mang thai là quá trình đẻ. Đây là quá trình sinh lý phức tạp để đẩy
thai và nhau thai ra khỏi cơ thể mẹ. Toàn bộ quá trình sinh sản của dê được điều
khiển bằng hệ thống thần kinh và thể dịch. Quá trình này được điều phối một cách
nhịp nhàng gây cho gia súc động dục theo chu kỳ, giữ, nuôi thai khi chửa, sinh con
khi đẻ, tiết sữa nuôi con rồi lại động dục chuẩn bị cho kỳ sinh sản tiếp theo.
Thời gian động dục lại sau đẻ: là khoảng thời gian cần thiết để dê mẹ phục hồi
lại hoàn toàn trạng thái sinh lý, thuận lợi cho sự động dục trở lại. Thời gian này
trước hết phụ thuộc vào hoạt động tiết sữa, tuổi dê mẹ, số lứa đẻ. Theo Đinh Văn
Bình (1994), đã nghiên cứu trên dê Bách Thảo cho rằng sau khi đẻ 30-60 ngày dê
động dục lại và ở lứa đẻ thứ 2 đến lứa 6, thời gian động dục lại có phần ngắn hơn
lứa 1 và lứa 7 trở đi.
Khoảng cách lứa đẻ của dê ảnh hưởng bởi thời gian chửa, thời gian động dục
lại sau đẻ, tỷ lệ phối đạt. Các tính trạng này có quan hệ tỷ lệ ngịch với nhau.
Khoảng cách lứa đẻ liên quan chặt chẽ đến cơng tác chọn giống, phối giống, chăm
sóc và ni dưỡng.
Số con đẻ ra/lứa: là tính trạng có hệ số di truyền thấp (h = 0,1-0,24). Một phần
nó phụ thuộc vào tính hồn thiện của cơ quan sinh sản dê cái, tầm vóc con mẹ, số
lứa đẻ thứ mấy và đặc biệt khả năng tiết sữa nuôi con, khả năng này phụ thuộc vào
di truyền và ngoại cảnh.
Dê là loại gia súc đa thai có khả năng đẻ từ 1 - 4 con/lứa. Một số giống dê mắn
đẻ có thể cho 1,5 - 1,7 lứa/năm, trung bình 1,6 - 1,8 con/lứa. Theo kết quả nghiên
cứu của Đinh Văn Bình (1994), dê Bách Thảo là giống dê có khả năng sinh sản tốt,
tuổi đẻ lứa đầu: 300 - 395 ngày, đẻ trung bình 2 con/lứa.
10
2.1.2.2. Đặc điểm về sinh trưởng của dê
Sinh trưởng là q trình tích luỹ các chất dinh dưỡng trong cơ thể để gia súc
tăng về kích thước, khối lượng, thể tích của từng bộ phận hay tồn cơ thể vật ni
(Đặng Vũ Bình, 2007). Thực chất của sinh trưởng là sự tăng trưởng và phân chia tế
bào trong cơ thể, là q trình tích lũy các chất hữu cơ do đồng hóa và dị hóa, là sự
tăng chiều cao, chiều dài, bề rộng, khối lượng của bộ phận và toàn cơ thể vật nuôi
trên cơ sở di truyền thế hệ trước (Nguyễn Đức Hưng và cs., 2009).
Nghiên cứu quy luật sinh trưởng của vật nuôi, các tác giả Mendendoocphơ
(1867), Kislopski (1930), Hammond (1937) và Pơsennitxmơi (1964) đều cho rằng
cơ thể phát triển trong các giai đoạn và thời kỳ tuân theo các quy luật (trích theo
Trần Đình Miên và cs., 1992), đó là:
Quy luật theo giai đoạn: Sinh trưởng của gia súc chia làm hai giai đoạn chính,
giai đoạn trong bào thai (trong cơ thể mẹ) và giai đoạn ngoài bào thai (ngồi cơ thể
mẹ. Theo Trần Đình Miên và cs. (1992), sư sinh trưởng ở giai đoạn bào thai chịu ảnh
hưởng nhiều của cơ thể mẹ. Do vậy, trong giai đoạn này, việc chăm sóc, ni dưỡng
gia súc mẹ cần được quan tâm đặc biệt. Từ đó tránh gia súc bị sẩy thai, đẻ non, hoặc
con đẻ ra bị dị tật, cịi cọc, chậm lớn. Giai đoạn ngồi bào thai thì chịu ảnh hưởng của
tính di truyền đời trước nhiều hơn. Theo Nguyễn Ân (1994) nhấn mạnh rằng: thời
gian của từng giai đoạn dài hay ngắn, số lượng giai đoạn, sự đột biến trong sinh
trưởng của từng giai đoạn, từng cá thể đều khác nhau trong phạm vi giống đó.
Quy luật sinh trưởng khơng đồng đều: thể hiện cường độ và tốc độ sinh trưởng
của con vật thay đổi theo độ tuổi. Khi cơ thể còn non, tốc độ sinh trưởng rất nhanh và
chậm dần ở các tháng tiếp theo. Đồng thời, các cơ quan, bộ phận trong cơ thể cũng
phát triển khác nhau ở các thời kỳ khác nhau. Ngồi ra, sự phát triển khơng đồng đều
cịn thể hiện ở sự trao đổi chất và q trình tích lũy vật chất cũng không giống nhau.
Trước khi sinh, mô xương có cường độ phát triển mạnh nhất, xương ngoại vi phát
triển mạnh hơn xương trục. Sau khi sinh, sự phát triển của mô xương giảm, nhưng
mô mỡ và mô cơ lại tăng, xương trục phát triển mạnh làm cho cơ thể dài ra. Khi cơ
thể còn non, cường độ tích lũy protein cao, tuổi càng nhiều thì khả năng này bị giảm
xuống. Vì vậy, trong giai đoạn cịn non gia súc được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng thì
sẽ phát triển tồn diện về thể vóc (Nguyễn Hải Qn và Nguyễn Thiện, 1997).
Quy luật sinh trưởng theo chu kỳ: Tính chu kỳ trong sự tăng sinh của tế bào có
thời kỳ phát triển mạnh, yếu, rồi phát triển mạnh trở lại. Sự lặp lại đó một cách nhịp
11
