Xác định đột biến gen HBB gây bệnh β thalassemia bằng kỹ thuật giải trình tự gen sanger

p . 9 » w
1101 -uoz VQHJI
VOIIM V XVIIX.IJ jjlliox 1ỢLXỶ I IVOHM

X'.DxA* xin H mqpiiỵi') IV LLLL ẠN OXA • a
vnxam IVHI II II

qoHHH xr»xnH IƠ
XIA IVII Illi Oxi LL

MK VII L Mill LL(L OXJil |ML

JI lòa

OVI ova V % >1
f


BỌ GIÁO nục VẢ ĐÀO TẠO

Bộ Y TẺ

TRI ONG OẠI HỌC

V HÀ NỘI

VLONG THI HAI YẾN
XÁC ĐỊNH DỌ I BI ÉN GEN IIBII GÃY BỆNH |l THALASSEMIA

BANG KỲ TIHẬTGIAI TRÌNH TựGEN SANGER
* Cử nhân Xẽl nghiệm
Y học
Ngành
đào tạo
Mà ngành

: 52720332

KHOÁ LUẬN TÓT NGHIỆP củ NHẤN Y KHOA
KHỎA 2017 - 2021
Ng

ưài hưởng dẩn khoa họcỉ

PGS.TS.BS Tràn Vãn Khánh
TS Ph^m Lè Anh Tuân

Hi Nội 2021

*

LỜI CÁM ư>
VÓI lâi ca lấm lỏng trân trvng. cm xin bày lớ lõng biếi ưn sàu sác tời
GS.TS Tạ Thành Vãn. Giãm đốc Trung tâm Nghiên cưu Gen- Pioiein Trương Dại
hực Y Hà Nội; PGS.TS.BS Trần Vân Khánh . Pho Giám dòc Trung tàm Nghiên
cứu Gen- Protein Trường Bqi hục Y Ha Nội. Trướng BỘ mún Rộnh học phàn lu.
Truững Dại Hục Y Ilà Nội dù lạo di^u kiộn cho cm duợc thực hiộn khua hân lại
hung uìm đồng ihịi củng I1Ể người hng đán, tận linh chi bao và giup đỏ CW,

luôn dưa ra nhùng 1ỬI khuyên hủu ích củng nhu nhùng lời góp ý lảm huyêt đc
cm hồn thanh loi bài khóa ln nay. Em xin bày to lịng hid cm sâu síc lởi TS,
Phạm Lè Anh Tuấn, TS. Nguyen Hoang Vlệr. nhùng ngưrn thầy lận lình chra sc kỳ
thúịt và kinh nghiệm hửu ích trong quA irình ihục hiện ihí nghiộm. củng các .inh
ch| tụi Trung lảm Nghiên cứu Gcn Proicin Truìmg Đui học Y Hà NỘI và ThS. l.ỉ
Th| Pbmung. Trường D31 học Y I la NỘI dà lịn tinh giup dủ cm de cm huân chinh
kbõa luận
Em xin ch An thảnh cam rm Han Giám lliịu, Phồng Quan lý Dào lạo Dại
Học. Khoa Kỳ itaiùi

Y họ

c Truông DỌ1 Học

Y Há

NỘ1 dà lạo dicu kiện cho em lâm khóa luận

1Ổ1 nghiiỉp.
LỜ cuói cúng cm xin gui lời cảm un lỏi gia dinh, ban be. luôn quan lâm,
động viên vã giúp dờ em trung quá trinh học lụp và nghiên cứu.
Hà Nùi. 14 ihang 5 nảm 2021
Si nil viên


VưongThi IIìi Vịn
CỘXG HỊA XÂ HỘI CHÚ NGIIỈA VIỆT NAM
Dộc lập. Tự dn Hạnh phúc

CAM ĐOAN

Kíũb gũi: Phịng Quan lỵ dáo lạo Dai học - Truờng l)ại học Y Hả Nội Hệ
dồnfi chầm kliúa |uẬD tối Dghifp
TỎI xin cam đoan dãy là còng Innh nghiên cưu cua lỏ] vởi sự giup dỏ cuu
(hỉy cỏ 191 Hộ món Bịnh học phân IU vâ cầc ỉinh chi 1Ậ Trung làm nghiên cứu
íkrn - ptmlcin Trurmg học Y Hà Nội. Tồi ca các sẩ ỉbộu nghicn cửu trong khỏa |uân này
|ả

irung ihưc và chưa Iũng dưực còng bu o bẩl cú cùng Irmh ữaokhãc.

Há NỘI. I<4 tháng ỉ Dăm 2021
Ngirài

khỏa luẬn

Vương Thị Hai Yen


MVC LỤC

V 1

\ ^)

!

. a—......... _-—-———————a—. .^——I♦

1

CHƯƠNG lỉTÓNGQVAN_____________________________________3

11 Bệnh (h Thalassemia.................................................... .
l.l

... .. 3

.1 li^nh nghta ......^.a....a.3

i-UDịch tè học bênh p -Thalassmia................................................................... 3
l.l.SĐặc điểm lảm sủng vá phản loại bệnh 0- Ttatas&enĩa _______________ 3
Ỉ.1.4CƠ the bệnh sanh hênh P-Thalasannia___________________________ 5
1.1.5DÍCU tra bênh ÍPThalasstcia....................................
1.2.

...........................

7

Sơ lược ve hcmoglobin(HB)............................ . ......................... ................7
1.2J .Vi trí. cấu trúc gcn p gjnbrn ( HBB)............................................................

9

l-

22Ttrang quan giửa dội biền gcn HBtì vả bụnh 0 Thatassenia..........................10

1.3._______________________________ Cãc pliưong phủp pliãi hiựn dội biển gcn

UBH

gây bọnh Ịhtatassenia Iron nguửi lành mang gcn bênh____ ____________________
__________________________________.____________ 11
1J...Căc phuơiìg phap chân đồn sàng lọc.......................... .....__________11
l J2.Chản đoún xúc đinh bênh bảng cúc kỹ Ihuỏt sinh hộc phân tu 11
CHƯƠNG 2' ĐOI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIẾN CỬU 15
2.1

Dõi lirợng nghiên cứu
2.1.1.11 iu chua n chọn ^nau —fl—.—•••—l— 15
2.12.ĨICUchuân loọi Ira.,—..................................................

-....-.............— 15

2.2

Thời gian vả đj diẻm nghiên cứu........................................ -......................... 15

2.3

Phưưng phip nghiẻn cửu............................ ... -............................................. 15
23.iThict kế nghiên cử..................................................................... ......... ... . .

4 «c . w "At

15


23.2C0nwu

.

.

.......................................................... l<

2J.3So đó nghiên cứu _____________________ ________________________ 16

-w udb DS.ÍI u 4


2.4.

Đụng cụ. trnng thrct b. vá hrá cút nghiên CÚM,.................................. 16
2.4.1.Dụng cụ. irang thiết bị vả hỏa chát nghicn cứu Dụng cụ___________1(5
2 4 2Quy timh ngben cưu........................................................................ .

2.5.

Xơ lỹ sc liệu..............................................................................23

2.6.

Đạo (lúc trong nghiên cún..........................................................................

7

23

CHUƠNG 3: KÉTQLA NGHIÊN cú____________________________24
3 I Kct qua trung bính cua một ẽ chi ró xơi nghiệm cận lảm Man___________34

3.2.

Kết qui hoãn thiện quy irinh phủi hiện dội biên trẽn gcn IÍBB bàng

phương pháp giai innh l Sanger....................................................................... 24
32-I.Kcl qua tach chict DNA ..ã*.ôằ*ã

ã

a

a

a

a

a aaaaaaa aa .a I.** a a«a

MiaaiMlkAaMtl a»a.*«**^«aaa M * aaaa 24 32ĩ.2.Kc1 qua điợn di DNA tõng Mổ____
______________________________________________________________26
32.4.________________________________________________________Keiqua
gi i

a tnnh tụ 3 exon trén gcn HBB ________________________________________28

CHƯƠNG 4: BẤN LLẶ.N ___________________________________32
4.1 Đánh giá ki't qua lủd chiết là kíím Ira chit |ượng DNA________________________32
4.2.

Dá

nh giá độ nhay và dó đ.5c hiệu cua kỳ Ihuni PCR VỜ1 các cỏp mồi 33

4.3.

Đanh giã ỷ nghía cua phưvng phup giai trinh tv gen Sanger so từiphuơng

phapĨDậ
Multiplex
a....34
4.4
điĩrr . lARMS-PCR...................
.ch sẽ) cịn lâm bẽnn bcu .cn đột biíêi gcn .pihi hiinđượCc35
aaaaaaaai aaa aa aaaata aaao» ««MI a Ma M«a aaaaan aaa aa a Maaaa s

c-f
4.42. Dột biCTicS2A>T..................................................................................... 36
4.4.1 . I )ọt h lèn

9G*A ■rat ...a. ■ M. a • ... a a i.aa I. aaaaaa «■••<.« ** a aa a aa a n aM a ... aaaa a BM «.BaM .a 1 a . 3 5

4.4J. DỘI hicn C. 1 261 29dei TCT.........-...........................................................37
4.4.4.

Dợl bic -JaA Kỉ.— .......................... ..—.............................................. .J*

KÊT LUẬN_______________________________________________ .3
TÀI 1.lf11 THAM KIIAO
PHỰ LỰC

-w udb DS.ÍI u 4


DANH MỤC BÂNG
Bang 1 I Phân loụì dội biến 0 Thalassemia.............................................................. 4
Bang 1.2. cấu trúc gkhm và thôi kỷ xuấi hiện llh ớ ngưữi binh thutmg.....................8
Đang 1.3. Ti lè các loai Hb ư các giai doan phát triền......................................... 8
Bang 2.1 Bang thinh pit ẩn phan tunp cua một phàn ứng PCR._____________20
Bang 2.2. Thành phần phnn ưng cua PCR giai trinh lự gcn............................... 22
Bang II KỈI qua lining bình củ mộ S3 chi íSố xlt nghiộm cận làm láng...............24
Bang 3... Kẽl qua đo mộ độ quang các mầu DMA được tách chici....................... .......25
Bang 3.3. Các đột bicn trên gen HBB cua 15 mảu nghiên cúu................................... 28


DANH MỤC IIỈNII
Hình 1.1. Cơ chí hựnh sinh cua p-lrtialíssemia. ....................................................6
llình 1.2. Vi trí cua gcn a và Ịỉ globin irẽn NST 16 V8 1 ............................. ..........í
Hĩnh I J.Cau trúc và q |rỉnh tơng hw chi p globin_______________________9
llính 1.4.Nguyẽn lý cùa kỹ thuàt Multiplex ARMS-PCR ____________________12
Hình I.S.Câu trác dđNTP và dNTP.„....................................................................... 13
Hỉnh 16 Phương pháp giai trình 1Ự gen Sanger hỉỉng mây tụ dộng..................14
liình 3 1 Minh họa kci qua đo mỉi dộ quang hục trên mây Nanodrop 2000c
cua nủu DNAsau khi lách chiu.......................... ..........___.................. 25
1
hnh 3.2. Hi'nh anh kổt q diộn di DMA iơng số VỠ1 thang marker_________________26
Hình 3.3. Kẽt qua diện d) san phàm PCR exon I và 2 (c jp nỗii HBBABJ...27
Hình 3.4. Kết qua điện dì Sán phàm PCRexon 3 t cập mủi HBB CD)...............27
H
inh 3.5.

B|CU đả ù |ộ xuất hiên dôi biến irơng 15 mầu nghiên cửu______________2Q
H
h
ìn 3.6. Kểi qua giãi trinh tu mau TOALI...................................................... _ 29
H
ình 3.7. K°i qua giai trinh lu nùu THAIUO............................ ........ _ __________30
tlình 3.8. Ké| qua giai trĩnh tu mau đột biến THALI2...____________________________30
Hình 3.9. Kẽl qua giỏi trinh lự mảu THALI3_____________________... _____.....311
Hình 4.1. Mơ ta dột tocn tao V| irícài nối__________________________________36


1
0

DANH MỤC CHỮ VÌẼTTAĨ
PCR

Multiples ARMS
PCR
Mi
nm

Polvmeiase Chain Reaction
4

Multiplex Amplification Mutation System
Mbicroliters
Nanometers

nil

Mill liters

"í

Kano grams

Illg

Mill grams

PS
fL

Picograms

NÍCH

Mean Corpuscular Hemoglobin

MCA

Mean Corpuscular Volume
Ch
i alpha Chuồi beta Chum della Chuồi

u

Po SỴÍPC

Femtoliters

••

zeia

*c bp

Chuồi gamma Chuồi cpsiton .Micrograms
Phàn ivAm
ĐỘC
Basepair

Hb
DNA

Hemoglobin
Deoxvrìbonucleic ẫd
*

RNA

Ribonucleic acid

tiiRMA

Messenger Rhonucleic acid

A w<í ■ • 4c

1

DẠT VÁN DẺ


2


3


3

nhũng người lảnh mang gcn bộnh dí lư ván lien hỏn nhân, chăn dcân
irưữc sinh nhàm lum chê những thai nhi bị bênh lã mội biên pháp hữu hiệu
nhâm giam ty lc mac hênh Irong cộng dóng.
Bệnh [I-Thaiassemia đưọc chân đoản dựa vào phàn Ikh pha hệ, các dặc
diêm lâm sing và các xél nghiệm huyết học. Tuy nhiên, các xét nghiệm di iruyên
phân lù xãc dịnh các* đội biền ir°n gcn p-gfohm

là diề

u kiện ihiếl yếu

khà

ng djnh ihc

b

ênh. ihục hiẻn chân doân Iruớc smh và lu ván úen hỏn nhân ve bỉnk Trung nhùng

nủm gãti

dây

. một trong số cúc kỳ thujjt smh học

phâ

n lu như Multiplex ARMS- PCR

đi góp phàn lích cực trung vice chân đốn các kiêu đơi biên gcn giúp cho củng
lác lu vàn. quan lý nguôn người mang gcn vả phòng bệnh ngày càng lổi hơn.
Tuy nhiên, phương phap giHi trinh lự Sanger
hếl cãc dội

biế

n gcn

phô biề

khù

ng chi dược sủ

dụ

ng dé phái hiện

n gũy bộnh 0-Thalassemia mà côn dược coi

vàng irong vũệc phải hiện nhiều

độ

i biên inới trẽn gen HBB.

dà

lã

hâ

u

lieu chuân

vâ đang Irờ (hãnh

cóng cụ trung chân đoán Ihưửng quy |7| Xuál phái lữ Ihưc lẻ irỏn. clitag lỏi thực hiện
đề

tải " .Vre ifính tĩtit hitỉn ỊỊeti fỉữfi Ịịừi hẻnh fi- Htmlũi.temiíì bầttịỊ k ỉhuậl ỊỊĨai trình

tựgfit Stíngcr ”vởì mục lieu
Phái hiện dội hlcn trên gen p -glohin ờ người mang gcn gây bịnh |1Th

ỉdassemta bẳng phư

3

Chưưng lỉTƠNC' QUAN

1.1

B(nh 3 ThàlssriKiỉa

ỉ.Ll

ữỉriit nghio
T

hjlassemia

lả

loại bciìh dí imyền lận trên nhicm thè ihuửng, đặc trung bơi

su suy giam huũc Ihicu hụt lúng hop chuôi a hoac 0'globin trong phân tử
Hemoglobin. Bộnh ỊUThalak&cmia xây n do đột hiên diêm Irén các locus tộú
chuAi p làm giam hởậc mát chức Hảng cua gcn mỉ hóa cho vi^c lóng
dân đền giam hơậc khônc lông hợp dược éhuẳi r*- globin [SJ ỉ. L2 fỉ

hịK

hợp

0 globin.

bệnh

i

-Thũlũssemiũ
Th

eo Liên đoãn

Th l

a assemia quốc lể (2005). t hế giới cú lừ 80-40 triệu người

nung gcn bê nil, vã cú mói nãm có lới 60.000 Iníờng họp mới sinh inang gen bệnh.
T

ồn í hàu Á có tíên 60 u^u nguòi mang gen I1- Thalasscmia. Rỉửng khu vực Dỏng

Nam Á iíong dó cỏ Viội Nam. ước lính stó ngưrơ man g gen P Thalassemia chtâm
lới 50% ngưih mang gcn loAn cảu. khoang 40 triệu người [9] . Theo thông kê cưa
Hộ Y lẽ nâni 2019, a 11UỚC la uớc tinh cứ khoang 12 triệu ngưửi dang mung
gctt bệitlì (chiêm khoang 1^’^% dán số Việt Nam). mỏi nam co kên

8000

In smh ra

b|

b

cnh. trong đó co hem 2000 tre mic hệnh ơ mức độ nặng cần dược diều lrj cả d*ờ vã hon

20 000 bẻnh nhàn dang cân dược diêu ui then loại gen nào bị anh hương mả
phân hiệt thành hộnh u- Thalassemia vả 3- Thalass/.3

fìội' lỉiiVt iàm xàng à phàn ừỉụiì bệnh lì- Mtũỉũxsvnia
Cin cú vào dỉc diem lâm sàng. cịn lỉm sáng vã so luụng alcn bị dột b^n.

kiêu hĩnh bẻnh |ĩ-Thalm*cnua diiực chia thảnh 3 thể: thê nặng. ihẽ trung gian và
thê nh<í.
Bệnh 0-Thalassemia xây ra do

dộ

t biển gcn p-gldbín dàn dcn xuất hiện nhùng kiêu gcn

sau:

X AK

4

• P' -Thalassemia lú các đợi hiên làm mầi chức ráng gcn p-globin nẻn
khơng lỏng hợp dưực chuồi |l-ghihin. ví du nhu: dỏi biến làm tyo thảnh bộ ba kẽi

Ihúc sớm.
• p- -Ttalassemia lã các đột biển làm giam chúc nâng gen p-globin nên
giâm lỏng họp chuồi p-globin ở nhtòu múc dò khác nhau. ú dụ như dột biền ỡ
vùng khơi dóng [ 11 ] [ 12].
tiànx I- ỉ. Phàn ỉoậi dột bừn ịi Thaiawrmta

Kiẽuhình Kiêu gcn

Lỏm sáng
- Tuệu chứng lam sang khơng
nỉ rang

Nhẹ

p°' p huặc p ’• p

. Hồng cầu nho nhược sảc
• Biỉu hĩệa làm sàng muộn

p /

° pp1p*

■ Thiếu màu nhẹ. trung bính

p p *. p +> p. p */ 0 0° p°. p •/ p Khơng phụ thuộc iniycn
*
rrưng giao

*

p0/p p.p-p p p0/p Pnáu
______
' p hoậc p 4/p
*

Do nặng lâm sàng thay
dói tu nhe đcn nặng

1Bicu hiộa lãm sàng sớm
Nậng J p°, 3 * p •*, pP/p *■

Thiểu mâu nậng
-

Phụ

thuộc Irun mảu

Ngoai ra. cơn có cầe ihỏ |M halas.scmia khác, mội trong số đỏ lá thổ pbồi
hợp p-Thalasscmia vả Hemoglobin E (HbE). Bệnh hemoglobin E (HbE) xay ra do
dội biến cầu trúc gen mã hóa sự san xuầl chuôi p globin ơ vị tn* codiin 26. thay
the nucleotide G thảnh nudcưlidc A. lãm cho acid gluíamic bi thay the hm lysm.
hậ

u qua lâ khiểm khuyết gcn chuỏi p gtobín ca VC sổ luụng vã chẩt lượng I13].


5

Ỉ.Ỉ.4 Ca

bệnh xinh b^nh ỊL rffaJứWhiỈn

Ca chế thiếu núu trung p-Thalasscmia gồm

3

nguyên nhân chinh: sinh

hồng cầu không hiẻu lực, lan mãu va khõng rông hop dược đu huyết sâc lổ. Tôn
Ihucmg gen Ịỉ-gbbm làm giảm hoặc mất tống hợp c hi fl-glotm.

hị

n cạnh dó, sự

tâng hoại dộng trơ lại cua gen Y-globin và làng boat dộng gcn ổ- globin (ở ne
sau khi ra dời I Cảc chuỏi nãy khi lcẽt hop với chuồi n.globin lạo I
III.Á. I Khả táng vân chuyên oxy cùa các Hh

hã

lhF

i ihuòng rất kem dan

(a.yjX HbA?

de

n thiều oxy

tụi tủ chúc [3] |H| Ị13J. Bùn cạnh đó. giam lùng hup chi u-globm sẻ tóm thùa chi pgtobm vả nguoc Ibi. Các chuỏi glohin Ihùa lủng dọng trẽn nùng tơng cầu làn) rón
thn? vã gây vị hồng c^u.Việc giam tơng hợp chuồi (Uglohin khien cho chuồi Íiglohin tự nỏ không the (ụo ihành mội phán tử huyct sẳc lố hoửn chmh. do dó nỏ hị két
tủa tục thảnh ihẽ VÙ1 trong câc tẻ hào lien thản dóng hống cẩu trong ghi dnạn rịng
hợp

huyổt síc lố. Nhừng thê VÙI lớn lảm phá huy nguyên hồng cầu. gãy ra sinh hong

càu khừng hièu lực trung lất ca cãc Ihe p-T^alassemia 114| Trong p-TỈMbssemta Ihe
nảng. phần lớn cỉc lẻ hào <1iu dông hồng cẦu hị plũ huy ngay khi côn ờ trong
tuy xunmg Chuồi glohin tụ do két hợp vởn protein mảng hẩng càu làm Ihay
cầu trúc và chúc náng màng hồng Cẳu làm

hẩ

vống, gây linh trạng tan màu [15].

*4

ng cầu dẻ hị

đại

dẳi

thục hào hải giừõ hộ liên

6

r**1* Ạ (i**4

T4»

IK

»1

ft* ỉm >RMB HC.>■} •■<•*■
Mlk kkMHuự

Mo Hộn| khoang ích mỀH

Mẳndnni iuun|

ỉĩtnh f.f. Ca chỉ bjnh sinh cửa /Ị-Thữlữiícmỉữ
TYtcu cliimg chình cua bẻnh p-Thalassemia lủ hội chung ihiổu mâu vủ Lan
IBJU nyn lính, du vậy nêu khơng dưục Iruycn máu sùm vã dinh kỳ. bênh ntàn sỏ
b

ị bicn chúng bicn

dạ

ng xnxmg do hnh trạng tàng ũnh tạo máu quả múc. Rên cạnh

dó. do co the Ilng hip thu sít và VIỘC đưi một lượng lớn sãi vào co thỉ qua tniyền
máu dầ gày nén linh trạng quả lai sât ớ bẻnh nhân ịt- Tba! assemi a [ ló].

Ca chê bệnh sinh bệnh p-ĩ^ahssemia dàn
cõng
h

thú

c ináu cjn Lâm Sáng. ngoài lng

uycl S&C

tố |

de

n thay đơi một số chí SC xét nghhcm

độ h

uyéi sác tó Hb cùn có sự |hay dỏi VC lượng

rung bính liổng càu (MCI1) VI the |t‘ch trung hinh hùng cầu (MCV). MCV là Ihc lích

cua mỏl hang cầu đưạc lính trung bính. g|úp xúc dịnh Lich thước
h y

hơ

ng càu b|nh ihui'mg

a hái ihưìmg (lo hay nha). gia tri MCV cua nguin trương thành khuc mạnh lù 80-

100 ŨL. MCH

X A w

1

li lượng huyci sác tổ trung bính chửa đựng trong một hồng cầu. giđ tri MCH cùa
nguôi ưường thành khoe manh lũ 28-32 pg Dựa tào dỉc lỉiẽni huyci hục. cảc chi
số thè Uch trung binh hồng cáu (MCV). huyẻt sac tồ irung bi'nh hòng cầu (MCH)- sưc ben
thim thấu hầng cầu. và làng HbA_. được sư dụng dể sàng lọc ^-Thalassemia [17]- ỉ.ỉ.5
ỉỉiềit trị bfnii P-ThaiAĩtemìa
liiên nay chưn cú phương phãp diều trj niill dê bệnh ft-Thalassemia. Tủy
thuộc vảo thê bênh vả núc độ bênh, bác sí sà có nhùng hường điưu tri triêu
chưng chinh như (len hành truyẽn máu chư cac thẻ bênh Thalasscmia phụ tàuộc ^yền
mâu.

Ng

oài ra. cũ

lhe

tiến

hà

nh diôi tri Ihai sắt và cẳl lách cho berth nhón. Phương

phảp ghép IỂ bào gồc lạo mãu địng lồi cũng dã dược

áp dụ

ng

dổi

với ĩbatassemh

múc độ nặng. Phương pháp Gcn Iri liêu vàn dang dưục licp lục nghiên cửu 118].
1.2.

Sa l^u^ự^c vỉ Hemoglobin (Hh)
Hemogtoton (Hb) hay con gọi ta huyft sắc từ ỉà mội protein phửc hợp. dam

nhiêm nhiiỉu chức nỉng sinh Ihk quan Irprg nhu vận chuyên oxy từ phổi den tá
chức và mang cacbon dioxit tử tá chức vẻ phải dể thai ra n goài. Hemoglobin dưục
cấu tạo gõm

ha

d

mội chuẳi gtabin kci hợp với mộl nhản hem. MÔi phân lư hem có chua

ưới don vị

là

Phẳn

li

hem va globin. Một phân lũ hemoglobin

một phàn lư Fe:'. Globin lã thanh

phà

n pr°tein cua

phầ

gồ

m

4

dưới dcm vỊ. niồi

n |n hcmogltíbinl bao gơm 4 bậc

cầu Iruc. quyll đinh dặc linh và loại hemoglobin- có các globin thuộc hụ u lù II- ồ,
mói globin nay gain cổ 141 acid umin: các glnbin thuộc hụ khổng <1 lủ p. y. Á. c.
ín^>i gtobm nãy gốm có

14Ể

add amin.

Ng

ồi ra con cò

phâ

n |U 2.3- DPG dưực tại) ra

Iroug qua trinh thoai hỏa glucose, lam giam ái lục cua Hb VỚI Ợ [3] [17] [19].
Trong qua trình phải tricn cá thê. các loụi llb Ihuộc họ u và không a cỏ mặt ỡ
ngưởi binh Ihuong lùy Ihcu lũng giai dcạn


8

Bang i.2. cấu true gfnhftt vá thài ìỷ xuất hiện Hh ở ttgưằ hình thường
Loại Hemoglobin
Cáu tnúc
Thơi kỳ xl hiên
chi
ơ" £•
••

Hh Gowen 1

glohin
Phơi thai 2-3 ln, lỏn lại 1*2 tháng dâu
cua Ihai

u. C••

HI1 Gowen n

Phới thai 2-3 ln, lịn lai 1-2 tháng dâu
CUI thai

Hh Pcntlaad

Ạ' n-

Phoi thai 2-3 luân

HhF

II.lí .

Thai nhi 5 luân, là llh chu ycu V Ihai nhi

HhAl

o|L-

Thai nhi ồ luân, li Hh chu ycu ơ người
hình thường

HhA2

Thai nhi lúc gán sintk Hh ờ người hinh

U.Ã.

(hường
\hu vậy, suu khi sinh, cơ thổ người hình thường chi cỏn 3 loại hcmưglohm IỂ
HhAI. HbA2 và HhF Dưới đày lù II l cỏc lull! Hh (ã/ô! mi sụ giai don cua cá
thê liguui hính ihường
Bang Ỉ.3. Tt if cãc loạt ỉỉb ớ rác giai đoạn phát triẽn
Giai (kmn

Hh AI (%)

HỒA;(4Ố)

HhF(%
)

Sơ smh

20-40

0.03-0.6

60-80

6 thảng luủi

03-97

2,03,0

1.0-5.0

Từ 1 lu ƠI tnớ lẻn

«7

2.0-3.0

0. 4-2.0

Các glohin họ <1 và không <1 dưực quy dinh hơi cãc hụ gen tuưng úng
VỚI lẽn gọi. Họ g«n glohin a nầm hẽn cánh ngắn nhicm sác 1 hề (NST) 16 gôm 3 gcn chửc
nfing ồ. G' và ơ| I theo ihũ tụ chiêu lừ 5' đcn 3' dọc ihco cMều

* w<í '

**


9

NST

:

họ

gen globin khơng a. mộI trong so dó bao gồm gen

Ị1 globin. nồm Iren nhicm sắc the (NST) 11.

*ĩ

I Gr

6B

iiìiiì mrm rnrni nnTiiiiiii

NSTỈ6

NST1Ỉ

Hĩnh ỉ.z ì /Incuaựn a lù ịịgtobiti trẽn \‘ST 16 và fỉ
1ib
1 1b

(hcmoglobin) lè Ihanh phần hoạI dộng chức ning cua hnng cẩu. kh huycl sảc 1ả 1

khô

ng dại nẰng dộ can ihiẻl |rong máu

]

160g/1

. ờnừ

1ù 12

$-14^5g 1 [3] (£] [ì7].

Ihì b

ị COI

1à Ihi

cu mâu. Nằng dộ

Tâ

ng HbA; (rung nliùng Irưừng

hợp

Hh

ỏ nam

1à 130

-

mang gen dỘI b|4n

gảy bệnh p^taỉỉssemia 1â do tâng mụnh ổ-globin san sinh Iũ gcn ỗ bẽn cynh gcn |
ỉ b| đỘI bicn |U Thd'dssscnia, và

1ù

ò

gcn

cua nhrcm sảc

Ihe dơi

lỉiộn Ctxì

b|

nh

tàường. Tăng HbA: con do sự phối hợp cua mach glohin ổ vón mạch globin a.
Ihay Ihe cho m^ch globm p ihicu
1.2.1.

I ịrrì. cUu mic gnnỊỈ ghĩbỉn (HRB)
Gen HBB

ư vi In

ììp

iâ g

en mỉ hỏa cho chi p

L5.5. môi NST chứa mội gcn 0

g1

obin n|m ircn nhânh ngan cua

g1

ob|n. (ỉcn

dài ì

sổ ìì.

60° cáp base, mã hỏa cho 146

acid amin, gồm ỉ cxon và 2 in1ron xcn kẽ [2(ì],

ỉĩình ỉ.3.Câu trúc kù ệuả trình tống hợp chuồi p giobin ỊỊỊ

-* A w
NST


lũ

Ỉ.22

Tương íỊUah giữa đật hhbtgđH UBR lứ Aịtth 0 lltứavưííiia
Hiên nay dâ phát hiện tiên 200

độ

i biền p-Tlìal.isscniia. phán bó câc loai dột

blen khác nhau tùy lúng khu vục. quốc gia vã dãn tộc. Trang dó có khoang 150 là
đột

biế

n diềm. cỏn lại

lã

mắt đoạn ngấn vả một so lo ại tiiem gâp khác Phần lổn các

đội biến d được mổ la. nhưng trong dó cố chí khoang
80

% các đột

biế

20 d

ột

biê

n hay gộp. chtóm

n trẽn gen f Ihabssemta trên thó giái [21 ]. Dưới dây lá mội sũ dột

biên có thẽ gộp Irẻn gen fl-globin'
- DÒ1 hicn

diẽ

’m lọi vũng khơi động (promoted: dột bicn thay llú nudcoũldẽ tai

vi ki’ TATA hofc CACCC dàn đẽn giam lông hơp chuôi glob in so với binh thường
- Nhửrg dội biên võ nghía (nonsense mulalions)! sự Ihay Ihc một nuc^om
trang cxon cá ihé dàn den sộ lạo ihủnh mội irong ba mâ kết thúc (UAA. UAG hoặc UGA) lảm
cho việc dịch mfl kết thuc sứm hon so VĨI hình ihuửng vả lạo san phàm p-globin
khơng vùng bèn. bi phả huy ngay trong lé bao.
Nhử

ng dội hiến díỏm xay ra 0 các vị tri

di

ẻm

nối

cịn ngusen vẹn hoậk

bí biề

lâp

ráp mARN: Tuỳ thuộc v phần

cua

n dỏ1 hốn lồn mà đàn đẽn * Thalassemia hay 0

Thalassemia
- Nhfrig dội

biể

n dịch khung xây ra

ờ

các cxon: dội

một hoặc vải nucleonl, hoặc mội đo^m có dàn

biế

n them vảo hoỉc mẩl di

đế

n thay dối khung đợc nù di truyền

lảm thay dôi sân phàm ỊVglũbin.
- Ngồi nhùng độ biến tai vị kí 1

iốp giAp

Hill un CX
khúc nhau cùng tụu ra kiỏu hình cùa bệnh fl- Thalassemia. QUÁ ninh cai nhủng
doan |nIron vả nổi nhùng dnan CXOI1 cua JC1 [1- gtahm đỏi hoi các VỊ ui' cho nô1 GT
lại dầu 5* và vj In nhỳn

đà

u nói AG ta1 dầu 3* cua intron. Nhũng

độ

t

biề

n lại các dicm nối

cỏ thê sĩ giam hoải; lo?i bo hồn lồn quả Irính Itinh thành mRNA Ihỏng Ihuơng 113|
{22].


II

1.3.

Các phromg phiip phát hi^n dột hiên sen IIBR gây bfnh p

Thalassemia trên ligưửi lảnh mang grn hộnh
Ỉ.3.Ỉ.

Cút' phưtntg pháp ihit^n iiuiitt
Có

/ực

1h

ẻ sãng lọc nhừng ngi hnh có nguy cơ cao man g đột biền gen HBB

bâng các chân doán SAu:
- Tiền su: gia dinh có người bị bênh Thalassemia.
- Triệu chửng lâm sổng: vảng da. mệi moi....
- Xct nghiêm cận làmsapg:
* Tỏng phãn lĩch té bảo mâu ngoai vi; thiêu máu lHb giam) hơng cầu nho < 80 ÍL), hồng cầu nhưọc sic (.MCH < 27pg) |5] [17J.
Đi

*

ộn di huyết sác tố! tăng (ỹ |ệ huycl sac tố hat thường: HbF > 2%. HbA' >

4%. Trưnng hợp nghỉ ngó có dột biền gây bcnh llblì cỏ iibE > 25%
1.312.

.

Chân đoán xác định bệnh bầng các kỹ thuật tỉnh học phân tư
Các XỚI nghi Ồm di tru yên bọc phàn tu nhu Multiplex ARMS PCR, giai

truth [|| gcn ... lá những clkản đoán xãc đinh nhâm phân nch cảc dột biên gcn
irdn các gcít p globin.
ỉ 3.2.ì. Kỳ thnộr Mufftpicx ARMS PCR ( Mttĩrtpỉex Ampìiíìeatỉõỉi MỊiartỡn System/
Mntịptex ARMS- PCR được dùng đè sàng lọc sụ hiên diện cùa nhểu □len
độl biển, được sư dụng hiệu qua irung qua 1f inh phát hiện dột biển diêm.
dụ

ng chu p^n ung Multiplcx ARMS -

mồi su
bi

cn.

Mồ

i bmh dltlung dặc

hiệ

u cho trình lụ

1>CR

bao

giêng
đội

đề

di

ũng

gả


dót

l)N A

' hình thường, khùng khuốch dại được

trình tụ DNa dụt biển và ngược lại thinli L4|. Ncu mầu cỏ
xuất hiộn sạch điên

Nh

ó gicng cứ ntổi dột biến, ncu màu cư

kiê

u gcn

dồ

ng hợp 1U

thì

chi

kiê

u g«n di họp 1U thì ca hai

u xl hiộn vạch diên di chứng tó có ca san phâm u mói Ihưửng rơ mói


12


13

(E> <£> o *7

KỊ_ s

ri
OIIMI ynuclealida (ddMTR)

DoonynurhMlkJa pftolP)

Hinf /. Ĩ.CẦU true MNTP vả JVTP
(Nguvn https;# biv.iibrctexfx.vrfy
Djra trên nén lang cua kỳ ihuậr Sanger cô điên, ngày nay cãc phỏng xét
nghiêm thuỠTìg su dụng phương pháp giai trinh (ụ gcn băng may tụ động. Kỳ
Ihuậi Sanger cãi liên su

dụ

ng các ddKTP cỏ đánh đẩu huỳnh quang thay cho việc

dành dầu phóng xạ nhu tnrởc đây dà gíủp chư vi£c sup xẽp trinh lự DNA |rư nên
nhanh chỏng vã hiẻu qua hơn. MƠI |oai dd^TP dưựv gĩn một mãu có hước sóng
phđt xụ huỳnh quang khác nhau cho phép ihực hiên giai trinh lự trong mộ t phan
ũng duy nhấ|. Hệ thống diện di mao quan dưực sú dụng dê dọc trình lu

DNA

mòt cacli lu

dòng. Nguyền úc huại dims cua máy là trong suot quá trinh điện di. Ich có mói
vạch diộn di di qua châm tia laser thí vụch diện di sè phát sáng vi dược camera
ghi nhận và lưu I|I thành IHỘI cuông dô dinh sáng (peak) irong biêu dủ. Tủ bĩêu
dô cua các đinh cưửng dỡ sảng nảy, máy sè so dỏng cua các đinh ruơĩig úng
vơi nhau và phản tích thành trinh lu cua cãc doa 11 DNA Ị25|. Uu diêm cua
phương pháp nảy là phan ừng giai trinh lự gcn cỏ ihồ ihuc
nghiêm vi chi cần dicn

di

hiê

n trong một ổng

irén một hàng, lữ đõ licl kiộm thời gian vả cứng súc CÚ

nguôi thực hiện kỹ thuật I lon nữa. rà ngun ly trịn. hầu h«t các dột bièn Irèn gcn s£
dưực

phá

i hiện. diều náy dàn đôn úng dụng vuọi trội cua phương pháp Sanger so

vói Multiplex ARMS- PCR là phai hiện ra những đột hicn mới Tuy nhiên chi phí
cao hon sư với củc kỳ thuàt giai trinh lự gcn bâng cóc phuơng pháp khác.